Zwolle Kampen Netwerkstadvisie. concept voorontwerp tbv stuurgroep 14 juli 2005 Programmabureau Zwolle Kampen Netwerkstad

Transcriptie

1 Zwolle Kampen Netwerkstadvisie concept voorontwerp tbv stuurgroep 14 juli 2005 Programmabureau Zwolle Kampen Netwerkstad

2 Inhoudsopgave Voorwoord Samenvatting 1 Inleiding en leeswijzer 2 Basiskwaliteiten Netwerkstad in perspectief 2.1 Mensen 2.2 Wonen 2.3 Werken 2.4 Voorzieningen 2.5 Landschap en Natuur 2.6 Identiteit en Cultuur 2.7 Toerisme en Recreatie 2.8 Water 2.9 Infrastructuur 3 De Netwerkstad in het nationale en regionale krachtenveld 4 programma van de Netwerkstad 4.1 Infrastructuur: bereikbare knooppunten 4.2 Wonen: gezamenlijk antwoorden op de vraag 4.3 Werken: ruimte voor ontwikkeling 4.4 Landschap en Natuur: behouden en versterken 4.5 Voorzieningen: compleetheid in perspectief 4.6 Identiteit en profilering: binding en onderscheid 4.7 Toerisme: aantrekkelijk voor iedereen 5 Boegbeelden 6 Op koers naar ontwikkelingsstrategie

3 Voorwoord Zwolle en Kampen zijn succesvolle steden. Gemeenten waarin het prettig wonen, werken en leven is. Steden met een rijke historie. In een regio met unieke landschappelijke kwaliteiten. Zwolle en Kampen zijn ambitieuze steden. De regio heeft volop potentie voor kwalitatieve groei in de komende decennia. Kansen die gegrepen moeten worden om de kwaliteiten van de regio te behouden en te versterken, en om de vraag die op de regio afkomt te kunnen beantwoorden. Zwolle en Kampen willen samenwerken bij het bereiken van die kwalitatieve groei. De handen ineenslaan in de Netwerkstad leidt tot extra kracht en extra mogelijkheden. Die synergie is bij sommige vraagstukken onmisbaar met het oog op de omvang van de ontwikkelingen die zich voor doen. In de Zwolle Kampen Netwerkstadvisie beschrijven we de geschiedenis, de stand van zaken en de ambities van de Netwerkstad. Het document geldt als leidraad voor de samenwerking in de komende decennia. Voorgeschiedenis De basis voor Zwolle Kampen Netwerkstad is gelegd op 19 december Toen sloten de gemeenten Kampen, IJsselmuiden, Zwolle en de Provincie Overijssel een samenwerkingsconvenant waarin afspraken zijn opgenomen over een meer gestructureerde samenwerking tussen deze overheden. De samenwerking richt zich op de sociale, economie en fysieke infrastructuur en op de kwaliteit van bestuur. Op basis van deze overeenkomst worden jaarlijks uitvoeringsprogramma s voor Zwolle Kampen Netwerkstad opgesteld en uitgevoerd. Sectorale afstemming vindt regelmatig plaats. Langetermijnvisie Naast uitvoeringsprogramma s heeft Zwolle Kampen Netwerkstad behoefte aan een actuele langetermijnvisie. Een visie die de basis vormt voor samenhang in beleid en die langetermijnafspraken beschrijft. Deze Zwolle Kampen Netwerkstadvisie voorziet in die behoefte.

4 Samenvatting PM

5 Inleiding en leeswijzer Sinds de start van Zwolle Kampen Netwerkstad in 2000 werken Zwolle, Kampen en provincie samen aan projecten op basis van het samenwerkingsconvenant. Om een goed afwegingskader te hebben voor deze projecten, is door de partners afgesproken een strategische visie voor de lange termijn op te stellen. Daarbij staat een aantal strategische plannen op gemeentelijk en provinciaal niveau op stapel zoals het Structuurplan Zwolle, het pilotproject ontwikkelingsplanologie Bypass Kampen en het project Nationaal Landschap. Bovendien brengen ontwikkelingen in en rond de Netwerkstad een sterkere nationale positie van Zwolle Kampen Netwerkstad met zich mee. Met de Netwerkstadvisie en de boegbeelden zorgt Zwolle Kampen Netwerkstad ervoor dat op landelijke ontwikkelingen gezamenlijk pro-actief gereageerd kan worden en dat samen de regie gevoerd wordt, zodat nieuwe ontwikkelingen zo gunstig mogelijk uitpakken voor het gebied. Met deze Netwerkstadvisie wordt een basis gelegd voor het vervolg van de samenwerking. Ten behoeve van deze visie zijn diverse stappen gezet. Begin 2003 zijn in de voorbereidingsfase voor de koersbepaling inventariserende documenten opgesteld, zoals het Lagendocument waarin huidig en toekomstig beleid per fysiek deelgebied is geïnventariseerd. Bovendien zijn ter voorbereiding op de stadsdebatten in Zwolle en Kampen zogenaamde Dilemmakaarten opgesteld. Vervolgens hebben in beide steden en ook op Netwerkstadsniveau debatten plaatsgevonden over de toekomst van Zwolle, Kampen en Zwolle Kampen Netwerkstad. De uitkomsten zijn belangrijk voor beide steden in de strategische documenten zoals het Structuurplan Zwolle, maar ook belangrijk als input voor de Netwerkstadvisie. In het najaar 2004 hebben beide raden de kaders voor het opstellen van de visie vastgesteld en daarmee richting gegeven aan de samenwerkingsthema s en opgaven die voor Zwolle Kampen Netwerkstad van belang zijn. Bij het opstellen van deze Netwerkstadvisie is onder meer gebruik gemaakt van: het Ruimtelijk Ontwerp Zwolle Kampen Netwerkstad (2002); het Lagendocument (Must en HNS, 2003); het Masterplan Toerisme (2002); Bedrijventerreinen Stedelijk Netwerk Zwolle-Kampen, van Werven 2002; Trendkaarten economische ontwikkeling, 2003; de dilemmakaarten die zijn opgesteld voor de stadsdebatten Zwolle en Kampen; de uitkomsten van de stadsdebatten Zwolle en Kampen; de kaderstellende uitspraken, vastgesteld door de raden van Zwolle en Kampen ten behoeve van de visie; de programmatische onderlegger; de strategische agenda maart 2005; de resultaten van de themabijeenkomsten (debatten met het maatschappelijk middenveld: (rapport Zwolle Kampen: de toekomst op tafel ); de voortgang van het project IJsseldelta; het ruimtelijk-strategisch document Kampen 2030 en de Bereikbaarheidsvisie Zwolle Kampen Netwerkstad Politiek-bestuurlijke kaders Eind 2004 zijn door de gemeenteraden van beide gemeentes de politiek-bestuurlijke kaders vastgesteld voor Zwolle Kampen Netwerkstad: 1. Door de veranderende concurrentiepositie van de Zwolle Kampen Netwerkstad kiezen de partners voor een pro-actieve houding waarbij zij ontwikkelingen die op het

