Inhoud. Algemeen. 1. Geïntegreerde aanpak van familiaal geweld. Beschrijving

Transcriptie

1 Inhoud Algemeen Woord vooraf 1 Inleiding 1 Helen Blow 1. Wat is geweld? 1 2. Familiaal geweld, intrafamiliaal geweld, IFG, geweld in het gezin, huiselijk geweld... één pot nat? Definities Hoe vaak komt familiaal geweld voor? Hoeveel situaties worden aangemeld bij politie? Vormen van geweld Partnergeweld, stalking en geweld tijdens de zwangerschap Kinderen als getuigen van partnergeweld Kindermishandeling Oudermishandeling Ouderenmis(be)handeling Eergerelateerd geweld Familiaal geweld: niemand kan ernaast kijken Omstaanders: buren, familie, vrienden, bekenden Algemeen welzijnswerk Vertrouwenscentra Huisartsen en gynaecologen CLB s en scholen Overheden 17 Bibliografie Geïntegreerde aanpak van familiaal geweld Beschrijving 1 Middelengebruik en familiaal geweld 1 Josje Beukema & Tom Evenepoel 1. Inleiding 1 Afl. 7 november 2013 Algemeen Inhoud / 1

2 2. Prevalentie 1 3. Definities Familiaal geweld Alcoholgebruik en -misbruik Problematisch middelengebruik De overeenkomsten Het samengaan van middelengebruik en familiaal geweld 4 4. Causaliteit Invloed van alcohol op agressief gedrag Problematisch middelengebruik bij plegers verklaard Alcohol- en drugsgebruik als oorzaak voor het geweld Alcohol- en drugsgebruik als gevolg van het geweld Alcohol- en drugsgebruik bij slachtoffers verklaard Alcohol- en drugsgebruik als oorzaak voor het geweld Alcohol- en drugsgebruik als gevolg van het geweld 9 5. Ge(s)laagd contact. Monitoring van middelengebruik en familiaal geweld bij De DrugLijn Opzet Op proef Welke informatie? Rapportering Resultaten In twee tot drie contacten op honderd Onderrapportering Soorten middelengerelateerd geweld Over plegers en slachtoffers Van kwade dronk tot opgefokte junk? Een signaal Hulpverlening 17 Bibliografie 19 2 Belgische Veiligheidsprijs en familiaal geweld 1 Anneleen Van Cauwenberge & Didier Vanbesien 1. Belgische Prijs voor Veiligheid en Criminaliteitspreventie Oorsprong en opzet Belang Belgische Prijs 2 2. Het thema 'familiaal geweld' binnen de Belgische Prijs Winnaar 2007: Intrafamiliaal geweld intersectoraal geveld! Winnaar 2010: Samen ouders de ouderrol in de preventie van intrafamiliaal geweld 3 Algemeen Inhoud / 2 Afl. 7 november 2013

3 00_Algemeen.fm Page 9 Tuesday, July 7, :14 AM 3. De Belgische Prijs in Thema: preventie van geweld Vijf laureaten Het project Partnergeweld. Dat slaat nergens op van de politiezone Arro Ieper Centre d Intervention pour les Violences Intrafamiliales CIVIF (Dienst Preventie en Sociale Cohesie Gemeente Bosvoorde) CO3 (CO3 Antwerpen) MOOD CITY een game over respect in relaties (Provincie Limburg Dienst Politie & Veiligheid + Dienst Gelijke Kansen) Les violences liées à l honneur et les mariages forcés: de la prévention à la prise en charge des victimes (Bureau d'assistance aux Victimes, Zone de Police Mons-Quévy) En de winnaar 2013 is CO Besluit 10 3 Ketenaanpak bij familiaal geweld: rol en positie van de hulpverlening 1 Kris De Groof, Kris Stas, Helen Blow en Peter Brepoels 1. Betekenis van ketenaanpak in de literatuur Een eerste definitie van ketensamenwerking Verschillen met casemanagement en netwerken 5 2. Ketenaanpak: antwoord op een sense of urgency? 7 3. Samenwerken tussen welzijn en justitie/politie Meer samenwerking, minder seponeringen? Verschillende opdracht en finaliteit Kosten en baten afwegen Aan tafel, wanneer? Van samenwerking naar ketenaanpak Gradaties in doel en intensiteit De rollen van de lokale overheid Betrokkenheid van de cliënt Complexe cliëntsystemen Doelen van cliënten en van de ketenpartners Toetsing aan de regelgeving en werkingsprincipes van het algemeen welzijnswerk Drie vormen van betrokkenheid De meerwaarde van een ketenaanpak voor de doelen van een CAW De meerwaarde van de ketenaanpak voor de cliënt 23 Afl. 12 juli 2015 Algemeen Inhoud / 3

