Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Betalingsverkeer Nr. 21 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 22 juni 2005 Binnen de vaste commissie voor Financiën 1 hebben enkele fracties de behoefte om over de brief van de minister van Financiën d.d. 2 mei 2005 (Kamerstuk 27863, nr. 20) met een voortgangsrapportage betalingsverkeer, enkele vragen en opmerkingen voor te leggen. De vragen en opmerkingen zijn op 20 mei 2005 aan de minister van Financiën voorgelegd. Bij brief van 22 juni 2005 zijn ze door hem beantwoord. De voorzitter van de commissie, Tichelaar De griffier van de commissie, Berck 1 Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), Crone (PvdA), Bakker (D66), Hofstra (VVD), De Haan (CDA), Bussemaker (PvdA), Vendrik (GL), Halsema (GL), Kant (SP), Blok (VVD), Ten Hoopen (CDA), ondervoorzitter, Smits (PvdA), De Pater-van der Meer (CDA), Van As (LPF), Tichelaar (PvdA), voorzitter, Koopmans (CDA), Gerkens (SP), Van Vroonhoven-Kok (CDA), Varela (LPF), De Nerée tot Babberich (CDA), Koomen (CDA), Fierens (PvdA), Aptroot (VVD), Smeets (PvdA), Heemskerk (PvdA), Dezentjé Hamming-Bluemink (VVD) en Van Egerschot (VVD). Plv. leden: Rouvoet (CU), Koenders (PvdA), Dittrich (D66), Balemans (VVD), Kortenhorst (CDA), Vacature (algemeen), Duyvendak (GL), Van Gent (GL), de Ruiter (SP), Snijder- Hazelhoff (VVD), Atsma (CDA), Dijsselbloem (PvdA), Omtzigt (CDA), Eerdmans (LPF), Noorman-den Uyl (PvdA), Mosterd (CDA), Van Bommel (SP), De Vries (CDA), Hermans (LPF), Mastwijk (CDA), Rambocus (CDA), Stuurman (PvdA), Luchtenveld (VVD), Blom (PvdA), Douma (PvdA), De Vries (VVD) en Van Beek (VVD). KST tkkst ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2005 Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr. 21 1

2 I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling de rapportage van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) gelezen en de reactie van de minister namens het kabinet hierop. Deze leden hebben destijds zeer instemmend gereageerd op het initiatief om het MOB op te richten. Initiatieven vanuit de sector om zelf onderwerpen en knelpunten te agenderen, te bespreken en op te lossen verdienen grote voorkeur aangezien zij op een breder draagvlak kunnen rekenen dan door centrale wetgeving vanuit Den Haag opgelegd. In deze rapportage over 2004 wordt gesproken over de resultaten, de toegankelijkheid en bereikbaarheid van het betalingsverkeer, de verhoging van de efficiency, de veiligheid, technologische ontwikkelingen en de prioriteiten die gesteld zijn voor het jaar Ten aanzien van de rapportage van het MOB en de reactie van de minister hebben de leden van de CDA-fractie de volgende vragen en opmerkingen. Allereerst specifieke opmerkingen naar aanleiding van de rapportage MOB 2004: Bij hoofdstuk 2: De leden van de CDA-fractie hebben vernomen dat het MOB volgende week het gevraagde advies aan de minister van Verkeer en Waterstaat zal overhandigen over de verruiming van venstertijden. Indien dit een naar verwachting positief advies is om dit op landelijk niveau te regelen, ligt het dan in de lijn der verwachting dat hier een versneld proces van wetgeving kan plaatsvinden om dit aspect van het probleem van het waardenvervoer op te lossen? De leden van de CDA-fractie vinden het belangrijk dat aandacht geschonken wordt aan dit gesignaleerde knelpunt en dat dit op nationaal niveau geregeld wordt. Bij hoofdstuk 3: Verlaging van maatschappelijke kosten voor betalingsverkeer zou kunnen worden bereikt door vervanging van contante betalingen door pinpas- en chipknipbetalingen, zo bleek uit een door De Nederlandsche Bank (DNB) in nauwe samenwerking met het MOB uitgevoerd onderzoek naar de kosten van de meest gangbare betaalproducten in De leden van de CDA-fractie zouden graag willen weten of er serieus overwogen is om mensen te laten betalen voor contante transacties, zoals enige tijd geleden in de pers werd vermeld. Deze leden vinden overigens dat het beter is om mensen via positieve prikkels te belonen indien men op de goedkoopste manier betaalt. Deelt de minister deze mening en heeft hij hierover ook gesproken met het MOB? Kan de minister aangeven hoe hij aankijkt tegen de uitspraak van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) in april 2004 betreffende pintarieven, waarbij de banken en Interpay boetes zijn opgelegd wegens overtredingen van de Mededingingswet? Op basis waarvan is gesteld dat de tarieven te hoog zijn? Kan de minister hier meer inzicht in geven als anderzijds gesteld wordt dat het betalingsverkeer in Nederland efficiënt en goedkoop is. Deelt de minister de mening van de leden van de CDA-fractie dat het jammer is dat men hierdoor veel moeizamer spreekt over efficiency en verlaging van de kosten? Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr. 21 2

3 In dit kader is recentelijk bekend gemaakt dat er een nieuwe speler op deze markt is verschenen: Currence. Kan de minister iets meer zeggen over deze marktpartij? Wie zijn de aandeelhouders hiervan? Wordt het betalingsverkeer door de toetreding van een nieuwe speler ook daadwerkelijk goedkoper? Verwacht de minister nog meer nieuwe toetreders op deze markt? Hoe is de toegang geregeld voor nieuwe spelers op deze markt? Wordt dit geregeld in hoofdstuk 4 van de Wet op het financieel toezicht (Wft)? Hoe staat het MOB hier tegenover? De leden van de CDA-fractie constateren dat niet alle winkels deelnemen aan de afronding van de eurocent op 5 en 1. Deze leden nemen aan dat iedere winkelier hier een vrije keuze in heeft. Kan de minister aangeven of de consument ook een vrije keuze heeft en bijvoorbeeld bezwaar kan maken in een winkel waar afgerond wordt? Moet de winkelier dan gewoon tot de eurocent nauwkeurig terugbetalen? Bij hoofdstuk 4: Bij de bespreking van de algemene aspecten van het betalingsverkeer in 2004 werd op het onderdeel valse euro s naar voren gebracht dat de toonbankinstellingen bij het constateren van een falsificatie behoorlijk wat moeilijkheden ondervonden bij het doen van aangifte. Kan de minister aangeven of de politie al een stuk behulpzamer is bij de aangiftes van valse euro s? De leden van de CDA-fractie lazen tot hun grote verrassing dat er een centraal nummer is om je gestolen of verloren pinpas of creditcard te blokkeren zowel in binnen- en buitenland. Kan de minister aangeven of en hoe dit nummer bekend is gemaakt bij het publiek? Dit nummer genoot in de CDA-fractie geen bekendheid. Zal er nog meer bekendheid worden gegeven aan dit nummer? Ten aanzien van de reactie van de minister namens het kabinet op deze rapportage hebben de leden van de CDA-fractie de volgende vragen en opmerkingen: Er wordt aangegeven dat er door de partijen gewerkt wordt aan vergroting van de kennis bij het publiek over echtheidskenmerken van bankbiljetten. DNB heeft hiertoe een voorlichtings-cdrom uitgebracht. De leden van de CDA-fractie zouden graag willen weten hoe die wordt verspreid en voor wie die bestemd is. Ook zouden deze leden willen weten hoe het antwoordnummer dat door de DNB geïntroduceerd en waar valse euro s door het publiek naar toe gestuurd kunnen worden, bekend is of wordt gemaakt. Wie draait nu op voor de kosten van de valse euro s? Krijgt de burger de waarde van een vals biljet vergoed? De leden van de CDA-fractie zijn verheugd dat DNB detectieapparatuur om valse euro s op te sporen blijft testen. Met betrekking tot de detectieapparaten willen de leden van de CDA-fractie graag weten of de kosten voor het midden- en kleinbedrijf betaalbaar blijven. Deze leden hebben begrepen dat het onmogelijk is om het midden- en kleinbedrijf in deze te subsidiëren. Zijn er echter mogelijkheden om in Europees verband detectieapparatuur te subsidiëren? Alle Europese landen hebben te maken met valse euro s en zijn erbij gebaat om deze zoveel als mogelijk op te sporen. De lasten voor het MKB zijn echter zwaar. Is de minister bereid om zich in te spannen voor Europese subsidiering van detectieapparatuur? De leden van de CDA-fractie lezen dat inmiddels overeenstemming is bereikt over de uitgangspunten die de basis vormen voor het verstrekken Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr. 21 3

