achtergrond Ineens Wilde Iedereen Zelf Stroom Opwekken. Maar Toen Gebeurde Er Dit. FORUM

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "achtergrond Ineens Wilde Iedereen Zelf Stroom Opwekken. Maar Toen Gebeurde Er Dit. FORUM 25.09.14"

Transcriptie

1 Ineens Wilde Iedereen Zelf Stroom Opwekken. Maar Toen Gebeurde Er Dit. 18

2 De stroom valt uit. Eén dag windstilte plus een flink wolkendek en de stroomtoevoer stokt. Ineens zitten we zonder licht, computers, machines, alarm. Als we straks allemáál zelf stroom opwekken met zonnepanelen en windmolens, hoe leggen we dan een voorraadje aan? Tekst: Paul Scheer Foto: Anjo de Haan/HH 19

3 Het hoeft niet eens meer lang te duren. In de nabije toekomst liggen op de daken van bedrijven en huizen overal zonnepanelen. Daarnaast prijken kleine windmolens. De wat grotere staan op bedrijfsterreinen of voor de kust. De stroom die dat oplevert gebruiken we zelf, en wat we overhouden leveren we aan de buren of terug aan het net. Het zou nóg mooier zijn als we die stroom tijdelijk konden opslaan. Want in de winter schijnt de zon minder, en waaien doet het ook niet altijd. Dus er zijn momenten en perioden dat we een voorraadje stroom goed kunnen gebruiken. Maar ja, dat is nu precies een van de fundamentele energieproblemen: stroom kun je nu niet opslaan. Je móet het meteen gebruiken of geleiden naar een andere plek waar stroom nodig is. En dat probleem wordt groter naarmate het aandeel duurzame energie stijgt. Kijk maar naar de situatie die in Duitsland is ontstaan na de Energiewende naar zon en wind. Als de zon hard schijnt of de wind hard waait, kan Duitsland zijn energie niet kwijt en wijkt het uit naar het Nederlandse energienet. Om de energie daar kwijt te kunnen, moeten energiecentrales die op de fossiele brandstoffen kolen en gas draaien, tijdelijk uitgeschakeld worden. Anders ontstaat er te veel druk op het net. Dat klinkt allemaal makkelijker dan het is. Om te beginnen zet je ze niet zomaar even aan en uit. Het zou dus een hoop schelen als stroomopslag mogelijk is. klein beginnen In het Gelderse Lochem wordt dit jaar door een consortium van bedrijven, waaronder energienetwerkbedrijf Alliander, gestart met een zogenoemd vehicle2grid-project. Grid staat voor het elektriciteitsnet, en wordt meestal gebruikt in combinatie met smart: het slimme net dat stroomgebruikers in staat stelt om precies af te lezen wat het gebruik en de productie van stroom is, en op welke momenten van de dag het slim is om stroom te gebruiken of juist op te laden. Vehicle staat voor de elektrische auto voor de deur, die tegelijkertijd dient als mobiele batte- je zult stroom móeten opslaan rij. Immers: de accu van de auto kan worden opgeladen met de stroom die wordt opgewekt met de zonnepanelen op het dak. Voor Lochem is gekozen omdat die gemeente vrij actief is op het gebied van duurzame energie en eigen energieopwekking. Dat is vooral te danken aan een groep enthousiaste burgers, die zich hebben verenigd in LochemEnergie. Alliander heeft daarop ingespeeld met het aanleggen van een testomgeving voor decentrale energieopwekking. In Rotterdam is energiebedrijf Eneco begonnen met een proef met een auto-accu die is bevestigd aan een huis met zonnepanelen op het dak. trial and error Het is de bedoeling om straks met één huishouden te beginnen. Waarom zo kleinschalig? Paul Bierman, projectmanager bij netwerkbedrijf Alliander: Er is nog relatief weinig ervaring met dit soort projecten. Werkt de technologie? Is de bewoner bereid om stroom te laden en 20

4 denkt hij eraan om dat ook echt te doen? Moet hij daarvoor beloond worden? Deze vragen moeten eerst worden beantwoord voordat je zo n systeem op grotere schaal invoert. Want als er dan van alles misgaat, ben je veel verder van huis. Ook de wetgeving is nog niet toegespitst op decentrale opwekking en uitwisseling van energie. Zo is het nu wettelijk niet toegestaan voor particulieren om hun stroomoverschot te verhandelen met de buren. Het is wel mogelijk om het overschot terug te leveren aan het net. Dat wordt jaarlijks verrekend met de stroom die de gebruiker geleverd krijgt via het net. Deze mogelijkheid, die in het leven is geroepen om het gebruik van zonnepanelen te stimuleren, zou op termijn kunnen worden ingetrokken door de overheid. En dan moet je dus iets anders met je overschot, of je moet de stekker tijdelijk uit de zonnepanelen trekken. Na de eerste ervaringen in Lochem wordt het stokje volgend jaar overgenomen door Amsterdam, dat ook een naam heeft hoog te houden als smart city. Het project wordt dan uitgebreid tot meerdere proeflocaties. Daar zit ook een bedrijfsgebouw bij. Paul Bierman van Alliander: Een bedrijf heeft andere kenmerken dan een huishouden. In een bedrijfsgebouw heb je te maken met meerdere gebruikers, en er zijn andere momenten van laden en gebruik van energie. Het is uiteindelijk de bedoeling om het project in een hele wijk te laten draaien. accu of batterij? In Amsterdam wordt ook een project opgezet met batterijen die zijn aangesloten op zonnepanelen. Volgens Arno van Zwam van Mastervolt, producent van zonne-energie-installaties, moeten we daarbij denken aan de omvang van een keukenkastje, ongeveer net zo groot als het kastje voor de zonnepanelen die mensen toch al thuis hebben staan. Batterijen van die omvang zijn gebaseerd op de dagbehoefte aan energie. 21

