EEN METHODE VOOR HET BEPALEN VAN DE ONTVELLINGSGEVOELIGHEID BIJ AARDAPPELEN. door Ir. A. Bouman. Instituut voor Mechanisatie, Arbeid en Gebouwen

Transcriptie

1 EEN METHODE VOOR HET BEPALEN VAN DE ONTVELLINGSGEVOELIGHEID BIJ AARDAPPELEN door Ir. A. Bouman Intituut voor Mechaniatie, Arbeid en Gebouwen Wageningen Inhoud blz. Samenvatting 1 1 Inleiding 3 2 De ontvel 1ingtrommel Algemeen De trommel 1» 3 De onderzoekmethode 5 b De reultaten 6 5 Concluie 13

2 Samenvatt i ng Ontvelde aardappel knol)en verminderen niet alleen de kwaliteit; er onttaan ook invalpoorten voor ziektekiemen. Het kunnen vattellen van de onvellinggevoeligheid van aardappel knollen idaarom van groot belang. De afchuifkrachten van de chil kunnen worden gebruikt al maat voor de ontvel!inggevoeligheid, maar het bepalen hiervan i moeilijk en niet nel uitvoerbaar. Het gebruik van een rooimachine vraagt grote oppervlakten, waardoor een proef nauwelijk reproduceerbaar i. Voor het IMAG idit aanleiding geweet om een eenvoudigere methode voor het vattellen van de ontvel 1 inggevoeligheid te ontwikkelen. Dit i o.a. van groot belang voor het onderzoek naar de invloed van de verchillende loofbehandel ingmethoden op het verloop van de gevoeligheid daarna. Bij deze methode wordt een roterende trommel gebruikt, waarvan de wand betaat uit pijlen evenwijdig aan de hartlijn van de trommel. Hiermee wordt het rollen het boten en het vallen van aardappelen, zoal dat gebeurt ineen rooimachine, nageboott. Monter van 100 knollen worden door deze trommel gevoerd, waarna ze ineen oploing van pyrocatechol worden gedompeld om de ontvelde plekken donker te laten kleuren. Tenlotte wordt de mate van ontvel ling vatgeteld. Uit het onderzoek i gebleken,dat deze methode zeer goed i te gebruiken en dat het niveau van ontvellingen goed overeentemt met dat van een rooimachine.

3 1 Inleiding Een kwaliteitapect,dat bij pootaardappelen een belangrijke rol peelt, i de mate van ontvelling van de knollen. Daarnaat i zo'n ontvelling een invalpoort voor allerlei ziektekiemen. De ontvel 1inggevoeligheid neemt af naarmate een gewa ouder i; door de bij pootaardappelen gebruikelijke loofbehandeling wordt deze afname verneld. Voor een onderzoek, dat amen met de Stichting Bodemziekten te Aen i uitgevoerd en waarin het effect van een loofbehandel ing op het verloop van de ontvel 1inggevoeligheid en de bezetting met Rhizoctonia olani van de aardappelknollen werd onderzocht, ieen methode ontwikkeld, waarmee deontvel 1inggevoel igheid nel kan worden bepaald. Indit rapport ideze methode bechreven en zijn de reultaten vergeleken met die van een rooi machine. 2 De ontvel 1ingtrommel 2.1 AIgemeen De ontvel 1inggevoeligheid kan worden vatgeteld met behulp van een rooimachine en door het bepalen van de afchuifkrachten van de chil (het epiderm) van de knollen. Op het "Reearch Station of Agriculture Canada" in Fredericton (New Brunwick) iaan een methode voor het meten van de afchuifkrachten van de chil van aardappelknollen gewerkt. Deze methode zou ook kunnen worden gebruikt om de mate van ontvel 1inggevoeligheid vat te tellen. Het intellen van de apparatuur wa daarbij moeilijk uitvoerbaar, omdat de childikte niet overal dezelfde ien de geleiding van de meeteenheid over het onregelmatige knoloppervlak niet op een eenvoudige en tegelijk betrouwbare wijze wa te realieren. Inde rooimachine worden aardappelen ontveld door botingen tegen machinedelen en tegen elkaar. Het aantal botingen en de inteniteit ervan zijn in de rooimachine terk afhankelijk van de hoeveelheden grond en loof op de kettingen. Door de wielende omtandigheden bij het rooien moet de aftelling van de machine teed worden aangepat. De methode i hierdoor moeilijk reproduceerbaar. Bij de rooier worden de monter verzameld onder de uitloop van de wagentranporteur. Dit kan pa gebeuren al de gehele machine i gevuld; de lengte van de rooi trajecten moet daarom zeker 20 m zijn. Wanneer, zoal bijvoorbeeld voor 3

