Memo: Verkenning Inkoop Jeugdhulp en Wmo

Transcriptie

1 Memo: Verkenning Inkoop Jeugdhulp en Wmo Platform Zelfredzaam Rivierenland November 2017 Samenvatting Gemeenten en zorgaanbieders hebben één doel voor ogen: het leveren van goede en betaalbare zorg aan de inwoners van de regio Rivierenland. De inkoop en contractering van zorg is een middel om dit te bereiken. De huidige manier waarop wij dit doen, confronteert ons echter met beperkingen. En die verwijderen ons juist verder van ons doel. In deze memo signaleren wij op basis van onze verkenning de knelpunten en doen wij suggesties voor verbetering. Uit onze verkenning wordt duidelijk dat de huidige systematiek van inkopen: geen verandering en innovatie van de zorg op gang brengt; niet resultaatgericht is; weinig ruimte biedt aan professionals; onvoldoende ruimte biedt voor creatieve en innovatieve werkwijzen of aanpakken; onvoldoende basis geeft voor verdergaande samenwerking van gemeenten en zorgaanbieders of zorgaanbieders onderling (gedeelde belanden worden niet of onvoldoende besproken); hoge transactiekosten oplevert voor gemeenten en aanbieders. Als deelnemers van het Platform Zelfredzaam Rivierenland willen wij samenwerken om de zorg en ondersteuning te innoveren en te verbeteren. En om ruimte te geven voor innovatie, creativiteit en professioneel handelen. De zorg en ondersteuning moet daarbij altijd starten met het perspectief van de inwoners. Om verbetering mogelijk te maken, moet het huidige systeem van inkopen en financieren op de schop. Met deze memo hopen wij een aanzet te doen voor die verbetering en de discussie op gang te brengen. 1 nieuwe perspectieven

2 Inleiding Opdracht: preventief werken Met ingang van 2015 zijn de gemeenten in de regio Rivierenland verantwoordelijk voor de hulp en ondersteuning op het terrein van de Wmo en Jeugdhulp. De opdracht aan de gemeenten én zorgaanbieders is dat zij preventief werken. Daarmee wordt bedoeld dat zij uitval en problemen op de verschillende leefdomeinen zo goed en veel mogelijk moeten voorkomen. Dankzij preventief werken kunnen - kortgezegd - inwoners zo lang mogelijk zelfstandig, gezond en veilig wonen en opgroeien. Dit is voor alle partijen een grote opdracht die we alleen in samenhang en samenwerking kunnen uitvoeren. Met andere woorden: werken op basis van een ketengerichte visie en aanpak. Gezamenlijke inkoop en contractering Met de invoering van de nieuwe verantwoordelijkheid in 2015 hebben de tien gemeenten in de regio Rivierenland gezamenlijk de inkoop en contractering van de Wmo en de Jeugdhulp gerealiseerd. Voor deze inkoop zijn voor de duur van vier jaar raamovereenkomsten aangegaan. Deze worden jaarlijks verlengd. Opnieuw inkoop zorg in 2019 Met ingang van 2019 wordt de zorg in het kader van de Wmo2015 en Jeugdhulp voor acht gemeenten in de regio opnieuw ingekocht. Dit is een reden voor de leden van het Platform Zelfredzaam Rivierenland om de huidige wijze van inkopen en contracteren te overdenken. Op basis van deze overdenking willen wij de focus op de toekomst richten en hiervoor een aantal suggesties en aanbevelingen te doen. Totstandkoming memo Deze memo is opgesteld in samenwerking met een aantal zorgaanbieders. Samen verkenden wij tijdens drie bijeenkomsten de huidige situatie en namen wij vijf onderwerpen onder de loep: 2. Kwaliteit van zorg (zorginhoud) 3. Bekostiging-financiering 4. Administratieve lasten 5. Privacy Daarna verkenden wij de kansen die een toekomstige situatie/inkoop kan bieden. Dit is een aantal malen gedeeld met de agendacommissie en de leden van het platform. Deze memo is de weerslag van de inbreng van die leden. 2 nieuwe perspectieven