6 gebied afkomen, willen accommoderen en gewenste nieuwe ontwikkelingen samen willen stimuleren. 2. De toekomstige verstedelijkingsopgave vanuit de nationale positie van Zwolle Kampen Netwerkstad noopt tot het gezamenlijk oppakken. Dit betekent dat, er passend bij circa inwoners en rekening houdend met een veel groter verzorgingsgebied, een goede balans moet worden gevonden tussen leefklimaat, bereikbaarheid en economie. 3. Bij bovenstaande ontwikkeling hoort ook een gezamenlijke inzet voor het versterken en uitbreiden van een (inter)nationale wegen-, spoorwegen- en waterwegennetwerk met daaraan gekoppeld een uitgebreid regionaal netwerk voor openbaar vervoer, langzaam verkeer, gemotoriseerd verkeer en transport over water (recreatief en zakelijk). 4. Zwolle Kampen Netwerkstad wil haar kwalitatieve compleetheid behouden en versterken door o.a. het stimuleren van synergie tussen bedrijfsleven, onderwijs, logistiek en zorg. 5. Zwolle Kampen Netwerkstad kiest voor het positioneren van grootschalige regionale voorzieningen langs de hoofdwegenstructuur en voor maatschappelijke en zorgvoorzieningen in de directe nabijheid van de verschillende woongebieden. 6. Zwolle Kampen Netwerkstad kiest voor het ontwikkelen van een toeristisch recreatief profiel van nationaal formaat waarbij wordt ingezet op het uitbreiden van het verblijfstoerisme, het versterken van de samenhang tussen beide binnensteden en het uitwerken van het thema water tot toeristisch recreatief profiel. Doelstellingen De politiek-bestuurlijke kaders en de strategische uitgangspunten vormden het uitgangspunt bij het opstellen van de Zwolle Kampen Netwerkstadvisie. Doelstellingen van deze visie zijn: 1. Gezamenlijk uitgangspunt Door de Netwerkstadvisie heeft Zwolle Kampen Netwerkstad een gemeenschappelijk document, waarin op basis van de kwaliteiten en potenties van het gebied èn te verwachten dynamiek en (markt)ontwikkelingen in de toekomst, kansen liggen maar ook keuzes worden gemaakt om gezamenlijk de regie te voeren op een aantal gemeenschappelijke opgaven. 2. Richting, afstemming en verankering De visie moet richting geven aan toekomstige regionale ontwikkelingen en aan de afstemming tussen lokaal en regionaal beleid. Bovendien zal de visie dienen als belangrijke bouwsteen voor het Streekplan. Het structuurplan Zwolle en het Ruimtelijk-strategische document Kampen 2030 en de Strategische visie Kampen 2030 leveren input voor de visie. Omgekeerd zal de Netwerkstadvisie juist door de bredere regionale invalshoek, de netwerksamenwerking en de planhorizonkeuze ook een meerwaarde betekenen voor de lokale plannen en hierin meegenomen worden. De planhorizon van de Netwerkstadvisie ligt op 2030, 10 jaar voorbij de tijdshorizon van het structuurplan Zwolle. 3. Boegbeelden voor de samenwerking De visie zal uitvoeringsgericht zijn. Daarom zal de Netwerkstadvisie een aantal Boegbeeldprojecten bevatten; dit zijn de belangrijkste projecten waar de samenwerking zich op zal richten. Deze Boegbeeldenprojecten worden vanuit het visiedeel onderbouwd. Gelijktijdig met het opstellen van deze visie inventariseert de Netwerkstad projectideeën waarin maatschappelijke organisaties het initiatief nemen. Hiermee wil Netwerkstad de belangstelling en slagkracht vergroten, de uitvoerbaarheid van de Netwerkstadvisie op korte termijn zichtbaar maken, het politiek bestuurlijke draagvlak vergroten en aantonen op welke wijze de overheid hierin een rol kan spelen.

7 4. Voertuig voor gezamenlijke lobby Met de Netwerkstadvisie heeft Zwolle Kampen Netwerkstad een lobby-instrument in handen om het gebied vanuit zijn kwaliteiten te positioneren richting Rijk. Overwegingen Bij het opstellen van de Netwerkstadvisie zijn de volgende overwegingen in het achterhoofd gehouden. Accent op meerwaarde Bij de uitwerking van de politiek-bestuurlijke kaders en de strategische uitgangspunten tot de Zwolle Kampen Netwerkstadvisie is het accent gelegd op de onderbouwing van die punten waar de meerwaarde van de samenwerking wordt geconstateerd. De relevantie van de samenwerking in het project Zwolle Kampen zit in de waarde van de gehele regio, waarbinnen de twee steden een hoofdrol spelen. Zonder dat alles nu voortaan samen moet is het nuttig een gezamenlijke visie op dit regionale vraagstuk te ontwikkelen. Daarmee wordt het gezamenlijke belang aangestuurd dat ervoor kan zorgen dat investeringen en gezamenlijke bestuurlijke beïnvloeding op andere bestuurlijke niveaus kan worden gedaan. Als gevolg hiervan kunnen investeringsstromen op gang komen, maar ook invoeging in nationaal beleid. Heldere keuzes Om invulling te kunnen geven aan een duurzame ontwikkeling van het gebied zullen heldere keuzes gemaakt worden. Stedelijke ontwikkeling en uitbreiding van infrastructuur doen een aanslag op de groene ruimte (natuur, landschap, landbouw, cultuurhistorie). De uitdaging is om de juiste balans te vinden tussen de ontwikkeling van rode functies enerzijds en groene en blauwe functies anderzijds. Om nieuwe stedelijke functies te realiseren, maar ook om de wateropgave te kunnen vervullen, zal plaatselijk transformatie van het landschap nodig zijn; stedelijke (rode) landschappen nemen de plaats in van landelijke (groene) landschappen. In deze nieuwe landschappen staat ontwikkeling van identiteit en kwaliteit voorop. Denken vanuit nationaal en regionaal krachtenveld De Netwerkstadvisie bekijkt het gebied Zwolle Kampen vanuit de (toekomstige) positionering in het nationale en regionale krachtenveld als een regionaal samenhangende, geografische eenheid met gezamenlijke opgaven. De Netwerkstadvisie bekijkt daarbij de ontwikkelingsmogelijkheden voor de langere termijn (2030 en verder). Door vanuit deze regionale samenhang en opgaven èn vanuit de planhorizon 2030 te redeneren heeft de visie een extra betekenis voor de lokale plannen Ruimte voor ideeën van maatschappelijke organisaties De Netwerkstadvisie zal voor de punten van deze strategische agenda een analyse, onderbouwing en richting bieden en daarmee tevens een kader bieden voor de boegbeeldprojecten. Gelijktijdig met het opstellen van deze visie inventariseert de Netwerkstad projectideeën waarin maatschappelijke organisaties het initiatief nemen. Hiermee wil Netwerkstad de belangstelling en slagkracht vergroten, de uitvoerbaarheid van de Netwerkstadvisie op korte termijn zichtbaar maken, het politiek bestuurlijke draagvlak vergroten en aantonen op welke wijze de overheid hierin een rol kan spelen. Ruimte voor eigen beleid overige samenwerking Het programma bestaat uit een bandbreedte van bedrijventerreinen, soorten woningen (woonmilieus) maar ook vrijetijdsprogramma s en niet in de laatste plaats een visie op natuur, water en landschap, die sluitend en eensluidend is. Deze totale, op schaalniveau van beide gemeentes gelegen, gezamenlijke ambitie zorgt ervoor dat ieder voor zich binnen die overeengekomen visie zijn gang kan gaan. De voorgenomen groei kan daarmee goed geaccommodeerd worden. Daarmee wordt ook geen tijd verloren. De concurrentiepositie

