HETNIEUWE HUWELIJKSVERMOGENSRECHT

Transcriptie

1 HETNIEUWE HUWELIJKSVERMOGENSRECHT Servais Verherstraeten Voorzitter CD&V Kamerfractie Advocatenkantoor Verherstraeten-Leysen-Ariën

2 PROGRAMMA:»INLEIDING»MODERNISERING WETTELIJK STELSEL»MEER SOLIDARITEIT IN STELSELS VAN SCHEIDING VAN GOEDEREN»POSITIE LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT»VRAGEN

3 INLEIDING CD&V KAMERFRACTIE»

4 INLEIDING»Vaststelling: maatschappij is grondig veranderd sinds de laatste hervorming van het huwelijksvermogensrecht in 1976 > Mensen leven langer, huwen op latere leeftijd en hertrouwen > Belang van roerende goederen gestegen >Nood aan wettelijk antwoord op een aantal complexe juridische vraagstukken (o.a. het statuut van de levensverzekeringen) > De wettelijke omkadering van het stelsel van scheiding van goederen mist nuance > Nood aan meer familiale solidariteit in stelsels van scheiding van goederen» Verkiezingsprogramma Regeerakkoord 2014 > Hervorming erfrecht en huwelijksvermogensrecht

5 »Werkgroep hervorming huwelijksvermogensrecht > Minister van Justitie Koen Geens >Professoren familiaal vermogensrecht, notarissen, advocatuur en parlementsleden»krijtlijnen van de hervorming >Behoud wettelijk stelsel met eigen vermogens en gemeenschappelijk vermogen: nieuwe wet zorgt voor duidelijke regeling voor bepaalde roerende goederen >Een wettelijke omkadering voor echtgenoten die meer solidariteit willen in hun stelsel van scheiding van goederen >Zoektocht naar een evenwicht tussen belangen van de langstlevende echtgenoot, de kinderen en andere familieleden

6 TOTSTANDKOMING VAN DE WET»inLEIDING»Bespreking in de Kamer: voorjaar 2018»Wet van 22 juli 2018, Staatsblad 27 juli 2018»Inwerkingtreding op 1 september 2018 De nieuwe wet trad ook in werking op 1 september 2018, dezelfde inwerkingtredingsdatum als de wet van 31 juli 2017 tot hervorming van het erfrecht» > Afstemming met de nieuwe wet tot hervorming van het erfrecht

7 MODERNISERING WETTELIJK STELSEL»

8 WETTELIJK STELSEL» De uitgangspunten van het wettelijk stelsel blijven gelijk: > Eigen goederen: Goederen die echtgenoten al bezaten van vóór het huwelijk Goederen uit erfenissen en schenkingen > Eigen schulden: Schulden die de echtgenoten al hadden voor het huwelijk Schulden die verbonden zijn aan een erfenis of een schenking > Gemeenschappelijke goederen: Alle inkomsten verworven tijdens het huwelijk: zowel beroepsinkomsten, als inkomsten van goederen uit de eigen vermogens Samen aangekochte goederen tijdens het huwelijk Alle goederen waarvan niet bewezen kan worden dat ze eigendom zijn van één van de echtgenoten > Gemeenschappelijke schulden: Schulden aangegaan door beide echtgenoten Schulden ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen Schulden aangegaan in belang van de gemeenschappelijke goederen»

9 WETTELIJK STELSEL: KRACHTLIJNEN WIJZIGINGEN» Er komt een wettelijke oplossing voor bepaalde knelpunten: > Individuele levensverzekeringen > Schade- en arbeidsongevallenvergoedingen > Beroepsgoederen, aandelen en cliënteel > Gezinswoning door beide partners verworven vóór het huwelijk» Uitwerking: > Inspiratie gezocht in het vermoeden van gemeenschappelijkheid > Veralgemeende opsplitsing titre et finance > Correcte beroepsinkomstenallocatie > Neutraliteit van beroepsuitoefening via een vennootschap > Anticipatieve inbreng van de gezinswoning in het gemeenschappelijk vermogen»