3 De huidige situatie Uitgangspunten zorginkoop De zorg en ondersteuning aan de inwoners van de regio moet altijd starten met het perspectief van die inwoners. Wat is hun (hulp)vraag? Waaraan hebben zij behoefte? Welke eisen en randvoorwaarden stellen zij aan goede zorg en ondersteuning? Uit lokale beleidsnota s wordt duidelijk dat gemeenten de volgende uitgangspunten hanteren voor de inkoop van zorg: - De zorg moet de zelfredzaamheid en zelfstandigheid van inwoners ondersteunen en vergroten. De inwoner moet gebruikmaken van de eigen mogelijkheden, het netwerk of van algemene voorzieningen. - Maatwerk is mogelijk indien de inzet van de eigen mogelijkheden of algemene voorzieningen niet of onvoldoende mogelijk is. - Zorg moet integraal zijn: één plan, één gezin en één regisseur. - Zorg moet snel, effectief en dichtbij (lokaal) zijn. Vijf onderwerpen Aan de hand van de onderstaande onderwerpen én vanuit het perspectief van inwoners hebben wij de regionale inkoop besproken en overdacht: 2. Kwaliteit van zorg (zorginhoud) 3. Bekostiging-financiering 4. Administratieve lasten 5. Privacy De toegang tot de zorg is binnen de gemeenten verschillend georganiseerd. De opdracht van de (sociale) teams is divers en onduidelijk. Dat komt ook tot uitdrukking in de werkwijzen van deze teams. Ook ervaren wij een verschil in kwaliteit van de teams. Door deze verschillen maken zorgaanbieders op lokaal niveau (werk)afspraken voor het leveren van zorg en ondersteuning aan inwoners. Dit kost tijd en energie, en leidt bovendien tot hoge transactiekosten. 2. Kwaliteit van zorg (zorginhoud) Wij zijn gevangen in de systeemwereld van verantwoorden, protocollen en kwaliteitsindicatoren en -certificaten. Echter, deze instrumenten meten niet de echte kwaliteit. Bij aanvang van een contract vindt een marginale toetsing op kwaliteit plaats. Dit kan leiden tot toelating van aanbieders die geen goede zorg bieden. Een aantal aanbieders heeft geen of slechts een beperkt aantal cliënten in zorg. Hierdoor hebben die aanbieders onvoldoende lokale of regionale binding en bouwen zij onvoldoende kennis op van de lokale of regionale (zorg)infrastructuur. 3. Bekostiging-financiering Met de huidige financieringsvorm (P maal Q) wordt de inspanning beloond en niet het te behalen resultaat. Dat leidt tot minder handelingsvrijheid voor professionals. De kortcyclische financiering belemmert investeringen in de kwaliteit, innovatie en de continuïteit van de zorgaanbieders. Daarnaast wordt in de financiering geen onderscheid gemaakt tussen kleine aanbieders en grotere institutionele aanbieders die tevens specifieke opleidingen en wetenschappelijk onderzoek uitvoeren. Het effect van deze wijze van financieren is dat de samenwerking tussen organisaties en aanbieders in de nulde, eerste of tweede lijn moeizaam op gang komt. 3 nieuwe perspectieven

