Op weg naar toekomstbestendig onderwijs. Onderwijskundig Beleidskader Cals College Cals College

Transcriptie

1 Op weg naar toekomstbestendig onderwijs Onderwijskundig Beleidskader Cals College Cals College 1

2 Vooraf Inhoudsopgave Ontwikkelingen in de maatschappij, technologie, wetenschappelijke inzichten over leren en motivatie, didactiek en pedagogiek vragen om een Cals-visie op het onderwijs van de toekomst en een aanpak voor de wijze waarop wij ons daarnaartoe bewegen. Ook is het onze ambitie om een professionele en lerende organisatie te zijn. Vanuit deze beide perspectieven beschrijft dit beleidskader de onderwijskundige koers en de thema s waarmee we de komende jaren aan de slag gaan. Het is gebaseerd op een aantal bijeenkomsten met de beide schoolleidingen, Raad van Toezicht, MR, ouders en leerlingen. Een concept-versie is in de tweede helft van 2017 besproken met enkele belangrijke stakeholders, waaronder vertegenwoordigers van het basis-, voortgezet- en vervolgonderwijs en het regionale samenwerkingsverband. Nico de Jong december Waar staan we? Om te kunnen vaststellen waar we heen willen, moeten we weten waar we vandaan komen en waar we op dit moment staan. 1.1 Omgevingsanalyse Mondiale, nationale, regionale en lokale ontwikkelingen worden kort beschreven waarbij de rol van het onderwijs en het Cals College in het bijzonder worden toegelicht. 1.2 Eigen ambities De ambities uit het vorige schoolplan worden toegelicht. Welke zijn gerealiseerd en welke nieuwe ambities zijn ontstaan? Vier centrale onderwijskundige thema s Een toelichting op de onderwijskundige ambities. Verbinding binnen- en buitenwereld Kern-/keuzecurriculum Begeleiding van leerlingen Cals College als vitale gemeenschap Proces In deze paragraaf beschrijven we de totstandkoming van dit document en op welke manier hier vervolg aan wordt gegeven op de twee locaties

3 1. Waar staan we? 2 Om te kunnen vaststellen waar we heen willen, moeten we weten waar we vandaan komen en waar we op dit moment staan. Daarbij is gebruik gemaakt van een omgevingsanalyse en een beschrijving van de eigen identiteit, de maatschappelijke opdracht en de eigen ambities. 1.1 Omgevingsanalyse In de demografie, de politiek, de economie, de samenleving en de technologie is sprake van een aantal trends. Een aantal van deze mondiale, nationale en regionale trends hebben gevolgen voor het onderwijs: de inhoud en de inrichting ervan. We zetten de trends op een rij en bespreken de gevolgen ervan voor het onderwijs. Bij het ontwikkelen van een persoonlijke levenskunde en een betekenisvol leven is een belangrijke rol voor het onderwijs weggelegd. 1 De samenleving verandert snel, is vloeibaar. Dat komt door de globalisering en door de grotere diversiteit in de samenleving. Traditionele kaders vallen weg. Dat biedt veel mensen kansen op een brede ontwikkeling. Maar er zijn ook schaduwkanten. Mensen ervaren gevoelens van onveiligheid en onzekerheid, zijn meer op zichzelf aangewezen en moeten hun eigen zingeving in de wereld vinden. In de samenleving is sprake van een toenemende polarisatie. Tegelijkertijd is er sprake van toenemende onderlinge afhankelijkheid in de wereld. Bij het ontwikkelen van een persoonlijke levenskunde en een betekenisvol leven is een belangrijke rol voor het onderwijs weggelegd. We leven in Nederland in één van de welvarendste en gelukkigste landen ter wereld. Om die welvaart te behouden is een duurzame ontwikkeling van ons land nodig. Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. Duurzaamheid gaat over de schaarste van de hulpbronnen waarmee welvaart wordt voortgebracht, zowel nu als in de toekomst. Welke bijdrage levert het onderwijs aan de duurzame ontwikkeling van welvaart in Nederland? 3 Onder invloed van technologie en digitalisering verandert onze samenleving in een hoog tempo. In alle maatschappelijke sectoren (bedrijven, gezondheidszorg, de privésfeer van mensen) leidt dit tot nieuwe vormen van waarde-creatie en nieuwe vormen van organiseren van werk en leven. Ook het onderwijs ontkomt niet aan een fundamentele herbezinning op de waarde die het creëert en de wijze waarop het is georganiseerd en de rol die technologie daarbij speelt. 4 De arbeidsmarkt verandert snel en permanent. Duurzame inzetbaarheid hangt naast vakmanschap sterk af van persoonlijke sociale vaardigheden, het vermogen je aan te passen aan en invloed uit te oefenen op veranderende omstandigheden, een leven lang te ontwikkelen en de mate waarin je in staat bent in multidisciplinaire teams met anderen samen te werken. 4 5