5 dat daarvoor zoutkoepels nodig zijn die je niet overal kunt vinden, en dat deze koepels helemaal dicht moeten zijn. Stroom kan ook worden gebruikt voor de productie van ammoniak (waterstof en stikstof), dat eveneens als brandstof kan worden gebruikt. Ammoniak is alleen wel giftig. Mulder heeft nog een optie: stroom gebruiken om water te verwarmen en dat ondergronds opslaan voor gebruik in de winter. Of omgekeerd water koelen en opslaan voor gebruik in de zomer. Deze toepassingen bevinden zich nog in het stadium van gedachtenvorming. Maar we zullen hoe dan ook aan de opslag van energie moeten geloven. Mulder: In het kader van het Energieakkoord wordt er 10,5 gigawatt aan windmolens bijgebouwd. Jaarlijks gebruiken we 8 gigawatt aan stroom. Het overschot zul je dus in elk geval voor een deel moeten opslaan. Het is de vraag wat handiger is: zo n batterij aan huis of de accu van een elektrische auto. Een accu heeft als voordeel dat de stroom ook elders kan worden gebruikt; met de auto kun je immers ergens heenrijden en daar de accu ontladen. Van Zwam kan zich echter voorstellen dat autoleveranciers niet zitten te wachten op accu s die continu worden gebruikt voor de opslag van stroom. Daar zullen ze toch eerder van slijten. Een consequentie van het gebruik van de auto-accu is ook dat de auto niet gebruikt kan worden als er stroom wordt opgeladen. Op dit moment gebruiken consumenten die zelf energie opwekken ongeveer een derde daarvan direct. Dat kan worden verdubbeld met de inzet van accu s. De rest zou dan verhandeld kunnen worden. Paul Bierman van Liander: Het gaat ons vooral om slim gebruik zo dicht mogelijk bij de bron. Op deze manier krijg je een goed gebalanceerd elektriciteitsnet, en hoef je minder stroom te vervoeren. Uiteindelijk hoef je het net dan ook niet uit te breiden om aan de piekvraag te kunnen voldoen. De maatschappij wordt zo niet op kosten gejaagd. waterstof en ammoniak? Voor gebruik van dag tot dag voldoen accu s en batterijen. Maar ze kunnen het seizoensprobleem van duurzame energie niet oplossen, zegt Fokko Mulder, hoogleraar Materials for integrated energy systems aan de TU Delft. Je zou stroom in de zomer moeten kunnen opslaan voor gebruik in de winter, maar dat is met accu s en batterijen niet mogelijk. Dan zou je heel grote en dure accu s en batterijen nodig hebben. Die lopen bovendien langzaam leeg als je ze niet gebruikt. Een alternatieve toepassing voor een overschot aan stroom is de productie van waterstof (elektriciteit en water). Mulder: Waterstof kun je ondergronds opslaan en later gebruiken als brandstof. Probleem is wel in de achtertuin Als iedereen zelf energie opwekt, heeft dat gevolgen voor de omvang van energiebedrijven. Maar uiteindelijk zijn zij er ook bij gebaat. Ze richten zich meer op het installeren en onderhouden van zonnepanelen, en helpen burgers en bedrijven hun stroomgebruik te monitoren. Bij de lokale initiatieven zijn vaak nieuwe, innovatieve bedrijven betrokken, onder meer in de ict- en installatiebranche. Daarnaast wordt de overgang naar een meer duurzame energievoorziening gestimuleerd. Eigen zon- en windenergieprojecten zullen met minder weerstand gepaard gaan dan grootschalige projecten. De houding verschuift van nimby naar yimby: yes in my backyard. Het draagvlak voor duurzame energie wordt vergroot. Dat is belangrijk, want voorlopig blijft duurzame energie nog wel even duurder dan fossiele energie. Lees meer in het dossier Energie, Energieakkoord In het Energieakkoord is het streven uitgesproken dat in 2020 minimaal 1 miljoen huishoudens en mkb-bedrijven voor een substantieel deel via duurzame decentrale energieopwekking in hun eigen energievraag voorzien. Zij dragen op deze manier bij aan de realisatie van de 14-procentdoelstelling voor duurzame energie in 2020 (16 procent in 2023). Daarbij wordt opgemerkt dat er nog wel de nodige barrières te slechten zijn, aangezien het energiesysteem en de -wetgeving ingesteld zijn op de centrale productie en afname van energie. Momenteel zijn er zo n 162 duizend zonnepaneelinstallaties. Het vermogen is in een jaar tijd verdubbeld. Het aantal elektrische auto s ligt rond 38 duizend. 22

De opkomst van all-electric woningen

De opkomst van all-electric woningen De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige

Nadere informatie

1 Nederland is nog altijd voor 92 procent afhankelijk van fossiele brandstoffen

1 Nederland is nog altijd voor 92 procent afhankelijk van fossiele brandstoffen achtergrond Afscheid van fossiel kan Klimaatverandering is een wereldwijd probleem. Energie(on)zekerheid ook. Dat betekent dat een transitie naar een veel duurzamere economie noodzakelijk is. Het recept

Nadere informatie

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen

duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,

Nadere informatie

Energieke Buurt Gepubliceerd op Stadslab2050 ( Energieke Buurt. Page 1 of 6

Energieke Buurt Gepubliceerd op Stadslab2050 (  Energieke Buurt. Page 1 of 6 Page 1 of 6 Burgers en bedrijven ontginnen energieke wijken Onze kijk op energie is aan een update toe. We zien de zonnepanelen op het dak van onze buren liggen, fietsen tussen lanen met hoge windmolens

Nadere informatie

Energiek Gelderland. Gelders debat. 12 februari 2014, 18.00-20.00 uur Hotel de Wageningsche Berg Wageningen. www.gelderland.