8 wordt verbeterd en de kansen die de (nieuwe) infrastructuur biedt, kunnen sneller worden opgepakt en beter worden uitgewerkt. Met de Netwerkstadvisie 2030 kan de samenwerking tussen beide gemeenten, die al enige jaren geleden is gestart, verder uitgebouwd worden. Dit betekent niet dat er geen andere samenwerkingsverbanden mogelijk zijn. Per opgave kan bekeken worden of het noodzakelijk is om een functionele samenwerking aan te gaan met andere overheden. Drie fasen worden onderscheiden In de Netwerkstadvisie worden drie fasen onderscheiden: de periode tot 2010, waarin het bestaande beleid van Zwolle, Kampen en provincie wordt uitgevoerd; van 2010 tot 2020, de tijdshorizon van het structuurbeeld Zwolle 2020 en de periode waarin reeds vastgesteld beleid verder uitgevoerd zal worden; van 2020 tot 2030, de planhorizon van het Ruimtelijk-strategisch document Kampen, de Bereikbaarheidsvisie Zwolle Kampen en de Netwerkstadvisie Strategische Agenda Op 15 maart 2005 is de Strategische Agenda voor Zwolle Kampen Netwerkstad vastgesteld de colleges van de gemeenten Zwolle en Kampen en de provincie Overijssel vastgesteld. U vindt deze uitgangspunten als bijlage in deze uitgave. Daarnaast zijn ze verwerkt in het programma (hoofdstuk 4). Leeswijzer De Netwerkstadvisie is als volgt opgebouwd: voorwoord samenvatting hoofdstuk 1, in deze inleiding wordt teruggeblikt op Netwerkstad Zwolle Kampen en wordt de aanleiding beschreven voor deze Netwerkstadvisie hoofdstuk 2, waarin de basiskwaliteiten van Zwolle Kampen Netwerkstad worden beschreven hoofdstuk 3, waarin de ontwikkelingen in het nationale en regionale krachtenveld van Zwolle Kampen Netwerkstad beschreven. hoofdstuk 4, betreft het programma van de Netwerkstad. Op basis van de kaders en de Strategische Agenda worden de integrale opgaven weergegeven. Vervolgens worden de afspraken en bouwstenen benoemd. De bouwstenen zijn die programma s die vanuit de Netwerkstadvisie een aanvulling vormen op bestaand beleid en lopende projecten. hoofdstuk 5, hierin worden per bouwsteen de programma's uitgewerkt tot integrale opgaven voor potentiële boegbeelden. Boegbeelden zijn die projecten die voor de Netwerkstad een meerwaarde hebben omdat gebruik wordt gemaakt van complementariteit of omdat door samenwerking een meerwaarde ontstaat, of door een combinatie van beide. Het is de bedoeling dat de boegbeeldprojecten een stap vormen naar de uitwerking van de Netwerkstadvisie en dat daar een voorbeeldwerking vanuit gaat voor wat betreft de inhoud en samenwerkingsverbanden. De boegbeelden vormen een aanvulling op de bestaande plannen. oofdstuk 6, onder de titel Op koers naar 2030 wordt de ontwikkelingsstrategie besproken. In dit hoofdstuk zijn de boegbeelden in een fasering gezet zodat een beeld ontstaat over de volgtijdelijkheid en samenhang.

9 2 Basiskwaliteiten Netwerkstad 2.1 Mensen Mensen wonen graag in Zwolle Kampen Netwerkstad. De ligging, centraal in Nederland en als poort naar Noord- en Oost-Nederland, staat garant voor snelle verbindingen naar alle delen van Nederland. De historische steden ademen een bijzondere sfeer uit, waarbij ook sprake is van dynamiek en ontwikkeling. Op nabije afstand bevinden zich bijzondere landschappen, zowel groen als blauw. Locaties die zich bij uitstek lenen voor recreatie. Zwolle en Kampen bieden bovendien volop werkgelegenheid en ruimte voor groei van bedrijvigheid. En er zijn ook tal van voorzieningen, op een hoog niveau en bereikbaar. In Zwolle Kampen Netwerkstad staat de menselijke maat centraal. Er is rust, ruimte en overzicht. De sociale structuur is veelal hecht, met veel vrijwilligers en een rijk verenigingsleven. Met name in Kampen is een sterk kerkelijk leven. De veiligheid is groot. In Zwolle Kampen Netwerkstad woonden eind mensen (Zwolle , Kampen , wordt geactualiseerd). De afgelopen dertig jaar is de bevolking in de Netwerkstad met gemiddeld 1% per jaar toegenomen (Zwolle 1,2 % en Kampen 0,6%). De schattingen over het aantal inwoners in 2030 lopen uiteen met als ondergrens en als bovengrens inwoners. Als ambitie van de Netwerkstad is gekozen voor een groei tot circa inwoners in en ouder en ouder en ouder

10 Bevolking verdeeld over leeftijdscategorieën, 2000, 2010 en % 85 en ouder 85 en ouder 85 en ouder % % % % % Trends Bij de mens van morgen zal de individualisering verder zijn doorgezet, wat effecten zal hebben op de mobiliteit, de sociale verbanden en de behoefte aan kwaliteit en comfort. De verdergaande informatisering versterkt deze ontwikkeling. De stijgende participatiegraad van vrouwen in het arbeidsproces heeft, zeker in de Netwerkstad waar het huidige aandeel nog onder het nationale aandeel ligt, invloed op de woningmarkt, op de mobiliteit, op de sociale verbanden en op de voorzieningen, zoals kinderdagverblijven. Ook met de vergrijzing moet rekening gehouden worden. Vergrijzing stelt eisen aan de huisvesting, aan de zorg, aan ontspanning, aan het openbaar vervoer en aan het onderwijs. Zo stijgt het aantal 75-plussers, waarmee de druk op zorggerelateerd wonen en zorg aanmerkelijk toeneemt. Actieve gepensioneerden zijn op zoek naar leefkwaliteit. Op dit moment laten de ontwikkelingen al een trek zien van het westen van Nederland naar de noordelijke provincies. Deze trek zal in de loop van de jaren toenemen. Dit is een ontwikkeling waar de Netwerkstad rekening mee zal moeten houden. Door de individualisering is er ook een trend dat ouderen langer op zichzelf blijven wonen. Opvallend is dat het aandeel jongeren niet sterk daalt. Voor de vitaliteit van de Netwerkstad is dat een te koesteren ontwikkeling. Het vasthouden van jongeren gaat echter niet vanzelf. Door de goede ontsluiting is het vertrek naar het westen van het land ook gemakkelijker geworden. Daarom zal de Netwerkstad een onderscheidend cultureel en educatief klimaat voor jongeren moeten bieden.

