Ontwikkeling ZZS Navigator

Transcriptie

1 Ontwikkeling ZZS Navigator 9 februari 2018

2 Verantwoording Titel Opdrachtgever Projectleider Auteur(s) Ontwikkeling ZZS Navigator Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat Berend Hoekstra Michiel Vos Projectnummer Aantal pagina s 12 Datum 9 februari 2018 Handtekening Colofon Tauw bv Handelskade 37 Postbus AC Deventer T E info.deventer@tauw.nl Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: 2/12

3 Inhoud 1 Inleiding Ontwikkeling tool branches en ZZS stofgroepen Tabel uit voorstudie Doorontwikkeling van de tabel Van tabel naar tool ZZS Navigator Pilot Gebruiksfase Gebruiksaanwijzing ZZS Navigator Doel ZZS Navigator Gebruiksaanwijzing Disclaimer /12

4 1 Inleiding Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) worden door de Nederlandse overheid met voorrang aangepakt. Dit zijn stoffen die gevaarlijk zijn voor mens en milieu omdat ze bijvoorbeeld kankerverwekkend zijn, de voortplanting belemmeren of zich in de voedselketen ophopen. Doel van het beleid is om deze stoffen zoveel mogelijk uit de leefomgeving te weren. Dit is onder meer vertaald in de regels in het Activiteitenbesluit voor industriële emissies. Bij toepassing van de regelgeving voor ZZS ondervindt het bevoegd gezag verschillende knelpunten. Eén daarvan is dat de lijst van ZZS (circa 1400 stoffen) erg groot is. De directie Veiligheid en Risico s van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) heeft behoefte aan een tool die het bevoegd gezag meer inzicht geeft in de type emissies van ZZS die in diverse bedrijfstakken voorkomen. Zo kan het bevoegd gezag het wettelijk kader rondom ZZS effectiever toepassen. Tauw heeft in 2016 voor IenW een voorstudie uitgevoerd naar ZZS (Tauw rapport R VMC-bom-V01-NL van 23 december 2016). Deze voorstudie betrof onder meer een inventarisatie van welke typen ZZS emissies mogelijk plaatsvinden per (industriële) branche / activiteit. De in dat kader opgestelde tabel geeft inzicht bij welke branches / activiteiten welk type ZZS stofgroepen mogelijk kunnen ontstaan. De tabel is via een quick-scan benadering opgesteld op basis van expert judgement van Tauw en een beperkt vergunningenonderzoek. Het ministerie voorziet een rol voor een verder uitgewerkte versie van de tabel uit de voorstudie. Deze tabel kan dienen als basis voor een tool die het bevoegd gezag kan gebruiken om snel inzicht te krijgen in typen ZZS die per sector mogelijk geëmitteerd worden. In de tweede helft van 2017 is de tabel door Tauw verder uitgewerkt en geverifieerd. De tabel is omgebouwd naar een tool: de ZZS Navigator. In januari 2018 heeft het RIVM de tool als testversie op de website van het RIVM gepubliceerd ( Dit rapport geeft een bondige verantwoording voor de totstandkoming van de tool. 4/12

5 2 Ontwikkeling tool branches en ZZS stofgroepen Nederland heeft al vele jaren aandacht en beleid voor prioritaire stoffen, zoals ZZS. De ervaring leert dat als er eenmaal aandacht is voor specifieke stoffen/stofgroepen of activiteiten dat beleid heel effectief kan zijn. Anderzijds is de ervaring dat als voor die stoffen/stofgroepen en activiteiten geen of beperkte informatie aanwezig is, dat de aandacht in het werkveld van vergunningverleners en bedrijven beperkter is. Door het bieden van handvatten aan vergunningverleners, zoals gegevens over relevante activiteiten, stoffen, emissies en mogelijke maatregelen kan met meer structuur invulling worden gegeven aan ZZS en de minimalisatieverplichting. In de door Tauw uitgevoerde voorstudie is een tabel opgesteld waarin een koppeling wordt gelegd tussen branches / activiteiten en ZZS-stofgroepen. 2.1 Tabel uit voorstudie 2016 Er is in het vooronderzoek van 2016 een overzichtstabel gemaakt van branches / activiteiten in relatie tot ZZS-stofgroepen. In het vooronderzoek is op basis van expert judgement een dergelijke tabel opgesteld. Via deze quick-scan benadering is snel een globaal beeld van branches / activiteiten versus ZZS-stoffen ontstaan. Hiermee ontstaat een gestructureerd beeld van het voorkomen van ZZS en branches / activiteiten. De tabel is als volgt tot stand gekomen: Als uitgangspunt om via een tabel een relatie te leggen tussen ZZS-stofgroepen en branches / activiteiten is gekozen voor de lijst van branches / activiteiten uit het concept BAL (Besluit Activiteiten Leefomgeving) Er is gebruikgemaakt van de 37 ZZS-stofgroepen van het RIVM. In de tabel zijn alle 37 stofgroepen terug te vinden als aparte kolommen. De 37 stofgroepen zijn zodanig gegroepeerd dat vergelijkbare groepen bij elkaar in de tabel staan: Metalen (10 groepen) Aardolie-/steenkoolketen (2 groepen) PCDD/F, PCB en PAK (2 groepen) Organische Aromaten (10 groepen) Overig organische koolwaterstoffen (6 groepen) Gehalogeneerde koolwaterstoffen (3 groepen) Overig (4 groepen) Invulling van de tabel heeft vanuit drie kanten plaatsgevonden: Branches: hiervoor is primair gebruik gemaakt van de BREF-documenten. Er zijn daarbij brede zoektermen gehanteerd om relatie te krijgen met giftige stoffen Stoffen: per stofgroep is gegoogeld op toepassingen en gebruik Expert judgement: op basis van eigen ervaringen van Tauw bij verschillende branches. Tevens heeft controle en aanvulling plaatsgevonden door DCMR en RWS Er is zoveel als mogelijk onderscheid gemaakt tussen emissies naar lucht en water Hoewel het voor een expert judgement moeilijk is in te schatten hoe compleet het overzicht is, is dit ingeschat op circa 80 %. De aanvullende inzichten van DCMR en RWS, gevraagd in de voorstudie, zijn verwerkt in de tabel. 5/12

