Back to basics - Intellectuele eigendomsrechten : «Auteursrecht»

Transcriptie

1 Back to basics - Intellectuele eigendomsrechten : «Auteursrecht» Fabienne Brison Partner Hoyng Monegier LLP Professor VUB en HUB Contrast Law Seminars i.s.m. Larcier Brussel, 22 oktober 2014

2 Opzet (beperkt) Introductie of heropfrissing Net op tijd: Wet 19 april 2014: WER, Boek XI KB 19 april 2014: inwerkingtreding op 1 januari

3 Te stellen vragen Wat? (+ voorwaarden) Hoe? (+ mogelijke acties) Wie? (+ contractuele aspecten) 3

4 Waar vinden we de antwoorden? Voor handelingen tot (of handelingen vanaf maar rechten verkregen voor die datum): Auteurswet 1994 Wet Computerprogrammatuur 1994 Wet databanken

5 Waar vinden we de antwoorden? Auteurswet 1994 : 5

6 Waar vinden we de antwoorden? Voor handelingen vanaf : Boek XI WER Auteursrecht en Naburige Rechten Titel 5 Computerprogrammatuur Titel 6 Databanken (sui generis-recht) Titel 7 Aangevuld met Boek I (definities), XII, XV en XVII (sancties, procedures) 6

7 Waar vinden we de antwoorden? Doelstellingen wetgever 2014: Codificatie Wijzigingen en innovaties m.o.o. : Rationaliseren, juridische zekerheid vergroten, Europese richtlijnen omzetten Maar vooral : transparantie van collectief beheer van auteurs- en naburige rechten vergroten Nog vele uitvoeringsbesluiten vereist 7

8 Waar vinden we de antwoorden? Boek XI WER: Marie-Christine Janssens, Hendrik Vanhees en Vinciane Vanovermeire : De intellectuele eigendomsrechten verankerd in het Wetboek Economisch Recht: een eerste analyse in: IRDI 2014/2, p. 452 e.v. 8

9 Waar vinden we de antwoorden? Toenemende invloed van prejudiciële arresten van het HJEU: Richtlijnen Uniebegrippen 9

10 Eerste vraag: Wat? Werk van letterkunde en kunst Vormgeving Oorspronkelijkheid Zonder formaliteiten 10

11 Werk van letterkunde en kunst (1) Voortbrengsel van de (menselijke) geest Op literair, artistiek of wetenschappelijk vlak Voorbeelden: 11

12 12 Werk van letterkunde en kunst (2)

13 13 Werk van letterkunde en kunst (3)

14 Werk van letterkunde en kunst (4) 14 Artikel 2, 1 Conventie van Bern: De uitdrukking "letterkundige en kunstwerken" omvat alle voortbrengselen op het gebied der letterkunde, wetenschap en kunst, welke ook de wijze of de vorm van uitdrukken zij, zoals boeken, brochures en andere geschriften; voordrachten, toespraken, preken en andere werken van die aard; toneelwerken of dramatischmuzikale werken, choreografische werken en pantomimes, waarvan de wijze van opvoering in schrift of op andere wijze is nedergelegd; muzikale composities met of zonder woorden; cinematographische werken en werken verkregen door een met de cinematographie overeenstemmend procédé; werken van teken-, schilder-, bouw-, beeldhouw-, graveer- en lithografeerkunst; fotografische werken en werken verkregen door een met de fotografie overeenstemmend procédé; werken van toegepaste kunsten; illustraties en aardrijkskundige kaarten; tekeningen, schetsen en plastische werken met betrekking tot de aardrijkskunde, de topographie, de bouwkunde of de wetenschappen.

15 Werk van letterkunde en kunst (4) Artikel 4 en 5 WCT : Computerprogramma (als werk van letterkunde ) Verzameling van gegevens of ander materiaal ( databank ) 15

16 Werk van letterkunde en kunst (5) 16 Open begrip Uitsluiting: akten van de overheid (wetten, rechterlijke beslissingen ) Soms is kwalificatie belangrijk : toepassing van bijzondere regels: Audiovisuele werken Computerprogrammatuur Databanken

17 Vormgeving (1) Enkel de concrete vormgeving is beschermd Extern: visueel waarneembare verschijningsvorm Intern: structuur / compositie 17

18 Vormgeving (2) Uitsluiting van ideeën Geen bescherming van: Methodes Stijl Tendens 18

19 Oorspronkelijkheid (1) Eigen intellectuele creatie Persoonlijke toets (Infopaq I, Painer) Vrije en creatieve keuzes (is meer dan louter keuze ) Uitsluiting van zuiver technisch of functioneel bepaalde creatie Cfr. stempel van de persoonlijkheid (Cass.) 19

20 Oorspronkelijkheid (2) Kan relatief zijn Niet het werk in zijn geheel, maar bepaalde bestanddelen 11 woorden (Infopaq) portretfoto (Painer) (nationale rechter oordeelt!) Niet absoluut oorspronkelijk; ook combinatie van bestaande elementen 20

