Tafels in Beweging 16 krachtige oefeningen om de tafels leuk en effectief te leren vanuit beweging

Transcriptie

1 Tafels in Beweging 16 krachtige oefeningen om de tafels leuk en effectief te leren vanuit beweging 2x2=4 3x4=12 8x3=24 7x11=77 3x12=36 Anneke Bezem

2 Tafels in Beweging 16 krachtige oefeningen om de tafels leuk en effectief te leren vanuit beweging en plezier! De oefeningen kunnen zowel individueel als in groepsverband worden ingezet. E-book Tafels in Beweging Oktober 2016 Copyright 2016 Bureau Bezem Auteur: Anneke Bezem M.Sc. Co-auteur: Marjon Lugthart BSW Illustraties: Ron Verbrugge ISBN Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Ondanks de aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kan noch de schrijver noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen. De auteur, de uitgever en andere betrokkenen bij dit boek aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele gevolgen door het gebruikmaken of toepassen van de informatie in dit E-book. Bureau Bezem 1

3 Inhoud bladzijde Automatiseren van tafels lastig en saai? 3 Waarom tafels leren in beweging? 5 Tafel in kruispatroon 6 Tafel in beeld zetten 8 Tafel stappen op een rechte lijn 11 Tafel stappen vanuit een cirkel 12 Tafel leren met tellen en een stamp 13 Tafel met een stamp of klap 14 Tafel met de pittenzak volgens de klok 15 Tafel met de pittenzak kras-kras gooien 16 Tafel in kruisloop 17 Tafel pinkelen 18 Tafel in kruisloop met pinkelen 19 Duimen om tafel te leren 20 Ballen met de tafel 21 Tafel vanuit de omgevallen acht 22 Tafel-touwtje-springen 23 Tafel kruisloop-stappen 24 Tafel van Pythagoras 26 Nawoord 27 Tafelposter 28 Bureau Bezem 2

4 Automatiseren van tafels lastig en saai? Nee niet met bewegen! Kinderen vinden het vaak lastig om tafels te automatiseren. Als we tafels leren met beweging, zal dit soepeler verlopen. In groep vier wordt meestal gestart met de tafels 1, 2, 5 en 10. In groep vijf worden de tafels 3, 4, 6, 7, 8 en 9 geautomatiseerd. Wat is een tafel? Het is voor een beelddenker belangrijk dat er eerst wordt uitgelegd wat een tafel is. Want als de leerkracht zegt: `We gaan vandaag de tafel van twee leren`, zal de beelddenker meteen denken: waar staat die tafel? Begin met het begrip tafel uit te leggen. Een tafel is een meubelstuk, dus de tafel waar jij aan zit, maar een tafel kan ook een tabel getallen zijn; een rekenreeks. Dus het woord tafel heeft twee betekenissen. `Ken je nog een woord met twee betekenissen?`. Zoek met het kind meer woorden met twee betekenissen. Andere voorbeelden van deze woorden zijn: kussen, bank, ton, school... Wat is vermenigvuldigen? Als het kind het begrip tafel heeft geleerd, gaan ze zien dat vermenigvuldigen herhaald optellen is. Geef inzicht en doorzicht in de tafels. Dat heeft een Beelddenker nodig. Laat zien dat vermenigvuldigen herhaald optellen is. Bureau Bezem 3

5 Leg ontdekkend uit door het volgende op te schrijven: 2=2 2+2= = =8 tot en met =20 `Hoe kunnen we dit korter schrijven?` Laat de beelddenker dit zelf ontdekken. Hij zal de volgende tafelsommen ontdekken: 1x2=2 2x2=4 3x2=6 4x2=8... enz. 10x2=20 Geef daarna het overzicht van alle tafels. Je kunt daarbij de tafelposter van bladzijde 28 laten zien. En zeg: `Kijk deze tafels gaan we allemaal leren en we beginnen vandaag met de tafel van twee`. Daarna moet de tafel worden geautomatiseerd. Door de tafels in beweging te leren, is tafels leren leuk en effectief! Bureau Bezem 4

