Why give a shit? Congres van het Jeugdwelzijnswerk november 2017 Vlaams Parlement

Transcriptie

1 Why give a shit? Congres van het Jeugdwelzijnswerk november 2017 Vlaams Parlement Preventie van radicalisering als uitdaging voor het jeugdwelzijnswerk Bart Van Bouchaute, Raf Debaene, Reyhan Görgöz, Denoix Kerger, Ellen Vanderhoven & Tim Vanhove (Arteveldehogeschool Gent)

2 Inleiding (De)radicalisering en jeugdwelzijnswerk 2

3 Introductie van radicalisering in Europa Reactie van beleidsmaker op de Syriëstrijders en terroristische aanslagen door home grown terroristen in Europa Aanval op Charlie Hebdo as katalisator (Januari 2015) Vlaamse reactie: focus op nieuwe term deradicalisering in media en beleid 3

4 Vlaams beleid Vlaams Actieplan ter preventie van radicaliseringsprocessen die kunnen leiden tot extremisme en terrorisme (Homans & Gatz, April 2015) Resolutie van Vlaams Parlement van N-VA, CD&V, Open VLD, sp.a en Groen betreffende de bestrijding van gewelddadige radicalisering (mei 2015) Projectoproep Positieve identiteitsontwikkeling bij jongeren in het kader van de preventie van radicalisering (Juli 2015) Focus op jongeren en positieve identiteitsontwikkeling Focus op religie en Islam Expliciete opdracht voor het jeugdwelzijnswerk in Vlaanderen en Brussel 4

5 De uitvinding van radicalisering Aanslagen Twin Towers (9/ ): VSA: root causes zijn excuses voor het morele Kwaad in de terroristen Europese veiligheidsexperten vinden radicalisering uit als alternatief Syriëstrijders & aanslagen in Westerse steden door home grown terroristen: Radicalisering gaat nu over binnenlands proces van Moslimjongeren (Kundnani, 2012) Veiligheidsdebat vermengd met debat rond integratie (Fadil, 2016) Following the attacks on the United States on 11 September 2001 [ ] it suddenly became very difficult to talk about the roots of terrorism which some commentators claimed was an effort to excuse and justify the killing of innocent civilians [ ] It was through the notion of radicalisation that a discussion [ ] became possible again (Sedgwick,2010) 5

6 Radicalisering: paradoxen in onderzoek Onderzoeksclaims 1. Breed concept met push & pull-factoren 2. Erkenning macro-factoren: discriminatie, legitimiteit van overheden, grieven 3. Alle types van terreur en radicalisering (zoals extreemrechts), los van specifieke ideologie Onderzoekspraktijk 1. Radicale ideologie blijft in het hart van de verklaring 2. Focus op micro-factoren: persoonlijke opinies en attitudes, 3. Moslimterreur (versus extreemrechtse lone wolves ) 6

7 Casestudies (De)radicalisering in de praktijk van het jeugdwelzijnswerk 7

8 Hoe reageert het jeugdwelzijnswerk? Beleidslogica Het probleem: radicalisering bij moslimjongeren De oplossing: deradicalisering via positieve identiteitsonwikkeling in het jeugdwelzijnswerk Jeugdwelzijnswerk Het probleem:? De oplossing:? 8

9 Casestudies 3 casestudies bij jeugdwelzijnsorganisaties Grote organisaties met jongeren met migratie-achtergrond als doelgroep Expliciete reactie op Projectoproep omtrent deradicalisering van Gatz en Homans Variatie naar lokaal beleid omtrent deradicalisering en discriminatie Observaties van activiteiten en vergaderingen Interviews 11 interviews met basiswerkers 6 interviews met middenkaders 3 interviews met lokale experten Belofte van anonimiteit en vertrouwelijkheid 9

10 3.1 REACTIE VAN JEUGDWELZIJNSWERK OP HET CONCEPT RADICALISERING 10

11 Definities van radicalisering? Geen expliciete definities Wel impliciete verklaringen Radicale ideeën leiden niet tot politiek geweld Opinies op zich zijn niet dreigend, maar normaal pubergedrag Ze kunnen teken zijn van kritische betrokkenheid Geweld is geen gevolg van individuele ontsporing door religie Ongefundeerde link radicalisme - religie - geweld Rol van de media en politiek 11

12 Weerstand tegen én overname van het radicaliseringsdiscours Ze bieden weerstand aan het dominante radicaliseringsdiscours vanwege hun effect op jongeren en op het jeugdwerk Racisme, stigmatisering, polariserend (als groep) Marginaliserend en repressief (als individu) Desalniettemin is de taal van radicalisering wel dominant aanwezig Individueel proces naar politiek geweld, gedreven door religieuze ideologie 12