11 2.2 Wonen Zwolle Kampen Netwerkstad bezit bijzondere kwaliteiten die innovatieve, bijzondere en hoogwaardige woonmilieus mogelijk maken. Zwolle Kampen Netwerkstad heeft vanaf de ondertekening van de convenant eind 2000 een pro-actieve houding ingenomen om de verstedelijkingsopgave gezamenlijk op te pakken. Hiertoe zijn programmeringafspraken gemaakt. Voor de periode 2005 tot 2010 is grotendeels bekend waar de toekomstige woningbouw zal plaatsvinden. De Netwerkstad streeft ernaar ruim woningen toe te voegen. Hierover is een convenant gesloten met het Rijk, de provincie en de Netwerkstad, waarbij naast het streefgetal een minimale productie van woningen is afgesproken. Zwolle Zwolle is voor velen een ideale woonstad. De historische binnenstad, de rust en het groen, de hoogwaardige voorzieningen, de goede werkgelegenheid, de centrale ligging in Nederland worden alom gewaardeerd. Daarnaast combineert de stad suburbaan wonen met hoogstedelijke voorzieningen. Het behoud van de vitaliteit van de bestaande wijken verdient dan ook de aandacht. Zwolle kent een grote differentiatie aan woonmilieus: stedelijke milieus rond de binnenstad in Assendorp en Dieze, dorpse woonmilieu s in Berkum, Westenholte en Ittersum, villa s in de Brinkenbuurt en rond het station, groenstedelijk in Zwolle-Zuid, de Aa-landen en Stadshagen. Tot 2010 streeft Zwolle ernaar dat er woningen gebouwd worden. In Holtenbroek is ingrijpende herstructurering in uitvoering. De herstructurering in Kamperpoort is in voorbereiding. De volgende herstructureringsopgave ligt in Dieze-Oost. De herstructurering biedt kansen om in de betreffende wijken meer differentiatie aan te brengen in woonmilieus en prijscategorieën. Zwolle vervult een belangrijke opvangfunctie voor de regio. Dit geldt zeker voor de bijzondere doelgroepen. Zij horen bij de stad en Zwolle wil ook ruimte bieden aan deze groepen. Speerpunt hierbij is uiteraard wonen en zorg. Daarnaast is er aandacht voor woonwagens, woonschepen en maatschappelijke opvang. Zwolle is in toenemende mate een studentenstad. Dit heeft een stijgende vraag naar studentenhuisvesting tot gevolg. Er wordt gewerkt aan zowel tijdelijke als structurele studentenhuisvesting. Kampen In Kampen zijn de grote verschillende landschaptypen, karakteristieken en ligging ten opzichte van de stad (Kampen) en dorp (IJsselmuiden) bepalend voor de identiteit van de woonmilieus. De woningmarkt van Kampen biedt een breed scala aan mogelijkheden. In de historische stad staan enkele honderden monumentale woonhuizen en de buitenwijken kennen zowel voor- als naoorlogse woningbouw in alle vormen. De woningmarkt van Kampen kent echter weinig uitschieters. Er worden vooral woningen gebouwd en ontwikkeld voor de middenklasse. In een aantal naoorlogse wijken is in beperkte schaal- functionele hoogbouw neergezet. De kleine kernen kennen een heel eigen structuur. Bij de ontwikkeling van de meest recente wijken wordt door het opstellen van beeldkwaliteitplannen veel aandacht geschonken aan de kwaliteit. Het open-polderlandschap in vanuit alle kernen snel bereikt. De IJsseldelta geeft de gemeente een unieke landschappelijke kwaliteit. Tot 2010 zullen er in Kampen circa nieuwe woningen gebouwd moeten worden. Daarnaast is er in de Hanzewijk een ingrijpende herstructurering

12 aan de orde. Deze herstructureringsoperatie biedt kansen om in bestaand stedelijk gebied aan de kwalitatieve vragen tegemoet te komen. Afspraken met de regio Op regionaal niveau draagt de Netwerkstad vanuit de gezamenlijke woningbouwopgave ook zorg voor een goede afstemming over de woningbouw. Het overleg tussen de Netwerkstad, de buurgemeenten Zwartewaterland, Dalfsen, Raalte en Olst-Wijhe en de provincie heeft reeds een structureel karakter gekregen. Dit heeft geresulteerd in een convenant waarin is afgesproken dat de buurgemeenten tot 2009 de bouw van tenminste 465 woningen versnellen, waarvan bijna de helft woningbouw is voor lagere inkomensgroepen.

13 2.3 Werken Bedrijven vestigen zich graag in Zwolle Kampen Netwerkstad. De ligging van de Netwerkstad heeft daar onmiskenbaar een belangrijke rol in. De regio ligt in de middenzone van Nederland, tussen de Randstad en de EU-buren Duitsland en Belgie. De combinatie van een goed stedelijk woon- en werkklimaat met een uitzonderlijk ligging, midden in een aantrekkelijk buitengebied blijkt succesvol. De regio is bovendien goed bereikbaar voor zowel de Randstad als soortgelijke grootstedelijke gebieden vlak over de landsgrenzen. Zwolle en Kampen zijn ook aantrekkelijk voor lokaal en regionaal opererende bedrijven en instellingen. Door haar ligging en positie in het nationaal vervoersnetwerk vervullen Zwolle en straks ook Kampen (na de realisering van de Hanzelijn) een planologische scharnierfunctie tussen West- en Noordoost-Nederland. De grote nationale transportassen kruisen elkaar hier: de IJssel als Noord-Zuid-vaarroute, de A28 en N50, de railverbindingen tussen Randstad, Noord-Nederland en het noorden van Duitsland, waaronder de nieuwe Hanzelijn, en tussen Zuid- en Noord Nederland. Daarnaast heeft Zwolle Kampen Netwerkstad een centrumfunctie voor de wijdere regio, die ligt in vijf provincies. De rollen van de Isala-klinieken (het grootste niet-academische ziekenhuis van Nederland met een verzorgingsgebied van bijna een half miljoen inwoners), VU-Windesheim (draagt bij aan een snel groeiende ICT- en kennisinfrastructuur) en de komst van de Zuiderzeehaven mogen niet onvermeld blijven. Zwolle Kampen Netwerkstad kent omvangrijke bedrijventerreinen, met nog volop groeikansen voor de komende jaren. Het onderscheid tussen nat en droog is daarbij overeengekomen. Kampen specialiseert zich met name in watergebonden (zeehaven)bedrijvigheid en glastuinbouw, terwijl Zwolle zich toelegt op transport & distributie, de dienstensector en onderwijs & zorg. Die sectoren zijn tevens de branches waarin Zwolle Kampen Netwerkstad zich op regionaal, nationaal en deels internationaal niveau kan onderscheiden. Het bedrijfsleven is tevreden over de omvang en de aard van het arbeidspotentieel in de regio. Opvallend is dat meer dan de helft van de arbeidsplaatsen in Zwolle wordt ingenomen door iemand van buiten de gemeente. En de helft van die groep komt van buiten Overijssel. Het maakt de bovenregionale positie van de Netwerkstad duidelijk. Bedrijventerreinen Zwolle Kampen Netwerkstad heeft scenario s laten opstellen voor de groei van bedrijventerreinen in de komende jaren. Zwolle komt uit op een groei van 16 hectare per jaar tot Kampen verwacht 8 tot 12 hectare per jaar. Glastuinbouwgebied Koekoekspolder neemt een bijzondere plaats in. Het is in het streekplan Overijssel aangewezen als concentratiegebied voor glastuinbouw. Voor de glastuinbouw, een voor de Netwerkstad belangrijke bedrijvigheid, wordt een groei voorzien naar 250 hectare in 15 tot 20 jaar. Naar verwachting blijft de uitgifte hoog, wat betekent dat rond 2020 de voorraad voor de glastuinbouw mogelijk is uitgegeven. In de Koekoek is thans 70 hectare uitgegeven en nog 230 hectare op voorraad aanwezig. De netto voorraad bedrijventerreinen in Zwolle Kampen Netwerkstad (zowel uitgeefbaar als planologisch vrij hard) bestaat op dit moment uit: 70 hectare segment gemengd bedrijventerreinen, kavels < 1 hectare (bedrijvenpark RW50, Marslanden)