4 van persoonsgegevens in het kader van betalingsverkeer. Kan de minister aangeven hoe deze overeenstemming eruit ziet? Internetbankieren wordt door steeds meer burgers gedaan. Ten aanzien van Internetbankieren willen de leden van de CDA-fractie benadrukken dat zij het buitengewoon belangrijk vinden dat er goede informatie aan de klanten verstrekt wordt door de banken op het punt van het versturen van betaalopdrachten. Wordt de klant goed op de hoogte gesteld van het feit dat een eenmaal verzonden opdracht niet teruggehaald kan worden door de klant en ook niet gestorneerd kan worden door de bank? Is de minister bereid de banken te vragen hier meer aandacht aan te schenken naar de klanten toe? Burgers kopen steeds meer producten en diensten via het internet en betalen vervolgens ook via het internet deze aankopen. Met betrekking tot het betalen via internet zouden de leden van de CDA-fractie de minister willen vragen aan te geven hoe (on)veilig dit is. Wordt hierover ook voldoende informatie aan de klant verstrekt? Er bereiken de leden van de CDA-fractie steeds meer signalen dat hier fraude plaatsvindt en dat deze fraude hand over hand toeneemt. Zijn er gegevens bekend over toename van fraude op dit gebied? Vaak wordt betaald op internet met de creditcard. Neemt daarnaast de creditcardfraude in ons land toe en noopt dit niet tot zo spoedig mogelijke ingebruikname van EMV? Voor wat betreft EMV hebben de leden van de CDA-fractie de volgende vragen en opmerkingen: Wat is het verschil tussen betalen met een EMV-chip en betalen met een pas waarop een magneetstrip staat? Is het waar dat betalen met een EMV-chip wel veiliger is maar ook langzamer en zo ja, hoe komt dat? Kan de minister aangeven of de EMV-chip nu al bestaat in Nederland en welke concrete stappen nu genomen gaan worden om de EMV-chip grootschalig in Nederland te introduceren? De minister geeft aan dat er uiteindelijk wel bepaalde kosten zullen worden doorberekend aan de klant voor de investeringen in een compleet nieuw systeem. Heeft de minister enig idee over welke kosten we praten en hoe deze doorberekend zullen worden aan de klanten? Is het reëel dat de toonbankinstellingen inmiddels aansprakelijk worden gesteld terwijl men nu nog geen keuze heeft om een betaalautomaat aan te schaffen die «EMV-proof» is en terwijl er niet of nauwelijks passen met EMV-chip zijn? Met betrekking tot concurrentie en marktordening. In de Monitor Financiële Sector 2003 is er uitgebreid aandacht besteed aan de ontwikkeling van tarieven voor betalingsverkeer. Onlangs hebben diverse partijen op de markt aangegeven hun tarieven voor het betalingsverkeer verder op te schroeven. Is er volgens de minister aanleiding voor de NMa om de huidige gestegen tarieven voor het betalingsverkeer nader te gaan onderzoeken? In de brief van de minister wordt aangegeven dat er niet kan worden geconcludeerd dat de totale kosten van het betalingsverkeer voor particulieren in Nederland relatief laag zijn en in Nederland wereldwijd het goedkoopst. Slechts de directe kosten voor het betalingsverkeer zijn voor de consument in Nederland zeer goedkoop. Kan de minister meer inzicht geven over deze totale kosten en hoe deze worden doorberekend aan de consument? Er loopt momenteel een discussie bij het MOB met de vraag op welke wijze consumenten gestimuleerd kunnen worden om meer gebruik te Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr. 21 4

5 maken efficiënte betaalmiddelen zoals pin en chipknip. De leden van de CDA-fractie vragen zich af of hiervoor een doelstelling qua tijd is gezet. De leden van de CDA-fractie lezen dat ten aanzien van de toegang tot de betaaldiensten er wordt aangegeven dat het aantal opnamepunten tussen 1998 en 2004 daalde met een kleine 14%. Hierachter wordt vermeld dat in dezelfde periode de mogelijkheden voor het doen van elektronische betalingen, als alternatief voor chartale betalingen, fors zijn toegenomen. Deze leden vinden het onjuist deze twee zaken aan elkaar te relateren. Op die manier mag een slechtere bereikbaarheid van opnamepunten niet worden goedgepraat. Is de minister bereid om bij het MOB aan te geven dat dit geen excuus mag zijn om het aantal opnamepunten verder te verminderen en et vragen wat het MOB van plan is te doen om deze daling te stoppen. Over de toegankelijkheid van de betaalautomaten wordt gezegd dat er spraakgestuurde pinautomaten beschikbaar worden gesteld en ook dat geldautomaten beter toegankelijk worden gemaakt voor rolstoelgebruikers. De leden van de CDA-fractie vragen zich af of dit ook voor het platteland geldt. De leden van de CDA-fractie zijn erg benieuwd naar de gevolgen van Europese ontwikkelingen voor het Nederlandse betalingsverkeer. Hoe gaan SEPA en NLF het Nederlandse betalingsverkeer beïnvloeden? De vormgeving van een Europese infrastructuur vergt de nodige investeringen en kan als zodanig (tijdelijk) kostenverhogend werken. Kan de minister aangeven wat de financiële consequenties zullen zijn voor het betalingsverkeer in Nederland? Zal Nederland profiteren van de Europese ontwikkelingen op dit gebied? Zo ja, in welke zin? Zo nee, waarom niet? Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdA-fractie De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de kabinetsreactie op de rapportage van het MOB. Deze leden hebben de volgende vragen. Kan de regering een overzicht geven van de winsten die de banken de afgelopen jaren gemaakt hebben, uitgesplitst per bank en naar activiteiten? Hoeveel winst wordt er gemaakt per bankkantoor? Is het waar dat dit zo n 3 miljoen euro per bankkantoor is? Hoeveel bedragen de kosten voor het in stand houden van een bankkantoor? Hoeveel geld wordt er verdiend met het betalingverkeer, uitgesplitst naar onder andere rood staan, valutering en gratis lenen van klanten door middel van renteloze betaalrekeningen? Hoeveel wordt er door de banken verdiend met de tarifering van betaalpassen? Is het waar dat in de jaren de tarieven van betaalpassen met 60% zijn gestegen? Is het waar dat Interpay van de NMa in 2004 forse boetes heeft gekregen? Hoeveel bedroegen deze boetes en wat is de stand van zaken m.b.t. Interpay? Is het waar dat niet alle overwinst is afgeroomd, maar dat de zogenaamde economische schade nog veel groter is? Hoeveel bedraagt de economische schade? Wanneer komt de regering met voorstellen voor het invoeren van boetes die afgestemd zijn op de economische schade? Hoeveel hebben de banken via Interpay in totaal te veel verdiend op kosten van het MKB en de consument? Is het waar dat de gezamenlijke banken in het recessiejaar 2003 gezamenlijk 5,4 miljard euro winst boekten, en in 2004 zelfs 10,3 miljard? Is het waar dat de Postbank een rendement op het geïnvesteerd vermogen Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr. 21 5