13 3.2 VERKLARINGEN VAN RADICALISERING VOLGENS HET JEUGDWELZIJNSWERK 13

14 Verklaringen van radicalisering Hun verklaringen Micro Gevoelens van frustratie (ipv. radicale gedachten) Normaal pubergedrag Meso Weinig plaatsen om rebels te zijn op legitieme wijze Extremistische organisaties bieden een alternatief Macro Geen probleem van religie of Islam Ongelijkheid, racisme, uitsluiting, discriminatie Geopolitiek: oorlog tegen Moslims Hun oplossingen Succeservaringen en toekomstperspectief bieden Een plaatsen bieden om rebels te zijn op legitieme wijze binnen het jeugdwelzijnswerk Maatschappelijke verandering nastreven 14

15 Macro-verklaringen van radicalisering Basiswerker met migratie-achtergrond: Daarvoor waren we Belgen, ondanks onze Marokkaanse achtergrond. Nu zijn we moslims." Basiswerker met migratie-achtergrond: De spotlight staat op ons. Vandaag omwille van onze religie en gisteren was het omwille van onze huidskleur. Middenkader: Ze voelen zich al op heel jonge leeftijd gefaald alvorens te beginnen. 15

16 Verklaringen van radicalisering Macro-, meso- en micro-verklaringen zijn verbonden: Kaderlid: Ze voelen zich al op heel jonge leeftijd gefaald alvorens te beginnen. Uitspraken zoals dat is niets voor mij of wat maakt het uit dat ik ga studeren zijn daar voorbeelden van. Het gevolg is dat de jongere zich gefrustreerd gaat voelen doordat hij of zij een gebrek aan toekomstperspectief heeft. Om dat te vergeten gaan ze grenzen aftasten en risicovolle dingen doen. Dat kan door drugs te gebruiken, zich bezig te houden met criminele praktijken of te participeren aan extreme sporten. De jongeren zijn als het ware verdwaald, wat ze vatbaar voor manipulatie maakt. De ronselaars spelen hierop in. Ze geven de geviseerde jongere een sterke identiteit, veel geld, avontuur en hij of zij zal spoedig als held aanschouwd worden. De jongere beseft op dat moment niet welke dramatische consequenties er voor in ruil staan. 16

17 3.3 REACTIE VAN HET JEUGDWELZIJNSWERK OP HET DERADICALISERINGSBELEID 17

18 Ambigue weerstand tegen preventie van radicalisering Projectoproep ministers Homans en Gatz lokt discussie uit in jeugdwelzijnswerk Extra financiering voor armlastige sector Aanpak ligt in de lijn van normaal werk Maar: er is inhoudelijke weerstand ( dat geld stinkt ) 18

19 Inhoudelijke weerstand Algemeen tegen probleemgerichte preventie Voor algemene en impliciete preventie (niet probleemgericht en positief georiënteerd) Tegen de instrumentalisering van het jeugdwerk Specifiek tegen preventie van radicalisering Effect op jongeren Effect op vertrouwensrelatie Tegen vroegdetectie en inkapseling in veiligheidsverhaal Tegen de stigmatisering van moslimjongeren 19

20 3.4 AANPAK VAN JEUGDWELZIJNSWERK VAN DERADICALISERING 20

21 Hun deradicaliseringsaanpak Algemene preventie In theorie: Inclusie en politisering In praktijk: op micro-niveau werken aan individuele en religieuze competenties = SPANNING MACRO-ANALYSE EN MICRO-AANPAK Specifieke preventie In de eigen organisatie: omgaan met signalen In hun lokaal netwerk: samenwerking 21

22 Specifieke preventie: omgaan met signalen Geen procedures op papier Buffersysteem: centraal aanspreekpunt over radicalisering, zodat de basiswerkers aan basiswerk kunnen doen Interne signalen: worden nooit extern gecommuniceerd + opzetten intern traject Externe vragen over jongeren: enkel reactie over aanwezigheid in hun werking of niet, vanwege belang van discretieplicht en beroepsgeheim 22

23 Specifieke preventie: samenwerking met (lokaal) veiligheidsapparaat Gedeelde visie Geen gedeelde visie Geen samenwerking Wederzijds wantrouwen + vrijheid - Machteloosheid Informele samenwerking Samenwerking en lobbywerk achter de schermen + ontkenbaarheid - intransparant Formele samenwerking Multi-actoren samenwerking + structureel - traag en consensusgericht 23