6 Waarom tafels leren in beweging? Beweging vormt de basis van cognitie. Cognitie betekent waarnemen, leren en problemen oplossen. Erik Scherder, hoogleraar bewegingswetenschappen aan de Rijksuniversiteit van Groningen, zegt; `Bewegen is niet alleen goed voor conditie, maar ook voor cognitie!`. In de hersenen vertonen neuronale systemen, die betrokken zijn bij de motoriek, een grote overlap met de neuronale systemen die een rol spelen bij cognitie. Bij beweging krijgen de hersenen veel zintuiglijke informatie binnen vanuit de spieren en gewrichten, maar ook visuele prikkels (ogen) en auditieve prikkels (oren). Beweging activeert beide hersenhelften en dat betekent dat het hele brein actief is. Leren gaat dan makkelijker! `Bewegen is niet alleen goed voor conditie, maar ook voor cognitie!` Eric Scherder, hoogleraar bewegingswetenschappen aan de RUG Alle oefeningen kunnen worden omgezet naar individuele of groepsbegeleiding. Bureau Bezem 5

7 Tafel in kruispatroon `Hoe activeren we nu beide hersenhelften met beweging?` De rechterhersenhelft bestuurt en activeert de linkerkant van het lichaam en andersom bestuurt en activeert de linkerhersenhelft de rechterkant van het lichaam. Van dit principe maken we gebruik in de bewegingsoefening: Tafel in kruispatroon. Leer het kind eerst de volgende beweging aan: 1. Tik met de rechterhand de linkerschouder aan. 2. Tik met de linkerhand de rechterschouder aan. 3. Tik met de rechterhand de linkerknie aan. 4. Tik met de linkerhand de rechterknie aan. 5. Klap in de handen. Bureau Bezem 6

8 Als de beweging soepel verloopt, komen de sommen van de tafel van twee er bij. 1. Tik met de rechterhand de linkerschouder aan en zeg tegelijkertijd Tik met de linkerhand de rechterschouder aan en zeg tegelijkertijd x. 3. Tik met de rechterhand de linkerknie aan en zeg tegelijkertijd Tik met de linkerhand de rechterknie aan en zeg tegelijkertijd =. 5. Klap in de handen en zeg tegelijkertijd 2. Daarna 2 x 2 = 4 tijdens de beweging als bovenstaande enz. Bureau Bezem 7

9 Tafel in beeld zetten De vorige oefening Tafel in kruispatroon leert de tafel in beweging (lichaamsbesef en lichaamsmotoriek) en opzeggen (auditief). De volgende stap is de Tafel in beeld zetten. Dit is belangrijk omdat we nu de overstap maken naar het platte vlak (geschreven op papier). De oefening bestaat uit het construeren (opbouwen) van een driehoek met daarin dertien kleine driehoeken; de tafel van twee driehoek. Door deze oefening ontstaat ook een beeld van de tafel van twee. We hebben de volgende materialen nodig: A3 papier viltstiften liniaal potlood en gum Je gaat met het kind een driehoek construeren (opbouwen), om vervolgens de tafel van twee in een beeld te zetten. Construeer volgens onderstaand stappenplan: 1. Teken onder aan het blad een horizontale lijn van 16 centimeter. 2. Zet een stip in het midden van dit lijnstuk centimeter recht boven de stip zet je weer een stip. 4. Verbind de bovenste stip met de twee eindpunten van het horizontale lijnstuk. Bureau Bezem 8

10 5. De grote driehoek is klaar! 6. Maak de dertien driehoeken in de grote driehoek door het midden van alle zijden van de driehoek met elkaar te verbinden (zie de tekening). 7. Het kind geeft alle lijnen dezelfde kleur. 8. In de grootste driehoek zet het kind het nummer van de tafel; in dit geval 2. Alle uitkomsten van elke tafel krijgen een eigen, gekozen kleur. 9. Het kind mag nu de uitkomsten van de tafel invullen zoals aangegeven in de tekening. 10.En nu maar oefenen! Bureau Bezem 9