21 Oorspronkelijkheid (3) In de praktijk : Eiser met «stelplicht»: Welke bestanddelen van een werk zijn «oorspronkelijk», en dus beschermd? Beste bewijs: «Paper trail» van creatief proces Verweerder: tegenbewijs door anterioriteiten («prior art») 21

22 Ongeacht (1) Ongeacht artistieke verdienste (Painer) Ongeacht formaliteiten : inschrijving, registratie, depot, wettelijk depot idepot aangifte Sabam verplichte vermelding maar wel belang 22

23 Tweede vraag: Hoe? Vermogensrechten Plus morele rechten Voor een beperkte duur 23

24 Tweede vraag: Hoe? Merk op: Auteursrecht staat los van materiële eigendom Eventueel cumul met de bescherming van: modellen, merken, Mits bijzondere voorwaarden van bescherming zijn vervuld 24

25 Beschermingsduur Hoofdregel: vanaf de creatie (automatisch) tot 70 jaar na het overlijden van de (fysieke) auteur (te rekenen vanaf 31/12) daarna publiek/openbaar domein opgelet: arrangement! 25

26 Vermogensrechten (1) 26 Exclusieve rechten, d.w.z. Uitsluitend door rechthebbende Gebruik door derde kan worden verboden Toestemming tot gebruik vooraf vragen Uitzonderingen Soms gekoppeld aan een compensatie (recht op vergoeding)

27 Vermogensrechten (2) Wisselwerking Ruime interpretatie van open exclusieve rechten Restrictieve interpretatie van gesloten uitzonderingen

28 Vermogensrechten (3) Interpretatie van exclusieve rechten (SGAE, Infopaq) Open begrippen M.o.o. hoog beschermingsniveau Ruime interpretatie Tegen de achtergrond van internationale verdragen Cascade van toestemmingen: de éne impliceert de andere niet

29 Exclusief reproductierecht (1) Reproductierecht Op om het even welke wijze en in om het even welke vorm Voorbeelden (opname in een brochure, fotokopie, opslag de server van een website ) 29

30 Exclusief reproductierecht (2) Ook tijdelijk (bijv. op een uitwisbare CD, in het geheugen van een computer bij het opladen, technische / voorbijgaand tijdens internetverkeer ) 30

31 Exclusief reproductierecht (3) Ook gedeeltelijk, zelfs met wijzigingen Criterium: totaalindruk - M.b.t. oorspronkelijke beschermde elementen (niet het werk in zijn geheel) (Infopaq) - Gelet op de gelijkenissen, niet op de verschillen (tenzij substantieel) 31

32 Exclusief reproductierecht (4) Bijkomend: ontleningsvereiste Veronderstelt kennis en toegang tot vooraf bestaand werk Kan worden vermoed bij substantiële gelijkenis (Cass.) 32

33 Exclusief reproductierecht (5) Ook via vertaling en via adaptatie ( intellectuele reproductie ) Ook de distributie van rechtmatig gemaakte kopieën, hun verhuur en uitlening Onderworpen aan communautaire uitputtingsregel 33

34 Exclusief recht van mededeling (1) 34 Op om het even welke wijze en in om het even welke vorm Voorbeelden : uitvoering in levende lijve, radio -of televisie-uitzending, kabeldoorgifte, ten gehore brengen in café of restaurant, Met inbegrip van: terbeschikkingstelling van publiek op zodanige wijze dat leden van het publiek er toegang toe hebben op ogenblik en plaats die zij individueel kiezen (internet)

35 Exclusief recht van mededeling (2) Mededeling (SGAE) Bewust toegang verlenen tot werk Meer dan louter ter beschikking stellen van fysieke installatie

36 Exclusief recht van mededeling (3) Aan een publiek (SGAE; Del Corso en PPL) Onbepaald : D.w.z. publiek in het algemeen Geen specifieke individuen die tot een bepaalde groep behoren Cfr. privé familiekring Potentieel : Niet daadwerkelijk Voldoende (?) Cumulatieve effecten Niet alleen tegelijk, ook achtereenvolgens Ook op verschillende plaatsen

37 Exclusief recht van mededeling (4) Aan een publiek (ITV): Nieuw publiek (kan relevant zijn, maar is geen vereiste) Indien op een andere manier ; onder specifieke technische omstandigheden (zolang bestemd voor een publiek) Indien door een andere organisatie (!)

38 Exclusief recht van mededeling (5) Winstoogmerk (ITV) Kan relevant zijn (= indicatie) Maar is geen vereiste

39 Uitzonderingen (1) Interpretatie van uitzonderingen (Infopaq, ACI Adam) Facultatieve lijst: éénmaal gekozen, consequent richtlijnconform toepassen Cumulatieve voorwaarden Onderworpen aan 3 steps-test (niet facultatief voor rechtbanken) 39

40 Uitzonderingen (2) Dwingend Maar privé-kopie is niet dwingend als technische voorzieningen zijn aangebracht Enkel van toepassing op vermogensrechten (impliceert wellicht redelijke toepassing op morele rechten) 40