Energiek Gelderland. Gelders debat. 12 februari 2014, 18.00-20.00 uur Hotel de Wageningsche Berg Wageningen. www.gelderland. Uitnodiging Energiek Gelderland Gelders debat 12 februari 2014, 18.00-20.00 uur Hotel de Wageningsche Berg Wageningen www.gelderland.nl/geldersdebat Provinciale Staten van Gelderland gaan graag met u in

Nadere informatie

Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016

Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016 Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016 Waarom zijn we bijeen? Verduurzaming energievoorziening Samenwerking om de NL ambitie te verwezenlijken Samenwerking vanaf de start van initiatieven Draagvlak

Nadere informatie

Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft?

Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft? Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft? Netwerkbedrijf Endinet, de werkgever met energie Maar liefst 416.000 klanten in Zuidoost Brabant krijgen via kabels en leidingen van Endinet stroom

Nadere informatie

Smart Grid. Verdiepende opdracht

Smart Grid. Verdiepende opdracht 2015 Smart Grid Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel leer je meer over het onderwerp Smart Grid. Pagina 1 Inhoud 1. Smart Grid... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 1.3 Verwerking... 8 Pagina

Nadere informatie

Duurzame stroom in het EcoNexis huis

Duurzame stroom in het EcoNexis huis Groepsopdracht 1, vmbo Duurzame stroom in het EcoNexis huis Vooraf Er zijn steeds meer mensen op de wereld. En die hebben gemiddeld ook steeds meer geld te besteden. Daarom is er steeds meer energie nodig.

Nadere informatie

Gas als zonnebrandstof. Verkenning rol gas als energiedrager voor hernieuwbare energie na 2030

Gas als zonnebrandstof. Verkenning rol gas als energiedrager voor hernieuwbare energie na 2030 Gas als zonnebrandstof Verkenning rol gas als energiedrager voor hernieuwbare energie na 2030 1 Inhoudsopgave 1 2 3 4 5 Introductie Meer hernieuwbare energie Extra hernieuwbare energie in Nederland? Verkennen

Nadere informatie

Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis

Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis Werkblad 1, mbo Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis Inleiding De wereldbevolking groeit al jaren vrij stevig. En de wereldwijde behoefte aan energie groeit mee: we kúnnen simpelweg niet meer zonder

Nadere informatie

SOCIAL RESPONSIBILITY

SOCIAL RESPONSIBILITY SOCIAL RESPONSIBILITY LID WORDEN SAMEN JE EIGEN WINDMOLEN Tegenwoordig draait alles om duurzaamheid en groen. Een goede tijd voor de Windcentrale. We weten allemaal dat er ergens stroom en energie vandaan

Nadere informatie

Voor het welzijn van kind en school. Klas 3!

Voor het welzijn van kind en school. Klas 3! Voor het welzijn van kind en school Klas 3! Wat is energie Energie heb je nodig om iets te doen. Je hebt het nodig om een auto mee te kunnen laten rijden, een huis mee te verwarmen of een fabriek mee te

Nadere informatie

de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie

de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie 1 Alliander is van jou Wij staan voor een energievoorziening die iedereen onder gelijke condities toegang geeft

Nadere informatie

De slimme meter. Informatie over de nieuwe energiemeter

De slimme meter. Informatie over de nieuwe energiemeter De slimme meter Informatie over de nieuwe energiemeter De slimme meter in vogelvlucht Alle huishoudens in Nederland krijgen een nieuw soort energiemeter aangeboden: de zogenaamde slimme meter. Deze digitale

Nadere informatie

Enexis. De veranderende rol van de netbeheerder. Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis. 12 november 2015

Enexis. De veranderende rol van de netbeheerder. Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis. 12 november 2015 Enexis De veranderende rol van de netbeheerder Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis 12 november 2015 Rol Enexis in de elektriciteitsketen Elektriciteitscentrale voor de opwek van elektriciteit

Nadere informatie

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility

Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders

Nadere informatie

PLUS LEVEN. Wetgeving 2015; epc van 0,4 / Wij reeds energieneutraal in 2015 icm windenergie Wetgeving per : BENG

PLUS LEVEN. Wetgeving 2015; epc van 0,4 / Wij reeds energieneutraal in 2015 icm windenergie Wetgeving per : BENG Wie zijn wij? Wij bouwen met een visie op lange termijn. Fossiele brandstoffen raken op, grondstoffen schaars. Toekomst vraagt om integrale benadering: kijk naar gebieden en veel disciplines hierbij betrekken,

Nadere informatie

Duurzame stroom in het EcoNexis huis

Duurzame stroom in het EcoNexis huis Groepsopdracht 1 Duurzame stroom in het EcoNexis huis Inleiding De wereldbevolking groeit, en de welvaart stijgt ook steeds meer. Daarom neemt de vraag naar energie (elektriciteit, gas, warmte) wereldwijd

Nadere informatie

Mosterd uit Almen, kaas van boerderij Pas Op, verse asperges om

Mosterd uit Almen, kaas van boerderij Pas Op, verse asperges om Windenergie als streekproduct: van dichtbij is beter. Mosterd uit Almen, kaas van boerderij Pas Op, verse asperges om de hoek, akkerbrood gebakken door bakker Wijnand van Loarnse tarwe: eerlijk en heerlijk!