6 2.2 Doorontwikkeling van de tabel Het verder ontwikkelen van de tabel heeft plaatsgevonden door nadere gesprekken met experts. Er is geen standaard literatuur beschikbaar waarbij per branche / activiteit emissies van ZZS worden beschreven. In de voorstudie is al gebruik gemaakt van de verschillende BREF documenten (IPPC richtlijn) en is gegoogeld op branches en stoffen. In de voorstudie zijn ervaringen van DCMR en RWS verwerkt. De ervaring leerde dat uit die externe input goede aanvullingen kwamen op de tabel. Er is in deze opdracht voor gekozen nu een bredere groep experts te benaderen om eventuele witte vlekken in te vullen. Deze experts hebben jarenlange ervaring met een breed spectrum van industriële sectoren en daarmee goed beeld van emissies bij processen naar lucht of water. Daarbij weten deze experts vanuit hun ervaring over uitgevoerde onderzoeken omdat zij in hun praktijk daarmee in aanraking zijn gekomen. Dat kunnen onderzoeksrapporten zijn, onderdelen van vergunningendossiers en andere informatie welke bruikbaar kunnen zijn voor deze opdracht. Het betreft om één-op-één gesprekken met de experts. De volgende experts in Nederland op het vlak van industriële emissies zijn in dit onderzoek betrokken (lucht en water): Eric Feringa (StAB) Cor Coenrady (StAB) Marc van der Meij (ODNZKG) Albert Willemsen (OD Regio Nijmegen) Jan van Zweeden (OD Groningen) Frank Ammerlaan (ODZHZ) Peter Coenen (TNO) Johan Vollebroek (zelfstandige) Theo Nel (RWS) Sander van der Nagel (RWS) Daarnaast zijn binnen Tauw collega-experts benaderd: Luchtmetingen: Roger Stoeltie, Henk-Jan Heres, Harro van der Wekken (Tauw Nederland) en Bert Leysen (Tauw België) Water: Johan Blom, Peter van der Pijl Stoffen en arbeidshygiëne: Niels Leerling Uitgangspunt voor de doorontwikkeling is de tabel uit De focus van de doorontwikkeling is gericht op de activiteiten in het BAL gericht op industriële processen (Afdeling van het BAL). Hierbij is het BAL versie juni 2017 aangehouden. Op basis van de nadere informatie worden aanvullende kruisjes gezet. Daarbij kan: In overleg branches / activiteiten worden verfijnd In overleg specifieke stoffen worden uitgelicht 6/12

7 Met de experts is de tabel uit 2016 doorgenomen. Op basis van hun expertise zijn aanvullende combinaties ingevuld tussen activiteiten en ZZS stofgroepen. De meeste experts hadden van te voren reeds de tabel bestudeerd. Ook werden in sommige gevallen passages uit rapporten uit vergunningendossiers overlegd welke door Tauw in de tabel zijn verwerkt. Er is verkend of voor de witte vlekken nog een kleurschakering kon worden aangebracht in de kans op ZZS. Vanuit de experts werd aangegeven dat dit voor hun heel moeilijk was op generieke wijze aan te geven. In de definitieve tabel is voor de witte vlekken derhalve geen kleurschakering aangebracht. 2.3 Van tabel naar tool ZZS Navigator Er is een praktisch bruikbare tool ontwikkeld welke bruikbaar is voor overheden (vergunningverleners en handhavers) en bedrijven. In Excel heeft Tauw een tool gemaakt waarmee de gebruiker via twee ingangen kan zoeken en selecteren. De gebruiker krijgt dan niet een indrukwekkende en omvangrijke tabel in beeld maar een scherm waarmee gericht gezocht kan worden op branche of ZZS stof(groep). Hierin worden de volgende functionaliteiten verwerkt: De tool is in Excel gemaakt waarmee de gebruiker via twee ingangen ( branche of stoffen ) kan zoeken en selecteren. Figuur 2.1 toont het startscherm. Figuur 2.1 Startscherm ZZS Navigator 7/12