4 Onderwijs Deze thema s vragen van de scholen een duidelijke visie op de plek van het onderwijs in de samenleving en permanente afstemming met de buitenwereld. Ook vragen ze veel van het handelingsvermogen (kennis, vaardigheden, attitude) van de professionals en het management, en van de organisatiecultuur (wendbaarheid, vitaliteit) waarin ze werken (zie o.a. het rapport van de Onderwijsraad (2016): Een ander perspectief op professionele ruimte in het onderwijs). In het onderwijs wordt een discussie gevoerd over het belang van burgerschap en sociale kwaliteit in het onderwijs. Het gaat erom dat onderwijs niet alleen een kwalificerende, maar ook een socialiserende en subjectiverende functie heeft (zie o.a. Biesta, 2015). De leerling haalt niet alleen een diploma, maar leert ook met anderen samen te werken en zichzelf als mens te ontwikkelen. Het onderwijs heeft daarmee een bijzondere positie in de maatschappij. Scholen zijn miniatuur gemeenschappen met vaak een diverse leerlingpopulatie. Onder invloed van deze maatschappelijke ontwikkelingen wordt op diverse plaatsen nagedacht over het doel en de inhoud van het funderende onderwijs, zowel in Nederland als in het buitenland. De leerling haalt niet alleen een diploma, maar leert ook met anderen samen te werken en zichzelf als mens te ontwikkelen. De commissie Schnabel pleit in het Eindadvies Ons Onderwijs 2032 voor een kerncurriculum dat leerlingen voorbereidt op de samenleving en de arbeidsmarkt. Andere voorbeelden uit het buitenland zijn de zogenaamde 21st century skills en de 6 C s (de zogenaamde deep learning competencies). Onder invloed van de neurowetenschappen komt er steeds meer zicht op de invloed van het brein op leren en de motivatie van leerlingen en het personeel. Ook wordt er steeds meer bekend over de effectiviteit van leerinterventies (zie o.a. Visible learning van Hattie). Het onderwijs staat voor de opdracht deze nieuwe inzichten te vertalen naar de pedagogischdidactische praktijk en de motivatie van medewerkers. In een wereldwijd onderzoek naar de factoren die de kwaliteit van het onderwijs bepalen, onderstreept McKinsey het grote belang van de kwaliteit van de docenten en het management. Ook al presteert het Nederlandse onderwijs internationaal nog altijd goed, toch vragen de eerder geschetste ontwikkelingen nieuwe vormen van onderwijsleiderschap en vakmanschap. Daarbij gaat het niet alleen om het gebruiken van human capital, maar veel meer om de wijze waarop medewerkers zich met de doelen van de organisatie weten te verbinden: van human capital naar human purpose. Ook blijkt uit hetzelfde onderzoek dat kennisdeling tussen scholen stimulans is voor onderwijsinnovatie. In Education at a Glance neemt de OESO regelmatig het Nederlandse onderwijs onder de loep. Als sterke punten worden genoemd dat het Nederlandse onderwijs goed en goedkoop is, sociaal zwakke leerlingen binnen boord blijven, goed aansluit op de arbeidsmarkt en hoge prestaties levert op wiskunde, natuurwetenschappen en taalbeleving. Voor verbetering vatbaar zijn de kansenongelijkheid, het gebrek aan maatwerk en de motivatie van de leerlingen. kwaliteit docenten en management cruciaal Deze elementen komen ook terug in het Rapport van de Inspectie van het Onderwijs over de staat van het onderwijs in 2014 en De Inspectie constateert dat het opleidingsniveau van ouders steeds bepalender is voor de toekomstkansen van het kind. Door gerichtere plaatsing en eerdere selectie komen leerlingen van lager opgeleide ouders op een lager niveau uit dan even slimme kinderen van hoger opgeleide ouders. Daarbij bepaalt het advies van de basisschool in grote mate de leerroute die de leerling verder doorloopt. De verschillen worden groter door homogenisering van brugklassen en door selectie in het hoger onderwijs. Dus een aanvankelijk gelijke uitgangspositie (wat betreft talent) leidt uiteindelijk tot heel verschillende diplomaperspectieven. In het sectorakkoord voor het Voortgezet Onderwijs tenslotte is een aantal ambities voor de vernieuwing van het onderwijs afgesproken, te weten: de leerling centraal, eigentijds onderwijs, brede vorming, verbinding onderwijs met de omgeving, de professionele school als lerende organisatie. 6 7