10 LEVENSVERZEKERINGEN» Wet Landverzekeringsovereenkomsten ongrondwettig > Art. 127 Verzekeringsprestaties De aanspraken, ontleend aan de verzekering die een in gemeenschap van goederen getrouwde echtgenoot ten behoeve van de andere of van zichzelf heeft bedongen, is een eigen goed van de begunstigde echtgenoot. > Art. 128 Vergoeding van premiebetalingen Aan het gemeenschappelijk vermogen is geen vergoeding verschuldigd behalve voor zover de premiebetalingen die ten laste van dat vermogen zijn gedaan, kennelijk de mogelijkheden ervan te boven gaan. >Grondwettelijk Hof, 26 mei 1999: schending van artn. 10 en 11 van de Grondwet >Arrest 27 juli 2011: hetzelfde geldt voor de verplichte groepsverzekeringen ter financiering van het aanvullend pensioen > Wetgeving niet gewijzigd in nieuwe Verzekeringswet 2014

11 LEVENSVERZEKERINGEN» Nieuwe regeling voor de individuele levensverzekeringen >Maakt einde aan de discriminatie, bevestiging van het vermoeden van gemeenschappelijkheid > Beperkt tot de individuele levensverzekeringen (waaronder: pensioensparen én ook facultatieve persoonlijke contracten verbonden aan een groepsverzekering) Deze regeling wordt opgenomen in het Burgerlijk Wetboek > NIET: groepsverzekeringen tweede pijler pensioenen (waaronder: individuele pensioentoezegging voor bedrijfsleiders en vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen) Wordt meegenomen in de plannen tot pensioenhervorming De discriminatie is dus nog niet volledig weggewerkt Terugvallen op praktijk na de arresten van het Grondwettelijk Hof

12 INDIVIDUELE LEVENSVERZEKERINGEN» Specifieke uitwerking onderscheid titre et finance > Titre : het goed en het bestuur van het goed is eigen > Finance : de waarde van het goed (verworven tijdens het huwelijk) is gemeenschappelijk > Wat betreft levensverzekeringen: genuanceerde toepassing» DRIE HYPOTHESEN afhankelijk van datum van opeisbaarheid > Uitkering niet opeisbaar bij de ontbinding van het huwelijksstelsel > Uitkering opeisbaar bij de ontbinding van het huwelijksstelsel > Uitkering tijdens het huwelijk

13 INDIVIDUELE LEVENSVERZEKERINGEN»Hypothese 1: de uitkering is niet opeisbaarbij de ontbinding van het huwelijksstelsel >Verzekeringnemer is gehuwde > Verzekerde en/of begunstigde is de verzekeringnemer, de andere echtgenoot of een derde > Zowel bij dekking leven als dekking overlijden >Nieuw art. 1400, 6 BW: eigen goed van de verzekeringnemer, ongeacht het tijdstip van verkrijging en mits vergoeding de vorderbare netto-afkoopwaarde, op het moment van de ontbinding van het stelsel, verbonden aan een individuele levensverzekeringsovereenkomst die door één van de echtgenoten tijdens het stelsel is gesloten, indien de verzekeringsprestatie niet verschuldigd is bij de ontbinding van het stelsel.

14 INDIVIDUELE LEVENSVERZEKERINGEN»Hypothese 1: de uitkering is niet opeisbaar bij de ontbinding van het huwelijksstelsel > Vorderbare netto-afkoopwaarde = eigen goed van de verzekeringnemer >Vastgelegd op het moment van de ontbinding van het stelsel > Vergoeding voor premies betaald met gemeenschapsgelden Voor de berekening van de vergoeding, moet rekening gehouden worden met de waardevermeerdering die de premies opgeleverd hebben tot op het ogenblik van de ontbinding van het stelsel Waardevermeerdering na de ontbinding van het stelsel: eigen vermogen