24 3.5 CONCLUSIES CASE-STUDIES IN HET JEUGDWELZIJNSWERK 24

25 Radicaliseringsbeleid en -discours Problematisering van radicale opinies Contraproductieve effecten in het jeugdwelzijnswerk Problematiseren van normaal pubergedrag Expressie van grieven wordt beschouwd als signaal van radicalisering Kanalen om rechten te claimen worden vernauwd Problematisering van moslimradicalisering bij jongeren Vroegdetectie van het risico om te radicaliseren Slecht geïntegreerde groepen worden doelwit: Moslimjongerenzijn verdacht en onder toezicht Meer polarisering in samenleving: wij tegen zij Negeren maatschappelijke grondoorzaken Preventie wordt vernauwd tot vroegdetectie Radicaliseringsrisico is ongedefinieerd en oneindig Ondermijning van de vertrouwensrelatie 25

26 Casestudie conclusies: ambiguïteit Kritiek op het dominante discours, maar geen tegendiscours Macroverklaringen maar individuele aanpak Politisering als doel, maar geen tijd voor Pedagogisch project is beschermend schild, maar volgt logica van Vlaams deradicaliseringsbeleid via positieve identiteitsontwikkeling 26

27 Aanbevelingen 27

28 Aanbevelingen voor beleidsmakers Algemeen Vervang deradicalisering door preventie van politiek geweld Onderscheid strijd tegen politiek geweld van debat over integratie en islam Meer aandacht voor sociale ongelijkheid en discriminatie In relatie met het jeugdwelzijnswerk Versterk kernopdracht van algemene preventie Vergroot ruimte voor expressie van grieven of zorgen door jongeren Rol in vroegdetectie beperken tot direct gevaar op geweld Respecteer discretieplicht en beroepsgeheim 28

29 Aanbevelingen voor jeugdwelzijnswerk: Bestrijd het (de)radicaliseringsdiscours Gebruik radicalisering als term niet: ga niet mee in het jargon van een individueel proces Problematiseer contraproductieve effecten zoals polarisering en discriminatie Niet vermengen met (terechte) aandacht voor kwesties van religie, integratie, ontplooiing Dit veronderstelt meer aandacht voor theorievorming in de sector! 29

30 Aanbevelingen voor jeugdwelzijnswerk: Focus op algemene preventie Vroegdetectie: enkel bij direct gevaar Info over ronselaars, vertrekkers, geweld uitzonderlijk melden Afwegen tegenover belang beroepsgeheim of discretieplicht en vertrouwensrelatie LIVC deelname (wetgeving wijzigt momenteel) Gevaar voor klikcultuur Kan waardevol zijn in versterken sociale preventie, mits geen deelname aan individuele dossierbespreking 30

31 Aanbevelingen voor het jeugdwelzijnswerk: Repolitisering van het pedagogisch project Doorbreken van paradox Vragen meer aandacht voor maatschappelijke voedingsbodem Hebben hiervoor te weinig tijd, geld, aandacht voor Politiserend werken 31 Werken met hen rond stigmatisering, racisme, discriminatie Jongeren hun grieven laten uiten en claims ontwikkelen Inderdaad, wij zijn moslims, of: wij wonen in die wijk, of: wij zijn allochtoon, of: wij zijn jong, of: [ ] maar wij zijn ook mens, wij zijn ook sprekende wezens, wij hebben ook een idee over de samenleving, wij hebben hier ook iets over te zeggen, kortom wij nemen het ernstig dat alle mensen gelijk zijn en wij willen minstens dat er naar ons als gelijken wordt geluisterd.

32 Onderzoek naar politiseringspraktijken (algemene preventie) 32

33 Jong Gent in Actie 33

34 D BROEJ actieweek 34

35 J100-top met oa. Uit De Marge, Kras Jeugdwerk, JES Antwerpen, Formaat, StampMedia, Platform Allochtone Jeugdwerkingen 35

36 KAJ Interim actie 36

37 Vragen? 37

38 Bedankt!

39 39

40 Vlaams beleid: deradicalisering Beleidsdiscours Mogelijk effect Radicaliseringsproces Politiek geweld is logisch gevolg van gevaarlijke islamistische ideologie Onduidelijkheid termen radicalisering en gewelddadig radicalisering Verdachtmakingen Beperkingen van meningsuitingen Moslimradicalisering Culturalisering Polarisering en stigmatisering Preventie risico om te radicaliseren Accent op individuele vroegdetectie van gevaarlijke jongeren Macroverklaringen maar klemtoon op individuele aanpak Preventie beperkt tot psychologische en ideologiserende aanpak 40