4 00_Algemeen.fm Page 10 Tuesday, July 7, :14 AM 6. Het beroepsgeheim als kader voor een ethisch verantwoorde samenwerking Wat zegt het decreet algemeen welzijnswerk? Een kader voor ethisch verantwoord samenwerken De betrouwbare hulpverlener als samenwerkingspartner De cliënt staat centraal Driehoeksoverleg Aanbevelingen in verband met samenwerking en ketenaanpak 31 Bibliografie 33 Beleid en regelgeving 1 Multidisciplinaire aanpak van familiaal geweld 1 1. Geschiedenis en start beleid inzake familiaal geweld: vrouwenhulpverlening 1 2. Naar een opdracht voor velen 2 3. Traject naar samenwerken in een multidisciplinair kader 5 4. Doel van de ketenaanpak 9 5. Ketenaanpak tussen zorg, straf en bestuur 9 6. Modellen van aanpak Veiligheidshuizen in Nederland Family Justice Centres CO3 Antwerpen 14 Besluit 19 Referenties 19 2 Beroepsgeheim bij familiaal geweld 1 Marijke Weewauters & Karel Berteloot Inleiding 1 1. Basisprincipes Beroepsgeheim Zwijgplicht Zwijgrecht Noodtoestand 3 2. Verdere uitdieping van de zwijgplicht Wie valt onder zwijgplicht? Welke informatie valt onder zwijgplicht? Hoe de zwijgplicht praktisch toepassen? 5 3. Uitzonderingen op de zwijgplicht: het spreekrecht Getuigenis in rechte Verplichting tot hulp aan personen in nood schuldig verzuim 7 Algemeen Inhoud / 4 Afl. 12 juli 2015

5 00_Algemeen.fm Page 11 Monday, October 19, :27 PM 3.3 Spreekrecht bij minderjarigen en kwetsbare volwassenen Aangifteplicht bij bepaalde misdrijven Noodtoestand De verhouding hulpverlener verwijzer in verband met rapportage bij gedwongen hulpverlening Informatie geven aan ouders en wettelijke vertegenwoordigers Informatie geven aan anderen, die ook beroepsgeheim hebben, ook wel gedeeld beroepsgeheim of gezamenlijk beroepsgeheim genoemd Kan informatie worden gegeven aan anderen, die niet betrokken zijn bij de begeleiding van die bepaalde cliënt, aan niet-professionelen of niethulpverleners? Besluiten en aanbevelingen 20 3 De nieuwe wet tijdelijk huisverbod in geval van huiselijk geweld: van papier naar praktijk 1 Karel Berteloot & Wim D haese 1. De aanloop naar de nieuwe wet 2 2. Algemeen opzet van een huisverbod 6 3. De wetten ontrafeld Toepassingsgebied en aanleiding tot het huisverbod Inhoud van het huisverbod De duurtijd van het huisverbod Communicatie Procedure voor de vrederechter Bestraffing van de overtreding van het tijdelijk huisverbod Het tijdelijk huisverbod in de praktijk Politie Kennisname, informatieoverdracht en beoordeling van de melding De registratie van de melding De politietussenkomst De afhandeling De monitoring De opvolging De evaluatie en afsluiting Parket Hulpverlening Vrederechter Besluit: en nu? 49 Bibliografie 50 Afl. 13 oktober 2015 Algemeen Inhoud / 5