14 170 hectare segment gemengd grootschalig bedrijventerrein (Hessenpoort en reserve) 50 hectare segment natte bedrijventerreinen (Zuiderzeehaven). Kantoren Zwolle onderscheidt zich binnen Zwolle Kampen Netwerkstad door de regionale en bovenregionale kantoren. Deze positie is voor de Netwerkstad en voor Overijssel van bijzondere betekenis en wordt breed erkend. Kampen richt zich op kleinschalige tot middelgrote, lokale kantoren. De positie van Kampen zal zich op termijn kunnen wijzigen, bijvoorbeeld wanneer de bovenregionale infrastructuur is aangepast. De aanleg van de Hanzelijn is in potentie een goede ontwikkellocatie is voor kantoren gecombineerd met wonen. Detailhandel De detailhandel vormt een belangrijke voorziening voor de inwoners en de bezoekers van de Netwerkstad. Voor Zwolle geldt dit met name voor de bovenregionale consument. Het aanbod is zowel in Kampen als in Zwolle voldoende te noemen. In de binnensteden heeft de detailhandel ook een toeristisch-recreatieve functie. Zwolle beschikt in de binnenstad en op een aantal perifere locaties over een aanbod met bovenregionale functie. Op buurt- en wijkniveau heeft Zwolle een netwerk van eerstelijnsvoorzieningen in de woongebieden. In tegenstelling tot veel andere steden heeft Kampen in verhouding veel kleine detaillisten. Door de grote ketens dreigen deze echter weggedrukt te worden. Om onderscheidend te zijn, is het van belang ruimte te bieden aan kleinschalige detailhandel die mogelijk gecombineerd kan worden met creatieve ontwerpers. Landbouw De grondgebonden landbouw is voor de economische structuur van de Netwerkstad van minder groot belang dan andere sectoren. Voor Kampen vormt de landbouw een belangrijk onderdeel van de economie (20% van de arbeidsplaatsen, voor Zwolle 5%). De verwachting is dat het werkgelegenheidsaandeel de komende decennia verder zal dalen: schaalvergroting en bedrijfsbeëindiging zijn daarvan de belangrijkste oorzaken. In het algemeen geldt dat de vitaliteit van de landbouw in de gemeente Zwolle niet sterk is en dat de vitaalste bedrijven van de Netwerkstad in de polder Mastenbroek zitten. Naast landbouw- en veeteeltproducten levert landbouw ook kennis op. De agrikennisstructuur is een bedrijfstak waarmee hoogwaardige kennis aan de landbouw kan worden toegevoegd.

15 2.4 Voorzieningen De Netwerkstad is een vitaal en leefbaar gebied. Het aanbod van voorzieningen is op het niveau van de Netwerkstad vrij compleet, de werkeloosheid is relatief laag en er is een hecht verenigingsleven, zeker in Kampen. Zwolle heeft de nodige voorzieningen op het terrein van zorg, onderwijs, welzijn, sport, cultuur en recreatie. Het aanbod is breed en redelijk compleet; de stad biedt voor elk wat wils en op wijkniveau zijn of komen in Zwolle voorzieningen als een gezondheidscentrum, een wijkcentrum, een winkelcentrum en een kinderboerderij of dierenweide. Kampen heeft van oudsher een vrij compleet voorzieningenniveau gehad. In de afgelopen tien jaar zijn door schaalvergrotingsprocessen binnen onderwijs-, zorg- en gezondheidsinstellingen (o.a. afnemend financieel draagvlak, efficiencyoperaties) enkele belangrijke voorzieningen uit Kampen vertrokken. Voorbeelden daarvan zijn het stadsziekenhuis en diverse HBO-instellingen. Maar door acties van de bevolking is er in ieder geval gezorgd voor de vestiging van een polikliniek van de Isala klinieken. Daardoor is basisziekenhuiszorg beschikbaar gebleven. Voor specialistische behandelingen moet men naar Zwolle. De geestelijke gezondheidszorg (de Zwolse Poort) zal een dependance vestigen in Kampen. Steeds pregnanter komt in beeld dat sommige voorzieningen in Kampen zonder afstemming met Zwolle onvoldoende (financieel) draagvlak hebben en in hun voortbestaan bedreigd kunnen worden. Regionale samenwerking, de vestiging van dependances of het doorvoeren van specialisaties moeten in verschillende varianten zorgdragen voor de aanwezigheid van maatschappelijke voorzieningen in Kampen. Zwolle heeft een grote regionale functie op het terrein van onderwijs en zorg. In Zwolle zijn alle soorten onderwijs aanwezig: van voorschool/basisschool en brede school tot en met hoger en universitair onderwijs. De grote regionale trekkers zijn het Deltion College en Landstede (beide met onder meer MBO-opleidingen), de Ambelt (speciaal onderwijs) en VU- Windesheim (HBO en universiteit). De kunstacademie van Kampen is in het schooljaar 2004/2005 naar Zwolle verhuisd. Met de fusie van Windesheim met de Vrije Universiteit (VU) Amsterdam is Zwolle een complete onderwijsstad geworden. Ruim scholieren en studenten komen van buiten Zwolle, vaak uit de regio. Dankzij de fusie tussen VU en Windesheim gaan studenten en hoogleraren wetenschap en cultuur naar Zwolle brengen en zo meer stedelijke schwung aan Zwolle geven. Studenten zullen zich hier, in grotere getallen dan tot nu toe, gaan huisvesten. Aantallen leerlingen/studenten HBO/Universiteit MBO/ROC Stabiel Kampen concentreert zich de laatste jaren met name op het behoud en versterking van het basis- en voortgezet onderwijs. Het reformatorische Pieter Zandt College heeft met circa leerlingen een functie voor een zeer brede regio. Beide andere scholen voor voortgezet onderwijs, het Almere College en het Ichthus College, hebben een functie voor een wat kleinere regio. Beide scholen hebben het HAVO- en VWO-onderwijs op eigen locaties gehuisvest, maar verwachten hun VMBO-onderwijs binnen enkele jaren gezamenlijk in één nieuw gebouw op één gezamenlijke locatie onder te brengen. Naast de VMBOrichtingen zal ook het VSO en het Leerweg Ondersteunend Onderwijs (LWOO) op deze locatie een plek krijgen.

16 Het speciaal onderwijs staat ondanks het landelijke weer-samen-naar-school-beleid (WSNS) ook in Kampen onder druk. Nog steeds groeit het aantal kinderen dat voor het speciaal onderwijs geïndiceerd wordt. Aan deze groei lijkt voorlopig geen einde te komen. Kampen krijgt op korte termijn een school voor dove en slechthorende kinderen. Binnen brede scholen werkt het onderwijs samen met andere instellingen, zowel op het gebied van welzijn (peuterspeelzaal, kinderopvang, speel-o-theek, bibliotheek e.d.) als op het terrein van zorg (thuiszorg, bureau Jeugdzorg e.d.). Zwolle concentreert daarbij sommige instellingen ook fysiek in één gebouw of op één locatie. Omdat dit in Kampen in verband met de beperkte ruimte vaak onmogelijk is, zal dit alleen bij nieuwbouw een perspectief zijn. Om die reden krijgt het concept brede school in Kampen in eerste instantie een invulling via organisatorische samenwerking. Het vertrek van HBO-onderwijs uit Kampen heeft gevolgen voor de sfeer op straat in de binnenstad van Kampen. De twee theologische universiteiten in Kampen zijn betrekkelijk gering van omvang en hebben niet de intentie om met nieuwe studierichtingen uit te breiden. Zwolle lijkt zich steeds meer als studentenstad te ontwikkelen, zeker nu Windesheim gefuseerd is met de VU. Wellicht kan Kampen een rol spelen bij de realisatie van studentenhuisvesting. Het MBO-onderwijs in Kampen, dat op een klein gedeelte via het Deltion College na, ook nagenoeg verdwenen was, lijkt met de komst van een dependance van het reformatorische Hoornbeeck College weer deels terug te komen. Deze tot nu toe tijdelijke dependance lijkt binnen afzienbare tijd een meer definitieve vorm te krijgen. Gezondheidszorg Met de Isala klinieken beschikt Zwolle over het grootste niet-academische ziekenhuis van Nederland, tevens het eerste niet-academische ziekenhuis met een Ronald McDonald huis. Er werken zesduizend mensen en het verzorgingsgebied omvat mensen. De fusie tussen de ziekenhuizen De Weezenlanden en Sophia krijgt fysiek een gezicht met de spectaculaire plannen voor een nieuw ziekenhuis op de locatie Sophia. De komst van het psychiatrisch ziekenhuis 'De Zwolse Poort' naar Zwolle maakt het aanbod van zorg in de stad nog completer. Omdat met de vergrijzing de vraag naar zorg toeneemt, concentreren de gemeenten samen met zorgaanbieders een deel van deze zorg langs zogenaamde Zorgboulevards. Naast de polikliniek -deels in het voormalige stadsziekenhuis- wordt een nieuw verpleeghuis gerealiseerd. In de directe nabijheid hiervan zullen ouderwoningen, een huisartsenpraktijk, een apotheek en andere zorgaanbieders (waaronder de Zwolse Poort) gehuisvest worden. Tegelijkertijd moet ook op andere plaatsen in Kampen een beter aanbod van wonen en zorg voor ouderen komen. Dat gebeurt in de vorm van woonzorgzones, in onder andere de Hanzewijk maar ook bij de ontwikkeling van nieuwe wijken in de toekomst. Sport Het sportklimaat in Zwolle Kampen Netwerkstad is goed. Zwolse sportorganisatie zoals FC Zwolle (voetbal), Landstede Volleybal en Landstede basketbal bedrijven topsport. Kampen kent veel sportaccommodaties en is uniek met twee voetbalverenigingen in de hoofdklasse van het amateurvoetbal. Zwolle en Kampen investeren fors in hun sportaccommodaties. Dat geldt ook voor de behoefte aan meer individuele sportbeoefening, al speelt de markt daar ook op in. Van belang voor amateurverenigingen zijn voldoende vrijwilligers die de verenigingen in stand houden. Op het niveau van Zwolle Kampen Netwerkstad zijn nog wel inhaalslagen nodig om te komen tot een goede spreiding van (regionale) sportaccommodaties die van goede kwaliteit zijn en er zijn mogelijkheden om grootschalige sportevenementen gezamenlijk te organiseren.