5 1.2 Eigen ambities Naast de ontwikkelingen op mondiaal, regionaal en lokaal niveau, is het van belang te kijken naar de eigen organisatie. Waar komen wij als school vandaan, waar staan we nu en wat vinden we zelf van groot onderwijskundig belang in de komende jaren? De identiteit van Cals Externe ontwikkelingen zijn belangrijk en we willen ook vanuit eigen kracht en onze eigen visie op onderwijs aan het onderwijs van de toekomst werken. We hebben de afgelopen jaren gewerkt aan het verwoorden van onze identiteit. We delen een aantal waarden die ons gedrag en onze cultuur bepalen en die mede bijdragen aan de vormgeving van onze pedagogisch-didactische opdracht. In trefwoorden gaat het om: vertrouwen, brede ontwikkeling, verbinding, openheid en veiligheid. Maatschappelijke opdracht Vanuit de school gezien vragen de externe ontwikkelingen meer dan ooit een visie op de eigen maatschappelijke opdracht en het doel en de inhoud van het eigen onderwijs. De school kan als gemeenschap een verbindende rol spelen in de omgang met allerlei maatschappelijke dilemma s. Werken aan vertrouwen en verbinding kunnen daarin een belangrijke rol spelen. We hebben ons vizier de afgelopen jaren zeker scherper gekregen. We hanteren een brede kijk op onderwijskwaliteit. Het gaat niet louter om meetbare eindexamencijfers, diploma s en succesvolle doorstroming naar het vervolgonderwijs. Naast kwalificatie gaat het vooral ook om socialisatie en persoonsvorming. De school leert leerlingen omgaan met zichzelf en de ander. Het gaat om ontwikkeling in de breedte. Dat noemen we Bildung. Uit onze ervaringen blijkt de lerende organisatie en Bildung hand in hand gaan. We zullen deze visie in de komende periode verder concretiseren naar de onderwijspraktijk van alledag. Daarbij is het belangrijk dat leerlingen meer eigenaarschap en verantwoordelijkheid voor hun eigen leerproces nemen. De school leert leerlingen omgaan met zichzelf en de ander. oog voor de ander kansen groeien religie gemeenschap gelijkwaardigheid positief mensbeeld brede vorming samen verantwoordelijk 8 9

6 Ambities Strategisch Plan Onze vier ambities in het Strategisch Plan van staan nog recht overeind. Deze zijn: Wij behoren tot de beste scholen Bij ons werken de beste medewerkers Bij ons werken de beste schoolleiders Cals goed geregeld Met de vier onderwijskundige thema s voor de komende jaren geven we daaraan verdere invulling. Daarbij blijft aandacht voor de basis op orde (Cals goed geregeld) cruciaal. Als we deze ambities verbinden met de in dit hoofdstuk geschetste maatschappelijke ontwikkelingen en de gevolgen daarvan voor het onderwijs vloeien daar de volgende vraagstukken uit voort: Hoe zorgen we ervoor dat onze leerlingen vanuit hun eigen motivatie verantwoordelijkheid nemen voor hun leren? 1 2 Hoe bieden we leerlingen tegelijkertijd kansen en kaders voor hun individuele ontwikkeling en ontwikkelen we daarnaast een besef van het werken in een gemeenschap? 3 Hoe verankeren we technologie duurzaam in ons onderwijs? 4 Hoe kunnen we als docenten meer gebruik maken van elkaars kennis, samen leren en samen toekomstgericht onderwijs vormgeven? 10 11