11 TIP Combineer de oefening Tafel in kruispatroon en Tafel in beeld, zodat het kind tijdens de bewegingsoefening Tafel in kruispatroon de antwoorden ziet en kan `spieken`. De combinatie maakt het leren van tafels nog krachtiger. We combineren nu de ruimte met het platte vlak. Door de combinatie van de beide oefeningen gebruikt het kind vijf leeringangen. Als je de tafel aanleert met de bewegingsoefening Tafel in kruispatroon en de geconstrueerde driehoek Tafel in beeld gebruikt het kind vijf leeringangen om de tafel te leren. Te weten: lichaamsmotoriek, handmotoriek, ogen, oren en ritme. Daardoor worden er betere en effectievere verbindingen in het brein aangelegd. En het bewegen zorgt voor een betere samenwerking van de rechter- en linkerhersenhelft. Door een betere samenwerking van de hersenhelften zal de faalangst ook minder kans krijgen en het plezier toenemen! Bureau Bezem 10

12 Tafel stappen op een rechte lijn Het is belangrijk dat er voldoende ruimte is om de stappen te maken. Een gymzaal of schoolplein is een geschikte ruimte. We starten bijvoorbeeld met de antwoorden van de tafel van drie. Een kind maakt tien stappen vooruit en tien stappen achteruit. Bij elke stap zegt het kind hardop het antwoord. Dus op stap 1 zegt het kind 3, op stap 2 zegt het kind 6, enz. En nu stapt het kind achteruit en zegt bij elke stap hardop: De kinderen komen nu ongeveer op hetzelfde punt terug. Zo wordt ook indirect de oriëntatie in de ruimte geoefend. Een kind kan pas tot leren komen als het goed georiënteerd in de ruimte is. Bureau Bezem 11

13 Tafel stappen vanuit een cirkel Dezelfde oefening doen we in een kring. Dit vraagt een betere oriëntatie in de ruimte. De kinderen gaan in een kring staan. Zij maken nu tien stappen naar voren en zeggen hardop bij elke stap de antwoorden van de tafel van drie: De kinderen staan nu heel dicht bij elkaar. De kinderen stappen terug: Nu heeft de kring weer de grootte zoals we starten. TIP Het wordt nog leuker als we op de maat van de muziek stappen. Bureau Bezem 12

14 Tafel leren met tellen en een stamp We gaan bijvoorbeeld de tafel van vijf oefenen. Alle kinderen tellen van 1 tot en met 50. Bij elk antwoord van de tafel van vijf stampt het kind op de grond met zijn voet. Het gaat als volgt: en stamp en stamp - enz. Bureau Bezem 13

15 Tafel met een stamp of klap We gaan de tafel van twee en de tafel van drie combineren. De kinderen tellen van 1 tot en met 30. Bij de antwoorden van de tafel van twee stampen de kinderen op de grond en bij de antwoorden van de tafel van drie klapt het kind in de handen. Het gaat als volgt: 1 2 (stamp) 3 (klap) 4 (stamp) (stamp en klap 7 8 (stamp) 9 (klap) 10 (stamp) (stamp en klap) enz. Zo voelen kinderen met hun lichaam (fysiek) dat bijzondere getallen zijn omdat ze zowel in de tafel van twee als in de tafel van drie zitten. TIP Zet ter ondersteuning de antwoorden van beide tafels in verschillende kleuren naast elkaar op het bord. Variatie Maak twee groepen. De ene groep kinderen stampt op de antwoorden van de tafel van twee en de andere groep kinderen klapt op de antwoorden van de tafel van drie. Varieer op bovenstaande manier naar hartenlust. Bureau Bezem 14

16 Tafel met de pittenzak volgens de klok Een pittenzak is al een heel oud onderwijsattribuut. De pittenzak is simpel zelf te maken. Een stoffen zakje met bonen. De pittenzakken kunnen ook bij onderwijsleermiddelen bedrijven worden besteld. Bijkomend voordeel van deze oefening is dat met deze oefening ook het vangen en gooien wordt geoefend. De kinderen staan in een kring. We gaan bijvoorbeeld de antwoorden van de tafel van vier opnoemen. De pittenzak gaat rechtsom en wordt van kind tot kind gegooid. Houd wel het ritme vast bij het gooien en antwoorden. Bij een fout antwoord gaat de pittenzak weer terug. Net als bij de vorige oefeningen geven de kinderen alleen de antwoorden. Maak er een spel van door de tijd op te nemen. De kinderen mogen elke dag proberen zichzelf te verbeteren. De kinderen vinden het een uitdaging om telkens de tijd te verbeteren. Bureau Bezem 15