17 Cultuur Jaarlijks bezoeken mensen de Zwolse musea, de bioscopen en de theaters. Het merendeel van deze voorzieningen is in Zwolle gevestigd. Ook Kampen beschikt met de Stadsgehoorzaal over een redelijk groot theaterpodium en er is een nieuwe bioscoop in aanbouw. Er zijn meer zo n zestig cafés en meer dan vijftig restaurants. Het sterrenrestaurant De Librije is de bekendste. Sinds enkele jaren vindt er een inhaalslag plaats op het terrein van de cultuur en uitgaan. Veel Zwollenaren zijn tevreden met het aanbod van kleine musea, het poppodium, de bioscoop, de schouwburg en de kleine festivals. Anderen missen in het aanbod dat wat steden als Deventer of Groningen zo bijzonder maakt: een parel met toeristische aantrekkingskracht, het neusje van de zalm. Het nieuwe theater de Spiegel op het Noordereiland kan daarin een rol vervullen. De schouwburg, de bioscoop en de musea zijn culturele voorzieningen die Kampen een zekere stedelijke allure geven. De renovaties en aanpassingen die op dit moment plaatsvinden bij verschillende van deze instellingen moeten er voor zorgen dat zij ook in de komende jaren een passend cultureel aanbod kunnen verzorgen voor bewoners en bezoekers. Ook wil Kampen de amateurkunst blijven bevorderen. Het brede aanbod van de muziekschool is uniek. De jarenlange aanwezigheid van de kunstacademie heeft het culturele klimaat in Kampen gestimuleerd. Nu deze academie is verhuisd naar Zwolle is het de vraag welk effect dat op het cultureel klimaat in Kampen zal hebben. De komst van de kunstacademie Zwolle zou het culturele klimaat in Zwolle kunnen versterken, maar dan moet er wel meer samenhang komen tussen de diverse culturele initiatieven. Zoals bijvoorbeeld met de amateurkunst, die in Zwolle veelvuldig beoefend wordt. Zwolle kent bijvoorbeeld zeer veel zangkoren. In de uitgaanswereld is inmiddels de nodige samenwerking. Zwolle en Kampen beginnen voor jonge kunstenaars steeds interessanter te worden om zich te vestigen of om na hun opleiding te blijven. Het is een ontwikkeling die voor de identiteit van Zwolle Kampen Netwerkstad in de toekomst belangrijk is.

18 2.5 Landschap en natuur De natuur- en landschapswaarden in de Netwerkstad hebben een directe relatie met het karakter van het gebied als rivierdelta. De IJsseldelta vormt een van de gaafste rivierdelta s van Europa. Het landschap van de IJsseldelta wordt gekenmerkt door grote landschappelijke eenheden. De IJssel snijdt zichzelf een baan door de hoge Sallandse zandgronden om vervolgens uit te monden in de vlakke IJsseldelta. Er is een groot contrast tussen hoog, droog, kleinschalig, bos, en lommerrijk en vlak, overzichtelijk en gevormd door de kracht van water. In het gebied ten westen van Zwolle bevinden zich de polders Kamperveen, Mastenbroek en Kampereiland elk met een eigen verkaveling(-srichting), maat en schaal. Oude IJsselarmen en dijkrestanten, waarvan enkele met littekens van oude doorbraken vertellen het verhaal van de opbouwende en afbrekende krachten van het water. De polder Mastenbroek is uniek vanwege de grote openheid en de geometrische structuur van weteringen met daarlangs wegen en bebouwing. Alleen rond de bebouwing, deels op terpen gelegen, is beplanting gelegen. De Koekoek is eerst verveend en later drooggemalen en bebouwd met uitsluitend glastuinbouw. Het Kampereiland is een recentere zeekleipolder, afgezet onder invloed van getijdenwerking van de voormalige Zuiderzee. Het is een bijzonder rijk landschap met een meer grillige structuur van dijken en vel, zwaar beplante terpen. Ook de Polder Kamperveen-Zalk is een kleipolder met een meer lineaire structuur van wegen, dijken en waterlopen. Het Haerstenbroek, de Venekampen en de Tolhuislanden vormen een open veenweide landschap. Aan de oostzijde van Zwolle met de Vecht en aan de zuidzijde bevinden zich ook natuur- en landschapskwaliteiten, is een kleinschalig landschap met dekzandruggen ontstaan en zijn landgoederen te vinden. Het gebied van de Netwerkstad kent een grote verscheidenheid aan natuurtypen, verbonden aan de verschillende bodemkundige en landschappelijke eenheden. Het is uniek in Nederland dat hier vier plantengeografische districten bij elkaar komen: het Laagveen, Gelders, Fluviatiel en Drents district. Bijna alle buitendijkse gebieden inclusief de randmeren zijn aangemerkt als Vogelrichtlijngebied en deels als Wetlandgebied en Habitatgebied. Het gaat om het Zwarte Meer, Ketelmeer, Vossemeer en Drontermeer. De natuurwaarden zijn gekoppeld aan het agrarische gebruik voor melkveehouderij. De grote, unieke landschappelijke kwaliteiten van de Netwerkstad moeten worden gekoesterd en ontwikkeld. Allereerst betekent dit het behouden en aanscherpen van de ruimtelijke contrasten tussen de verschillende landschapseenheden: het contrast tussen de open en grootschalige veen- en kleigebieden en de gesloten en kleinschalige dekzandgebieden en het contrast tussen IJssel en de meer ingesneden en besloten Vecht. De verschillen in landschappen klinken ook door in de steden en de begrenzing van de steden. De overgang van stad naar land is in de polders scherp, het contrast is hier groot, terwijl de overgangen in de zandgebieden veel diffuser zijn. Ook kan het deltakarakter worden versterkt, waarbij de interactie tussen zee en rivier wordt vergroot.

