Opvolger De EU wil haar Raamwerk voor Klimaat

Transcriptie

1 dinsdag 10 september jaargang 17 nummer 7 Energie Actueel verschijnt 10 keer per jaar Oplage Abonneren via Grootste zonnepark De zonnecentrale met panelen van landbouwbedrijf Scholtenszathe in het Drentse Klazienaveen-Noord wordt direct na de opening alweer uitgebreid met een kleine 200 panelen. De daken van de zes grote loodsen zijn volledig bedekt en hebben een productiecapaciteit van 1,3 MW. Op een perceel grond pal er naast komt een constructie met zonnepanelen, die in dakvorm naast elkaar komen te liggen. 3 Special over mobiliteit: het groene stopcontact Niet met opgeheven vinger zwaaien Martin Christie (Bettercoal) pleit voor behoedzame kolendialoog Chaotisch energiebeleid in België kan komende winter al ernstige stroomtekorten veroorzaken Online marktplaats voor duurzame energie Vandebron wil energiebedrijf overbodig maken Europese Commissie wil met 40% minder CO 2 -uitstoot naar klimaattop VN in Parijs DOOR JAN SCHILS, BRUSSEL De EU-regeringsleiders proberen in oktober in Brussel een Raamwerk voor Klimaat en Energie 2030 vast te stellen. Daarvoor heeft de Europese Commissie eind juli een CO 2 -reductie van 40% (vergeleken met 1990) voorgesteld. Dit voorstel werd intussen door een aantal lidstaten vooral in Oost-Europa maar ook elders kritisch onthaald. Daar bestaat niet alleen twijfel over de haalbaarheid van deze doelstelling. Ook over de vraag of deze CO 2 - reductie al dan niet met een bindende Europese richtlijn moet worden afgedwongen, zijn de lidstaten het oneens. Besparing Volgens energiecommissaris Oettinger is deze CO 2 -reductie haalbaar door meer energie te besparen. Hij mikt op een besparing van 30%, maar acht 25% al voldoende. De belangrijkste reden voor zijn voorstel is de te grote afhankelijkheid van de EU van import van fossiele brandstoffen (gas uit Rusland en olie uit het Midden-Oosten), waarvoor Europa dagelijks ruim 1 miljard euro op tafel moet leggen. Volgens Oettinger betekent meer energiebesparing nieuwe kansen voor de Europese industrie: Wanneer die energiezuinigere productiemethoden hanteert en energiebesparende producten ontwikkelt, kunnen die ook geëxporteerd worden. Opvolger De EU wil haar Raamwerk voor Klimaat en Energie 2030 ook inbrengen op de VNklimaattop van december 2015 in Parijs. Daar moet de internationale gemeenschap een opvolger vinden voor het in 2012 afgelopen Kyoto-protocol. Sindsdien bestaat er geen enkel wettelijk internationaal akkoord meer, dat de landen verplicht hun uitstoot van broeikasgassen te verminderen. De armere landen, die niet verantwoordelijk zijn voor de opwarming van de aarde, willen in Parijs een bindend akkoord voor grote vervuilers als China, de VS en de EU. Maar China en de VS hebben al signalen afgegeven een dergelijk bindende akkoord niet te zullen ondertekenen. Volgens de New York Times werkt VS-president Obama aan een realistisch klimaatakkoord, dat de grote vervuilers alleen politiek verplicht hun CO 2 -uitstoot te verminderen. Wie dat akkoord niet ondertekent, zou internationaal te kijk staan. Overbodig te zeggen dat een dergelijk akkoord geen enkele waarde heeft. Besparingspotentieel Europese industrie en transportsector 17% DOOR WIM VERSEPUT, KOPENHAGEN In de Europese industrie en transportsector kan flink op energie worden bespaard, maar de vraag is hoeveel. De Deense brancheorganisatie Dansk Energi heeft een poging gedaan om daarop een antwoord te krijgen en raamt het besparingspotentieel aan de hand van een uitvoerige studie op bij elkaar op 17%. Dit besparingspotentieel komt concreet neer op petajoule (PJ) en kan volgens de analisten worden gehaald als de bestaande energie-intensiteit in de industrie en de transportsector wordt vervangen door de best beschikbare ( best practice ) energieefficiency. Dit begrip definieert de studie als het aandeel van de energiekosten in het bruto binnenlands inkomen. Grootste bijdrage De studie is opgesteld aan de hand van data in een aantal geselecteerde landen in Oosten West-Europa, te weten Denemarken, Zweden, Duitsland en Groot-Brittannië, Estland, Litouwen, Letland, Polen, Slowakije en Hongarije. In de industrie kan het meest op energie worden beknibbeld, zo blijkt. Het transport heeft aanzienlijk minder