4 de loofbehandelingproeven, op verchillende tijdtippen moet worden gerooid, zijn grote oppervlakten nodig. De eien, die aan een nieuwe bepalingmethode moeten worden geteld, zijn, dat: a de methode reproduceerbaar i; b kan worden uitgegaan van kleine monter; c het ontvel!ingniveau overeentemt met dat bij een rooimachine. De reproduceerbaarheid kan worden bereikt door monter te gebruiken van knollen zonder grond en loof. Om de oort en de mate van de ontvellingen te laten overeentemmen met die bij een rooimachine, moeten de knollen tegen elkaar en tegen machinedelen boten. Met een roterende trommel, waarvan de omtrek wordt gevormd door pijlen waar tuendoor de knollen worden gevoerd, zou dit kunnen worden gerealieerd. 2.2 De trommel De gemiddelde lengte, waarover de knollen kunnen rollen en het aantal valhoogten ineen gemiddelde rooimachine zijn bepalend geweet voor de afmetingen van de trommel. De gemiddelde lengte van de zeefketting i 5000mm en het aantal valhoogten i drie (tweemaal inde machine en eenmaal van de machine op de wagen). Een gemiddelde valhoogte i moeilijk aan te geven, omdat deze bij de overgang van de tranporteur naar de wagen nogal terk wielt. Inde machine variëren de val hoogten van 160 tot 350 mm. De trommel heeft een inwendige diameter en een lengte van 500 mm (Afb. 1). Aan de binnenkant ervan i op de pijlen een geleidetrip met een hoogte van 150 mm aangebracht, waarmee de aardappelen bij 3,2 omwentelingen door de trommel worden gevoerd (Afb. 2). De weg die de aardappelen lang de binnenomtrek van de trommel afleggen, ide trommelomtrek maal het aantal omwentelingen (3,2 x 500 x w). De pij1diameter i 12 mm en de pijlaftand ks mm. De pijlen lopen evenwijdig aan de hartlijn van de trommel, waardoor de bewegingrichting van de knollen, evenal op de zeefketting inde rooimachine, dwar op de taven i. De taven zijn bekleed met PVC, waardoor de pij1diameter 16 mm i geworden. Op deze wijze ieen door de knollen af te leggen weg gerealieerd, waarvan de lengte gelijk iaan die, die op een rooimachine wordt afgeleqd. De drie valhooqten worden nageboott door het terugrollen van de aardappelen, wanneer ze door de trommel een eindweeg zijn opgevoerd. Dit gebeurt drie keer tijden het doorvoeren. De trommel wordt via een tuena door een trekker aangedreven. Door het variè're n van het aftakatoerental kan de omtreknelheid van de trommel worden gewijzigd.

5 Tabel 1 De trekkeraftakatoerentallen in omw./min met de bijbehorende omtreknelheden van de ontvel 1ingtrommel in m/. Aftakatoerental van de trekker Omtreknelheid van de ontvel 1ingtrommel (omw./min) (m/) 153 0, ,0 ^ ,0 _3 De onderzoekmethode Het doel van het onderzoek wa om deontvel 1ingen, die door de trommel en de rooier worden veroorzaakt met elkaar te vergelijken en om te teten of de trommel kan worden gebruikt om verchillen inontvel 1inggevoeligheid te bepalen. Voor dit onderzoek zijn in 1978en 1979 aardappelen van vijf raen uit een blok in vier herhalingen gebruikt.de raen waren: Alpha, Bintje, Irene, Prominent en Provita. De plaat van onderzoek wa het proefbedrijf "Ootwaardhoeve"te Slootdorp en de grondoort wa zavelgrond (ca. 30% aflibbaar). Om het onderzoek bij verchillende tadia van ontvel 1inggevoeligheid te kunnen uitvoeren, i op een aantal dagen na de loofbehandelingmethoden (loofklappen/ doodpuiten en looftrekken) de mate van ontvel ling bepaald. Afhankelijk van de ontvel 1inggevoeligheid op het moment van aanvang van de proeven idit op twee, drie of vier tijdtippen gebeurd. Van ieder veldje werden 100 knollen in de ortering ^5/55 verzameld, voorzichtig Qewaen en direct hierna door de ontvel 1ingtrommel gevoerd. Vanuit de trommel werden de knollen opgevangen in kunttofpoterbakje, waarmee ze drie minuten in een oploing van pyracatechol werden geplaatt. Ontvelde plekken kleuren donkerbruin omdat het eiwit tyroine,dat bij het bechadigen van aardappelen vrijkomt, me t pyrocatechol een verkleuring geeft. Het beoordelen van de ontvel 1ingen i hierdoor veel gemakkelijker en kan na vijf minuten plaatvinden (Afb. 3). De concentratie van de pyrocatecholoploing wa 190 gram in 10 liter water, waarin 20ml uitvloeier wa toegevoegd. B j het rooien net de machine werd aan het eind van de afvoertranporteur een hoeveelheid aardappelen verzameld, waaruit een monter van eveneen 100 knollen