4 4. Administratieve lasten De huidige financiering leidt tot een hoge administratieve druk bij zowel aanbieders als gemeenten. De verantwoording vindt plaats op uren en minuten. Door de (lokale) verschillen in werkwijzen en eisen aan verantwoording hebben aanbieders lokale afspraken moeten maken. Dit kost tijd en energie, het leidt tot inzet van extra capaciteit bij facturatie- en bewerkingsprocessen en dus tot hogere transactiekosten. 5. Privacy De Wet bescherming persoonsgegevens (Wpb) noodzaakt alle partijen om te investeren in privacy om zodoende een veilige uitwisseling van persoonsgegevens te kunnen garanderen. Wij zien dat er op verschillende wijzen met de privacy en de uitwisseling van gegevens wordt omgegaan. Het effect hiervan is dat er teveel of te weinig relevante informatie wordt uitgewisseld. Nieuwe koers en aanbevelingen samenwerking Van transitie naar transformatie Alle partijen hebben de afgelopen jaren veel werk verzet om de transitie van de Wmo en Jeugdhulp te laten slagen. Wij (gemeenten en aanbieders) zijn hierin redelijk geslaagd: er is niemand tussen wal en schip gevallen, de verantwoording en declaratie komen goed op gang en de professionals weten elkaar steeds beter te vinden. De aandacht lag tot nu toe op de transitie. Dus op de implementatie en verbetering van de uitvoering. Daardoor was de focus onvoldoende gericht op de daadwerkelijke verandering - de transformatie - en verbetering van de zorg. Wij kunnen gezamenlijk de nodige stappen zetten om de zorg en ondersteuning aan inwoners te verbeteren. En hiervoor een koers voor de komende jaren uitzetten. Deze koers lichten wij hieronder toe aan de hand van de vijf onderwerpen. Ook doen wij aanbevelingen voor een nieuwe wijze van samenwerking. Het geven van goede en effectieve zorg en ondersteuning start met een goede triage. Wij zien de volgende alternatieven en kansen: Het organiseren van deskundigheid aan de voorkant van het triageproces door de beschikbaarheid van (een team van) specialisten. Hierdoor kan snel expertise worden ingeroepen. Het beschikbaar stellen van een praktijkondersteuner Jeugd (GGZ) die (eenvoudige) hulp kan bieden. Deze ondersteuner voert een eerste triage uit, zorgt voor positionering bij de huisarts en is de linking-pin met toegang (wijkteam). Het gezamenlijk opbouwen en verbreden van de samenwerking, kennis en expertise van de gemeentelijke (sociale) teams en aanbieders. Het effect is dat inwoners goed en snel geholpen worden en weten op welke manier zij bij hun (hulp)vraag worden ondersteund. 4 nieuwe perspectieven

5 2. Kwaliteit van zorg De kwaliteit van de zorg en ondersteuning kan in onze optiek niet los worden gezien van de financieringssystematiek (zie 3). Ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hieronder reiken wij een aantal alternatieven aan waarvan wij denken dat daarmee de zorg aan onze inwoners kan verbeteren. Wij moeten: een kritische blik werpen op ons handelen en hierop reflecteren. Wij moeten onszelf de vraag stellen: waarom doen wij de dingen zoals wij die doen? We richten ons veel op het systeem van protocollen en registratie en minder op de leefwereld van de zorgvrager. We willen weer terug naar de bedoeling. De kwaliteit wordt niet groter door het hanteren van afvinklijsten of kwaliteitscertificaten, maar door gebruik te maken van inhoudelijk gerichte kwaliteitskaders (VGN); de kwaliteit cyclisch meten op die momenten dat de zorg op een natuurlijke manier in het zorgproces ter sprake komt. Dit gebeurt het liefst in de driehoek zorgvrager, gemeente en professional. Op deze momenten beantwoorden deze partijen de vraag of de zorg en ondersteuning is geleverd die is afgesproken. En of de gewenste doelen en resultaten worden behaald. Een dergelijke manier van werken is minder belastend voor de zorgvrager en tevens een meetmoment voor gemeente en professional; de (interne) kwaliteit bevorderen door een lerende omgeving te creëren. Dit stimuleert de ontwikkeling van de organisatie en haar medewerkers. Het bevordert het aanleren van nieuwe vaardigheden, competenties en werkwijzen. Het effect is dat wij meer inzicht krijgen in de (ervaren) kwaliteit van zorg. Daardoor kunnen gerichte interventies worden gedaan om de zorg te verbeteren. 3. Bekostiging en financiering Zoals wij hierboven opmerkten, kan de bekostiging en financiering van zorg niet los worden gezien van de kwaliteit van zorg. Een andere financiering is nodig. Dit zijn onze suggesties voor een andere financiering: Kiezen voor een financiering voor meerdere jaren. De huidige bekostiging beloont de inspanning en niet het te behalen resultaat. Aanbieders willen graag (financiële) continuïteit in de zorg voor hun cliënten en organisatie (medewerkers en bedrijfsvoering). Een financiering voor meerdere jaren geeft voor een langere periode zekerheid waardoor (financiële) ruimte ontstaat voor investeren, innovatie en verandering. Er is voor een langere periode (financiële) duidelijkheid en zekerheid. Dit vraagt om wederzijds vertrouwen, samenwerking en oog hebben voor elkaars (gedeelde) belangen. Werken op basis van arrangementen. Dit is één van de mogelijkheden om de kwaliteit te vergroten en antwoord te geven op de ondersteuningsvraag van de zorgvrager. Een arrangement biedt een basis voor meer maatwerk, stimuleert creativiteit en nieuwe en innovatieve werkwijzen en samenwerkingsvormen. Dit past goed bij de Wmo (en ook BW-MO), omdat het vaak om langdurige trajecten gaat waarin de ondersteuning persoonsvolgend, flexibel en creatief wordt ingezet. Gebruikmaken van trajectfinanciering: één bedrag per inwoner voor de ondersteuning c.q. zorg. Samen met de inwoner moet een passend arrangement worden samengesteld, binnen het budget én in samenwerking met verschillende organisaties. Zodoende kan beter maatwerk worden geleverd. Dit past goed bij de Jeugdhulp, want hier moet zorg en ondersteuning worden geboden vanuit verschillende organisaties op verschillende momenten en levenspunten. En dat moet bovendien over de schotten heen gebeuren. 5 nieuwe perspectieven