17 Tafel met de pittenzak kris-kras gooien De kinderen gaan in een kring staan. Laat de pittenzak willekeurig door de kring gooien op elk antwoord van een tafel. Meet weer de tijd. Als de pittenzak valt, kost dat tijd want de tafel moet opnieuw worden gestart. Ook hier geldt: bij een fout antwoord wordt de pittenzak eerst teruggegooid. Het wordt echt leuk als we twee groepen maken. Elke groep krijgt een pittenzak. De pittenzakken gaan weer rond op de antwoorden van de tafels. De groep die het eerste klaar is, heeft gewonnen. Veel lachen en leuk tafels leren! Bureau Bezem 16

18 Tafel in kruisloop De kruisloopoefening bevordert de samenwerking van de linker- en rechterhersenhelft. De rechterkant van het lichaam wordt gecontroleerd en geactiveerd (aangestuurd) door de linkerhersenhelft. De linkerkant van het lichaam wordt gecontroleerd en geactiveerd door de rechterhersenhelft. Door beide kanten van het lichaam te bewegen, worden beide hersenhelften geactiveerd en leren de hersenhelften samen te werken. `Tik met de rechterhand de linkerknie aan. Tik daarna met de linkerhand de rechterknie aan. Doe deze kruislooppassen iedere dag een paar minuten.` Terwijl de kinderen de kruislooppassen maken, zeggen ze de tafel op. Bureau Bezem 17

19 Tafel Pinkelen Deze oefening bevordert de samenwerking van de linkeren rechterhersenhelft. Het kind kan weer helder denken en effectiever leren. Laat het kind beurtelings met de duim: de wijsvinger, de middelvinger, de ringvinger en de pink aantikken. En weer terug: tik de ringvinger, de middelvinger en de wijsvinger aan. Deze oefening wordt een aantal keren achter elkaar gedaan met beide handen tegelijk. Terwijl het kind pinkelt, zegt hij de tafelsommen op. Bijvoorbeeld 1x4=4, 2x4=8, 3x4=12, enz. Bureau Bezem 18

20 Tafel in kruisloop met pinkelen We gaan nu twee oefeningen combineren. Laat het kind kruislooppassen (zie bladzijde 17) maken en tegelijkertijd pinkelen (zie bladzijde 18). Als dit lukt wordt de tafel opgezegd. Let op De combinatie van pinkelen en kruislopen is lastig voor een kind. Bureau Bezem 19

21 Duimen om tafel te leren Deze oefening bevordert de samenwerking van de linkeren rechterhersenhelft. Het kind kan weer helder denken en effectiever leren. Laat het kind de duim van de rechterhand tegen de wijsvinger en van de linkerhand zetten. Daarna wordt de duim van de linkerhand tegen de wijsvinger van de rechterhand geplaatst. Herhaal deze procedure een aantal maal. Als deze beweging goed gaat, wordt tijdens het duimen de tafel opgezegd. Bureau Bezem 20

22 Ballen met de tafel Deze oefening bevordert de samenwerking van de linkeren rechterhersenhelft. Het ritme van de ballen op de grond zorgt voor nog effectiever leren van de tafel. Het kind krijgt twee ballen die goed op de grond kunnen stuiteren. Hij gaat nu de ballen om de beurt op de grond stuiteren en opvangen. Dus: stuiter met de rechterhand de bal op de grond en vang op en stuiter daarna met de linkerhand de bal op de grond en vang weer op. Als deze beweging soepel verloopt, pakken we de tafelsommen er bij. Het kind blijft in een ritme gooien en de tafel in hetzelfde ritme opzeggen. TIP Doe deze oefening op de maat van de muziek. Bureau Bezem 21