Nadere informatie

thuis in energie presentatie Duurzaam4Life tbv VCEN

thuis in energie presentatie Duurzaam4Life tbv VCEN 7-7-2017 thuis in energie presentatie Duurzaam4Life tbv VCEN 1 7-7-2017 thuis in energie presentatie Duurzaam4Life tbv VCEN 2 7-7-2017 thuis in energie presentatie Duurzaam4Life tbv VCEN 3 In de media:

Nadere informatie

Hoewel ook het laatste IPCC rapport wat minder stellig is over de menselijke invloed op de klimaatverandering zijn wij ervan overtuigd dat we iets

Hoewel ook het laatste IPCC rapport wat minder stellig is over de menselijke invloed op de klimaatverandering zijn wij ervan overtuigd dat we iets december 2011 1 Hoewel ook het laatste IPCC rapport wat minder stellig is over de menselijke invloed op de klimaatverandering zijn wij ervan overtuigd dat we iets aan de opwarming moeten doen. 2 Wij zijn

Nadere informatie

Het Slimme energienet..zx ronde 25 januari 2015

Het Slimme energienet..zx ronde 25 januari 2015 Het Slimme energienet..zx ronde 25 januari 2015 De laatste tijd worden we overspoeld door marketing verhalen over de slimme meter en het slimme energienet. Men stelt dat met de komst van de slimme meter

Nadere informatie

De slimme meter Klaar voor de toekomst

De slimme meter Klaar voor de toekomst De slimme meter Klaar voor de toekomst met de slimme meter bent u klaar voor de toekomst Endinet maakt haar energienetten klaar voor de toekomst. Net als de auto-, de telefoonen bankindustrie worden ook

Nadere informatie

Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving

Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Enexis: energie in goede banen Even if you doubt the evidence, providing incentives for energy-efficiency and clean energy are the right thing to do

Nadere informatie

Is flexibiliteit het nieuwe goud?

Is flexibiliteit het nieuwe goud? Is flexibiliteit het nieuwe goud? Presentatie Congres Duurzaam Gebouwd 13 november 2014 Enexis Elektriciteit: 2,7 miljoen aangeslotenen 135,000 km MS / LS 53,000 stations Gas: 2,1 miljoen aangeslotenen

Nadere informatie

Harderwijk in de zon

Harderwijk in de zon Harderwijk in de zon Informatieavond zonne-energie Veluwe Duurzaam samen met Gemeente Harderwijk 17 juni 2014 ir. A.D. Hekstra Handicom Solar solar@handicom.nl 0341-412629 Vanavond Zonnestraling -> warmte

Nadere informatie

VAN ONRENDABELE GROND NAAR DUURZAAM RENDEMENT

VAN ONRENDABELE GROND NAAR DUURZAAM RENDEMENT VAN ONRENDABELE GROND NAAR DUURZAAM RENDEMENT De overheid wil duurzame energie stimu leren en innovatie van duurzame energietechnieken bevor deren: meer duurzame energie in de toekomst. Doel is 16% duur

Nadere informatie

Slimme energiemeters vanaf 1.1.2012 ingevoerd

Slimme energiemeters vanaf 1.1.2012 ingevoerd Regelingen en voorzieningen CODE 5.1.4.22 Slimme energiemeters vanaf 1.1.2012 ingevoerd bronnen vraag en antwoord ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I), 23.2.2011, www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Elektriciteitopslag ZX ronde 4 december 2016

Elektriciteitopslag ZX ronde 4 december 2016 Elektriciteitopslag ZX ronde 4 december 2016 In een van eerdere verhaaltje heb ik iets verteld over alternatieve vormen van elektriciteit opwekking en opslag daarvan. Wel het is zover, momenteel wordt

Nadere informatie

Transitie naar een. CO -neutrale toekomst

Transitie naar een. CO -neutrale toekomst Transitie naar een CO -neutrale toekomst 2 CO 2 reductie van bron tot gebruiker Steeds méér duurzame energie, maar niet minder CO 2 -uitstoot KLIMAATVERDRAG VAN PARIJS In het verdrag van Parijs werd afgesproken

Nadere informatie

Begrippenlijst Naar groen is goed te doen

Begrippenlijst Naar groen is goed te doen Begrippenlijst Naar groen is goed te doen Begrip Trias Energetica Toelichting De drie stappen van de Trias Energetica zijn basisvuistregels bij het duurzaam ontwerpen en verbouwen van gebouwen, ontworpen

Nadere informatie

Werkblad Introductieles Eneco EnergieLab

Werkblad Introductieles Eneco EnergieLab Werkblad Introductieles Eneco EnergieLab Naam: Datum: Fossiele brandstoffen Energie laat apparaten werken. Veel apparaten gebruiken energie. Bijvoorbeeld de waterkoker, je telefoonoplader en het digibord.

Nadere informatie

De slimme meter. Informatie over de nieuwe energiemeter

De slimme meter. Informatie over de nieuwe energiemeter De slimme meter Informatie over de nieuwe energiemeter De slimme meter in vogelvlucht Alle huishoudens in Nederland krijgen een nieuw soort energiemeter aangeboden: de zogenaamde slimme meter. Deze digitale

Nadere informatie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!

Nadere informatie

Samen voor duurzaam. Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V.