6 00_Algemeen.fm Page 12 Monday, October 19, :27 PM 4 Gendergerelateerd geweld: wettelijke en reglementaire normen 1 Gwen Herkes & Nicolas Belkacemi 1. Regelgeving rond discriminatie 1 2. Regelgeving rond specifieke geweldsvormen Partnergeweld Seksueel geweld Stalking Vrouwelijke genitale verminking Gedwongen huwelijk Mensenhandel Algemene bepalingen rond geweld Kwetsbare personen Financiële hulp 16 Bibliografie Vaders en hun kind: maar wie is nu de vader? En wie heeft er recht op informatie en contact? 1 Ellen Demey & Annemie Van Looveren 1. Vader van mijn kind? Het biologische, feitelijke en juridische vaderschap Hoe zorg ik er voor dat ik de juridische vader van mijn kind wordt? Binnen het huwelijk: De vaderschapsregel Buiten het huwelijk: 2 mogelijkheden Ik ben de juridische vader maar niet de biologische vader, wat nu? De mee-vader 7 2. Wat brengt het juridisch vaderschap met zich mee? Het ouderlijk gezag Wat betekent het ouderlijk gezag? Wie oefent het ouderlijk gezag uit? Wat als de ouders het ouderlijk gezag niet kunnen uitoefenen? Uitwisseling van informatie in de relatie tussen juridische ouders en het kind Kan ik informatie krijgen over mijn kind? Kan mijn kind informatie krijgen over mij? Ik wil de hulpverleners van mijn kind informatie geven zodat ze goede zorg aan mijn kind kunnen geven, maar wat doen ze met die informatie? Kan een vader alles toevertrouwen aan de hulpverlener? 20 Algemeen Inhoud / 6 Afl. 13 oktober 2015

7 2.3. De juridische ouder en zijn recht op contact met het kind Welke ouder heeft recht op contact met het kind? Ik wil mijn kind zien maar het verblijft in een residentiële voorziening Kan het contact met mijn kind verboden worden? (contactverbod en huisverbod) Mijn kind wil me niet zien, wat nu? Wat als een ouder persoonlijk contact met een kind weigert? En als ik geen juridisch ouder ben? Geen juridisch vaderschap en toch onderhoudsgeld betalen? Ik ben niet de juridische papa maar wil toch contact met het kind? Ik ben niet de juridische papa maar wil toch informatie krijgen over mijn kind? 28 Bronnen 28 6 Gezinsdrama s in Vlaanderen: elementen van verontrusting, krijtlijnen voor preventie 1 Dr. Hubert Van Puyenbroeck 1. Inleiding 1 2. Factoren die (tot) verontrusting leiden Elementen van verontrusting binnen gezinscontext Elementen van verontrusting in de matrix van hulpen dienstverlening 5 3. Omgaan met situaties van verregaande, complexe verontrusting Veiligheid van kinderen als prioriteit Benoemen van ongerustheid Sociale kaart en interprofessionele dialoog Ketenaanpak Aspecten van interdisciplinaire en intersectorale zorgafstemming Contextgebonden verontrusting Eerstelijnspsychologische functies Samenwerking met psychiatrische diagnostiek en zorgverlening Debat over impact van geestelijke gezondheid op het dagelijkse leven Het formaliseren van de verontrusting Risicotaxatie en assessment Het M-document 16 Afl. 16 december 2016 Algemeen Inhoud / 6 1