6 maakt van 68%? Waarom beweren banken dan dat ze geen bankkantoren in stand kunnen houden? Is het waar dat Nederland inmiddels bijna de laagste bankdichtheid van de EU kent? Is het waar dat sommige banken beginnen te beseffen dat ze hun eigen klanten verwaarloosd hebben en in sommige plaatsen weer bankkantoren openen en in andere plaatsen alsnog afzien van sluitingsplannen? Is het waar dat het concept van de Servicewinkel de Rabobank slechts 1000 euro per maand kost, en het instandhouden van basisbetaaldiensten de banken minder dan 1% van hun nettowinst zou hoeven te kosten? Is de minister voorstander van maatschappelijk verantwoord ondernemen door de banken en hoe gaat de regering dat bevorderen? Deelt de minister de mening dat er grenzen moeten zitten aan het winstbejag van de banken? Kan de minister aangeven waarom de MOB vasthoudt aan de visie dat de sluiting van bankkantoren een lokaal probleem zou zijn, wat een lokale oplossing zou vergen. Waarom is er dan voor de postkantoren wel een landelijke norm vastgelegd in het Barp? En waarom is er in de Telecommunicatiewet een landelijke aanbestedingsprocedure opgenomen om witte vlekken in de dienstverlening op te vullen? Is het waar dat DNB berekend heeft dat alleen al door lage of afwezige rentevergoeding en valutering de banken 2,1 miljard euro binnenhalen per jaar? Is het waar dat hier nog bovenop komt dat via het betalingsverkeer talloze bancaire producten worden afgezet, waarmee veel geld wordt verdiend en ook veel marketingkosten worden bespaard? Hoeveel geld wordt er verdiend dankzij het betalingsverkeer en hoeveel marketingkosten worden er bespaard? Kan uit het antwoord van 17mei jl. van de minister van Financiën op vragen van het Kamerlid Crone worden afgeleid dat het betalingsverkeer via indirecte tarifering nu al kostendekkend is? Waarom zijn betrouwbare gegevens hierover niet voorhanden? Kan de regering zo spoedig mogelijk hierover betrouwbare gegevens aanleveren? Waarom stelt de minister in deze antwoorden dat het denkbaar zou zijn om chartale betaalmethoden duurder te maken? Wil deze minister werkelijk dat mensen zouden moeten betalen om te kunnen betalen? Hoe verhoudt dit zich met bankbiljetten en muntstukken als wettig betaalmiddel? Waarom ligt het niet meer voor de hand om de efficiencywinst van elektronische betalingen grotendeels door te sluizen naar de consument, zodat deze ook een prikkel ervaart om meer elektronisch te betalen? Hoe is in dit kader de toekomst te zien van het chippen? Hoe vaak wordt er gechipt? Zal het chippen verdwijnen door ontwikkelingen op Europees niveau? Deelt de minister de mening dat de bankensector een oligopolistische sector is, waarin te weinig concurrentie is, en waarin banken hun gebrek aan innovatie en efficiëntie gemakkelijk kunnen afwentelen op de consument? Deelt de minister de mening dat het betalingsverkeer daarom beter een pure kostenpost kan blijven, zodat de banken een blijvende prikkel ervaren om deze kosten zo laag mogelijk te houden? Is het waar dat de bankensector, juist door de gebrekkige concurrentie, reeds enige jaren op de bijzondere aandacht van de NMa kan rekenen? Kunt u bevorderen dat deze aandacht geïntensiveerd wordt? Kunt u ingaan op de afnemende grenskosten van het betalingsverkeer en het karakter van een monopolistische netwerkstructuur die het betalingsverkeer daarmee heeft, zoals de regering in februari 2004 aan de Kamer meldde? Wanneer kan het door de minister van Financiën voorgestelde Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr. 21 6

7 intensievere toezicht, bijvoorbeeld door de NMa, verwacht worden? Deelt de minister de mening dat directe tariefregulering overwogen moet worden? Deelt de minister de mening dat Interpay onafhankelijk moet worden van de banken, om iedereen een gelijke toegang tot de betaalinfrastructuur tegen redelijke kosten? Kan Interpay worden overgenomen door DNB? Heeft de NMa ook een concurrentietoets uitgevoerd op het samenwerkingsverband B&L? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe verhoudt B&L zich tot de mededingingswetgeving? Waarom tonen de banken weinig initiatief voor het verleggen van pincontracten door ondernemingen? Is dit omdat zij zelf aandeelhouder van Interpay zijn? Kan de minister ingaan op de constatering dat de snelheid en resultaatgerichtheid van het MOB opgevoerd zouden moeten worden, en dat bevredigende oplossingen zo hier en daar moeizaam tot stand komen? Kan de minister ingaan op de mogelijkheid van een hogere vergaderfrequentie dan twee keer per jaar? Welke partij geeft aan dat het vermijden van politieke inmenging het vinden van geconstateerde problemen kan bespoedigen? Wordt hier bedoeld dat de regering een spoedige oplossing van problemen belemmerd? Zo nee, wat wordt dan bedoeld? Zo ja, waarom? Waarom wordt geconstateerd dat de kerngroep onder het MOB niet optimaal functioneert? Waarom is de samenstelling van deze kerngroep niet conform de afspraken? Welke maatregelen gaat de minister nemen om dit probleem op te lossen? Wordt er veel gebruik gemaakt van het telefoonnummer ( ), waar bankklanten anoniem kunnen bellen over onveilige situaties rondom pinnen? Wat wordt er zoal gemeld? Hoe bekend is dit nummer? Wanneer kan de EMV-chip in Nederland verwacht worden? Zullen alle betaalautomaten vervangen moeten worden, en welke tarieven zullen toonbankinstellingen moeten betalen? Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie De leden van de SP-fractie hebben de rapportage Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer met veel belangstelling bestudeerd. Wat deze leden het meest is opgevallen aan de brief van de minister van Financiën is zijn terughoudendheid. Het eerste onderwerp waarbij dat opvalt, is de mogelijkheid tot het herroepen van machtigingen. Aangegeven wordt dat slechts twee banken gratis maandelijks afschriften verstrekken. Maar het gaat hierbij wel om twee grote banken met zeer veel klanten. Erkent de minister daarom dat een grote groep mensen met het probleem in aanraking kan komen dat zij bij het ontvangen van de afrekening niet of nauwelijks meer de mogelijkheid hebben om een incasso terug te laten boeken? Het is voor de klant immers vaak erg moeilijk om te bewijzen dat de incasso onterecht was. De minister stelt verder dat veel banken de mogelijkheid bieden om elektronisch of telefonisch transactie informatie te vergaren. Maar wanneer een klant niet weet dat een incasso wordt uitgevoerd, bijvoorbeeld omdat deze onterecht is, zal deze klant er toch ook niet naar vragen. Erkent de minister daarom dat dit geen oplossing is? Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr. 21 7

8 Verder geeft de minister aan dat voor eenmalige machtigingen een herroepingstermijn van slechts 5 dagen geldt. Hoe kan de minister dan zeggen dat hierbij voldoende mogelijkheden zijn om op tijd in te grijpen? De leden van de SP-fractie zien daarnaast niet in waarom het verlengen van deze termijnen tot grote problemen zou leiden en hoopt dan ook dat de minister alsnog bereid is deze termijnen te verlengen. Een tweede onderwerp waarbij de minister niet in wil grijpen is de toegang tot betaaldiensten. Aangegeven wordt dat het aantal betaalpunten in 2004 weer is teruggelopen, en dat terwijl de MOB zich juist specifiek heeft gericht op de toegankelijkheid en bereikbaarheid voor consumenten. Hoe komt dit? De leden van de SP-fractie zijn blij met de initiatieven die worden genomen om de bereikbaarheid op lokaal niveau op peil te houden, maar hoe zit dat met plaatsen waar dat niet gebeurd. Ziet de minister hier geen rol voor zichzelf? Een ander onderwerp zijn de kosten voor consumenten. Ten eerste de mogelijkheid dat banken op termijn inefficiënte betaalvormen, zoals chartaal geld, duurder willen maken. Waarom wordt niet meer aandacht besteed aan het stimuleren van efficiënte betaalvormen? Ligt dat niet meer voor de hand? Zeker aangezien de kostenbesparing vooral bij de bank terecht zal komen en het nog maar de vraag is in hoeverre de consument hiervan gaat profiteren. Nu schijnen de directe kosten van betalingsverkeer in Nederland in internationaal perspectief erg laag te liggen. Er wordt echter ook aangegeven dat de indirecte kosten niet zijn meegenomen. Kan de minister misschien ook hier een beeld van geven? Dan zijn er nog de kosten van nieuwe technologie zoals de EMV-chip. Ook hierbij is de kans groot dat de kosten op de klanten zullen worden afgewenteld, terwijl de besparingen later ten goede komen aan de banken en niet worden doorberekend. Tenslotte vragen de leden van de SP-fractie zich af wanneer de richtlijn die de NVB samen met gehandicaptenorganisaties heeft opgesteld zal worden geïmplementeerd. II Reactie van de minister 1 De leden van de CDA-fractie vroegen of naar aanleiding van een naar verwachting positief advies van het MOB om verruiming van venstertijden op landelijk niveau te regelen, een versneld proces van wetgeving kan plaatsvinden om dit aspect van het probleem van het waardenvervoer op te lossen. Het MOB heeft de minister van V&W bij brief van 30 mei 2005 geadviseerd over een collectieve ontheffing van venstertijden voor geldtransport. Als de minister van V&W het advies op dit punt overneemt, zal bedoelde wetswijziging noodzakelijk zijn. 2 De leden van de CDA-fractie zouden graag willen weten of er serieus overwogen is om mensen te laten betalen voor contante transacties. Daarnaast werd gevraagd of de minister de mening deelt dat het beter is om mensen via positieve prikkels te belonen indien men op de goedkoopste manier betaalt en of hierover gesproken is met het MOB. Afrekenen bij toonbankinstellingen met contant geld of een betaalpas gaat gepaard met forse kosten. Het gaat hierbij om de kosten van het maken Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr. 21 8