Samen voor duurzaam. Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V. Samen voor duurzaam Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V. Strategie Trends en ontwikkelingen Ontwikkelingen in de energiemarkt De energiemarkten in Europa zijn in transitie van een centraal gestuurde energievoorziening,

Nadere informatie

Openingspagina: website gridflex

Openingspagina: website gridflex Openingspagina: website gridflex Onderwerpen Wie = Wie Over het project Gridflex Energie Management Systeem Zeezoutbatterij Onderzoek Gridflex Planning Gridflex Heeten Heeten: 4000 inwoners Duurzaamdorp

Nadere informatie

Q&A City-zen project

Q&A City-zen project Q&A City-zen project Vragen over het project City-zen Wat is het project? In het City-zen project worden 50 batterijen geplaatst bij huishoudens of MKB ers met zonnepanelen in Amsterdam. Deze 50 batterijen

Nadere informatie

Making Solar Systems Smarter

Making Solar Systems Smarter Making Solar Systems Smarter GOEDE REDENEN OM OVER TE STAPPEN OP ZONNE-ENERGIE SMART PV-OPLOSSINGEN VAN SOLAREDGE Geld besparen Door zonne-energie te gebruiken in uw huis zal uw energierekening omlaag

Nadere informatie

Links van netbeheerders om de slimme meter aan te vragen (kies wie uw netwerkbeheerder is):

Links van netbeheerders om de slimme meter aan te vragen (kies wie uw netwerkbeheerder is): Uw slimme meter Iedereen krijgt gratis de komende jaren in plaats van een gewone energiemeter een zogenaamde slimme meter. Dat is een digitale energiemeter voor het gasverbruik en het elektriciteitsverbruik,

Nadere informatie

Hoog Dalem: Motivaties, verwachtingen en ervaringen van bewoners

Hoog Dalem: Motivaties, verwachtingen en ervaringen van bewoners Hoog Dalem: Motivaties, verwachtingen en ervaringen van bewoners Dit onderzoek is gedaan in opdracht van STEDIN. Eindhoven, augustus 2016 Luc van Summeren en Ruth Mourik DuneWorks Samenvatting bewonersonderzoek

Nadere informatie

Speech van commissaris van de koning Max van den Berg, debatavond Europese Commissie 'Energievoorziening in de toekomst', 30 januari 2014

Speech van commissaris van de koning Max van den Berg, debatavond Europese Commissie 'Energievoorziening in de toekomst', 30 januari 2014 Speech van commissaris van de koning Max van den Berg, debatavond Europese Commissie 'Energievoorziening in de toekomst', 30 januari 2014 Dames en heren, [Intro] Europa begint in Groningen. Zéker als het

Nadere informatie

Making Solar Systems Smarter

Making Solar Systems Smarter Making Solar Systems Smarter GOEDE REDENEN OM OVER TE STAPPEN OP ZONNE-ENERGIE SMART PV-OPLOSSINGEN VAN SOLAREDGE Geld besparen Door zonne-energie te gebruiken in uw huis zal uw energierekening omlaag

Nadere informatie

TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid. Programmalijnen en speerpunten 2014

TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid. Programmalijnen en speerpunten 2014 TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid Programmalijnen en speerpunten 2014 Programmalijnen en aandachtspunten 1. Energiemanagement voor fleibiliteit van energiesysteem 2. Informatie en control

Nadere informatie

Ontwerp Gezonde Systemen

Ontwerp Gezonde Systemen Ontwerp Gezonde Systemen Het huidige zonne-inkomen gebruiken De cycli van de natuur worden aangedreven door de energie van de zon. Bomen en planten vervaardigen voedsel op zonlicht. De wind kan worden

Nadere informatie

Een goede vangst! Opdracht van Domein en Knaapen Groep: een goede vangst - http://domein.braintrigger.nl

Een goede vangst! Opdracht van Domein en Knaapen Groep: een goede vangst - http://domein.braintrigger.nl Een goede vangst! Om fijn te leven maak je veel gebruik van energie. Bijvoorbeeld om eten te koken, of om te spelen met een spelcomputer. Maar ook om het huis te verwarmen of jezelf te vervoeren. Voor

Nadere informatie

Sneller en goedkoper laden op 100% duurzame energie

Sneller en goedkoper laden op 100% duurzame energie PREFERRED DISTRIBUTOR Sneller en goedkoper laden op 100% duurzame energie SMART CHARGING CONTROLLER Maxem is de Smart Charging Controller in uw meterkast Laad uw elektrische auto sneller op Download gratis

Nadere informatie

Achtergrond informatie Eemstroom - Energiecoöperatie Amersfoort

Achtergrond informatie Eemstroom - Energiecoöperatie Amersfoort Achtergrond informatie Eemstroom - Energiecoöperatie Amersfoort Doel van dit document is het bieden van achtergrond informatie over het principe van Eemstroom -Energiecoöperatie Amersfoort. Eemstroom One

Nadere informatie

Naam: Thijs. Groep: 6/7. School: St.Willibrordusschool

Naam: Thijs. Groep: 6/7. School: St.Willibrordusschool Naam: Thijs Groep: 6/7 School: St.Willibrordusschool 1 Voorwoord Voor je ligt het werkstuk van Thijs. Dit werkstuk gaat over zonne-energie. Ik kwam op het idee voor dit onderwerp toen papa en mama ook

Nadere informatie

WATERSTOF DC IN SMART MULTI COMMODITY GRID S

WATERSTOF DC IN SMART MULTI COMMODITY GRID S 4 april 2019 dr.ir. ing. Sander Mertens WATERSTOF DC IN SMART MULTI COMMODITY GRID S Even voorstellen De Haagse Hogeschool 26.000 studenten uit 140 landen 1.900 medewerkers 25 lectoren toegepast onderzoek