8 3.6.3 Vrijwilligheid en vrijblijvendheid Mogelijkheden van interdisciplinair overleg Besluit Preventie en voorspelbaarheid 'Serious Case Reviews' en audit van elk gezinsdrama 19 Referentielijst 20 Signalen* Concrete aanpak 1 Stages of change 1 An-Sofie Van Parys Bibliografie 3 2 Binnen of buiten: hoe zit het met het aanbod voor plegers van partnergeweld? 1 Pascale Franck 1. Begeleiding van plegers: een kwestie van drang of van dwang? 1 2. Ontwikkeling van een aanbod voor plegers van partnergeweld 3 3. Systeembenadering 5 4. Time-outprincipe Time-Outproject in Antwerpen Groepstraining Individueel aanbod Koppelbegeleiding Informatief partnergesprek Tussentijdse (crisis-)gesprekken Therapie voor kinderen PIER-project Het programma Evaluatie daderprogramma s Algemene bevindingen van onderzoek naar validiteit daderprogramma s Europees onderzoek naar effecten daderprogramma s Onderzoek naar de Duluth-methode (Recente) evaluatie van het daderprogramma in Wenen Evaluatie Time-Out Antwerpen Besluit 25 Referenties 27 Algemeen Inhoud / 6 2 Afl. 16 december 2016

9 Veelbelovende praktijken* Onderzoek 1 Investeren in Blended learning om beter samen te werken in de strijd tegen kindermishandeling 1 Sabrina Reggers en Dries Wijckmans 1. Inleiding 1 2. Vorm een keten om kinderen te beschermen 2 3. Wat is blended learning? Definitie Waarom kiezen voor blended learning 5 4. Blended learning in de strijd tegen kindermishandeling Module 1: Kindermishandeling Module 2: Ketensamenwerking De ontwikkeling van de leermaterialen De technische structuur en de daaraan gekoppelde voordelen Praktische info Besluit & toekomstvisie 13 Bronnen Partnergeweld Beschrijving 1 Kinderen en jongeren betrokken bij partnergeweld 1 Hilde Genetello 1. Inleiding 1 2. Hoe worden kinderen betrokken bij het partnergeweld? Tijdens de zwangerschap Ooggetuige Oorgetuige Getuige van de gevolgen Beschermen Mee geweld plegen Zelf slachtoffer worden 4 3. Wat zijn de gevolgen van betrokken zijn bij partnergeweld voor kinderen en jongeren? Onderzoeksgegevens 4 Afl. 16 december 2016 Algemeen Inhoud / 7

10 3.2 Impact op de ontwikkeling Denken en voelen van kinderen betrokken bij partnergeweld 7 4. Hoe kinderen en jongeren betrokken bij partnergeweld ondersteunen en helpen? Veiligheid komt eerst In gesprek gaan met een kind of jongere als je geweld vermoedt In gesprek gaan met de ouder(s) Het kind en de jongere een plaats geven in de interventie(s) naar de ouder(s Besluit 11 Bibliografie 12 2 Zwangerschap en partnergeweld 1 An-Sofie Van Parys, Kristien Roelens & Marleen Temmerman Inleiding 1 1. Prevalentiecijfers 3 2. Gevolgen 4 3. Patronen van partnergeweld tijdens perinatale periode 6 4. Perinatale zorg Signalen en symptomen Screenen en vragen stellen Interventies 14 Bijlage 1: Screenen naar geweld 25 3 Stalking door een (ex)-partner. Het inschatten van risico s met behulp van de Stalking Risk Profile 1 Anne Groenen 1. Situering van (ex-)partnerstalking Stalking door een ex-partner Risico s bij stalking 3 2. Situering van risicotaxatie Ontstaan en definitie Vormen van risicotaxatie 4 3. Stalking Risk Profile (SRP) Ontstaan en doelstelling van het instrument Centrale uitgaanspunten Inhoud 7 4. Besluit: bruikbaarheid van de SRP 10 Bibliografie 11 Algemeen Inhoud / 8 Afl. 16 december 2016