9 van het betaalproduct, van het opbouwen en onderhouden van de bijbehorende infrastructuur en om de kosten van het verwerken van de betaaltransacties. Op basis van door toonbankinstellingen, banken/interpay en DNB verstrekte informatie blijkt dat de totale maatschappelijke kosten van het afrekenen met de meest gangbare betaalproducten voor toonbankinstellingen, namelijk chartaal geld, pinpas, chipknip en creditcard, in ,9 miljard bedroeg, ofterwijl 0,65% van het bruto binnenlands product. In totaal komt dit neer op ruim 400 per huishouden. Maatschappelijke kostenbesparingen zijn mogelijk door het gebruik van meer efficiënte betaalmiddelen zoals PIN en Chipknip te bevorderen. In MOB-verband wordt bezien hoe dit te verwezenlijken. Overigens kan de efficiencywinst pas aan de consument worden doorgegeven wanneer hij zijn gedrag daadwerkelijk heeft veranderd. Om dat te bereiken gaat de voorkeur uiteraard uit naar positieve prikkels, maar het kan wellicht ook nodig zijn om bepaalde betaalwijzen te tariferen. Een dergelijke maatregel verandert niets aan de wettelijke status van bankbiljetten en muntstukken. 3 De leden van de CDA-fractie vroegen hoe aangekeken wordt tegen de uitspraak van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) in april 2004 betreffende pintarieven, waarbij de banken en Interpay boetes zijn opgelegd wegens overtredingen van de Mededingingswet en op basis waarvan is gesteld dat de tarieven te hoog zijn. De NMa heeft onderzoek gedaan naar de tarieven van Interpay over de periode en voorlopig geoordeeld dat deze excessief zijn. Volgens de NMa zijn de tarieven van Interpay dusdanig hoog dat sinds de inwerkingtreding van de Mededingingswet een rendement behaald is dat vijf- tot zevenmaal hoger is dan het door de NMa gehanteerde normrendement. De bezwaarprocedure tegen de NMa-uitspraak loopt nog. Meer informatie hierover is terug te vinden op de site van de NMa ( 4 De leden van de CDA-fractie vroegen of de minister hier meer inzicht in kan geven als anderzijds gesteld wordt dat het betalingsverkeer in Nederland efficiënt en goedkoop is. Tevens werd gevraagd of de minister de mening van de leden van de CDA-fractie deelt dat het jammer zou zijn dat men hierdoor veel moeizamer spreekt over efficiency en verlaging van de kosten. Het feit dat de tarieven in de nationale context als excessief worden gezien, sluit niet uit dat het betalingssysteem in internationaal perspectief efficiënt en goedkoop is. Banken, winkeliers en horeca hebben op 8 juni jl. laten weten de komende twee maanden te gaan werken aan een convenant dat een einde moet maken aan het slepende conflict over de kosten van het elektronisch betalen aan de toonbank en moet leiden tot verdere vergroting van de efficiency van het toonbankbetalingsverkeer. Voorts moet niet worden vergeten dat in de bestaande internationale vergelijkingen geen rekening is gehouden met de indirecte tarieven die worden geheven door valutering, via een lage rente voor tegoeden en via de rente op roodstand. 5 De leden van de CDA-fractie vroegen om nadere informatie over Currence. Daarnaast werd gevraagd of het betalingsverkeer door de toetreding van een nieuwe speler ook daadwerkelijk goedkoper wordt en of de minister nog meer nieuwe toetreders op deze markt verwacht. Tevens vroegen de leden van de CDA-fractie hoe de toegang is geregeld voor nieuwe spelers op deze markt en of dit wordt dit geregeld in hoofd- Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr. 21 9

10 stuk 4 van de Wet op het financieel toezicht (Wft). Ook werd gevraagd hoe het MOB hier tegenover staat. Currence is opgericht op initiatief van acht Nederlandse banken en vloeit voort uit onder meer aanbevelingen van de Commissie Wellink om meer transparantie en meer marktwerking in het betalingsverkeer te bewerkstelligen. De nieuwe opgerichte organisatie is eigenaar van de collectieve betaalproducten PIN en Chipknip. Later dit jaar worden daar Acceptgiro en Incasso/Machtiging aan toegevoegd. Doel van de organisatie is het faciliteren van meer marktwerking en transparantie met behoud van de kwaliteit en veiligheid van het betalingsverkeer in Nederland. Currence verstrekt licenties en certificaten aan marktpartijen en toetreders op de markt voor de nationale collectieve betaalproducten. Currence bepaalt hiervoor objectieve spelregels en ziet toe op de naleving ervan. Momenteel is het nog zo dat de aandeelhouders van Currence dezelfde zijn als die van Interpay. Maar dat kan in de toekomst gaan veranderen. Om hiertoe ruimte te creëren zijn inmiddels afspraken vastgelegd waaraan nieuwe (en bestaande) aandeelhouders moeten voldoen in verband met de soliditeit van het Nederlandse betalingsverkeer. De NMa stelt in zijn informele zienswijze dat, bezien vanuit de oude situatie waarin één marktpartij (Interpay) tevens de certificerende instantie was, de oprichting van Currence een positieve ontwikkeling is voor marktwerking in het Nederlandse betalingsverkeer. Of de oprichting van Currence daadwerkelijk zal leiden tot meer concurrentie in het betalingsverkeer zal in de toekomst moeten blijken. Overigens beperkt de voorgenomen reikwijdte van deel 4 van de Wet op het financieel toezicht (Wft) zich vooralsnog tot de aanbieders van afwikkelsystemen. Momenteel wordt bekeken of uitbreiding van de reikwijdte nodig is. Het Ministerie van Financiën is een waarnemende partij in het MOB; voorzover de ontwikkelingen rond Currence aan de order komen in het MOB is er over het algemeen sprake van een positief kritische houding van de deelnemers. Currence zal overigens eveneens als waarnemer in het MOB gaan fungeren. 6 De leden van de CDA-fractie geven aan er vanuit te gaan dat iedere winkelier zelf kan bepalen of hij deelneemt aan de afronding van de eurocent op 5 en 1 en vroegen of de consument ook een vrije keuze heeft en bezwaar kan maken in een winkel waar afgerond word. Tevens werd gevraagd of de winkelier dan tot de eurocent nauwkeurig terug dient te betalen. Winkeliers hebben hier inderdaad een vrije keus in, als ze afronden dienen ze dit aan te geven met de duidelijk zichtbare pui- en kassasticker. Als de winkelier met de pui- en kassasticker heeft aangegeven af te ronden, kan de consument het afgeronde bedrag betalen, ook met 1 en 2 eurocent munten. Een winkelier die vooraf duidelijk gemaakt heeft af te ronden hoeft geen eurocenten als wisselgeld te geven. Een beroep op de eurocent als wettig betaalmiddel helpt dan niet. De wet bepaalt dat winkeliers de vrijheid hebben om voorafgaand aan de koop duidelijk te maken volgens welke regels in de winkel betaald wordt. Overigens zal de consument vrijwel altijd de keus hebben om elektronisch te betalen; in dit geval wordt er niet afgerond. Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr

11 7. De leden van de CDA-fractie gaven aan dat bij de bespreking van de algemene aspecten van het betalingsverkeer in 2004 op het onderdeel valse euro s naar voren werd gebracht dat de toonbankinstellingen bij het constateren van een falsificatie behoorlijk wat moeilijkheden ondervonden bij het doen van aangifte en vroegen zich af of de politie al een stuk behulpzamer is bij de aangiftes van valse euro s. Er kunnen in het verleden problemen zijn ontstaan doordat onduidelijk was dat toonbankinstellingen slechts aangifte kunnen doen bij de politie als men in staat is om daderinformatie te verstrekken. In alle andere gevallen kan het verdachte biljet naar DNB worden gezonden. Om dit onderscheid te verduidelijken heeft DNB inmiddels de aanleverprocedure vereenvoudigd door het beschikbaar stellen van een antwoordnummer (antwoordnummer , 1000 PD Amsterdam) en een standaardaangifteformulier. 8. De leden van de CDA-fractie vroegen of en hoe het centrale nummer om gestolen of verloren pinpas of creditcard te blokkeren bekend is gemaakt bij het publiek en of hier meer bekendheid aan zal worden gegeven. Er is een Bankpassen Meldcentrale, waar rekeninghouders van vrijwel alle banken hun pas telefonisch kunnen laten blokkeren. Het nummer van deze centrale ( , of vanuit het buitenland: +31 (0) ) is te vinden in brochures en webteksten over pinpassen en creditcards. ABN Amro, Rabobank en de Postbank hanteren eigen telefoonnummers, die eveneens in die brochures en op Internet zijn te vinden. Meest recente voorbeeld van voorlichting op dit punt is de folder «Pinnen: hou het veilig». Op voorhand lijkt de informatievoorziening van banken op dit punt derhalve voldoende. 9 De leden van de CDA-fractie gaven aan graag te willen weten hoe de voorlichtings-cdrom van DNB over de echtheidskenmerken van bankbiljetten wordt verspreid en voor wie die bestemd is. De CD-ROM is in 2004 op grote schaal verspreid en bestemd voor consumenten en bedrijven. De CD-ROM kan via telefoon ( ; 35 ct. per gesprek) en (info[@000d]nb.nl) bij DNB worden besteld Ook kan de informatie worden geraadpleegd op de website van DNB ( 10 De leden van de CDA-fractie vroegen verder hoe het antwoordnummer dat door DNB geïntroduceerd en waar valse euro s door het publiek naar toe gestuurd kunnen worden, bekend is of wordt gemaakt. Daarnaast vroegen zij wie nu opdraait voor de kosten van valse euro s en zijn zij benieuwd of de burger de waarde van een vals biljet vergoed krijgt. Het antwoordnummer (antwoordnummer , 1000 PD Amsterdam) is te vinden op de website van DNB en zal ook via voorlichting van het MOB onder de aandacht worden gebracht van toonbankinstellingen en consument. In dit kader heeft het MOB voorlichtende modules geproduceerd die betrokken en geïnteresseerde partijen op hun eigen websites en in hun eigen vakbladen onder de aandacht van hun achterban zullen brengen. De schade van valse euro s is voor de partij die een falsificaat heeft geaccepteerd. Een eventuele vergoeding zou immers valsmunterij in de hand werken. Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr

12 11 De leden van de CDA-fractie merkten op verheugd te zijn dat DNB detectieapparatuur om valse euro s op te sporen blijft testen. Met betrekking tot de detectieapparaten willen de leden van de CDA-fractie graag weten of de kosten voor het midden- en kleinbedrijf betaalbaar blijven. Zij hebben begrepen dat het onmogelijk is om het midden- en kleinbedrijf in deze te subsidiëren en voegen zich af of er mogelijkheden zijn om in Europees verband detectieapparatuur te subsidiëren. De leden van de CDA-fractie gaven aan dat alle Europese landen hebben te maken met valse euro s en erbij gebaat zijn om deze zoveel mogelijk op te sporen. Tevens vroegen zij of de minister bereid is om zich in te spannen voor Europese subsidiering van detectieapparatuur. Het feit dat een probleem zich ook voordoet in andere Europese landen is op zichzelf geen reden voor Europese regels of subsidies. Om het draagvlak voor Europese oplossingen te behouden (en te vergroten) verdient het de voorkeur alleen in die gevallen naar Europese oplossingen te grijpen als die een evidente meerwaarde hebben boven nationale oplossingen. Dat is hier niet het geval. Bovendien is, ook in het licht van de discussie rond de (Nederlandse) EU-bijdrage, Europees geld niet «gratis». Ten aanzien van de kosten van de aanschaf van detectieapparatuur is eerder al opgemerkt dat deze reeds fiscaal aftrekbaar zijn als bedrijfskosten. 12 De leden van de CDA-fractie lazen dat overeenstemming is bereikt over de uitgangspunten die de basis vormen voor het verstrekken van persoonsgegevens in het kader van betalingsverkeer en vroegen de minister of hij kan aangeven hoe deze overeenstemming eruit ziet. De kern van de overeenstemming bestaat eruit dat de verstrekking van gegevens inzake de naam, het adres en de woonplaats (NAWverstrekking) aan zakelijke relaties nog slechts geschiedt in direct verband met daadwerkelijk verrichte betaaltransacties. De separate levering van NAW-gegevens ten behoeve van de controle van betaalopdrachten vooraf is stilgezet en vervangen door een verificatie van naam en nummer. Daarbij wordt nog slechts aangegeven of de naam-nummer combinatie juist of onjuist is. 13 De leden van de CDA-fractie merken op dat Internetbankieren door steeds meer burgers wordt gedaan. Ten aanzien van Internetbankieren willen de leden van de CDA-fractie weten of de klant goed op de hoogte wordt gesteld van het feit dat een eenmaal verzonden betaalopdracht niet teruggehaald kan worden door de klant en ook niet gestorneerd kan worden door de bank. Zij vroegen ook of de minister bereid is de banken te vragen hier meer aandacht aan te schenken. In algemene zin is bij Internetbetalingen sprake van dezelfde regels als bij traditionele betalingen. Ook een betaalopdracht via Internet is dus, tenzij sprake is van aparte afspraken over het tijdstip van uitvoering (agendering) of over de produktvoorwaarden (storneren van incasso), onherroepelijk. De klant is gebonden aan de opdracht jegens zijn bank en de bank is gehouden de opdracht uit te voeren. Dit principe is veelal expliciet opgenomen in de voorwaarden voor Internettoegang van de verschillende banken. Gezien de gebruikte technieken is bij het Internetbankieren vaak sprake van directe verwerking van de opdracht. Dit kenmerk van Internetbankieren wordt duidelijk aan de klant gecommuniceerd. Op dit moment zijn mij geen geluiden over een toename van klachten over directe verwer- Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr

13 king bekend. Er lijkt dus geen reden om aan te nemen dat de informatievoorziening van de banken op dit punt onvoldoende is. 14 Met betrekking tot het betalen via internet zouden de leden van de CDA-fractie ook van de minister willen weten hoe (on)veilig dit is. Tevens vroegen zij of hierover voldoende informatie aan de klant wordt verstrekt. Betalen brengt altijd risico s met zich, zo ook het betalen via Internet. Teneinde de veiligheid van internetbetalingen te vergroten is recentelijk door een aantal Nederlandse banken een nieuwe betaalstandaard voor veilige en directe betalingen op het Internet ontwikkeld. Deze betaalstandaard, ideal geheten, zal naar verwachting in de zomer van 2005 geïntroduceerd worden. Vanuit maatschappelijk oogpunt is het van belang dat consumenten tegen een redelijke prijs toegang hebben tot deze veilige betaalstandaard, en dat banken die nu niet deelnemen aan de standaard dat tegen een redelijk tarief wel kunnen als zij daartoe besluiten. Nadere informatie betreffende de veiligheidsaspecten van ideal is terug te vinden op de websites van de betrokken banken; ook hier lijkt de informatievoorziening aan de consument voldoende. 15 De leden van de CDA-fractie merkten op steeds meer signalen op te vangen dat er fraude plaatsvindt met Internetbetalingen en dat deze fraude hand over hand toeneemt. Zij vroegen de minister of er gegevens bekend zijn over toename van fraude op dit gebied. Tevens werd gevraagd of de creditcardfraude in ons land toeneemt en of dit niet noopt tot spoedige ingebruikname van EMV. Er zijn geen gegevens beschikbaar over fraude via Internetbetalingen. De belangrijkste reden hiervoor is dat er op diverse manieren via Internet kan worden betaald. Voor wat betreft betalingen met een creditcard geldt dat er in een concurrerende markt diverse partijen kaarten uitgeven. Naast het feit dat het om concurrentie gevoelige informatie gaat, wordt deze informatie niet centraal gemeld. De invoering van EMV vergroot overigens niet de veiligheid van betalen op Internet met een creditcard, omdat fysiek gebruik ontbreekt. 16 Ten aanzien van EMV vroegen de leden van de CDA-fractie wat het verschil is tussen betalen met een EMV-chip en betalen met een pas waarop een magneetstrip staat. Tevens vroegen zij of het waar is dat betalen met een EMV-chip wel veiliger is maar ook langzamer en zo ja, waardoor dit komt. De nieuwe technologie betekent een kleine verandering in het gebruik. Waar consumenten nu de magneetstrip van creditcard of pinpas door de automaat schuiven, zullen ze straks de pas in de chiplezer van de automaat stoppen (zoals dat nu ook bij het chippen gebeurt). Autorisatie van een transactie vindt namelijk plaats via de EMV-chip en niet meer via de magneetstrip. De EMV-chip maakt het kopiëren van gegevens aanzienlijk moeilijker en daarmee het elektronisch betalen veiliger. Om de kans op fraude verder te verkleinen, zullen creditcardmaatschappijen voor aankopen met de creditcard in bijvoorbeeld winkels ook het gebruik van een pincode invoeren. Dit is veiliger dan een handtekening. De EMV standaard wordt momenteel ingevoerd voor betalingen met creditcard en er zijn verschillen in de snelheid van afhandeling van een creditcardbetaling met een EMV-chip, o.a. door het autoriseren met pincode in plaats van met een handtekening. Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr

14 Bij betalingen met de Nederlandse pinpas voor de producten PIN en chipknip is in eerste instantie geconstateerd dat een transactie met EMV-chip langzamer is. Momenteel vindt overleg plaats tussen de betrokken partijen over de diverse variabelen die van invloed zijn op de transactiesnelheid van een pinbetaling met EMV-chip. 17 De leden van de CDA-fractie vroegen of de EMV-chip nu al bestaat in Nederland en welke concrete stappen genomen worden om de EMV-chip grootschalig in Nederland te introduceren. De EMV migratie voor creditcards is begonnen in 2005 en naar verwachting zijn eind 2008 de meeste creditcards van een chip voorzien. Het streven is dat de Nederlandse banken vanaf 2006 de pinpassen geleidelijk van dezelfde veiligere chiptechnologie gaan voorzien om ook het kopiëren van deze passen te bemoeilijken. In 2010 zullen naar verwachting de meeste pinpassen in Nederland zijn vervangen door een pinpas met EMV chip. De creditcards en pinpassen worden in principe vervangen op het moment dat de geldigheidsdatum van de creditcard of pinpas verstrijkt, tenzij een creditcardmaatschappij of bank besluit om haar passen eerder te vervangen. De nieuwe creditcards en pinpassen zullen zowel zijn voorzien van een magneetstrip als van een EMV-chip, omdat (nog) niet direct alle betaalautomaten in Nederland en in het buitenland zijn aangepast om de EMV-chip te kunnen lezen. De invoering van EMV-betaalautomaten vindt geleidelijk plaats. Actuele informatie over de overgang van strip naar chip is te vinden op de door banken voor dit doel ontwikkelde website: 18 De leden van de CDA-fractie vroegen wat de kosten van de introductie van EMV zijn en hoe deze worden doorberekend aan de klanten. Tevens werd gevraagd of het reëel is dat de toonbankinstellingen inmiddels aansprakelijk worden gesteld terwijl men nu nog geen keuze heeft om een betaalautomaat aan te schaffen die «EMV-proof» is en er niet of nauwelijks passen met EMV-chip zijn. Voor zover bekend zijn er vooralsnog geen generieke afspraken over de wijze waarop kosten aan cliënten zullen worden doorberekend. Indien partijen onderling afspraken maken over uniforme tariefstructuren moeten deze in ieder geval zodanig worden vormgegeven dat zij niet strijdig zijn met de mededingingswet. In zoverre dergelijke afspraken niet worden gemaakt, zal iedere bank hier zijn eigen keuzes in moeten maken. Dit betekent dat elke aanbieder in de markt voor transactieverwerking zelf afspraken zal moeten maken met de winkelier. In Nederland zijn circa 20 aanbieders actief, die zelf hun eigen commerciële beleid bepalen. Zoals aangegeven in de voortgangsrapportage betalingsverkeer hebben de internationaal aanbieders van de EMV-standaard (Europay, MasterCard en VISA) besloten dat vanaf 1 januari 2005 sprake is van een zogenaamde liability-shift voor het gebruik van «oude» betaalterminals voor creditcards, waardoor het risico van misbruik met creditcards via «oude» betaalterminals in beginsel verschuift naar de gebruiker van de terminal. In veel gevallen zijn dit winkeliers. Bedoeling hiervan is te stimuleren dat toonbankinstellingen snel overgaan op het nieuwe systeem, opdat de huidige veiligheidsrisico s zo snel mogelijk worden weggenomen. EMV-gerelateerde betaalproducten worden in Nederland vooralsnog echter niet aangeboden en nieuwe betaalterminals op basis van de EMV-chip kunnen in Nederland daarom nog niet in gebruik worden genomen. Daarom wordt de liability-shift in Nederland voorlopig nog niet door de acquirers doorvertaald naar de toonbankinstellingen. Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr

15 19 De leden van de CDA-fractie merken op dat in de Monitor Financiële Sector 2003 uitgebreid aandacht is besteed aan de ontwikkeling van tarieven voor betalingsverkeer en dat diverse partijen op de markt onlangs hebben aangegeven hun tarieven voor het betalingsverkeer verder op te schroeven. In reactie hierop vroegen de leden van de CDA-fractie of er volgens de minister aanleiding is voor de NMa om de huidige gestegen tarieven voor het betalingsverkeer nader te gaan onderzoeken. De vraag of er sprake is van mogelijke overtreding van de mededingingswet is ter beoordeling aan de NMa. Zoals eerder aan uw Kamer gemeld, hangen de hoogte van de tarieven en de wijze van tarifering ondermeer samen met de pluriformiteit en het zich voortdurend ontwikkelende productaanbod, alsmede met de veiligheidsmaatregelen die getroffen worden om misbruik tegen te gaan. Het aanbod is in de afgelopen jaren breder en complexer geworden. Dit laatste geldt ook voor de structuur van (rente)tarieven. De ontwikkelingen in de tarieven zijn dan ook verschillend per aanbieder en per type betaaldienst, zoals is weergegeven in het rapport van de NMa waar naar wordt verwezen. Bij stijgende kosten hoeven stijgende tarieven overigens niet te betekenen dat er een mededingingsprobleem is. De NMa heeft aangegeven de ontwikkelingen nauwlettend te volgen en zodra zij daar aanleiding toe ziet nader onderzoek in te stellen. 20 De leden van de CDA-fractie merkten op dat in de brief van de minister wordt aangegeven dat er niet kan worden geconcludeerd dat de totale kosten van het betalingsverkeer voor particulieren in Nederland relatief laag zijn en in Nederland wereldwijd het goedkoopst; slechts de directe tarieven voor het betalingsverkeer zijn voor de consument in Nederland zeer goedkoop. Naar aanleiding hiervan vroegen zij of de minister meer inzicht kan geven over deze totale kosten en hoe deze worden doorberekend aan de consument. De totale kosten van het betalingsverkeer zijn niet bekend. Het MOBrapport «Betalen kost geld» heeft de maatschappelijke kosten van de gangbare toonbankbetaalmiddelen (contant, PINpas, Chipknip en creditcard) in kaart gebracht. Tijdens de voorjaarsvergadering van het MOB is afgesproken dat bezien zal worden in hoeverre nader inzicht in zowel de kosten als de opbrengsten van het betalingsverkeer kan helpen om efficiënt betalen te stimuleren. Gekeken zal worden naar zowel het contante geld, pinpas, chipknip, creditcard als de betalingen «op afstand» zoals overschrijvingen, acceptgiro s, machtigingen en internetbetalingen. 21 De leden van de CDA-fractie gaven aan dat er momenteel een discussie bij het MOB loopt over de wijze waarop consumenten gestimuleerd kunnen worden om meer gebruik te maken efficiënte betaalmiddelen zoals pin en chipknip. De leden van de CDA-fractie vroegen of hiervoor een doelstelling qua tijd is gezet. Er bestaat binnen het MOB geen tijdspad voor het ontwikkelen van plannen om efficiënt betaalgedrag van consumenten te bevorderen. Eén van de hoofdpunten uit het eerdergenoemde uit te werken convenant tussen banken, winkeliers en horeca is het gezamenlijk ontwikkelen van innovatieve plannen om efficiënt betaalgedrag van consumenten en zakelijke rekeninghouders te bevorderen. Over de uitwerking van de plannen zullen de bovengenoemde partijen het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer informeren. Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr

16 22 De leden van de CDA-fractie lazen dat ten aanzien van de toegang tot de betaaldiensten er wordt aangegeven dat het aantal opnamepunten tussen 1998 en 2004 daalde met een kleine 14% en dat in dezelfde periode de mogelijkheden voor het doen van elektronische betalingen, als alternatief voor chartale betalingen, fors zijn toegenomen. De leden van de CDA-fractie merkten op dat zij het onjuist vinden deze twee zaken aan elkaar te relateren. Tevens vroegen zij de minister of hij bereid is om bij het MOB aan te geven dat dit geen excuus mag zijn om het aantal opnamepunten verder te verminderen en te vragen wat het MOB van plan is te doen om deze daling te stoppen. Elektronische en chartale betalingen zijn in principe substituten. Bovendien draagt een toename van het gebruik van elektronische betalingen bij aan een verlaging van de maatschappelijke kosten van het betalingsverkeer. Ook dient te worden opgemerkt dat in tegenstelling tot bankfilialen elektronische opnamepunten 24 uur per dag bereikbaar zijn. Zolang de bereikbaarheid en toegankelijkheid tot betaalmogelijkheden zijn gewaarborgd doordat banken op lokaal niveau echt werk maken van alternatieve mogelijkheden om de toegang tot het betalingsverkeer te garanderen (zie ook het antwoord op vraag 43), zie ik geen reden om banken te dwingen bestaande opnamepunten in de vorm van bankkantoren te behouden. Wel zie ik het als mijn taak om bij te dragen aan een vermindering van de maatschappelijke kosten van het betalingsverkeer. 23 De leden van de CDA-fractie merkten op dat over de toegankelijkheid van de betaalautomaten wordt gezegd dat er spraakgestuurde pinautomaten beschikbaar worden gesteld en ook dat geldautomaten beter toegankelijk worden gemaakt voor rolstoelgebruikers. Naar aanleiding hiervan vroegen de leden van de CDA-fractie of dit ook voor het platteland geldt. Het beleid van banken met betrekking tot toegankelijkheid kent geen onderscheid naar regio of locatie. De feitelijke invoering van de genoemde voorzieningen geschiedt als uitvloeisel van het individuele beleid van banken. De banken hebben zich voorgenomen om de richtlijn toegankelijkheid geldautomaten zoveel mogelijk te volgen bij de installatie van nieuwe geldautomaten en de vervanging van oude. De banken voorzien de geldautomaten geleidelijk van één soort toetsenbord, en ook de belangrijkste schermen (bijvoorbeeld bedragkeuze) worden qua opbouw identiek uitgevoerd. 24 De leden van de CDA-fractie gaven aan erg benieuwd te zijn naar de gevolgen van Europese ontwikkelingen voor het Nederlandse betalingsverkeer en vroegen zich af hoe SEPA en NLF het Nederlandse betalingsverkeer gaan beïnvloeden. De leden van de CDA-fractie stelden dat de vormgeving van een Europese infrastructuur de nodige investeringen vergt en als zodanig (tijdelijk) kostenverhogend kan werken. Daarop vroegen zij of de minister kan aangeven wat de financiële consequenties zullen zijn voor het betalingsverkeer in Nederland. Ook vroegen zij of Nederland zal profiteren van de Europese ontwikkelingen op dit gebied. Een goed werkend grensoverschrijdend betalingverkeer in Europa is mede gelet op de openheid van de Nederlandse economie van groot belang voor de Nederlandse economie. Lagere tarieven kunnen grensoverschrijdende transacties bevorderen, hetgeen de Interne Markt zal versterken. Dit zal in het voordeel zijn voor Nederlandse burgers en bedrijven. Verder heeft het voorstel gevolgen voor Nederlandse aanbieders van betaaldiensten: bij afwezigheid van juridische en techni- Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr

17 sche drempels kunnen dezelfde betaalproducten in meerdere lidstaten worden aangeboden en kunnen ook verwerkingsprocessen op groter schaal worden gestandaardiseerd, waardoor schaalvoordelen optreden. Tevens kunnen innovaties makkelijker hun weg vinden binnen de Interne Markt. Gezien de efficiëntie van het Nederlandse betalingsverkeer is het wel van belang dat nationale systemen (in ieder geval voorlopig) kunnen blijven bestaan naast een toekomstig pan-europees betalingssysteem. Volgens de laatste berichten is de Europese Commissie voornemens om in het najaar van 2005 het richtlijnvoorstel voor het New Legal Framework (NLF) te publiceren. Na publicatie van het voorstel zal ik u nader informeren over de gevolgen van het NLF voor het Nederlandse betalingsverkeer. PvdA 25 De leden van de PvdA-fractie vroegen of de regering een overzicht kan geven van de winsten die de banken de afgelopen jaren gemaakt hebben, uitgesplitst per bank en naar activiteiten. Ook waren zij benieuwd naar de winst die wordt gemaakt per bankkantoor en vroegen of het waar is dat dit zo n 3 miljoen euro per bankkantoor bedraagt. Tevens vroegen zij hoeveel de kosten bedragen voor het in stand houden van een bankkantoor, hoeveel geld er wordt verdiend met het betalingverkeer, hoeveel de banken verdienen met de tarifering van betaalpassen en of het waar is dat in de jaren de tarieven van betaalpassen met 60% zijn gestegen. De jaarverslagen van de banken geven informatie over hun kosten en opbrengsten. Het is weinig zinvol om de winst per bankkantoor te bepalen. Het gaat immers om de kosten en opbrengsten van de diensten die de bank aanbiedt. Door maatschappelijke en technologische ontwikkelingen is de rol van bankkantoren veranderd en zijn er steeds meer alternatieve distributiekanalen beschikbaar. De filialen verschillen wat betreft hun producten- en dienstenassortiment en hebben slechts ten dele betrekking op betalingsverkeeractiviteiten. De opbrengsten vanuit deze activiteiten vormen een van de onderdelen van het eerder genoemde mogelijk te entameren MOB-onderzoek naar kosten en opbrengsten van het betalingsverkeer. Ten aanzien van de tarifering van pinpassen kan worden gemeld dat uit cijfers van de NMa inderdaad blijkt dat de gewogen gemiddelde prijsstijging voor pinpassen in de periode circa 60% bedroeg. Daarbij moet worden opgemerkt dat deze stijging met name wordt veroorzaakt doordat de Postbank in deze periode is gestart met het tariferen van de PIN-pas. De tarieven voor pinpassen bij andere banken zijn veel minder gestegen. 26 De leden van de PvdA-fractie vroegen of het waar is dat Interpay van de NMa in 2004 forse boetes heeft gekregen, hoeveel deze boetes bedroegen en wat is de stand van zaken met betrekking tot Interpay is? Ook vroegen zij of het waar is dat niet alle overwinst is afgeroomd, maar dat de zogenaamde economische schade nog veel groter is. Tevens vroegen zij hoeveel de economische schade bedraagt en wanneer de regering met voorstellen komt voor het invoeren van boetes die afgestemd zijn op de economische schade. Eveneens wilden zij weten hoeveel de banken via Interpay in totaal te veel hebben verdiend op kosten van het MKB en de consument. De NMa heeft Interpay en de aandeelhoudende banken in 2004 in totaal een boete opgelegd van 47mln. (zie besluit in zaak 2910). Interpay zelf Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr

18 is een boete opgelegd van circa 30 mln. Overigens is Interpay tegen dit besluit in bezwaar gegaan en loopt de bezwaarprocedure nog. De opgelegde boete is berekend aan de hand van de boeterichtsnoeren van de NMa en dient in principe niet ter afroming van eventuele overwinsten. De benadeelde ondernemingen kunnen in een civiele procedure de geleden schade trachten te verhalen. Zoals reeds aangeven gaan banken, winkeliers en horeca de komende twee maanden een convenant toonbankbetalingsverkeer uitwerken. Dit convenant moet een einde maken aan het slepende conflict over de kosten van het elektronisch betalen aan de toonbank en moet leiden tot verdere vergroting van de efficiency van het toonbankbetalingsverkeer. Doelstelling is onder meer een aanzienlijke verlaging van PINtarieven voor alle toonbankinstellingen te bewerkstelligen. Daar tegenover zullen klachten en claims over te hoge PINtarieven worden ingetrokken. 27 De leden van de PvdA-fractie vroegen of het waar is dat de Nederlandse banken in het recessiejaar 2003 gezamenlijk 5,4 miljard euro winst boekten, en in 2004 zelfs 10,3 miljard. Ook vroegen zij of het waar is dat de Postbank een rendement op het geïnvesteerd vermogen maakte van 68%. De leden van de PvdA-fractie vroegen zich daarop af waarom banken beweren dan dat ze geen bankkantoren in stand kunnen houden. Tevens vroegen zij of het waar is dat (i) Nederland inmiddels bijna de laagste bankdichtheid van de EU kent, (ii) dat sommige banken beginnen te beseffen dat ze hun eigen klanten verwaarloosd hebben en in sommige plaatsen weer bankkantoren openen en in andere plaatsen alsnog afzien van sluitingsplannen en (iii) het concept van de Servicewinkel de Rabobank slechts 1000 euro per maand kost, en het instandhouden van basisbetaaldiensten de banken minder dan 1% van hun nettowinst zou hoeven te kosten. Eveneens vroegen de leden van de PvDA-fractie of de minister voorstander is van maatschappelijk verantwoord ondernemen door de banken, hoe de regering dat gaat bevorderen en of de minister de mening deelt dat er grenzen moeten zitten aan het winstbejag van de banken. Uit cijfers van De Nederlandsche Bank (DNB) 1 blijkt dat het netto bedrijfsresultaat van de Nederlandse banken steeg van 7,8 miljard in 2003 tot 10,3 miljard in Voorts heb ook ik vernomen dat de Postbank een rendement op geïnvesteerd vermogen van 68% behaalt. Al deze goede resultaten ten spijt blijkt het Nederlandse bankwezen qua winstgevendheid in internationaal verband tot de middenmoot te behoren. Dit wordt onderschreven door het Internationaal Monetair Fonds, dat recentelijk concludeerde dat de binnenlandse winstgevendheid van Nederlandse banken onder de maat is. De suggestie om winsten van banken te begrenzen wijs ik dan ook van de hand. Niet alleen omdat het de concurrentiepositie van het Nederlandse bankwezen zou aantasten, maar ook omdat een dergelijk voorstel het vrije ondernemersschap verstoort en inefficiënties met zich kan brengen. Concurrentie tussen banken zal eventuele overwinsten vanzelf afromen. 1 De Nederlandsche Bank, Jaarverslag Zie het MOB-rapport «Bereikbaarheid bancaire dienstverlening» (2004). Een door het MOB uitgevoerde analyse van de bankdichtheid in de 15 «oude» EU-lidstaten laat zien dat Nederland niet de laagste bankdichtheid in Europa kent 2. Wat betreft de geografische spreiding laat tabel 1 zien dat afgemeten aan het aantal km 2 per bankkantoor alleen België en Duitsland een lagere score hebben dan Nederland, terwijl de waarden voor Italië en het Verenigd Koninkrijk dezelfde uitkomst laat zien. Het aantal km 2 per geldautomaat in België is eveneens lager dan in ons land. Voor alle andere lidstaten geldt dat een bank meer km 2 bedient. Wat betreft het aantal inwoners per bank c.q. per geldautomaat scoort Nederland echter beduidend boven het Europese gemiddelde. Afgemeten aan het kengetal inwoners per bank kennen 11 lidstaten een lagere waarde, en het aantal Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr

19 inwoners per geldautomaat is in 9 landen lager dan in ons land. Overigens dient te worden opgemerkt dat de laatste uitkomst voor een groot deel voortvloeit uit het feit dat Nederland één van de meest dichtbevolkte lidstaten is. Tabel 1 Overzicht kengetallen bankdichtheid EU-15 Landen Aantal banken Inwoners per bank km 2 per bank Inwoners per geldautomaat km 2 per geldautomaat België Denemarken Duitsland Griekenland Spanje Frankrijk Ierland Italië Luxemburg Nederland Oostenrijk Portugal Finland Zweden VK EU Bron: ECB Bluebook payment and securities settlement systems in the European Union, 2002; gegevens hebben betrekking op Niettemin heeft de maatschappelijke discussie als gevolg van de sluiting van de bankfilialen geïllustreerd dat de behoefte aan fysieke loketten voor bankdiensten groot blijft. Banken spelen hier op in door bankkantoren open te houden, in veelal dunner bevolkte gebieden nieuwe kantoren te openen of naar alternatieven te zoeken (zie ook het antwoord op vraag 43). Hieruit blijkt dat banken zich, mede onder druk van economische en maatschappelijke ontwikkelingen, bewust zijn van hun verantwoordelijkheid. Daarbij speelt mee dat banken ook het risico lopen om als gevolg van het sluiten van bankfilialen klanten te verliezen. Er zijn dus mechanismen (anders dan regelgeving) die banken prikkels geven om te zorgen voor voldoende spreiding. Die prikkels lijken inmiddels, zoals de vragensteller ook suggereert, effect te hebben op de beslissingen die banken nemen met betrekking tot de spreiding van hun dienstenaanbod. In deze context wil ik opmerken dat hoewel maatschappelijk verantwoord ondernemen een lovenswaardig uitgangspunt is, ik me niet met het beleid van banken bemoei zolang zij hun verantwoordelijkheden ten aanzien van een toegankelijk en doelmatig betalingsverkeer voldoende in acht. Ten aanzien van de Servicewinkel geldt dat het genoemde bedrag een subsidie is voor de «host», die de verschillende gastdienstverleners ruimte verleent in de eigen locatie. In hoeverre dit bedrag nodig of afdoende is zal afhankelijk zijn van de lokale situatie en kan op dit moment niet vastgesteld gezien de korte looptijd van dit initiatief. 28 De leden van de PvdA-fractie vroegen waarom het MOB vasthoudt aan de visie dat de sluiting van bankkantoren een lokaal probleem zou zijn, wat een lokale oplossing zou vergen. Ook vroegen zij waarom er dan voor de postkantoren wel een landelijke norm is vastgelegd in het Barp en waarom er in de Telecommunicatiewet een landelijke aanbestedingsprocedure opgenomen om witte vlekken in de dienstverlening op te vullen. Algemene maatregelen kunnen disproportioneel zijn in verhouding tot de problematiek die specifiek is van karakter. Om adequaat in te spelen op de Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr

20 specifieke, locale leefbaarheidsproblematiek zijn doorgaans gerichte gezamenlijke acties noodzakelijk en deze vereisen het nodige maatwerk. Voor Postkantoren geldt dat zij ooit aangemerkt zijn als instellingen die publieke goederen produceren en daarom universele diensten verlenen. Dit betekent dat er sprake dient te zijn van een minimumniveau aan diensten, dat de dienstverlening van een bepaalde kwaliteit is, en dat de dienstverlening voor iedereen, overal en tegen betaalbare tarieven beschikbaar dienen te zijn. Telecommunicatie wordt ook gezien als universele dienstverlening. Overigens is er volgens het Ministerie van Economische Zaken nog nooit gebruik gemaakt van de landelijke aanbestedingsprocedure in de Telecommunicatiewet. 29 De leden van de PvdA-fractie vroegen of het waar is dat DNB berekend heeft dat alleen al door lage of afwezige rentevergoeding en valutering de banken 2,1 miljard euro binnenhalen per jaar. Ook wilden zij weten of het waar is dat hier nog bovenop komt dat via het betalingsverkeer talloze bancaire producten worden afgezet, waarmee veel geld wordt verdiend en ook veel marketingkosten worden bespaard. Tevens vroegen zij hoeveel geld er wordt verdiend dankzij het betalingsverkeer en hoeveel marketingkosten er worden bespaard. De omvang van rentemarge- en valuteringsopbrengsten vormt onderdeel van het mogelijk te entameren MOB-onderzoek naar kosten en opbrengsten van het betalingsverkeer. Belangrijk aandachtspunt vormt de toerekening van specifieke kosten- en opbrengstenposten. In dat verband is het van belang dat het onderzoek door DNB, banken, toonbankinstellingen en consumentenorganisaties gezamenlijk wordt uitgevoerd. 30 De leden van de PvdA-fractie vroegen of uit het antwoord van 17mei jl. van de minister van Financiën op vragen van het Kamerlid Crone kan worden afgeleid dat het betalingsverkeer via indirecte tarifering nu al kostendekkend is. Eveneens vroegen zij waarom betrouwbare gegevens hierover niet voorhanden zijn en of de regering zo spoedig mogelijk betrouwbare gegevens kan aanleveren. Dit kan niet uit het antwoord worden afgeleid en volgens de sector is het betalingsverkeer nog steeds verlieslatend. Zoals reeds aangegeven is tijdens de voorjaarsvergadering van het MOB afgesproken dat bezien zal worden of en hoe een studie naar de totale kosten en opbrengsten van het betalingsverkeer vormgegeven kan worden. 31 De leden van de PvdA-fractie vroegen waarom de minister in deze antwoorden stelt dat het denkbaar zou zijn om chartale betaalmethoden duurder te maken en of de minister werkelijk wil dat mensen zouden moeten betalen om te kunnen betalen. Ook vroegen zij hoe zich dit verhoudt met bankbiljetten en muntstukken als wettig betaalmiddel. Waarom ligt het niet meer voor de hand om de efficiencywinst van elektronische betalingen grotendeels door te sluizen naar de consument, zodat deze ook een prikkel ervaart om meer elektronisch te betalen? Zie het antwoord op vraag De leden van de PvdA-fractie vroegen hoe in dit kader de toekomst van het chippen kan worden gezien, hoe vaak er wordt gechipt en of het chippen zal verdwijnen door ontwikkelingen op Europees niveau. Tweede Kamer, vergaderjaar , 27863, nr