mogelijkheden. Van de tien bekeken landen kan Duitsland de grootste bijdrage leveren aan de potentiële besparing, namelijk PJ, waarvan de industrie alleen al PJ. Voor een ook geen kleine economie als Groot-Brittannië blijven de analisten met hun calculaties daarentegen steken op ruim 400 PJ. Dat is praktisch evenveel als Polen en Zweden. Startpunt Duidelijk is ook dat in de Oost-Europese landen meer potentieel voorhanden is dan in de West-Europese. Voor een land als Litouwen bijvoorbeeld wordt het besparingspotentieel in de industrie becijferd op ruim 80%. In Denemarken is het daarentegen maar 30%. Dat is wel het laagste percentage. In een land als Duitsland zou 55% kunnen worden bespaard en in Zweden 60%. Hierbij is gebruik gemaakt van de data van Dat was het meest recente jaar waarvan data van een bevredigende kwaliteit beschikbaar waren. Dansk Energi erkent dat de landenvergelijking een vrij simplistisch beeld oplevert. Maar de resultaten kunnen wel als startpunt worden gezien voor een meer gedetailleerde beoordeling van de haalbare besparing op het energieverbruik. Deense analyse: Wind op land goedkoopste vorm van energie DOOR WIM VERSEPUT, KOPENHAGEN Windkracht van landturbines is de goedkoopste vorm van energie die er momenteel is. Dat is de bevinding van de Deense Rijksdienst Energie in een analyse. Windmolens aan land verslaan niet alleen offshore turbines, wat niet verrassend is, maar onder meer ook nieuwe kolen- en/ of gasgestookte centrales. Volgens de berekeningen van de Deense energiedienst kost landwind per kilowattuur ruim 4 cent, offshore wind en de met fossiele brandstoffen opgewekte elektriciteit krap het dubbele. In totaal omvat de kostenanalyse 10 energietechnologieën. In de middenmoot bevinden zich qua kostprijs met houtpellets gestookte centrales. In de staartgroep zitten PV-zon en centrales die draaien op biomassa. Uitgangspunt bij de berekening was dat de installaties in 2016 in bedrijf worden gesteld. Opluchting De bevindingen van de analisten zorgen voor enige opluchting bij de zittende energie- en klimaatminister, de links-liberale Rasmus Helveg Petersen. Denemarken zet massief in op windkracht en de bewindsman is dan ook blij dat blijkt dat we ook economisch gezien de juiste weg zijn ingeslagen. Als windenergie goedkoper is dan alle andere mogelijkheden, dan is dat zeker ook te danken aan de grote mate van betrokkenheid en professionalisme die er is op dit gebied, zowel bij de onderzoekers, het bedrijfsleven en bij de politici. De bewindsman meent tevens dat is aangetoond dat subsidiëring noodzakelijk is om de investeringen in duurzame energie van de grond te krijgen, en wel omdat de huidige stroomprijzen te laag zijn om de kosten terug te verdienen. Dat er tegen de achtergrond van de uitkomsten van de analyse nu alleen nog maar windkrachtcapaciteit zal worden aangelegd, zou echter een verkeerde conclusie zijn. De behoefte aan back up in windstille periodes blijft bestaan. Onder druk Brancheorganisatie Dansk Energi meent op haar beurt dat ook is aangetoond dat de stroommarkt sterk aan hervorming toe is. Het grote aanbod aan Noorse en Zweedse water- en windkracht zet de elektriciteitsprijzen zodanig onder druk dat er geen ruimte is voor de financiering van nieuwe back up capaciteit, terwijl ondertussen bestaande capaciteit buiten bedrijf wordt gesteld. Energie Actueel is ook digitaal beschikbaar: energieactueel.nl

2 2 ECONOMIEmarkt & bedrijven Innovatief financieringsmodel voor Britse offshore wind Stand investeringen GIB: 1,6 miljard euro voor 32 projecten De Green Investment Bank is in 2012 door de Britse regering in het leven geroepen om direct te investeren in duurzame projecten en daarvoor ook particulier kapitaal aan te trekken. De overheid is de enige aandeelhouder in de bank. De GIB heeft zich tot nu toe op drie sectoren gericht: offshore wind, energie uit afval/biomassa en energiebesparing, maar is bereid in de toekomst ook geld te steken in CO 2 -opvang en -opslag, maritieme energie en biobrandstoffen. De bank zegt graag expertise te delen met potentiële investeerders en een flexibele benadering te hebben door zowel aan kapitaalals schuldfinanciering te doen, en door nieuwe financiële producten en innovatieve technologieën te ondersteunen. Sinds