23 Tafel vanuit de omgevallen acht Deze energieoefening bevordert de samenwerking van de linker- en rechterhersenhelft. Daardoor wordt leren makkelijker! Laat het kind de beweging maken volgens het energiepatroon van de `omgevallen` acht (zie tekening). Dit gaat als volgt: het kind houdt de armen gestrekt naar voren met de handpalmen tegen elkaar aan en het kind maakt een grote `omgevallen acht` beweging met de armen. Terwijl deze beweging wordt gemaakt, zegt het kind de tafel op. Bureau Bezem 22

24 Tafel-touwtje-springen Het kind krijgt een springtouw en springt de tafels. Dit mogen alleen de antwoorden zijn; bijvoorbeeld enz. Maar dat kan ook met de hele tafelsommen: 1x2=2, 2x2=4, 2x3=6, enz. Variatie De oefening kan ook in een groep worden gedaan met een lang springtouw. Twee kinderen draaien het touw. De andere kinderen springen één voor één door het touw. Probeer het ritme vast te houden. Bureau Bezem 23

25 Tafel kruisloop-stappen Stappenplan: 1. Begin bij de eerste tafel die problemen geeft. 2. Schrijf op tien (ronde) vouwblaadjes de uitkomsten van bijvoorbeeld de tafel van drie. Kies voor elke tafel een andere kleur. 3. Leg de vouwblaadjes op de grond. Niet in een verticale lijn, maar verspringend. (Zie figuur bladzijde 25) 4. Het kind stapt in kruisloop op de vouwblaadjes. Het kind concentreert zich alleen op de kruisloop bij het stappen en zegt nog geen tafel op. Stappen met rechts is de arm bewegen met links. Dit kan lastig zijn voor kinderen. De kruisloop wordt op bladzijde 17 uitgelegd. 5. Nu stapt het kind in kruisloop op de vouwblaadjes èn spreekt de getallen hardop uit. Het kind mag `spieken` naar de vouwblaadjes. Dus eerste stap en zeg drie, tweede stap en zeg zes, enz. 6. Als dit goed gaat, worden er twee vouwblaadjes omgedraaid. 7. Het kind stapt weer in kruisloop op de vouwblaadjes en zegt de tafelsommen hardop. 8. Het antwoord van de twee omgedraaide vouwblaadjes zegt het kind `uit zijn hoofd`. 9. Als dit goed gaat, worden er weer twee vouwblaadjes omgedraaid. 10.Het kind stapt weer in kruisloop op de vouwblaadjes en zegt de tafelsommen hardop. 11.Het antwoord van de vier omgedraaide vouwblaadjes zegt het kind `uit zijn hoofd`. Bureau Bezem 24

26 12.Herhaal dit proces tot alle vouwblaadjes zijn omgedraaid. 13.Als alle vouwblaadjes zijn omgedraaid, trek je het kind door de tafel heen door met mondbeweging het antwoord te geven (niet met geluid). Het kind moet succeservaringen hebben. Leren is op deze manier leuk! 14.Als dit goed gaat dan terug stappen: , enz. 15.Als dit allemaal goed gaat de formule erbij zeggen. Dus op de eerste stap 1x3=3, tweede stap 2x3=6, enz. Veel beweegplezier! O O O O O O O O O O Dit patroon neerleggen. Bureau Bezem 25

27 Tafel van Pythagoras Een kaart met de uitkomsten van de tafelsommen ter ondersteuning Bureau Bezem 26

28 Nawoord Met deze 16 krachtige oefeningen kunnen de kinderen op een leuke en effectieve manier de tafels leren vanuit beweging! Bij beweging krijgen de hersenen veel zintuigelijke informatie binnen. Dit zorgt er voor dat beide hersenhelften worden geactiveerd. In onze praktijk in Den Helder werken we veel met Leren in Beweging. We verzorgen tevens opleidingen Into Bounce Leren in Beweging voor leerkrachten, remedial Teachers en andere begeleiders van kinderen met leerproblemen. (meer info We wensen iedereen veel leerplezier en vooral veel beweegplezier met het aanleren van de tafels! Marjon Lugthart Anneke Bezem Bureau Bezem 27

29 Tafels in Beweging Bureau Bezem 28