7 2. Vier centrale onderwijskundige thema s In deze paragraaf beschrijven we welke onderwijskundige ambities de komende periode centraal zullen staan. Hoe deze tot stand zijn gekomen, is te lezen in paragraaf 3 Proces. De vier onderwijskundige thema s die in de periode centraal zullen staan, zijn: Verbinding binnen- en buitenwereld 1. Verbinding binnen- en buitenwereld We verstevigen de verbinding met de buitenwereld, maatschappelijke ontwikkelingen verbinden we met onze eigen identiteit. 2. Kern/keuze curriculum We bieden een curriculum met een vast kern- en een keuzedeel voor leerlingen. Zo leveren we maatwerk en laten we onze leerlingen werken in een leergemeenschap. 3. Cals als gemeenschap We zijn een vitale gemeenschap. Zo maken we gebruik van elkaars kennis en ontwikkelen we samen ons onderwijs verder. 4. Begeleiding van leerlingen De leerlingen worden persoonlijk begeleid tijdens hun schoolloopbaan, zowel in de wijze waarop zij leren als bij de ontwikkeling van hun persoonlijkheid. Zo werken we aan kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming. We verstevigen de verbinding met de buitenwereld. Relevantie thema Leerlingen leren niet alleen op school. Mede onder invloed van technologische ontwikkelingen staan leerlingen permanent in contact met andere informatiebronnen, in binnen- en buitenland. Bovendien maken leerlingen zich op diverse manieren kennis eigen. De school is al lang niet meer monopolist op het terrein van leren en ontwikkelen. De grens tussen leren binnen en buiten de school verdwijnt steeds meer en de school moet actief op zoek gaan naar nieuwe kennis- en ontwikkelingsbronnen en stemt het onderwijs hierop af met passende en creatieve pedagogischdidactische middelen. Onze ambitie Het leren in buiten- en binnenwereld is geïntegreerd. Het leren buiten de school is geïntegreerd in het curriculum. Er wordt structureel samengewerkt met toeleverend- en vervolgonderwijs (primair onderwijs, MBO, hogescholen en universiteit), maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven

8 Kern/keuze curriculum Cals als gemeenschap We bieden een curriculum met een vast kern- en een keuzedeel voor leerlingen. Relevantie thema Een manier om leerlingen meer verantwoordelijkheid en eigenaarschap te geven, is het bieden van een kern- en een keuzecurriculum. Dit curriculum biedt leerlingen de gelegenheid een leerroute op maat samen te stellen, al naar gelang de eigen kwaliteiten, persoonlijke ambitie en interesse. Het betreft dan zowel de inhoud van de leerstof als de wijze waarop de leerstof binnen en buiten de school wordt verworven. Dit leidt tot een verhoging van de intrinsieke motivatie van leerlingen. Onze ambitie Iedere leerling beschikt over een persoonlijk leer- en ontwikkelplan en een persoonlijke leerroute. Het curriculum van het Cals College kent een kern- en een keuzedeel. Een deel van het onderwijsprogramma is niet jaar-, klas-, plaats- en tijdgebonden. De schoolorganisatie is afgestemd op de persoonlijke leer- en ontwikkelroute van leerlingen, waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van technologie. We zijn een vitale gemeenschap. Relevantie thema Werken aan de onderwijskundige thema s vraagt een vitale gemeenschap. Voor zowel leerlingen als medewerkers geldt dat leren voor een belangrijk deel ook een sociaal proces is. Daarbij staat een ambitieuze cultuur van leren en verbeteren voorop. We werken vanuit gemeenschappelijke opvattingen over goed onderwijs, samenwerken en samenleven. Gemeenschappelijke waarden, leidend voor ons gedrag zijn: vertrouwen, brede ontwikkeling, verbinding, openheid en veiligheid. Onze ambitie Het Cals College is in staat bestaande overtuigingen en patronen te doorbreken in de zoektocht naar creatieve oplossingen. Kennisdeling en leren van en met elkaar vinden plaats in proeftuinen en experimenten. Cals Nieuwegein en IJsselstein versterken elkaar bij het vormgeven van het onderwijs van de toekomst. Leerlingen gaan meer van elkaar leren (bijvoorbeeld in leergemeenschappen/ netwerken voor leerlingen)