de oprichting heeft de GIB geïnvesteerd in 32 projecten. De eigen directe investeringen bedroegen 1,6 miljard euro. Daarvan ging 775 miljoen naar vijf projecten in offshore wind. Sommigen van die projecten zijn al operationeel, anderen verkeren in de laatste fase van de constructie. Naast de 1,6 miljard van de GIB hebben andere investeerders nog eens 4,4 miljard aan het totaal toegevoegd, waardoor de GIB in korte tijd ruim zes miljard in de groene economie heeft gepompt. DOOR ARJAN SCHIPPERS, LONDEN De Britse Groene Investeringsbank (GIB) heeft een speciaal fonds opgezet om belangen te verwerven in reeds operationele offshore windparken. Het fonds hoopt op die manier meer investeerders aan te trekken voor de offshore windsector en kapitaal vrij te maken voor de bouw van nieuwe windparken. Groot-Brittannië zet, net als Nederland, sterk in op offshore wind. Zonder windparken op zee maakt het land weinig kans de klimaatdoelstellingen voor 2020 te halen. Maar offshore wind is duur en de financiering van nieuwe windparken blijkt vaak een struikelblok, onder meer omdat het als een risicovolle investering wordt gezien met een lange terugverdientijd. De afgelopen maanden hebben grote bedrijven als RWE en Scottish Power al enkele projecten in Britse wateren geschrapt of uitgesteld. Slagkracht De GIB heeft daarom het Offshore Wind Fund opgezet. Door met dit fonds deelnemingen te verwerven in operationele windparken mikt de GIB erop dat het zo vrijkomende kapitaal van ontwikkelaars zal terugvloeien in nieuwe projecten. Het fonds zal ook samen met ontwikkelaars investeren tijdens de constructiefase. Voor de ontwikkelaars is dat gunstig omdat het de slagkracht van hun kapitaal vergroot en het constructierisico vermindert. Het GIB hoopt dat de activiteiten van het fonds een demonstratie-effect zullen hebben en zodoende nieuwe investeerders naar de sector haalt. Het Fonds richt zich op langetermijn investeerders zoals pensioenfondsen en banken, die een vast rendement op hun beleggingen zoeken. Mondelinge steun Voor de offshore windsector betekent dit een nieuwe manier van financieren: er wordt particulier kapitaal gereserveerd voor een sector als geheel in plaats van dat er wordt geïnvesteerd per project. Er zijn natuurlijk wel andere groene fondsen die uitsluitend in duurzame energie investeren, maar wat het Offshore Wind Fund bijzonder maakt is de financiële armslag die het hoopt te hebben. De doelstelling van het GIB is om tegen het eind van dit jaar zo n 1,25 miljard bij elkaar te hebben gebracht. Maar gaat dit lukken? Hoewel de Britse regering regelmatig haar mondelinge steun aan de offshorewind sector betuigt, blijkt er niet zoveel geld beschikbaar te zijn voor subsidies van nieuwe windparken. De regering heeft een plafond ingesteld aan de subsidies voor duurzame energie tot 2020, om consumenten niet op te zadelen met al te hoge lasten voor duurzame energie. Het leeuwendeel van dit geld gaat naar projecten die al operationeel zijn, in aanbouw zijn of al een subsidiecontract hebben. Er blijft dan niet zoveel over voor nieuwe projecten, waardoor het moeilijker zal worden voor het Offshore Wind Fund investeerders aan te trekken. Subsidiepot Het ministerie van Energie heeft onder de nieuwe contracts for difference subsidieregeling vanaf 2016 voorlopig 190 miljoen per jaar vrijgemaakt voor subsidiëring van minder goed gevestigde technologieën. Daar valt offshore wind onder, maar die moet om deze subsidiepot concurreren met andere relatief nieuwe technologieën zoals golfslag- en getijdenstroomenergie. Als nieuwe projecten in 2016 geen contract kunnen krijgen, moeten ze het een jaar later weer proberen. Volgens de brancheorganisatie Renewable UK is het jaarlijkse bedrag net genoeg om een 500 MW-windpark te subsidiëren en dat is veel minder dan nodig is om klimaatdoelstellingen te halen. Maar gevestigde technologieën zoals onshore wind en PV-panelen, zijn nog minder goed bedeeld; die moeten het doen met 62 miljoen per jaar. Renewable UK en andere brancheorganisaties zijn daar verbaasd over. Zij zeggen dat betere financiering van de gevestigde en goedkopere technologiëen uiteindelijk beter zal uitpakken voor de consumenten. Zachte winter nekt RWE en E.On, redelijke cijfers Iberdrola DOOR PETER WESTHOF