15 INDIVIDUELE LEVENSVERZEKERINGEN» MAAR: toepassing principes van eigen goederen: > pars maior -regel (art BW), wanneer de bijdrage aan premies voor meer dan de helft via eigen goederen gebeurde (bv. wederbelegging), is de prestatie ook eigen (voortaan is de toepassing door de rechtspraak in de wet verankerd). Wanneer er ook met gemeenschappelijke gelden bijdragen geleverd werden, is er vergoeding verschuldigd. >levensverzekeringsovereenkomst werd afgesloten vóór het huwelijk(art BW): doortrekken van algemeen principe dat goederen van elk van de echtgenoten van voor het huwelijk eigen goederen zijn» Deze principes gelden ook voor de komende hypotheses

16 INDIVIDUELE LEVENSVERZEKERINGEN»Hypothese 2: de uitkering is opeisbaar bij de ontbinding van het huwelijksstelsel door overlijden > Situatie 1: verzekering in eigen voordeel afgesloten (overlijden van partner) > Eigen mits vergoeding (art. 1400, 7 BW): de verzekerde prestatie verbonden aan een individuele levensverzekeringsovereenkomst die door één van de echtgenoten tijdens het stelsel is gesloten, en die bij de ontbinding van het stelstel ten voordele van die echtgenoot verschuldigd is.

17 INDIVIDUELE LEVENSVERZEKERINGEN»Hypothese 2: de uitkering is opeisbaar bij de ontbinding van het huwelijksstelsel door overlijden >Situatie 2: verzekering in voordeel afgesloten van de andere echtgenoot (voorzorgsverzekering ten gunste van de partner bij eigen overlijden) >Eigen zondervergoeding (art. 1401, 2 BW): de verzekerde prestatie verbonden aan een individuele levensverzekeringsovereenkomst die door één van de echtgenoten tijdens het stelsel gesloten is, indien ze bij de ontbinding van het stelstel ten voordele van de andere echtgenoot verschuldigd is. > Vermoeden van voorzorgsmaatregel >Vraag stelt zich naar de animus donandi : herkwalificatie als schenking en vordering tot inkorting door (reservataire) erfgenamen niet uitgesloten

18 INDIVIDUELE LEVENSVERZEKERINGEN» Hypothese 3: de uitkering gebeurt tijdens het huwelijk (of stelsel) >In principe: in gemeenschappelijk vermogen (art. 1405, 1, 8 BW), met eventueel vergoeding (indien bijdragen uit het eigen vermogen gedaan zijn): Gemeenschappelijk zijn ( ) de verzekerde prestatie verbonden aan een individuele levensverzekeringsovereenkomst die door één van de echtgenoten tijdens het stelsel is gesloten en tijdens het stelsel aan één van hen verschuldigd is. Indien de prestatie als rente wordt uitbetaald, zijn zowel de rentebedragen die tijdens het stelsel zijn uitbetaald als de reserve die overeenstemt met de na de ontbinding van het stelsel nog verschuldigde rentes, gemeenschappelijk. > Voorwaarden: Levensverzekeringsovereenkomst is gesloten tijdens het huwelijk Prestatie wordt tijdens het huwelijk uitbetaald (of ingeval van rente-uitkeringen, gestart tijdens het huwelijk: betaalde rente-uitkeringen én de reserve zijn gemeenschappelijk) Premies zijn voor ten minste de helft betaald met gemeenschapsgelden

19 SCHADEVERGOEDINGEN EN ARBEIDSONGEVALLENVERZEKERING» Algemeen wordt aangenomen in de rechtsleer: > Vergoeding voor morele schade: eigen vermogen >Vergoeding voor materiële schade: Vergoeding voor fysieke integriteit: eigen vermogen Vergoeding voor inkomstenderving of gemaakte kosten: gemeenschappelijk vermogen»hof van Cassatie: indien globale schadevergoeding: deze is volledig eigen (grondslag fysieke integriteit)» Kritiek op deze rechtspraak

20 SCHADEVERGOEDINGEN EN ARBEIDSONGEVALLENVERZEKERING» Verduidelijking >Titre:recht op herstel van persoonlijke lichamelijke of morele schade: eigen vermogen (art. 1401, 3 e BW) >Finance: Schadevergoeding voor herstel van persoonlijke ongeschiktheid, met betrekking tot de nieteconomisch waardeerbare gevolgen van de aantasting van de fysieke en psychische integriteit: eigen zonder vergoeding (art. 1401, 2, 1 BW) Schadevergoeding die strekt tot herstel van huishoudelijke of economische ongeschiktheid tijdens het huwelijk: gemeenschappelijk (art. 1405, 1, 4 BW) Indien onmogelijk om in de uitgekeerde vergoeding de verschillende deelcomponenten te onderscheiden: vermoeden van gemeenschappelijk karakter