41 Uitzonderingen (3) Algemeen: Tijdelijke reproducties als onderdeel van technisch procédé Privé-gebruik Citaat ten behoeve van kritiek, polemiek, recensie, onderwijs, wetenschappelijke werkzaamheden Accessoir gebruik van werk op publiek toegankelijke plaats Parodie 41

42 Uitzonderingen (3) Voor bijzondere doeleinden: Onderwijs Bewaring cultureel en wetenschappelijk patrimonium Culturele gebruikers (musea, bibliotheken, ) Sociale doeleinden (mindervaliden, ziekenhuizen, gevangenissen, ) Media (o.m. actuele verslaggeving) 42

43 Uitzonderingen (4) Bijzondere regels voor: Computerprogrammatuur (decompilatie) Databanken 43

44 Uitzonderingen met compensatie Vergoedingsrechten Reproductie op papier voor privégebruik Inclusief professioneel gebruik in bedrijven, administratie, Uitz. bladmuziek Reproductie op andere drager in / voor familiekring... Volgrecht 44

45 Morele rechten (1) Divulgatierecht (bekendmaking) Correlarium: niet vatbaar voor beslag Mogelijk conflict met contractuele aansprakelijkheid 45

46 Morele rechten (2) Recht op paterniteit/vaderschap (naamsvermelding) Correlaria: bescherming van anonimiteit / pseudoniem bescherming tegen valse naamtekening Mogelijk conflict met materieel eigendomsrecht 46

47 Morele rechten (3) Recht op integriteit: Bescherming tegen materiële wijzigingen van het werk Ook tegen aantasting van de geest van het werk 47

48 48 Recht op integriteit (2)

49 49 Recht op integriteit (3)

50 Recht op integriteit (4) Impliceert volgens rechtspraak soms: Verplichting tot bewaring / instandhouding Verplichting tot publicatie van het volledig werk Conflict met materieel eigendomsrecht: i.g.v. technisch of functioneel vereiste aanpassingen van gebouw; zoniet: rechtsmisbruik Buitenlandse rechtspraak is strenger voor openbare gebouwen 50

51 Rechtsvorderingen (1) Stakingsvordering (zoals in kortgeding) Ook uit handel nemen van voorraad Ook tegen tussenpersonen Tenzij rechtsmisbruik Staat niet open voor rechtmatige gebruiker (uitzondering) 51

52 Rechtsvorderingen (2) Procedure in kortgeding Procedure ten gronde (schadevergoeding) Bewijs van schade (omvang) Beslag inzake namaak Strafrechtelijke sancties 52

53 Rechtsvorderingen (3) Ook bijzondere bescherming tegen : Omzeiling technische voorzieningen Wijziging/verwijdering elektronische informatie betreffende beheer van rechten 53

54 Derde vraag: Wie? De auteur Regels voor auteurscontracten Beheersvennootschappen 54

55 De auteur (1) Fysieke auteur Regels voor werken in samenwerkingsverband (Bijzondere regels voor audiovisuele werken) Regels voor anonieme en pseudonieme werken 55

56 De auteur (2) Géén automatische overdracht aan Werkgever (ondanks arbeidsovereenkomst) Opdrachtgever (ondanks bestelling, aanbesteding, betaling factuur ) Bijzondere regels voor: Software (Cass. : strikte toepassing!) Databanken Samenloop met tekeningen en modellen 56

57 De auteur (3) Bijzondere regels voor de auteurscontracten (enkel indien gesloten met de fysieke auteur): Schriftelijk bewijs jegens de auteur Restrictieve interpretatie igv twijfel Verplichte expliciete vermeldingen Exploitatiewijze Duur Territorium Vergoeding Beperkingen: Toekomstige werken Onbekende exploitatievormen Exploitatieplicht 57

58 De auteur (4) Soepelere regels ingeval van arbeidsovereenkomst of werk op bestelling Rekening houden met onvervreemdbare rechten: Morele rechten Wettelijke rechten op vergoeding

59 De auteur (5) Vermoeden van houderschap: ook inroepbaar door rechtspersonen (Cass.)

60 Beheersvennootschap (1) Privaatrechtelijke vennootschap Soms wettelijk verplichte tussenkomst Wettelijke regels inzake werking Vennoten, bestuurders, verdeling / niet toewijsbare rechten, verjaring, inzage documenten, boekhouding Wettelijke regels inzake toezicht Ministeriële vergunning 60

61 Beheersvennootschap (2) Controledienst: beheer ~ wet Regulator: Advies Bemiddeling Toezicht: «bilijk» en «niet discriminatoir karakter» van tarieven, innings- en verdelingsregels (valorisatie) FOD Economie : econom.analyse Interne klachtenprocedure

62 Beheersvennootschap (3) Beperkingen van collectief beheer om als gebruiker rekening mee te houden Niet «alle» rechthebbenden Personen Rechten/exploitatiewijzen Territorium Geen «morele rechten»

63 En tot slot : in de periferie Naburige rechten: Uitvoerende kunstenaars Producenten van fonogrammen Producenten van films Omroeporganisaties Sui generis recht voor producenten van databanken (los van auteursrecht op databanken)