Iberdrola heeft een redelijk eerste halfjaar achter de rug. Hogere winstcijfers bij de productie van stroom op basis van waterkracht en goede prestaties in het buitenland compenseerden belastingmaatregelen in thuisland Spanje. RWE en E.On zagen daarentegen in de eerste zes maanden van 2014 de winst en omzet teruglopen. Prijsdruk en lastige marktomstandigheden waren volgens de bedrijven hiervoor verantwoordelijk. Iberdrola presenteerde eind juli de cijfers over het eerste halfjaar van De wereldleider in hernieuwbare energie profiteerde van goede resultaten bij de waterkrachtcentrales en groei bij de buitenlandse dochters. Dit compenseerde de negatieve impact van de reguleringsmaatregelen van de Spaanse regering. De regering in Madrid is al enkele jaren bezig een groot overheidstekort te verhalen op de energiebedrijven. De bedrijven worden geconfronteerd met een flink hogere afdracht aan de fiscus en veel lagere subsidies. Vanwege deze afdracht kwam de nettowinst van Iberdrola in de eerste zes maanden 13% lager uit op 1,5 miljard euro. Iberdrola stelde dat het overweegt een deel van haar activiteiten in Spanje te gaan verkopen. Dit zou een bedrag van 3 miljard euro moeten opleveren. Het geld gaat gebruikt worden voor de reductie van de netto schuld, die momenteel 25,7 miljard euro bedraagt. Een jaar geleden was de schuld nog ongeveer 8% hoger. Flinke winstdaling RWE liet een minder positief geluid horen dan Iberdrola. Het heeft als gevolg van de zachte winter en de lage prijs voor elektriciteit de winst in de eerste 6 maanden van het jaar zien kelderen. Dat meldde RWE 14 augustus bij de presentatie van de halfjaarcijfers. De winst zakte met 61% tot 749 miljoen euro, tegenover bijna 2 miljard euro een jaar eerder. Analisten gingen gemiddeld uit van een winst van 790 miljoen euro. De omzet lag met 25,1 miljard euro 10% lager in vergelijking met de eerste 6 maanden vorig jaar. RWE benadrukte dat de resultaten over 2013 werden beïnvloed door een eenmalige bate uit een juridisch geschil met de Russische gasleverancier Gazprom. RWE handhaafde de verwachting dat de winst van het bedrijf dit jaar uitkomt tussen de 1,2 miljard en 1,4 miljard euro. RWE zal de komende tijd inzetten op kostenbesparingen. Onder meer wordt de productiecapaciteit teruggeschroefd en worden activa verkocht. Naast de prijsdruk ervaart RWE ook de gevolgen van het beleid van de Duitse autoriteiten die inzetten op het vergroenen van de markt door onder meer subsidies voor zonne- en windenergie. RWE heeft, ook naar eigen zeggen, vrij laat de overstap naar duurzame energie gemaakt. Beleggers waren ontevreden over de gepresenteerde cijfers van RWE. Op de beurs in Frankfurt zakte het aandeel 2,1%. Dalende energieprijzen Ook concurrent E.On kwam met een weinig opwekkend bericht naar buiten. Het zag zijn winst en omzet in de eerste helft van dit jaar verder teruglopen. De nettowinst bedroeg 1,53 miljard euro, tegen 1,91 miljard in dezelfde periode vorig jaar. De omzet daalde op jaarbasis met 13% tot 56,1 miljard euro, zo meldde het bedrijf half augustus. E.On heeft onder meer last van de dalende energieprijzen in Duitsland. De utility, die in het buitenland probeert uit te breiden terwijl in eigen land energiecentrales moeten worden gesloten, kampte daarnaast met on- Best en slechtst presterende beursfondsen Periode 23 juni t/m 2 september 2014 best presterende National Grid Group 4,99% Iberdrola 1,27% Gasnatural - Union Fenosa 0,17% Endesa -0,28% Centrica -0,47% minst presterende Enel -4,64% Veolia Env -5,16% RWE -6,18% E.On -7,71% GdF Suez / International Power -10,55% gunstige wisselkoerseffecten. Door de warme Europese winter werd ook aanzienlijk minder gas verkocht dan een jaar eerder. Volgens topman Johannes Teyssen waren de halfjaarresultaten, gezien de lastige marktomstandigheden, in lijn met de verwachtingen van het bedrijf. Financieel directeur Klaus Schäfer wees er verder op dat E.On in de eerste zes maanden van 2014 de schulden flink wist te verminderen, met 2,5 miljard tot 29,7 miljard euro. Hierdoor verbeterde de financiële positie van E.On. Op de beurs in Frankfurt steeg E.ON 4,8% na publicatie van de cijfers. Ondanks de rode cijfers presteerde het in de eerste helft van dit jaar beter dan analisten hadden voorspeld.