9 Begeleiding van leerlingen De leerlingen worden persoonlijk begeleid tijdens hun schoolloopbaan, zowel in de wijze waarop zij leren als bij de ontwikkeling van hun persoonlijkheid. Relevantie thema De persoonlijke ontwikkeling van de leerling met aandacht voor zijn talenten, ambities, emoties en zingeving vraagt om maatwerk en een begeleiding van de leerling als mens in zijn geheel. Dat betekent dat de persoonlijke leerroute (persoonsvorming) en de voorbereiding op de maatschappij (socialisatie) een meer prominente plaats krijgen. 16 Onze ambitie De persoonlijke begeleiding van leerlingen richt zich niet alleen op het leren maar ook op de ontwikkeling van hun persoonlijkheid. Alle betrokkenen beschikken over de competenties om de leerlingen persoonlijk te begeleiden. De schoolorganisatie is afgestemd op de persoonlijke leer- en ontwikkelroute van leerlingen, waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van technologie. 17

10 3. Proces In deze paragraaf beschrijven we de totstandkoming van dit document en op welke manier hier vervolg aan wordt gegeven op de twee locaties. 3.1 Totstandkoming onderwijskundig beleidskader Op 8 september 2016 heeft de schoolleiding van beide locaties onder leiding van een extern adviseur gewerkt aan bouwstenen voor een onderwijskundige toekomstvisie. Thema s werden aan elkaar verbonden en gesorteerd. Er zijn vier grote thema s uit naar voren gekomen en deze zijn in de maanden daarna verder voorzien van een korte beschrijving. Kern + keuze Aandacht voor het individu Binnen + buiten Gemeenschap Deze door het management gekozen speerpunten vormen de basis voor vier onderwijskundige thema s Deze vier thema s zijn vervolgens besproken in diverse bijeenkomsten met betrokkenen. Hieronder het overzicht: 8 september 2016 Schoolleiders/extern adviseur 24 januari 2017 Bestuurmanagementteam (BMT) 7 maart 2017 Ouderraad IJsselstein 14 maart 2017 Medezeggenschapsraad/extern adviseur 4 april 2017 Ouderraad Nieuwegein 10 april 2017 Bestuurmanagementteam (BMT) 18 mei 2017 Leerlingenraad IJsselstein 7 juni 2017 Leerlingenraad Nieuwegein november 2017 Consultatie externe stakeholders (basisonderwijs, collega-scholen voortgezet onderwijs, samenwerkingsverband Utrecht- Zuid, lokale overheid, hogeschool Utrecht, NUFFIC, MBO-Utrecht) De kunst is nu om dit streefbeeld werkelijkheid Steeds opnieuw werden de vier thema s herkend en erkend als belangrijke bouwstenen voor het onderwijskundig beleidskader. In september 2017 zijn de concepten verder uitgewerkt in een concept van het huidige document. Na redactie en lay-out is het document in de huidige vorm verschenen in maart Vervolg te laten worden. Zoals gezegd is dit document tot stand gekomen op basis van de dialoog met diverse betrokkenen van het Cals College. De kunst is nu om dit streefbeeld werkelijkheid te laten worden. Daarom is het noodzakelijk deze onderwijskundige ambities te vertalen in concrete doelen. De samenhang van dit document met andere beleidsdocumenten wordt hieronder kort beschreven. Allereerst worden de onderwijskundige ambities opgenomen in het geactualiseerde schoolplan In dit vestigingoverstijgend beleidsdocument worden de onderwijskundige doelen opgenomen in het hoofdstuk onderwijskundig beleid. Daarmee geven deze ambities richting aan de onderwijskundige koers op beide vestigingen. De concretisering van de ambities vindt plaats in uitvoeringsplannen van de twee locaties, zoals de teamplannen, sectiewerkplannen en jaarplannen. Hiermee zijn de geformuleerde onderwijskundige ambities verankerd in de beleidscyclus van beide scholen. De schoolleiding van de vestiging is verantwoordelijk voor de uitvoering en de monitoring van de realisatie van de onderwijskundige doelen en legt hierover verantwoording af in het jaarverslag

11 20