6 in de ortering A5/55 werd genomen. Deze monter werden op dezelfde wijze behandeld al die bij de trommel. De knollen werden ingedeeld in de klaen: niet, licht, matig en zwaar ontveld. Bij licht ontvelde knollen wa 0-33? van het oppervlak ontveld, terwijl dit percentage bij matig en zwaar ontvelde knollen repectievelijk en bedroeg (Afb. A). De percentage knollen van iedere klae werden met behulp van de volgende formule tot een ontvel 1ingindex omgerekend: % licht + X matig x 3 + % zwaar x 6 _, n..» 6 4 De reultaten De rooi-omtandigheden tijden de onderzoekperiode waren goed; de grond wa droog en goed zeefbaar. De aftelling van de rooimachine i hierdoor teed dezelfde geweet; er werd gewerkt met een kettingnelheid en een rijnelheid van 1 m/. De omtreknelheid van de trommel wa teed 1 m/. In de tabellen 2 t/m 6 zijn weergegeven de ontvel 1ingindice (het gemiddelde van vier monter), de preiding en de F-waarde. De verchillen tuen trommel en rooimachine zijn betrouwbaar, wanneer de F-waarde groter i dan die, die onder de tabellen i vermeld (tweezijdige overchrijdingkan van 5%).

7 Tabel 2 De gemiddelde ontvel 1ingindice van de ontvel 1ingtrommel en van de rooimachine, in 1978 op vier enin 1979 op drie rooidata in het ra Alpha. Ontvel 1 ing index Methode en datum Rooi - Trommel Rooi mac :hine F- loofbehandeling data waarde ,0 15,3 3,6 3,19 doodpui ten 8,4 1,0 9,7 3,06 1 6,4 8,3 1,4 4,34 22,8 3,1 0,9 2,4 4 14,2 3,7 13,3 2,8 0,11 7,9 2,9 13,2 2,8 5, ,2 12,2 5,0 0,44 22/8 3,6 1,4 3,1 0,26 *) 13,9 7,1 1,0 9,8 10,2 3,9 11,78'-'= 1, /8 7,1 2,4 2,9 0,9.8.' 2,3 2,4 1,0 0,20 0, ,5 1,6 17,7 3,4 2,19 doodpu i ten 4,3. 1, ,3 19* 0,9 0,3 2,7 4,11 15,1 3,7 17,8 5,1 0,55 6, ,8 1,7 1,72 1,6 0,3 3,3 14,24* P{F1,6> 8,81} <0,05 i de preiding " geeft betrouwbaar verchil aan *) Aen B betekent twee verchillende typen machine iin 1979indit ra niet uitgevoerd in verband met toringen aan de machine.

8 In het ra Alpha zijn in 1978 betrouwbare verchillen tuen de trommel en de rooier op de eerte rooidatum na looftrekken B. In 1979 i dit het geval op de tweede rooidatum na doodpuiten en de derde rooidatum na looftrekken A. Bij de trommel zijn de gemiddelden van de ontvel 1ingindice in 13 van de 18 vergelijkingen kleiner.