21 BEROEPSGOEDEREN» Verduidelijking >Titre: Recht op goederen die een echtgenoot exclusief voor de uitoefening van zijn beroep of uitbating van zijn bedrijf aanwendt: eigen (art. 1401, 1, 6 e BW) >Finance: Vermogenswaarde van de beroepsgoederen die door één van de echtgenoten met gemeenschappelijke gelden zijn verkregen, als het recht op die beroepsgoederen eigen is: gemeenschappelijk (art. 1405, 1, 6 e BW)

22 AANDELEN» Verduidelijking >Titre: De lidmaatschapsrechten verbonden aan vennootschapsaandelen die met gemeenschappelijke gelden zijn verkregen en op naam van één echtgenoot zijn ingeschreven: eigen (art. 1401, 1, 5 e BW) >Finance: Vermogenswaarde van deze aandelen: gemeenschappelijk (art. 1405, 1, 5 e BW)

23 CLIËNTEEL» Verduidelijking >Titre: Het recht op cliënteel, met inbegrip van het recht om als eigenaar van het cliënteel te handelen, tenzij het cliënteel is opgebouwd binnen een beroep dat de echtgenoten samen uitoefenen of een bedrijf dat ze samen uitbaten: eigen (art. 1401, 1, 7 e BW) >Finance: Economische waarde van het cliënteel dat tijdens het huwelijk door één van de echtgenoten in de uitoefening van zijn beroep of de uitbating van zijn bedrijf is opgebouwd, als het recht op dat cliënteel eigen is: gemeenschappelijk (art. 1405, 1, 7 e BW)

24 ANTICIPATIEVE INBRENG VAN DE WONING»Later huwen: wat met (onroerend) vermogen dat echtgenoten vóór hun huwelijk samen hebben opgebouwd? >Een onroerend goed aangekocht door een koppel tijdens de samenwoning blijft in onverdeeldheid tussen de echtgenoten indien ze nadien in het huwelijk treden >Indien de echtgenoten dit goed in het gemeenschappelijk vermogen willen brengen, moet dit via huwelijksovereenkomst >Men moet twee keer een akte verlijden bij de notaris (de aankoopakte en de huwelijksovereenkomst)

25 ANTICIPATIEVE INBRENG VAN DE WONING»Nieuwe wet maakt de anticipatieve inbreng in het gemeenschappelijk vermogen mogelijk >Partners kunnen in de akte van eigendomsverkrijging van het onroerend goed een beding van anticipatieve inbreng opnemen >Het onroerend goed behoort vanaf de datum van het huwelijk tot de gemeenschap, alsof de inbreng in een huwelijksovereenkomst was bedongen > Zo vermijdt men een tweede keer akte- en registratiekosten >Geldt ook voor de schulden die open staan op het ogenblik van de inbreng

26 ANTICIPATIEVE INBRENG VAN DE WONING» Voorwaarden: >Beide partners verwerven de volle eigendom waarin zij gelijk gerechtigd zijn, m.a.w. waarbij ze beiden voor de helft eigenaar worden > Beide partners treden daadwerkelijk in het huwelijk >Het goed is op het ogenblik van het huwelijk nog in natura aanwezig»voorbeelden: >een partner koopt de helft van het onroerend goed van de andere partner in, >de ouders van de ene partner schenken de ene helft en de andere partner koopt de andere helft» Niet mogelijk bij ongelijke eigendomsverkrijging (bv )»Niet mogelijk bij verkrijging van het vruchtgebruik van een goed door de ene partner en de blote eigendom door de andere partner In deze gevallen blijft een huwelijkscontract noodzakelijk!