19 2.6 Identiteit en Cultuur De menselijke maat staat centraal in Zwolle Kampen Netwerkstad. De historische, maar bruisende binnensteden staan zijn voor veel inwoners belangrijke parels. Ook de natuurrijke omgevingen van de steden dragen in grote mate bij aan de identiteit en de cultuur van Zwolle en Kampen. De cultuurhistorische binnensteden vormen samen met het landschap een belangrijk onderdeel van het kapitaal van de Netwerkstad. Samen maken zij Zwolle en Kampen tot een aantrekkijk woon-, leef- en recreatiegebied en leveren daarmee een belangrijke bijdrage aan de economische ontwikkelpotenties. De kleine kernen binnen de gemeenten Kampen en Zwolle kenmerken zich allen door een zeer sterke landschappelijke binding en een sterke eigen identiteit. In veel opzichten lijken de steden op elkaar, alhoewel er natuurlijk ook verschillen zijn. Zwolle wordt door haar bewoners geprezen om de rust, de ruimte, het groen en het water. Van die oude Hanzestad met haar zakelijkheid en zijn zuinigheid gaat rust en welvaart uit. Het is nog een overzichtelijke gemeenschap. De bewoners roemen hun binnenstad. Daarnaast zijn er nog vele fonkelende diamanten. Vaak vinden ze die niet in de Netwerkstad zelf maar in de nabije omgeving. Zwollenaren eigenen zich nogal wat van anderen toe als ze het aantrekkelijke van hun steden beschrijven. Dan worden de bossen op de Veluwe genoemd, de watersportmogelijkheden in de omgeving, Giethoorn, de Weeribben, het oude Sallandse achterland, de schitterende IJssel, de Vecht het Veluwemeer. Vijf attractieparken op een half uur rijden afstand. Maar ook goed bewegwijzerde rondjes in de omgeving. Zwolle is in de beleving van de mensen een fantastische stad, omdat het net geen provinciaal karakter heeft en ook net geen grootstedelijke problematiek kent. Erkend willen worden als stad en niet in alle opzichten een stad willen zijn. Zwolle heeft weinig van de problematiek van grote steden. Je hebt niet meer het ons-kent-ons van een dorp, maar ook niet het individuele en het langs elkaar heen rennen van de grote steden. Zwollenaren worden gekarakteriseerd als bescheiden. Zwolle laat niet zien wat het in huis heeft. Zwolle heeft veel potentie, maar Zwolle is niet echt onderscheidend van andere provinciesteden in de buurt. Sommige Zwollenaren vinden het jammer dat Zwolle te groot is voor het servet en te klein voor het tafellaken. Zwolle zou zichzelf meer op de kaart moeten zetten. Enerzijds is er dus een sterke behoeft een lekkere rustige stad te blijven, maar anderzijds wil men wel gehoord worden. Menig Zwollenaar zit met de worsteling dat je als stad groter wordt en er steeds meer mensen van buiten komen met andere ideeën, gewoontes, behoeften. De andere kant is dat men trots is dat Zwolle in Nederland een andere naam heeft gekregen. Dat sommigen dat nog niet genoeg vinden ligt aan het ambitieniveau dat wordt nagestreefd. Iedere stad wil een complete stad zijn en dat is vaak moeilijk te realiseren, maar juist Zwolle is het eigenlijk wel. Zwolle is Nederlands meest complete stad, omdat het een brede stad is. Water speelt in Kampen een belangrijke rol. De IJssel en Kampen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De ligging van Hanzestad Kampen aan de monding van de IJssel maakte Kampen in het verleden tot een welvarende handelsstad met kooplieden die beschikten over veel ondernemersgeest. Die ondernemersgeest is er nog steeds. Handel, industrie zijn voorname pijlers onder de plaatselijke economie. Dat geldt ook voor recreatie en toerisme. De IJssel speelt daarbij een belangrijke rol, maar ook de historische binnenstad. Kampen heeft een lange en rijke historie. Achter een magnifiek IJsselfront ligt de oude binnenstad die zich laat lezen als een groot geschiedenisboek. Het is een aaneenschakeling van historische gevels en monumentale gebouwen. Kampen hecht aan het verleden en koestert zijn cultureel erfgoed, maar maakt ook werk van hedendaagse cultuur.

20 Kampen is tegelijk ook een groenstad. De zeven kernen kenmerken zich vooral door hun landelijke, rustieke karakter en een tamelijk sterke agrarische sector. Ook de kernen hebben een rijke cultuurhistorie. De sociale samenhang is hier een groot goed. Dynamisch en bedaard, beide elementen zijn belangrijk. Dit alles maakt Kampen tot wat Kampen is. Bij de mensen in de stad en de kernen staat de menselijke maat voorop. Die moet letterlijk maatgevend zijn bij het ontwikkelen van visies en plannen. Anderzijds is er de notie dat Kampen moet bouwen aan zijn toekomst en dat groei en wat daarmee samenhangt noodzakelijk is. Het dilemma tussen tussen bedaard en dynamisch; typerend voor de Kampenaren. Hun kenmerkende grote dosis nuchterheid lost dit uiteindelijk wel weer op. De cultuurhistorische binnensteden vormen samen met het landschap een belangrijk onderdeel van het kapitaal van de Netwerkstad. Samen maken zij Zwolle en Kampen tot een aantrekkijk woon-, leef- en recreatiegebied en leveren daarmee een belangrijke bijdrage aan de economische ontwikkelpotenties. De kleine kernen binnen de gemeenten Kampen en Zwolle kenmerken zich allen door een zeer sterke landschappelijke binding en een sterke eigen identiteit.

21 2.7 Toerisme en recreatie Zwolle en Kampen zijn behoorlijk in trek bij toeristen. Zwolle Kampen Netwerkstad biedt veel bezienswaardigheden en mogelijkheden voor een dagje uit, een stedentrip of een langere vakantie. Zwolle Kampen Netwerkstad trekt momenteel ruim vijf miljoen toeristische dagbezoeken. De toeristische verblijfvoorzieningen bedragen echter ongeveer bedden. Vooral de historische binnensteden zijn trekkers van formaat. De aandacht voor behoud van de cultuurhistorische elementen is sinds jaar en dag in beide steden groot. Ook de groene omgeving en de natuurgebieden in de regio worden door veel bezoekers gezien als een belangrijke aanleidingen om naar de Netwerkstad te komen. Zwolle kent de unieke groene-vingerstructuur, waarbij het buitengebied tot in het centrum van de stad wordt verbonden door parken, singels en andere groene locaties. Het culturele leven wordt ook benut door bezoekers en toeristen. Musea, theaters, festivals, warenmarkten en andere evenementen trekken veel bezoekers uit de regio en de rest van het land. De gemeenten Zwolle en Kampen zien toerisme als een belangrijk onderdeel van de complete stad. Vanuit deze optiek levert toerisme niet alleen een bijdrage aan de versterking van de economie en werkgelegenheid. Een geïntegreerd toeristisch beleid kan ook bijdragen aan de leefbaarheid, vitaliteit, veiligheid en toegankelijkheid van de stad voor de eigen inwoners. Hiernaast kan het toerisme de identiteit en het imago van de stad en/of de regio versterken. Voor de ontwikkeling en stimulering van toerisme en recreatie in Zwolle Kampen Netwerkstad is het Masterplan Toerisme Zwolle-Kampen geschreven, een kaderstellend beleidsplan voor de periode Het Masterplan Toerisme richt zich op drie gebiedseenheden: de stad Zwolle, de stad Kampen en het buitengebied. De gebieden (Zwolle, Kampen en het buitengebied) bezitten afzonderlijk en gezamenlijk bijzondere kwaliteiten, die een onderscheidend en aantrekkelijk toeristisch product vormen. Zowel Zwolle als Kampen hebben een cultuurhistorische binnenstad met een gevarieerde horeca- en winkelfunctie en aantrekkelijke cultuurtoeristische voorzieningen. Ook het buitengebied met het vele water en het open grootschalige landschap met bijzondere landschapskwaliteiten biedt mogelijkheden voor de ontwikkeling van het toerisme. Het behoud, de bevordering en de stimulering van het toeristische product is hierbij afhankelijk van bijvoorbeeld de inrichting van de openbare ruimte, het voorzieningenniveau, het imago, infrastructurele voorzieningen als Bypass en stationslocaties en ontwikkelingen zoals het Nationaal Landschap IJsseldelta.