Nadere informatie

De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad

De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad Delft, 9 maart 2018 Sander Fijn van Draat, Mark Jurjus, Hans Schneider Beheert het netwerk voor gas en stroom Inhoudsopgave

Nadere informatie

GEEN EIGEN DAK, WEL EIGEN ZONNEPANELEN? KOOP NU PANELEN OP ZONSTATION 1. EEN COLLECTIEF ZONNEDAK OP METROSTATION REIGERSBOS

GEEN EIGEN DAK, WEL EIGEN ZONNEPANELEN? KOOP NU PANELEN OP ZONSTATION 1. EEN COLLECTIEF ZONNEDAK OP METROSTATION REIGERSBOS ZONSTATION GEEN EIGEN DAK, WEL EIGEN ZONNEPANELEN? KOOP NU PANELEN OP ZONSTATION 1. EEN COLLECTIEF ZONNEDAK OP METROSTATION REIGERSBOS Amsterdam staat aan de vooravond van een energietransitie. Van vieze

Nadere informatie

Prijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle. Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet?

Prijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle. Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet? Prijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet? Introductie Stedin is als netbeheerder verantwoordelijk voor een veilig

Nadere informatie

Inventarisatie activiteiten energiebesparing met betrekking tot de slimme meter

Inventarisatie activiteiten energiebesparing met betrekking tot de slimme meter Inventarisatie activiteiten energiebesparing met betrekking tot de slimme meter Activiteit Toelichting Categorie Doelgroep In samenwerking met Initiatief geplaatst onder Financiering activiteit Zelf Energie

Nadere informatie

Het is deze verduurzaming van de elektriciteitsproductie die afspraken aan de andere tafels van het Klimaatakkoord mogelijk maakt.

Het is deze verduurzaming van de elektriciteitsproductie die afspraken aan de andere tafels van het Klimaatakkoord mogelijk maakt. Notitie vereniging van energienetbeheerders in Nederland Aan Tafel Elektriciteit - Klimaatakkoord Van Marc van der Linden Datum 27 maart 2018 Onderwerp Inbreng Netbeheer Nederland voor de Tafel Elektriciteit

Nadere informatie

Mogelijke rol van Warmterotonde in Zuid-Holland

Mogelijke rol van Warmterotonde in Zuid-Holland AAN: Themagroep Energie van PvdA Duurzaam VAN: Oscar Menger, Henk Heijkers en Maarten de Groot DATUM: maart 2018 Mogelijke rol van Warmterotonde in Zuid-Holland 1 Inleiding Veel Z-Hollandse gemeenten kunnen

Nadere informatie

Presentatiegehoudenop 11 april2017 tijdensde bijpraatsessiemet de burenvan Aardgasbuffer Zuidwending

Presentatiegehoudenop 11 april2017 tijdensde bijpraatsessiemet de burenvan Aardgasbuffer Zuidwending Presentatiegehoudenop 11 april2017 tijdensde bijpraatsessiemet de burenvan Aardgasbuffer Zuidwending Zuidwending, 11 april 2017 1 Henk Abbing: directeur EnergyStock, een 100% Gasunie-dochteren eigenaar

Nadere informatie

Kan Heiloo op de zon en de wind draaien?

Kan Heiloo op de zon en de wind draaien? Kan Heiloo op de zon en de wind draaien? - 26 Januari 2017 Wilma Eerenstein en Peter Leenders 1 Hoe zit het nu in Nederland? 2 Energiegebruik in Nederland Totaal: 3000 PJ = 833 333 333 333 333 kwh Per

Nadere informatie

Aardgasvrije wijken. Helena all-electric concept. Fred Verhaaren

Aardgasvrije wijken. Helena all-electric concept. Fred Verhaaren Helena all-electric concept Fred Verhaaren 1 HELENA ALL-ELECTRIC CONCEPT Energieopwekking - PV(T)panelen op dak Helena all-electric concept Energieomzetting - Omvormer - Warmtepomp Aansluiting voor energieopslag

Nadere informatie

Enquete belangstelling energietransitie Buren

Enquete belangstelling energietransitie Buren Q1 Energieverbruik en een duurzame energietransitie is een onderwerp dat dagelijks in de media aan de orde komt. Wat zijn uw beweegredenen om hier over na te denken en mogelijk aan mee te doen? zorgen

Nadere informatie

... Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045... Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst! Waarde creëren Stadhuisplein. Veranderende overheid

... Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045... Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst! Waarde creëren Stadhuisplein. Veranderende overheid Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045 Energieneutraal Veranderende overheid Waarde creëren Stadhuisplein Zichtbaar maken van innovatie Als duurzame stad Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst!

Nadere informatie

Hoe kunnen treinen op wind rijden? Les in de Groene Top Trein

Hoe kunnen treinen op wind rijden? Les in de Groene Top Trein ctie produ Hoe kunnen treinen op wind rijden? Les in de Groene Top Trein lesboekje02.indd 1 20-11-2015 13:20 Welkom in de Groene Top Trein! Het gaat deze trein voor de wind, want deze trein rijdt op wind.