6 Een vast totaalbedrag vaststellen voor het leveren van de zorg en ondersteuning in een bepaald gebied (lumpsum of populatiefinanciering). Voor dit bedrag moet de zorg worden geleverd aan de zorgvragers in een wijk of met bepaalde kenmerken. Het biedt de kans om meer maatwerk te bieden en kan een stimulans zijn voor samenwerking en creativiteit. Dit idee van een vast bedrag past echter wat minder bij de tweedelijns Jeugd GGZ. Het effect is dat meer resultaatgericht gewerkt wordt, de innovatie en creativiteit wordt gestimuleerd en dat het (administratief) proces minder belastend wordt. Door een duidelijk inzicht in kosten (uitgaven) ontstaat er transparantie. Dat draag bij aan het wederzijdse vertrouwen en draagvlak. 4. Administratieve lasten Het is een must om de administratieve lasten en de hiermee verbonden transactiekosten te beperken. Want het geld dat hieraan wordt besteed, gaat niet naar de zorg. Wij kunnen de lasten verlagen door te kiezen voor een andere invulling van de kwaliteit van zorg en voor een andere financieringsvorm. En door te werken aan meer uniformiteit in toegang en administratieve processen. Met andere woorden: minder differentiatie in de afspraken en processen. Het effect is dat minder capaciteit noodzakelijk is. En dat levert een directe besparing op. 5. Beveiliging en bescherming persoonsgegevens Het is erg belangrijk om persoonsgegevens goed te beveiligingen en te beschermen. Dit is een gezamenlijke opgave en een gedeeld belang. Gemeenten en aanbieders moeten samenwerken om de uitwisseling, beveiliging en bescherming van de persoonsgegevens in overeenstemming met de geldende wet- en regelgeving te brengen. Wij moeten met elkaar in gesprek over de waarborging van de privacy van inwoners. Zo kunnen we op cliënt-, systeem- en wet- en regelgevingniveau afspraken maken. En processen, protocollen en systemen uniformeren. Hierdoor beperken we ook de administratieve lasten. Het effect is dat we op een eenduidige en verantwoorde manier gegevens en informatie kunnen uitwisselen. Dit draagt bij aan de efficiency. Vervolg Deze verkenning is het onderwerp van de regionale inspiratiebijeenkomst op 23 november Wij bespreken dan met u welke stappen nodig zijn om de zorg voor inwoners te verbeteren en wat dit betekent voor de inkoop van de zorg per Afhankelijk van de inzichten en uitkomst van de bijeenkomst werken wij een vervolgtraject uit. Platform Zelfredzaam Rivierenland November nieuwe perspectieven