11 4 Partnergeweld bij etnische en seksuele minderheden 1 Sabine Hellemans & Ann Buysse 1. Etnische minderheden Theoretische achtergrond Partnergeweld bij etnische minderheden Mannen vs. vrouwen Het effect van partnergeweld op het welzijn van slachtoffers 5 2. Seksuele minderheden Theoretische achtergrond Partnergeweld bij holebi s vs. hetero s Homomannen vs. lesbische vrouwen 8 3. Prevalentie van partnergeweld bij etnische en seksuele minderheden Etnische minderheidsgroep Seksuele minderheidsgroep Ter besluit Partnergeweld en het mentale, relationele en seksuele welzijn van slachtoffers Mentaal welzijn Slachtoffers van Turkse origine Holebislachtoffers Relationeel en seksueel welzijn in de huidige partnerrelatie Slachtoffers van Turkse origine Holebislachtoffers Implicaties van de onderzoeksresultaten Methodologische implicaties Beleidsimplicaties Algemene conclusie 18 Bibliografie 19 Beleid en regelgeving 1 Partnergeweld in het strafrecht en het strafrechtelijk beleid 1 Karel Berteloot en Pascale Verwimp 1. Beleidsmatige context 1 2. Het misdrijf partnergeweld Opzettelijke slagen of verwondingen Bedreigingen Zedenfeiten: verkrachting of aanranding van de eerbaarheid Belaging 8 Afl. 16 december 2016 Algemeen Inhoud / 9

12 3. Een dossier partnergeweld bij justitie Melding van feiten Seponering door het openbaar ministerie Bemiddeling in strafzaken en minnelijke schikking Gerechtelijk onderzoek en voorlopige hechtenis Dagvaarding voor de strafrechter De mogelijkheden en rechten van het slachtoffer bij partnermisdrijven Besluit 17 Bibliografie 18 2 Vooruitgang in bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld dankzij Verdrag van de Raad van Europa 1 Vicky De Souter 1. Een lange aanloop 2 2. De totstandkoming van het Verdrag 4 3. De uitgangspunten van het Verdrag 7 4. De krachtlijnen van het Verdrag De eerste P Prevention De tweede P Protection De derde P Prosecution De vierde P Integrated Policies GREVIO als sterk monitorend mechanisme Mogelijke voorbehouden De Belgische procedure ter ondertekening en ratificatie De vertaling van het Verdrag naar België Algemeen P revention in België P rotection in België P rosecution in België Integrated P olicies (geïntegreerde politiek) in België Uitdagingen voor België Tot slot 48 Signalen 1 Risicoscreening en risicotaxatie inzake partnergeweld in België 1 Anne Groenen, Anke Van Vossole & Sarah Matkoski 1. Situering 1 2. Risicoscreening Wat? Vormen 3 Algemeen Inhoud / 10 Afl. 16 december 2016

13 2.3 Bestaande instrumenten 4 3. Risicotaxatie Wat? Vormen Bestaande instrumenten RTI PG Risicomanagement Wat? Vormen 12 Conclusie 13 Referenties 14 Concrete aanpak 1 De politionele aanpak van partnergeweld 1 Wim D haese 1. Een kijk op partnergeweld vanuit de visie excellente politiezorg 1 2. De concrete aanpak van partnergeweld door de politie Kennisname, informatieoverdracht en beoordeling van de melding Registratie van de melding Politietussenkomst Reactie op de melding Raadpleging van databanken in functie van de dringende tussenkomst Ambtsverrichtingen Hulpverleningsaanbod aan slachtoffer en verdachte Afhandeling Monitoring Opvolging Evaluatie en afsluiting 8 Besluit 9 Referenties 10 Bijlage: checklist familiaal geweld 11 2 De time-out-methodiek en de Spiraal van Geweld 1 Helen Blow 1. De time out is dus geïnstalleerd, wat nu? 5 2. Tot slot Bibliografie 12 Afl. 16 december 2016 Algemeen Inhoud / 11