Nadere informatie

Tegelijkertijd is het een gigantische opgave om de brandstoffen te winnen en. (Bild 1: CC BY-NC-ND 2.0, Peter Jakobs, Gut Eschergewähr, NRW)

Tegelijkertijd is het een gigantische opgave om de brandstoffen te winnen en. (Bild 1: CC BY-NC-ND 2.0, Peter Jakobs, Gut Eschergewähr, NRW) Wasteland Energy "Wasteland Energy" is de naam van een project dat onderzoekt hoe men in de dagelijkse omgang met minimale middelen zelf elektriciteit opwekken kan. We leven in een tijd waarin fossiele

Nadere informatie

Grootschalige energie-opslag

Grootschalige energie-opslag Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien Uitgebreid onderzoek

Nadere informatie

Grootschalige energie-opslag

Grootschalige energie-opslag Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien TenneT participeert in

Nadere informatie

Mogelijkheden voor energie coöperaties. Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195

Mogelijkheden voor energie coöperaties. Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195 Mogelijkheden voor energie coöperaties Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195 Inhoud Samen sterker Belang van gezamenlijke projecten Variant 1: alles achter de meter Variant 2: korting

Nadere informatie

Kinderuniversiteit (Groene) energie?

Kinderuniversiteit (Groene) energie? Kinderuniversiteit (Groene) energie? Johan Driesen, Elektrotechniek Lieve Helsen, Werktuigkunde Leuven, 15 oktober 2011 Transport 15.10.2011 Kinderuniversiteit (Groene) Energie? 2 Transport 15.10.2011

Nadere informatie

Middels deze brochure bieden we inzicht in:

Middels deze brochure bieden we inzicht in: 2 Daarom energieopslag In het energieakkoord van 2013 is afgesproken dat Nederland in 2050 volledig draait op duurzame energie. Zon en wind worden daarmee de belangrijkste bronnen van elektriciteit. Een

Nadere informatie

Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje

Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje ENERGIE Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje Zoek meer informatie op de computer en bekijk filmpjes over het onderwerp (achterin deze lesbrief staan websites en links voor filmpjes) Overleg

Nadere informatie

Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto

Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Bron 1: Elektrische auto s zijn duur en helpen vooralsnog niets. Zet liever in op zuinige auto s, zegt Guus Kroes. 1. De elektrische auto is in

Nadere informatie

De slimste investering in uw eigen windenergie De Blauwe Molen.

De slimste investering in uw eigen windenergie De Blauwe Molen. De slimste investering in uw eigen windenergie De Blauwe Molen www.windenergyholland.com www.windenergyholland.com Slim ondernemen met de Blauwe Molen De Blauwe Molen is de slimste investering in uw eigen

Nadere informatie

1E SCHOOL. duurzaam gerenoveerd

1E SCHOOL. duurzaam gerenoveerd 1E SCHOOL duurzaam gerenoveerd DUURZAAM RENOVEREN investeren in MEERVOUDIGE OPBRENGST INHOUD PRESENTATIE 1 Niet duurzame school 2 Duurzaam bouwen & leven 3 Duurzame energie, kleinschalig opgewekt 4 Passief

Nadere informatie

Openbaar eindrapport Developing a sustainable quick charger powered by the sun Referentienummer: TESG113014

Openbaar eindrapport Developing a sustainable quick charger powered by the sun Referentienummer: TESG113014 Openbaar eindrapport Developing a sustainable quick charger powered by the sun Referentienummer: TESG113014 Opgesteld door: MisterGreen Datum: Oktober 2016 1 1. Samenvatting 2. Het plan 3. Bijdrage aan

Nadere informatie

De snelste route naar aardgasvrije wijken

De snelste route naar aardgasvrije wijken De snelste route naar aardgasvrije wijken Smart Energy NL, 5 juni 2018 Marijke Kellner, Gasunie #2 Energieverbruik: gebouwde omgeving 32% Bron: NEV 2017. Aandeel van sectoren in het bruto eindverbruik

Nadere informatie

Groen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op?

Groen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op? Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Groen gas Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 100 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 3 PJ. Extra inspanning 200 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 6 PJ.

Nadere informatie

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening 1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,

Nadere informatie

Een duurzaam en energieneutraal eiland - hoe mooi is dat?

Een duurzaam en energieneutraal eiland - hoe mooi is dat? Een duurzaam en energieneutraal eiland - hoe mooi is dat? Hoe mooi zou het zijn als Ameland op een duurzame manier kan voorzien in zijn eigen behoefte aan elektriciteit, warmte en water? Stel je voor:

Nadere informatie

Zon, wind, water... Ontdek je eigen energie

Zon, wind, water... Ontdek je eigen energie Zon, wind, water... Ontdek je eigen energie Groen Duurzame energie komt voort uit schone en onuitputtelijke bronnen zoals de bodem, zon, wind of water. U kunt deze op kleine schaal zelf opwekken. De energie

Nadere informatie

Probleemanalyse Vaststellen nul- alternatief Definitie beleidsalternatieven

Probleemanalyse Vaststellen nul- alternatief Definitie beleidsalternatieven Probleemanalyse De vuilstort van de AVRI in Geldermalsen is gesloten. Het idee is om op deze gesloten vuilstort alsmede op de gebouwen van de AVRI in totaal 9,3 MWp zonpv te realiseren. Daarnaast kunnen

Nadere informatie

Energiekosten van een huishouden in Nederland

Energiekosten van een huishouden in Nederland Energiekosten van een huishouden in Nederland Veel consumenten hebben problemen om te bepalen hoe hoog hun energiekosten werkelijk zijn en hoe deze te controleren. De nota van het energiebedrijf is niet

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

PRESENTATIE AANVRAGEN? info@academynl.nl. ir. Chris Zijdeveld

PRESENTATIE AANVRAGEN? info@academynl.nl. ir. Chris Zijdeveld PRESENTATIE AANVRAGEN? info@academynl.nl PASSIEF EN NZEB Nearly Zero Energy Buildings vogel in de hand... vogel in de hand... of vogels in de lucht? we moeten kiezen: waan van de dag we moeten kiezen:

Nadere informatie

Cliptoets Windenergie. Docentenhandleiding

Cliptoets Windenergie. Docentenhandleiding Cliptoets Windenergie Docentenhandleiding We hebben iedere dag energie nodig. Die wekken we vooral op met olie, gas en steenkool. Maar die grondstoffen raken op. Bovendien vervuilen ze het milieu. Het

Nadere informatie

Making Solar Systems Smarter

Making Solar Systems Smarter Making Solar Systems Smarter GOEDE REDENEN OM OVER TE STAPPEN OP ZONNE-ENERGIE SMART PV-OPLOSSINGEN VAN SOLAREDGE Geld besparen Door zonne-energie te gebruiken in uw huis zal uw energierekening omlaag

Nadere informatie

Een goede vangst! Een goede vangst 2014 - http://omwb.braintrigger.nl

Een goede vangst! Een goede vangst 2014 - http://omwb.braintrigger.nl Een goede vangst! Om fijn te leven maak je veel gebruik van energie. Bijvoorbeeld om eten te koken, of om te spelen met een spelcomputer. Maar ook om het huis te verwarmen of jezelf te vervoeren. Voor

Nadere informatie

Basisles Energietransitie

Basisles Energietransitie LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Energietransitie Werkblad Basisles Energietransitie Werkblad 1 Wat is energietransitie? 2 Waarom is energietransitie nodig? 3 Leg in je eigen woorden uit wat het Energietransitiemodel

Nadere informatie

Lindenhove. Renovatie & Transformatie. Informatie vanuit Renovatieteam Lindenhove

Lindenhove. Renovatie & Transformatie. Informatie vanuit Renovatieteam Lindenhove Lindenhove Renovatie & Transformatie Informatie vanuit Renovatieteam Lindenhove ' Duurzaam & Comfortabel Met slimme combinaties van energiebesparende maatregelen en opwekking van duurzame energie komen

Nadere informatie

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec) Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere

Nadere informatie

Waarom zonnestroom? 21 maart 2013 1

Waarom zonnestroom? 21 maart 2013 1 Waarom zonnestroom? De zon is ruim voorradig. Je eigen stroom duurzaam zelf opwekken. Verwachte levensduur panelen ca. 30 jaar. Minder afhankelijk van de grote maatschappijen Minder invloed van wat ver

Nadere informatie

Energiemarkt moet op de schop

Energiemarkt moet op de schop jeroen de haas Energiemarkt moet op de schop De liberalisering van de Europese energiemarkt heeft niet goed uitgewerkt voor Nederland, zegt Jeroen de Haas, bestuursvoorzitter van Eneco. Zitten we straks

Nadere informatie

2016-04-15 H2ECOb/Blm HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling

2016-04-15 H2ECOb/Blm HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling Op de internationale milieuconferentie in december 2015 in Parijs is door de deelnemende landen afgesproken, dat de uitstoot van broeikasgassen

Nadere informatie

Energieoplossingen van de toekomst

Energieoplossingen van de toekomst Energieoplossingen van de toekomst Duurzaam en innovatief Naast de transformatorstations die Alfen voornamelijk aan netbeheerders levert, leggen we complete elektriciteitsnetwerken aan bij klanten in de

Nadere informatie

Waarom waterstof onmisbaar is Triodos Bank

Waarom waterstof onmisbaar is Triodos Bank 1 van 8 30-6-2018 13:04 Waarom waterstof onmisbaar is Triodos Bank Ik ben een boerenzoon en letterlijk opgegroeid met de krachten van de natuur, vertelt Ad van Wijk. Als kind was ik altijd buiten, in de

Nadere informatie

onderhouden+verbouwen

onderhouden+verbouwen onderhouden+verbouwen 24 NLE-oprichter Harald Swinkels We blijven in de meterkast Harald Swinkels denkt dat de rol van energiebedrijven over een jaar of tien is uitgespeeld. Hij kijkt vooruit. Een kuubje

Nadere informatie

Regio Stedendriehoek

Regio Stedendriehoek Regio Stedendriehoek 1 Energieneutrale regio Energietransitie Stedendriehoek Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst,Zutphen Netbeheer en Duurzame Gebiedsontwikkeling Pieter van der Ploeg, Alliander

Nadere informatie

Junior FIRST LEGO League

Junior FIRST LEGO League Junior FIRST LEGO League Elke dag maken wij keuzes op het gebied van energie. We verwarmen onze huizen, voorzien auto s van brandstof, laden onze mobiele telefoon op, computers worden van stroom voorzien,

Nadere informatie

ENERGIE IN EIGEN HAND

ENERGIE IN EIGEN HAND Zonne-energie voor bedrijven? ENERGIE IN EIGEN HAND De Stichting Beheer Bedrijvenpark Merm, heeft een onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor bedrijven om d.m.v. aanbrengen van zonnepanelen op het

Nadere informatie

1 De veiligheid in het gaswinningsgebied is belangrijker dan de inkomsten (In hoeverre bent u het (on)eens met de stelling?)

1 De veiligheid in het gaswinningsgebied is belangrijker dan de inkomsten (In hoeverre bent u het (on)eens met de stelling?) Let op! Laag aantal respondenten! Deze rapportage bevat onderzoeksresultaten gebaseerd op een laag aantal respondenten. Doordat TIP Beek nog in de kinderschoenen staat kunnen we de representativiteit niet

Nadere informatie

Groep 8 - Les 5 Mijn idee over energie in de toekomst

Groep 8 - Les 5 Mijn idee over energie in de toekomst Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 5 Mijn idee over energie in de toekomst Lesduur: 25 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten waarom je zuinig met elektriciteit moet zijn. De leerlingen kunnen

Nadere informatie