3 3 INTERVIEWkolendialoog Martin Christie (Bettercoal) pleit voor behoedzame kolendialoog met Colombia Martin Christie (Bettercoal): Transparantie is een middel, geen doel op zich. Het is mij niet geheel duidelijk wat het uitmaakt om te weten hoeveel kolen partij x koopt van leverancier y. Niet met opgeheven vinger zwaaien De Tweede Kamer wil dat Nederlandse energieproducenten transparant maken uit welke mijnen hun steenkool afkomstig is. Dit met name om druk te zetten op mijnbouwbedrijven in Colombia, die worden beschuldigd van mensenrechtenschendingen. Martin Christie, directeur van Bettercoal, dat werkt aan een wereldwijd auditingsysteem voor kolenmijnen, betwijfelt of een Nederlandse Alleingang zoden aan de dijk zet. We moeten deze gevoelige discussie op een verstandige manier voeren en niet met opgeheven vinger zwaaien. Over Bettercoal Bettercoal is een onafhankelijke non-profitorganisatie die tot doel heeft om het ethisch, sociaal en milieuverantwoord gedrag binnen de kolenketen te verbeteren. Het initiatief hiertoe werd in 2010 genomen door de Europese energiebedrijven RWE, Electrabel, GDF SUEZ, E.On en Vattenfall. Bettercoal laat onafhankelijke auditors op basis van visitaties een oordeel vellen over kolenmijnen overal ter wereld. Dit gebeurt op basis van een code die is opgesteld met betrokkenheid van vertegenwoordigers van bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Inmiddels telt de organisatie 9 energiebedrijven als leden. Onlangs sloten ook het Havenbedrijf Rotterdam en het Rotterdamse overslagbedrijf EMO zich aan als geassocieerd lid. Vlak voor de zomer schaarde een meerderheid van de Tweede Kamer zich achter een motie van PvdA er Jan Vos, die eist dat energiebedrijven individueel inzage geven uit welke mijnen ze hun kolen halen. Minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) zit nu aan tafel met de energiebedrijven om dit in een convenant te regelen (zie ook kader, red.). Eind dit jaar reist de bewindsvrouw met een delegatie van CEO s van de bedrijven af naar het Zuid-Amerikaanse Colombia om persoonlijk kennis te nemen van de situatie aldaar. Hier spreken ze ook met vertegenwoordigers van de internationale mijnbouwbedrijven Drummond (Amerikaans) en Prodeco (Zwitsers). Deze worden ervan beschuldigd in het verleden te hebben samengewerkt met paramilitairen die verantwoordelijk zouden zijn voor de moord op duizenden burgers in het mijngebied. De mijnbouwbedrijven wijzen de beschuldigingen met klem van de hand. Oordeel vellen Martin Christie werkte twintig jaar in de olie-en mijnbouwindustrie. Daar had hij veel te maken met corporate responsibility processen. Sinds 2012 staat hij aan het hoofd van Bettercoal, een initiatief van Europese energiebedrijven om een internationaal auditing systeem voor kolenmijnen op te zetten. Dit houdt in dat onafhankelijke auditors op basis van visitaties een oordeel vellen over kolenmijnen overal ter wereld, waarbij met name wordt gekeken naar arbeidsomstandigheden, milieu, mensenrechten en andere ethische en sociale aspecten. De eerste assessments vinden inmiddels plaats, onder meer bij één van de mijnen van Drummond in Colombia. Het kost tijd en energie om alle partijen ervan te overtuigen dat ze baat hebben bij een onafhankelijke audit Onafhankelijke audit Het zijn delicate processen, waarbij een constructieve dialoog moet worden opgezet met de soms onwillige mijnbouwbedrijven en overheden. Christie: Colombia is een belangrijke kolenexporteur voor Europa, maar we zijn overal ter wereld actief: Indonesië, Zuid-Afrika, Australië, Rusland, Noorwegen, Polen et cetera. Er zijn vele stakeholders bij betrokken, die ieder hun belang hebben. De mijnbouwbedrijven zelf vrezen dat ze in een negatief daglicht worden gezet. Overheden die hun industrie willen beschermen. Vakbonden en lokale gemeenschappen die hun banen willen behouden. Het kost tijd en energie om alle partijen ervan te overtuigen dat ze baat hebben bij een onafhankelijke audit. - Stel dat een audit uitwijst dat er grove misstanden zijn in een mijn. Wat is dan de consequentie? Christie: Wij gaan niet per mijn een certificaat afgeven met u bent goed of fout. Wij kijken naar positieve ontwikkelingen en naar verbeterpunten en streven dan naar een actieplan om goede stappen te zetten richting de volgende beoordeling. De leden van Bettercoal hebben de verplichting om deze informatie mee te wegen in hun inkoopbeleid. Alle bedrijven hebben zelf strenge ethische codes, dus als er ernstige misstanden zijn, zou dat direct impact hebben op hun contractuele relatie met de bewuste leverancier. - Hoe gaat Bettercoal om met de beschuldigingen aan de mijnbouwbedrijven in Colombia? We nemen de situatie natuurlijk uiterst serieus, maar we moeten wel realiseren welke rol we hebben en welke invloed we kunnen uitoefenen. In mijn opvatting hebben wij de meeste invloed op het beoordelen van de