27 MEER SOLIDARITEIT IN STELSELS VAN SCHEIDING VAN GOEDEREN»

28 SCHEIDING VAN GOEDEREN» Meer solidariteit en zekerheid inbouwen > Correctiemechanismen op de zuivere scheiding van goederen Alle bedingen die verenigbaar zijn met het stelsel Bijkomende correcties Nieuw uitgewerkt stelsel van scheiding van goederen met verrekening van aanwinsten Billijkheidscorrectie Versterkte informatieplicht voor de notaris > Ruimere toepassing mechanismen uit het wettelijk stelsel Preferentiële toewijzing van bepaalde goederen Regeling heling van goederen Onwaardigheid en huwelijksvoordelen»

29 CORRECTIES OP SCHEIDING VAN GOEDEREN»Bij echtscheiding wordt de zuivere scheiding van goederen vaak als onbillijk ervaren, daarom ook koude uitsluiting genoemd»zonder expliciete bedingen, delen partners bij de ontbinding van het stelsel, niet in de aanwinsten van elkaars vermogen»veel gehoorde wens van echtgenoten om conventioneel enige solidariteit in te bouwen»nieuwe wet zorgt voor bijkomende mechanismen, via een wettelijke verankering van conventionele correcties, om te delen in elkaars vermogen» Geen consensus voor een dwingende participatie of warme uitsluiting

30 CORRECTIES OP SCHEIDING VAN GOEDEREN» Expliciete toepassing van enkele regels uit het wettelijk stelsel: > Preferentiële toewijzing van de gezinswoning en de daar aanwezige huisraad en de beroepsgoederenaan één van de echtgenoten (zowel na overlijden, als bij echtscheiding door onherstelbare ontwrichting) > Heling van bepaalde goederen: de echtgenoot die te kwader trouw informatie achterhoudt of valse verklaringen aflegt m.b.t. de omvang van het vermogen, verliest zijn aandeel in de geheelde goederen of waarden.»expliciete vermelding dat echtgenoten aan hun stelsel van scheiding van goederen alle bedingen kunnen toevoegen die met het stelsel verenigbaar zijn >O.a. bedingen m.b.t. de bewijsvoering tussen hen, van exclusief eigendomsrecht, bewijs van vorderingen onder elkaar en de regeling van onverdeeldheid of doelvermogen»er rust een informatieverplichting op de notaris over de gevolgen van het al dan niet opnemen van een beding van verrekening van aanwinsten

31 NIEUW STELSEL SCHEIDING VAN GOEDEREN MET VERREKENING VAN AANWINSTEN» Uitgewerkt stelsel naar het Frans-Duits Verdrag van 2010 > Voordeel: kant-en-klaar stelsel > Enkele kleine aanpassingen om in te passen in ons rechtssysteem >Echtgenoten kunnen afwijken van de basisregels en zelf de verrekenmassa, de verrekensleutel, het verrekentijdstip en de verrekenmodaliteiten bepalen»principe: >Bij ontbinding van het stelsel wordt de vergelijking gemaakt tussen de aanwinsten van de vermogens van beide echtgenoten, waaruit verrekenvordering voortkomt >De aanwinsten zijn het verschiltussen het aanvangsvermogen(bij het begin van het huwelijk of stelsel) en het eindvermogen(op datum van de ontbinding van het huwelijk of stelsel)

32 NIEUW STELSEL SCHEIDING VAN GOEDEREN MET VERREKENING VAN AANWINSTEN» Het aanvangsvermogen omvat: > Vermogen van elke echtgenoot op datum van uitwerking van het huwelijksstelsel >Vermeerderd met goederen tijdens het huwelijk verkregen door schenking, erfenis en testament, persoonlijke kledij en gebruiksvoorwerpen, eventuele schadevergoedingen en prestaties van de levensverzekering die in het eigen vermogen vallen >Schulden van vóór het huwelijk en ten laste van erfenissen en schenkingen en persoonlijke schulden»bij het sluiten van het huwelijkscontract moet beschrijving worden gemaakt van beide aanvangsvermogens (niet betwistbaar achteraf)»indien geen beschrijving gemaakt is, wordt het aanvangsvermogen geacht nul te zijn