22 2.8 Water Water is altijd al belangrijk geweest voor Zwolle Kampen Netwerkstad. Water is een belangrijke drager voor de identiteit en imago van de IJsseldelta met haar steden. Water komt terug in cultuur, Hanzesteden, heden en verleden, de IJssel en delta en de wateropgaven. Water zal ook voor de toekomst van de Netwerkstad van groot belang blijven als inspiratiebron. Het thema komt daarom ook specifiek terug in het programma van de Netwerkstad en de boegbeelden. De Netwerkstad is gelegen in de delta van de IJssel, de Overijsselse Vecht en het Zwarte Water. Deze delta wordt in het noorden en westen begrensd door randmeren van de Flevopolder en de Noordoostpolder. De drie genoemde rivieren hebben samen met hun dijken en restanten van oude rivier lopen een grote structurerende werking en dragen bij aan de ruimtelijke kwaliteit van het gebied. Daarbij ontlenen de Hanzesteden Zwolle en Kampen een sterke identiteit aan hun ligging aan de rivier, respectievelijk het Zwarte Water en de IJssel. Het regionale watersysteem heeft per landschappelijke eenheid een eigen karakteristiek patroon. Veel waterstructuren hebben een recreatief en toeristisch gebruik. Waterhuishouding Vanaf de Pannerdense Kop wordt het water van de Rijn over verschillende rivierarmen verdeeld. Bij het huidige maatgevende debiet van m³/s treden reeds knelpunten op in afvoer en daarmee ook veiligheid. Vooral nabij de flessenhals bij Kampen, waar uiterwaarden haast volkomen ontbreken. Naast piekafvoeren (max m³/s voor de IJssel) zorgt een noordwesterstorm hier voor opstuwing van het Ketelmeerpeil en een belemmerende afvoer van rivierwater. Peilbeheer op het IJsselmeer heeft gevolgen voor de hoogten van de waterpeilen in de IJssel. Door de zeespiegel stijging zal na ook het peil van op het IJsselmeer stijgen, omdat de afvoercapaciteit van de sluizen in de Afsluitdijk dan niet meer voldoende mee kan groeien met de extra aanvoer vanuit de IJssel. De invloed van het IJsselmeer is tot Zwolle merkbaar. De balgstuw tussen Ketelmeer en Zwarte Meer gaat bij hevige storm dicht (1 tot 4 keer per jaar), met als doel de gronden rondom het Zwarte Meer te beschermen en verdere opstuwing van het water te voorkomen. In de huidige situatie voldoen alle waterkeringen aan de normen volgens de Deltahoogte. Bij deze hoogte van dijken is rekening gehouden met de situatie waarin piekafvoeren optreden bij westenwind. Het Kampereiland wordt gebruikt als wateropvanggebied (inundatiefrequentie 1/500 per jaar). Er zijn sterk verschillende waterhuishoudkundige situaties in het gebied, verbonden aan de hoogteligging en de bodemsoorten, die elk hun specifieke grondgebruiksmogelijkheden bieden. Globaal is het noordelijk en westelijk deel van het studiegebied laag en nat en het zuidelijk deel hoog en droger. Drinkwatervoorziening In het Engelse werk bij Zwolle wordt voor drinkwater grondwater en oevergronden gewonnen. De winning geschiedt thans niet volgens duurzame principes. Knelpunten zijn de instroming van ernstig vervuild water uit het Zwolse stationsgebied, het feit dat een groot deel van het grondwaterbeschermingsgebied ligt in de bebouwde kom van Zwolle en dat het tracé van de Hanzelijn het waterwingebied doorsnijdt. In hoofdstuk 4, in het programma van Zwolle Kampen Netwerkstad, wordt een aantal integrale opgaven geformuleerd, waarbij de wateropgave nu en in de toekomst (zoals geformuleerd in het Rijksbeleid (WB21)) een belangrijke rol speelt.

23 2.9 Infrastructuur De externe bereikbaarheid heeft altijd een grote rol gespeeld in de ontwikkeling van Zwolle en Kampen. In vroegere jaren betrof dat vooral de bereikbaarheid over het water. Voor beide voormalige Hanzesteden was de IJssel een belangrijke handelsroute tussen Holland, Zeeland, Vlaanderen en het Oostzee gebied. Sinds de vorige eeuw is de nadruk komen te liggen op de bereikbaarheid van beide steden over het spoor en de weg. Vanwege de gunstige bereikbaarheid heeft de regio van Zwolle Kampen Netwerkstad zich in de afgelopen decennia sterk ontwikkeld als (inter-)nationaal scharnierpunt tussen West en Noordoost Nederland en het Noord Duitse achterland. Landelijk gezien telt Zwolle op de stad Utrecht na het grootste aantal spooraansluitingen in verschillende richtingen. Zwolle is een intercitystation en heeft spoorverbindingen met de Randstad (Amersfoort, Utrecht, Amsterdam, Rotterdam en Den Haag), met het noorden (via Meppel naar Leeuwarden en Groningen) met het zuiden (via Deventer naar Arnhem/Nijmegen en Roosendaal) en met het oosten richting Mariënberg en Almelo. Op internationaal niveau is de A28 een schakel in het Trans-Europese wegennet tussen de Randstad, Noord-Duitsland en verder naar Scandinavië. Op nationaal niveau vormt de A28 de hoofdverbindingsas tussen Oost-Nederland (Arnhem/Nijmegen), de Randstad en Midden- Nederland (Utrecht, Amersfoort) en met Noord-Nederland (Groningen, Assen, Leeuwarden). Bij Hattemerbroek komen de A28 en de A50 samen, terwijl bij Lankhorst de A28 zich weer opsplitst in de A28 en de A32. Dit maakt de passage van de A28 door Zwolle van groot belang voor de ontsluiting van Noord-Nederland. Ook de verbinding van de N50 met de A6 speelt in dit netwerk een grote rol vanwege het belang van de A6 als as tussen de Randstad en het Noorden. Op lokaal en regionaal niveau is sprake van een uitgebreid onderliggend wegennet, dat in belangrijke mate de regionale centrumfunctie van de stad Zwolle ondersteunt. Het betreft onder andere de N50 (Kampen), de N35 (Ceintuurbaan in Zwolle, Raalte), de N340 (Dalfsen), de N337 (IJsselallee in Zwolle), en de N377 (Hattem). Daarnaast fungeert de A28 als verbinding voor het verkeer binnen het stadsgewest Zwolle. Mede door het beperkt aantal rivieroverschrijdende verbindingen maakt relatief veel korte afstandsverkeer (regionaal en lokaal verkeer) gebruik van de A28. Op spoorgebied is regionaal met name de Kamperlijn van groot belang voor het verkeer tussen Kampen en Zwolle. Het railsysteem wordt in de regio ondersteund door een uitgebreid netwerk van busverbindingen. Weg (inclusief de fietsverbindingen) en spoor ontsluiten zowel de belangrijke werkgebieden en centra in Kampen en Zwolle als ook de concentraties van onderwijsinstellingen en zorginstellingen in Zwolle. In de afgelopen jaren heeft met name de spoorzone in Zwolle een nieuwe impuls gekregen door middel van de toevoeging van een nieuw ruimtelijk programma. De strategische ligging van Kampen en Zwolle aan de IJssel en nabij het IJsselmeer wordt de komende jaren benut door de aanleg van de Zuiderzeehaven aan de noordkant van Kampen. Belangrijk voor de bereikbaarheid van de Zuiderzeehaven is de verdieping van de vaargeul van de IJssel. Ook voor de bereikbaarheid van de recreatievaart is deze verdieping van belang.

24