huidige situatie en hoe we deze in de toekomst kunnen verbeteren. Het is erg lastig voor Bettercoal om betrokken te raken bij hetgeen er in het verleden is gebeurd, zeker als er ook juridische complicaties zijn. Ik vind wel dat deze zaken goed onderzocht moeten worden en beoordeeld, maar dat is in eerste instantie aan Colombia zelf. Er ligt zeker ook een rol voor Europese overheden om er bij de Colombiaanse overheid op aan te dringen om de vermeende misstanden uit het verleden te onderzoeken, maar dat is een zaak tussen overheden. Forse beschuldigingen Felle kritiek op de mijnbouwbedrijven in Colombia is er van de Nederlandse vredesbeweging PAX. In een rapport over de mensenrechtenschendingen in het land doet de organisatie forse beschuldigingen en voert zij druk uit op de Nederlandse politiek om stappen te nemen tegen de import van bloedkolen. Consumenten zouden energiebedrijven kunnen dwingen om niet meer uit deze regio te importeren. - PAX was destijds lid van de adviesgroep van Bettercoal maar is eruit gestapt. Hoe is de relatie nu? Christie: PAX is er inderdaad uitgestapt. Ik denk dat ze een andere koers hebben gekozen waarbij ze meer druk willen uitoefenen op de Nederlandse overheid en energiebedrijven om iets te doen aan de erfenis van het verleden in Colombia. Dat is hun goed recht. Bettercoal houdt altijd een open dialoog en is constant in gesprek met NGO s. -Wat vindt u ervan dat minister Ploumen nu in overleg is met energiebedrijven over meer transparantie in de keten? Ik denk dat minister Ploumen moet proberen een balans te vinden tussen bestaande initiatieven zoals Bettercoal en andere uitdagingen die op haar pad komen, zoals de wens van de Nederlandse politiek om energiebedrijven te verplichten tot meer inzicht in hun inkoopportefeuille. De minister heeft aangegeven dat ze Bettercoal serieus neemt, en dat lijkt mij een goede zaak. Het is van groot belang dat deze initiatieven geïntegreerd worden. Dat is ook beter voor de dialoog met de Colombiaanse partijen. - Wat zou er tegen zijn om meer transparantie te creëren? Wij zijn voorstander van transparantie maar het moet een middel zijn, geen doel op zich. Het is mij niet geheel duidelijk wat het uitmaakt om te weten hoeveel kolen partij x koopt van leverancier y. Bettercoal probeert de omstandigheden ter plekke te verbeteren, daar ligt volgens mij de grootste uitdaging. Bettercoal houdt altijd een open dialoog en is constant in gesprek met NGO s - Eind dit jaar gaat minister Ploumen met de energiebedrijven op bezoek in Colombia. Draagt dit bij aan de dialoog die Bettercoal daar voert? Mijn ervaring in landen als Rusland en Indonesië, en ook in mijn gesprekken met de Colombiaanse partijen, is dat dit soort kwesties zorgvuldig moeten worden aangepakt. We moeten deze gevoelige discussie op een verstandige manier voeren en niet met opgeheven vinger zwaaien. Een geïntegreerde aanpak levert het beste resultaat. Energiebedrijven zetten kanttekeningen bij vergaande transparantie over koleninkoop E.On Benelux, EPZ, Essent, GDF Suez Energie Nederland en Nuon zijn in overleg met minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) over een convenant dat onder andere verdergaande transparantie over de herkomst van kolenimport regelt. Het publiceren van individuele data per mijn is echter een stap te ver, zegt Corné Boot, woordvoerder van de gezamenlijke energiebedrijven. Boot: Energiebedrijven zijn nu al transparant over de herkomst van hun kolen. Als je naar de website van E.On gaat, zie je precies welk percentage uit welk land wordt geïmporteerd. Maar als we deze informatie ook per mijn moeten prijsgeven, komt er zeer concurrentie- en marktgevoelige informatie op straat te liggen. Onze buitenlandse concurrenten kunnen dan precies zien hoe onze inkoopportefeuille is samengesteld, zonder dat zij transparant hoeven te zijn. Het is sterk de vraag of de mededingingsautoriteiten een dergelijke verplichting zullen accepteren. Dat wordt nu onderzocht. Effect nihil Daarbij komt dat het effect van de maatregel nihil is, aldus Boot. Ons land is goed voor 0,1 procent van de wereldvraag naar kolen, dus individuele Nederlandse acties maken weinig indruk. In Colombia liggen ze daar niet wakker van. Wij zijn er voorstander van om de internationale aanpak van Bettercoal niet te verstoren en zo bij de mijnbouwbedrijven ter plekke concrete verbeteringen aan te brengen. De Nederlandse energiebedrijven spannen zich daar zeer voor in. De energiebedrijven zijn verrast door de motie van Tweede Kamerlid en energiewoordvoerder Jan Vos (PvdA) van begin deze zomer, die dreigt met wettelijk verplichte transparantie. Boot: Deze doorkruist het overleg dat wij voeren met minister Ploumen over een convenant. Dat overleg gaat de goede kant op. Corné Boot: Ons land is goed voor 0,1 procent van de wereldvraag naar kolen, dus individuele Nederlandse acties maken weinig indruk.