33 NIEUW STELSEL SCHEIDING VAN GOEDEREN MET VERREKENING VAN AANWINSTEN» Het eindvermogen omvat: > Goederen van elke echtgenoot op datum van ontbinding van het huwelijksstelsel >Schulden >Vermeerderd met goederen die tijdens het huwelijk weggeschonken werden, tenzij(1) niet overdreven t.o.v. levenswijze van de echtgenoten of (2) een schenking van een goed uit het aanvangsvermogen aan een bloedverwant in rechte lijn (een eventuele meerwaarde van het goed dat geschonken werd tijdens het huwelijk door verbeteringen wordt wel in rekening gebracht) >Vermeerderd met goederen die overgedragen werden om de andere echtgenoot te benadelen > Verkwiste goederen

34 NIEUW STELSEL SCHEIDING VAN GOEDEREN MET VERREKENING VAN AANWINSTEN» Instellen van een verrekenvordering:»wanneer de aanwinsten van de ene echtgenoot de andere overstijgen, kan de laatste een verrekenvordering doen gelden gelijk aan de helft van het verschil»de verrekenvordering bedraagt maximaal de helft van de waarde van het vermogen van een echtgenoot»verjaart na 3 jaar na kennisname van de ontbinding van het huwelijksstelsel en uiterlijk 10 jaar na die ontbinding.

35 RECHTERLIJKE BILLIJKHEIDSCORRECTIE»Mogelijkheid voor de familierechtbank om ingeval van een echtscheiding wegens onherstelbare ontwrichting van het huwelijk, aan de benadeelde echtgenoot een vergoeding toe te kennen ten laste van de andere echtgenoot» Voorwaarden: >Omstandigheden zijn sedert het sluiten van de huwelijksovereenkomst onvoorzien en ongunstig gewijzigd >Waardoor het gekozen stelsel tot manifest onbillijke gevolgen ten nadele van de verzoekende echtgenoot zou leiden > Rekening houdende met de vermogensrechtelijke situatie van beide echtgenoten >De echtgenoten moeten deze mogelijkheid in hun huwelijkscontact voorzien hebben, de notaris is verplicht de keuze van de echtgenoten in de akte op te nemen (op risico van aansprakelijkheid)

36 RECHTEN VAN DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT»

37 ERFRECHT VAN DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT»Uitbreiding van het Valkeniersbeding, met mogelijkheid om via overeenkomst af te wijken van de reserve van de langstlevende echtgenoot, indien er al kinderen zijn van voor het huwelijk >Vroeger: beperkt tot afwijking van de abstracte reserve (vruchtgebruik op de helft van de waarde van de nalatenschap) >Voortaan ook afwijking mogelijk ten aanzien van de concrete reserve (vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad) >Maar: minimum van 6 maand recht van bewoning en gebruik van de huisraad

38 ERFRECHT VAN DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT»Het vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot wordt zo weinig mogelijk op de reserve van de kinderen uitgeoefend:» Toepassing vruchtgebruik langstlevende echtgenoot: > op hele nalatenschap: dus ook op reservatair deel > op breukdeel: eerst op saldo beschikbaar deel, dan op reservatair deel >herleid tot abstracte reserve (1/2 e nalatenschap): eerst op saldo beschikbaar deel, dan op reservatair deel > Herleid tot bepaalde goederen: op die goederen, maar: Compensatie voor de kinderen als die goederen in hun kavel worden gelegd Legatarissen die last van vruchtgebruik niet dragen, moeten tegenwaarde aan de kinderen betalen

39 ERFRECHT VAN DE LANGSTLEVENDE ECHTGENOOT» Samenloop van langstlevende echtgenoot met familieleden van erflater: > Met kinderen van erflater: geen wijziging >Met broers/zussen en hun afstammelingen en ascendenten: Langstlevende krijgt voortaan ook de volle eigendom van de volledige onverdeeldheid (naar analogie met gemeenschap in het wettelijk stelsel) >Met verdere zijverwanten (ooms, tantes en hun kinderen): volle eigendom over de hele nalatenschap

40 VRAGEN? Het Het nieuwe nieuwe huwelijksvermogensrecht