9 Tabel 3 De gemiddelde ontvel 1ingindice van de ontvel 1ingtrommel en van de rooimachine in 1978 en 1979 op drie rooidata in het ra Bintje. Ontvel 1 i ng index Methode en datum Rooi- Trommel Rooi mac h ine F- loofbehandeling data waarde /7 32,0 A,7 37,9 10,9 5 doodpui ten 9,7 12,1 2,1 2,25 15/7 4/8 8,3 2,9 7,2 2,3 0,24 25/7 32,1 4,1 35,1 4,4 5 18/7 4/8 1 7,5 2,1 1,2 1 9,3 1,6 1,0 0,08 4,33 25/7 38,2 6,2 «3.8 9,5 4 18/7 4/8 11,4 9,4 2,8 13,5 10,0 4,0 0,2 0,57 1, ,8 15,5 2,33 doodpui ten 12,0 1,2 14,0 1,9 2,40 27/7 5,5 1,6 6,5 0,60 13,8 15,5 2,33 13,5 M 18,0 3,7 4,12 6,5 0,5 7,3 1,80 13,3 12,0 2,78 10,3 1,3 9,5 2,5 0,21 4,3 0,4 4,8 1,3 0,40 p { FI,6> 8,81} <0,05 i de preiding * geeft betrouwbaar verchil aan * wel in 1978al in 1979 zijn inhet ra Bintje geen betrouwbare verchillen tu en de trommel en de rooier aanwezig. Bij de trommel zijn de gemiddelden van ^eontvel 1ingindice in 14 van de 18 vergelijkingen kleiner.

10 Tabel 4 De gemiddelde ontvel 1 ingindice van de ontvel 1ingtrommel en van de rooimachine in 1978 op drie en in 1979 op twee rooidata in het ra Irene Ontvel 1 i ng i ndex Methode en datum loofbehandeli ng Rooi - data T romme1 Rooimach i ne F- waarde /8 22,4 9,7 27,3 7,9 0,47 doodpu i ten 4/8 1 22/8 21,7 10,0 't,3 2,5 16,8 9,0 3,5 1,9 2,32 0,29 15/8 1 24,8 26, k 9,2 7,9 26,8 20,6 7,7 2,1 0, /8 10,9 3,2 9,0 0,90 15/8 1 22/8 25,2 2 10,9 8,2 3,2 2,1 25,5 18,0 9,1 6,5 5,0 0,03 0,97 1, doodpu i ten 9,5 4,0 2,1 1,0 13,5 7,5 2,3 5,05 8,65 10,0 4,0 1 9,5 1,6 2,1 0,53 6,23 10,0 k,5 1,0 0,5 15,3 7,5 1,9 17,64* 6,00 P{ Fl,6> 8,81} <0,05 ide preiding " geeft betrouwbaar verchil aan In het ra Irene i in 1978 geen en in 1979 op de eerte rooidatum na looftrek' ken Been betrouwbaar verchil tuen de trommel en de rooimachine aanwezig. Bij de trommel zijn de gemiddelden van de ontvel 1 ingindice in 9 van de 15 vergelijkingen kleiner. 10

11 Tabel 5 De gemiddelde ont vel 1ingindice van de ontvellingtrommel en van de rooimachine in 1978 en 1979 op drie rooidata in het ra Prominent. Ontvel 1 ing index Methode en datum Roo i - Tromme 1 Rooi mach i ne F- loofbehandel ing data waarde /8 13,1 1,9 18,1 3,9 3,92 doodpu i ten 26/7 8,5 9,5 0,9 6,3 3,7 0,5 0,3 4,53 104,18* Loof trekken A 29/7 2/8 14,5 8,8 8,6 3,4 2,3 0,5 15,1 5,2 k,k 5,9 0,9 0,03 A,64 Ai», 14* 2/8 11,0 1,3 1 0,05 29/7 9,9 7,6 3,1 0,5 4,7 4,4 6,68 104,18* ,5 1,' 12,5 3,43 doodpu i ten 27/7 7,5 2,8 0,5 0,4 9,3 3,8 1,9 1,3 2,33 1,60 15,0 1 5,3 12,8 11,0 4,8 2,5 1,3 4,12 0,17 0,26 27/7 13,3 6,5 3,2 0,5 9,8 4,3 2,5 0,4 1,6 0,9 15,50* 0,26 3,00 P ( Fl,6> 8,81} <0,05 ide preiding * geeft betrouwbaar verchil aan ' n het ra Prominent zijn in 1978 op de derde rooidatum na de drie loofbehande- 'ingen betrouwbare verchillen aanwezig tuen de trommel en de rooier. In 1979 ' een betrouwbaar verchil aanwezig op de eerte rooidatum na looftrekken B. 'J de trommel zijn de gemiddelden van de ontvel 1ingindice in 5van de 18 Ver gelijkingen kleiner. 1 1