4 4 THEMA mobiliteit Mobiliteit: Het groene stopcontact DOOR ALEXANDER HAJE De markt voor een groene elektrische infrastructuur is volop in beweging. De hoeveelheid laadpunten voor elektrische auto s neemt flink toe. Ook de komende jaren zal die verder groeien, want het aantal elektrische voertuigen op de Nederlandse wegen breidt zich uit. Nieuwe providers van laadpunten, zowel in de openbare en semiopenbare ruimte als voor privégebruik, dienen zich aan. En daarmee ook de diversiteit van het aantal betaalsystemen, zoals laadpas, app en sms. De behoefte aan snellaadstations wordt groter. Een auto die zijn brandstof haalt uit het groene stopcontact met elektriciteit van zon en wind zal het toekomstbeeld steeds sterker gaan bepalen. Anja van Niersen, algemeen directeur Allego Meer marktwerking is goed voor de consument Allego plaatst laadpunten voor elektrische auto s in de openbare en semiopenbare ruimte. Dat doen we in het hele land, zegt Anja van Niersen, algemeen directeur van Allego. Maar ook in België en Duitsland. Het bedrijf is vorig jaar opgericht en een initiatief van netbedrijf Alliander. Elektrisch vervoer wordt steeds belangrijker in Nederland en heel Europa, constateert Van Niersen. Ze legt uit dat elektromobiliteit, in relatie tot decentrale opwek van Anja van Niersen, algemeen directeur Allego: Mensen worden kritischer waar ze hun auto opladen en wat zij daarvoor betalen. duurzame stroom en de invloed daarvan op het elektriciteitsnet, voor Alliander van groot belang is. In 2009 is het netbedrijf daarom al begonnen met de eerste projecten op het gebied van infrastructuur voor elektromobiliteit. Maar die stopten vorig jaar. Toen heeft de overheid namelijk besloten dat dit soort projecten alleen nog maar mogen worden uitgevoerd door vrije marktpartijen. Publieke partijen als netbeheerders zijn daarvan uitgesloten, zegt Van Niersen. We hebben toen besloten om onder Alliander een tak op te richten die wel mag opereren in dat commerciële domein. Een bedrijf dat zich bezighoudt met het bedenken, plaatsen en operationeel houden van infrastructuur van elektrische auto s. Scheiding in rollen Van Niersen: Er dient zich de laatste tijd een scheiding aan in rollen. Aan de ene kant is er de ontwikkelaar en beheerder van laadinfrastructuur. Op die markt zijn momenteel vijf partijen actief, waaronder Allego. Aan de andere kant zijn er de mobility service providers. Dat zijn met name bedrijven die betaalpasjes uitgeven voor de laaddiensten. Hun aantal groeit de laatste tijd heel sterk en elke provider heeft haar eigen betaalsysteem. De hoeveelheid pasjes waaruit consumenten kunnen kiezen waarmee elektriciteit geladen kan worden, neemt daardoor flink toe. Partijen als Nuon begeven zich op deze markt, maar ook The New Motion en ANWB. De infrastructuur die wij aanleggen is voor elk van die betaalsystemen toegankelijk. Vooruitzichten Aan Van Niersen de vraag hoe elektromobiliteit zich de komende jaren verder ontwikkelt. Ik durf daar nu geen harde uitspraken over te doen. Daarvoor is de markt nog te pril. Wat we wel zien is dat elektromobiliteit in Nederland, maar ook in Duitsland en omringende landen, toeneemt. Al heeft de economische crisis de laatste jaren wel de rem gezet op die groei. Ze signaleert dat de actieradius van elektrische auto s steeds groter wordt. En dat is van invloed op het aanbod van laadpunten. We verwachten dat je op een aantal plekken een toename van laadvoorzieningen gaat krijgen. Dat is bij mensen thuis, in de publieke en in de semipublieke ruimte, zoals bij winkelcentra, ziekenhuizen en vergadercentra. Ook op het werk zie je dat er meer laadpunten bijkomen voor werknemers die elektrisch rijden. Verder neemt de behoefte aan meer snellaadpunten toe, zegt de algemeen directeur van Allego. Onlangs hebben Aantallen laadpunten Gebaseerd op cijfers van stichting e-laad, EV-Box B.V, Nuon en Essent, The New Motion (cijfers t/m ) en Oplaadpalen.nl (vanaf cijfers t/m ). Aantal geïnstalleerd per standaard laadpunten Publiek (24/7 openbaar toegankelijk) Semi-publiek (beperkt openbaar toegankelijk) # Snellaadpunten Publiek en semi-publiek # Laadpunten (excl. private laadpunten) Bron: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland wij de eerste geplaatst in Arnhem. In totaal gaan we de komende tijd zestig snellaadpunten in Nederland en België installeren. Met name op plekken waar mensen korte tijd hun auto parkeren, zoals bij wegrestaurants en supermarkten, zijn snellaadstations een uitkomst. Laadsessies De frequentie waarmee laadpunten worden