8 Informatie verkrijgen op basis van type activiteit (branche) 1. De gebruiker selecteert in een drop-down menu één van de activiteiten uit het BAL 2. Als antwoord krijgt de gebruiker een overzicht met: a. De voor die activiteit mogelijk relevante ZZS-stofklassen voor emissie naar de lucht, water of allebei b. Als er geen vermoeden van ZZS is, verschijnt de melding dat er geen ZZS stoffen bekend zijn voor de betreffende activiteit Figuur 2.2 toont een voorbeeld van het verkrijgen van informatie op type activiteit. Figuur 2.2 ZZS informatie op basis van type activiteit Informatie op basis van ZZS Er is een koppeling gemaakt mate de ZZS stoffenlijst van het RIVM. Het gaat daarbij om onder meer CAS nummer, naam en ZZS groep(en) 1. Op basis van de RIVM ZZS-stoffenlijst en de tabel uit het vooronderzoek kan met op ZZS stofgroep niveau of individuele stofgroep selecteren. 2. De gebruiker typt de Nederlandse stofnaam of het CAS-nummer of stofgroep in een invoerveld in 3. Als antwoord krijgt de gebruiker een overzicht met: a. De stofgroep(en) waar de ZZS toebehoord b. Een overzicht van activiteiten (uit de BAL-sectorenlijst) waar de ZZS mogelijk bij vrijkomt 8/12

9 Figuur 2.3 toont een voorbeeld van informatie per type ZZS stof(groep) Figuur 2.3 Voorkomen ZZS in branche op basis van ZZS 2.4 Pilot De tool is gedurende enkele weken in de praktijk getest door vier omgevingsdiensten en IlenT: André de Jong (DCMR) John Korsman (DCMR) Johan Voerman (DMCR) Jan van Zweeden (OD Groningen) Albert Willemsen (OD Nijmegen) Marc van der Mey (ODNZKG) Jan Walpot (IlenT) De aanbevelingen zijn zoveel mogelijk verwerkt. Het gaat met name op verbeteringen voor gebruikersgemak en enkele aanvullingen op het voorkomen van stoffen in een branche. De aanbeveling komt naar voren dat het wenselijk is dat bij een match tussen branche en ZZS nadere informatie over het specifieke bedrijfsproces beschikbaar zou worden gemaakt. Echter in dit stadium is dat te bewerkelijk en te kostbaar. 2.5 Gebruiksfase Het RIVM heeft in januari 2018 de ZZS Navigator gelanceerd als testversie. In maart 2018 is het de bedoeling dat de ZZS Navigator na verwerking van feedback van gebruikers definitief wordt gepubliceerd. RIVM zal periodiek de ZZS Navigator updaten als er een nieuwe ZZS lijst verschijnt. Bij de lancering zal ook een beknopte gebruiksaanwijzing worden gepubliceerd. 9/12

10 3 Gebruiksaanwijzing ZZS Navigator De volgende gebruiksaanwijzing is opgenomen in de ZZS Navigator. 3.1 Doel ZZS Navigator De ZZS navigator is gemaakt als hulpmiddel voor vergunningverleners en handhavers om een indruk te krijgen welke type ZZS voor kunnen komen in specifieke branches. Specifiek kan dan nader onderzocht worden welke ZZS stoffen vrijkomen in het specifieke geval. De indeling van de tool is gebaseerd op de ZZS stofgroepen enerzijds en enkele individuele ZZS stoffen, die niet als ZZS stofgroep zijn ingedeeld. De branche indeling is gebaseerd op de indeling zoals aangehouden in het Besluit Activiteiten Leefomgeving. 3.2 Gebruiksaanwijzing Er zijn twee manieren om de ZZS navigator te gebruiken: 1. Via de stoffen route (knop ZZS Stoffen): men vult een stof, CAS nummer of een stofgroep in. Als men dan bv kwik invult in het volgende scherm, verschijnt erbij ZZS stofgroepen ZZS kwik en kwikverbindingen Door daar op te klikken verschijnen de branches waar de emissie van kwik naar lucht en/of water voor kan komen. 10/12

11 2. Via de branche route (knop ZZS Branche) Kies een afdeling b.v. Seveso inrichting en dan branche Middelgrote stookinstallatie. Er verschijnen daaronder de voorkomende ZZS groepen in emissie naar lucht en water 11/12

12 3.3 Disclaimer 12/12