12 Tabel 6 Oe gemiddelde ontvel 1ingindice van de ontvel 1ingtrommel en van de rooimachine in 1978 en 1979 op drie rooidata in het ra Provita. Ontvel 1 i ng index Methode en datum Rooi - T romme1 Rooi mach i ne F- loofbehandeli ng data waarde 1978 doodpui ten 14/7 25/7 4/8 45,0 16,0 7,4 15,7 4,8 2,8 48,8 5,7 6,3 8,1 1,0 0, * 0,43 Loof trekken A 25/7 54,5 8,6 60,5 5,8 0,99 18/7 4/8 1*».3 10,3 2,1 10,6 8,2 3,6 2,28 6,22 25/7 52,4 7,2 48,8 7,2 0,37 18/7 4/8 11,3 9,7 3,6 0,3 6,8 7,7 1,9 3,66 3,6* /7 4 7,8 33,0 6,7 2,18 doodpui ten 14,8 22,8 2,5 26,03-24/7 13,8 2,7 13,0 3,0 0,10 27/7 59,8 9,0 46,8 6,8 4,01 27/7 19,8 12,5 2,3 21,3 15,0 1,2 1,06 5,00 27/7 58,5 T»,3 7,2 3 16,5 2,2 38,17* 5, ,5 1,20 P {Fl,6> 8,81} <0,05 i preiding - geeft betrouwbaar verchil aan In het ra Provita i in 1978 op de tweede rooidatum van het doodpuiten een be' trouwbaar verchil tuen de trommel en de rooier aanwezig. In 1979 i een betrouwbaar verchil aanwezig op de tweede rooidatum na doodpuiten en op de eer 1 datum na looftrekken B. Bij de trommel zijn de gemiddelden van de ontvellingindice in 6 van de 18 vergelijkingen kleiner. 12

13 5 Concluie Uit het onderzoek blijkt,dat in 1978 in 5van de ^8en in 1979 in 6 van de 39 vergelijkingen betrouwbare verchillen tuen trommel en rooimachine kunnen worden aangetoond. Dit ibij Alpha, Bintje, Irene, Prominent en Provita in 1978 repectievelijk 1; 0; 0; 3en k keer en in ; 0 ; 1 ; 1 en 2 keer het geval geweet.van deze verchillen gaf de trommel in vier gevallen lagere en in zeven een hogere ontvel 1ingindex. Een continu hogere of lagere gemiddelde ontvel 1ingindex bij de trommel kan uit de reultaten niet worden afgeleid. Binnen de raen geldt dit niet, want bij de raen Alpha, Bintje en Irene heeft de trommel meetal een lager en inde raen Prominent en Provita meetal een hoger gemiddelde van de ontvellingindex. Een verklaring aan de hand van de knoleigenchappen (gevoeligheid voor rooibechadig ing, knolvorm en de regelmatigheid van deze vorm, zoal die inde 'Bechrijvende Raenl ijt voor Landbouwgewaen" 1975 zijn weergegeven) i hiervoor niet te geven. De ontvel 1ingen,die inde beide proefjaren per datum door de trommel werden veroorzaakt,temmen overeen met die van de rooimachine. Met de trommel kunnen verchillen in ontvel 1inggevoeligheid worden bepaald. Het verloop van deze gevoeligheid temt inde proefjaren overeen met dat van de rooier. De goede zeefbaarheid van de grond, waardoor de knollen tijden het tranport door de rooimachine ook met de pijlen in aanraking kwamen, i hierop van invloed geweet. Hetmag al bekend worden veronderteld, dat onder natte rooi-omtandigheden n 'et alle grond kan worden uitgezeefd, waardoor de knollen meer worden bechermd tegen boten op de pijlen en tegen terugrollen, waardoor minder ontvel 1ingen *ullen onttaan. Het niveau van de ontvel 1ingen veroorzaakt door de trommel zal lr > natte jaren dan ook hoger zijn. Grond en loof worden immer verwijderd voordat de aardappelen door te trommel worden gevoerd. De ontvel 1inggevoeligheden, die met de trommel worden verkregen op verchillende proefvelden en in verchillende jaren,kunnen door deze wijze van bepalen goed met elkaar worden vergeleken. Beide methoden waren inhet onderzoekjaar reproduceerbaar. Bij de rooimachine Wa dit mogelijk omdat door de goede rooi-omtandigheden de aftelling van de "échine nie. behoefde te worden gewijzigd. 13

14 Afb. 1 Een overzicht van de ontvel 1ingtrommel. De priaalgwijze geplaatte geleidechotten zijn duidelijk te zien. Afb. 2 Deontvel 1ingtrommel in gebruik.

15 Afb. 3 Het beoordelen van de knollen op ontvel 1ingen. Afb. k De indeling inde ontvel 1 ingklaen licht (1), matig (2) en zwaar (3).