gebruikt neemt ook toe. Waren dat aanvankelijk drie of vier laadsessies per week, nu zijn er dat zeven of acht, zegt Van Niersen Standaard Publiek Standaard Semi-publiek Snellaad Aantallen 186 Dat is een goede ontwikkeling, want meer sessies maken het prijskaartje voor elektrisch laden aantrekkelijker. Ze vertelt dat het opladen van elektrische auto s tot nog toe flink door het Rijk werd gesubsidieerd. Daar komt nu een einde aan en je ziet daardoor een verschuiving in de markt ontstaan. Mensen worden kritischer waar ze hun auto opladen, via welke providers en wat zij daarvoor betalen. Een goede ontwikkeling, je krijgt dan vanzelf meer marktwerking. Er valt dan ook echt iets te kiezen voor consumenten. Laadoplossingen voor particulieren en bedrijven Energiebedrijf Nuon is een van de vele partijen die actief zijn op de markt voor elektrisch vervoer. Het levert laadoplossingen voor elektrische auto s aan particulieren en bedrijven. Nuon is partner van Volvo en Nissan en levert voor plugin hybride modellen van beide autofabrikanten de laadoplossingen. Daarnaast plaatst het energiebedrijf (in samenwerking met bouwonderneming Heijmans) in opdracht van diverse gemeenten openbare laadpunten in de provincies Noord-Holland, Utrecht en Flevoland. Joris Hupperets, business manager Emobility van Nuon laat weten dat er inmiddels zo n 600 daarvan zijn geplaatst. Als de woongemeente hiervoor een overeenkomst heeft met het energiebedrijf, dan kan de eigenaar van een auto bij Nuon een plaatsingsverzoek indienen voor een oplaadpunt in de buurt. Naast het plaatsen van laadpunten biedt het energiebedrijf ook oplaadabonnementen aan. De speciale oplaadpas kan worden opgeladen bij alle openbare oplaadpunten van Nuon en aangesloten aanbieders. Speciaal stopcontact Naast het plaatsen van laadpunten biedt het energiebedrijf ook oplaadabonnementen aan. De speciale pas kan worden opgeladen bij alle openbare oplaadpunten van Nuon en aangesloten aanbieders. Voor klanten met een eigen garage of parkeerplaats heeft Nuon de Laadbox, een speciaal stopcontact dat geschikt is voor binnen- en buitengebruik. Hiermee is een auto sneller opgeladen dan met een gewoon stopcontact. De kabel vergrendelt tijdens het laden. Daardoor kan het opladen niet ongewenst worden onderbroken en kan niemand per ongeluk onderdelen aanraken die onder spanning staan, legt Hupperets uit. Stijging Het energiebedrijf verwacht dat het aantal elektrische voertuigen in Nederland verder zal stijgen de komende jaren. Waarom? Er komen steeds meer elektrische modellen op de markt, zegt Hupperets. Nationale en lokale overheden zullen schoon en duurzaam vervoer naar alle waarschijnlijkheid blijven stimuleren. De kosten voor batterijen gaan de komende jaren vanwege schaalvergroting verder omlaag. Hierdoor is de verwachting dat uiterlijk in 2020 de kosten voor elektrisch rijden lager zullen zijn dan de kosten voor rijden op fossiele brandstoffen. En bovendien zonder subsidie. ANWB: Laadinfrastructuur is nog ontoereikend Drie jaar geleden nam de ANWB het initiatief voor de plaatsing van elektrische laadpunten in de Randstad. Een jaar later besloot de belangenorganisatie consumenten en zakelijke klanten de mogelijkheid om laadfaciliteiten op maat aan te gaan bieden. Elektrisch rijden staat bij onze leden en in het algemeen zeer in de belangstelling, zegt Markus van Tol van de uit 1883 daterende Algemene Nederlandse Wielrijders Bond. Rijdt u elektrisch of stapt u binnenkort over? Dan verzorgt de ANWB voor u de laadfaciliteiten. De website van de ANWB laat er geen misverstand over bestaan: We helpen leden graag bij het uitkiezen en aanschaffen van een laadpaal en regelen voor hen ook de volledige installatie, zegt Van Tol. Ook voorziet de ANWB leden desgewenst van een laadpas die toegang biedt tot nagenoeg alle publiekelijke snel(laadpalen). Hoge kant Van Tol: We zien het aantal elektrische auto s onder onze leden nog niet progressief toenemen. Voor de grote doorbraak in het consumentensegment is de aanschafprijs nog aan de hoge kant. En de laadinfrastructuur is ontoereikend. In een ideale situatie is er voor iedere elektrische auto één laadpaal beschikbaar. Maar daarvan is nu nog geen sprake. Mensen wachten daarom met het kopen van een elektrische auto. De ANWB is van mening dat de elektrische auto in Nederland, met zijn relatief korte afstanden, een uitstekende bijdrage kan leveren aan duurzame mobiliteit, aldus Van Tol. Voorwaarde is dan wel dat de overheid het gebruik van de elektrische auto en het plaatsen van laadpunten blijft stimuleren.