14 3 Geweld in partnerrelaties van jongeren 1 Dries Wyckmans, Koen Dedoncker & Josje Beukema 1. Inleiding 1 2. Definities Geweld in jongerenrelaties Geweld volgens jongeren zelf 3 3. Prevalentie 4 4. Vormen specifiek voor relaties onder jongeren Jongeren-specifieke elementen Jongeren-specifieke vormen Geweld online Loverboys en -girls 6 5. Risicofactoren Peer invloed Eerdere ervaringen Middelenmisbruik Psychologische competenties Houding ten opzichte van geweld Oudere partner 9 6. Gevolgen Preventie Wat werkt in primaire preventie? Effectieve primaire preventieprogramma s The Safe Dates project The Fourth R Belgische en Nederlandse projecten en programma s Mood City Besluit 16 Referenties 16 4 Nationale leermaatregelen en familiaal geweld 1 Marleen Van Laere en Christina Clark 1. Daderhulp 1 2. Alternatieve gerechtelijke maatregelen en familiaal geweld Een overzicht Een herstelgerichte visie Hulpverlening en justitie als partners Doelstellingen Doelgroep Overkoepelende thema s Specifieke aanpak bij familiaal geweld 9 3. Slachtoffer in Beeld Homogene groepswerking Slachtoffer in Beeldfamiliaal geweld Doelstellingen 10 Algemeen Inhoud / 12 Afl. 16 december 2016

15 3.1.2 Methodologie Effecten van deze homogene groepen familiaal geweld Sterke punten Beperkingen Slachtoffer in Beeld-koppelgroepen Doelstellingen Inhoudelijk Effecten Beperkingen Dader In-Zicht Motivatie Psycho-educatie Zelfinzicht en reflectie Verwerking en gedragsverandering Maatschappelijk ingebed zijn en basisnoden De partner uitnodigen Aanvullend groepsaanbod Oei! Ik ben niet alleen! Doelgroep Inhoudelijk Evaluatie 21 5 Migrant en slachtoffer van partnergeweld Wat zijn mijn rechten? 1 1. Inleiding 1 2. Wat is partnergeweld? Voorbeelden van partnergeweld Geweldspiraal 3 3. Is wat ik meemaak partnergeweld? 4 4. Ik ben naar België gekomen om herenigd te worden met mijn partner en/of kinderen. Wat zijn mijn rechten? Het recht op een verblijfsvergunning Het recht om te werken Het recht om te studeren 9 5. Ik ben naar België gekomen om herenigd te worden met mijn partner en/of kinderen en ik word geconfronteerd met partnergeweld. Wat zijn mijn rechten? Het recht om erover te praten Het recht om naar een dokter te gaan Het recht om weg te gaan Wat als je cliënt beslist om weg te gaan? Wat je als je beslist om te blijven? Het recht om klacht neer te leggen bij de politie Wat als je klacht indient? Wat als je (nog) geen klacht indient? 12 Afl. 16 december 2016 Algemeen Inhoud / 12 1

16 5.5 Het recht om je verblijfsvergunning te behouden Wat als de partner Belg of EU-burger is? Houd de Dienst Vreemdelingenzaken op de hoogte! Wat als de partner een niet-eu onderdaan is met beperkt of onbeperkt verblijfsrecht? Welke bewijzen kan ik aanvoeren? Wat moet ik doen als mijn verblijfskaart werd ingetrokken? Het recht om te scheiden En de kinderen? Wie kan helpen? 18 Veelbelovende praktijken* Onderzoek 1 Onderzoek naar partnergeweld 1 Helen Blow 1. Bruynooghe, Noelanders en Opdebeeck (1998) 1 2. International Dating Violence Study van Strauss (2008) 2 3. Instituut voor Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (Pieters e.a., 2010) 3 Bibliografie 5 Algemeen Inhoud / 12 2 Afl. 16 december 2016