ONDERZOEKSVERSLAG. Rapportage van de toetsing van. Hogeschool Van Hall Larenstein Opleiding Milieukunde Croho-registratienummer: 34284

Transcriptie

1 Van Hall Larenstein ONDERZOEKSVERSLAG Rapportage van de toetsing van Hogeschool Van Hall Larenstein Opleiding Milieukunde Croho-registratienummer: aan het NVAO Accreditatiekader De visitatie vond plaats op 28 april en 7 juni 2006 Inhoud van het verslag Identificatie...2 Managementsamenvatting...4 Bevindingen...6 Bijlage 1: Programma...33 Bijlage 2: Bestudeerde documenten...37 Bijlage 3: Domeinspecifiek referentiekader...38 Bijlage 4: Relatie competenties met de Dublin Descriptoren...39 Bijlage 5: Visitatieteam...40 Bijlage 6: Onafhankelijkheidsverklaringen...41 De verantwoordelijke teamleider: dr. M.S. Leloux namens deze, M.I. van de Velde Certiked November 2006 Pagina 1 van 41

2 Van Hall Larenstein Identificatie Van Hall Instituut Agora CJ Leeuwarden Postbus BV Leeuwarden Telefoon: Voor kwaliteit verantwoordelijke bestuurder: De heer B. Schutte Scope en doel De visitatie heeft betrekking op: Van Hall Instituut HBO opleiding Milieukunde Voltijd, deeltijd Locatie Leeuwarden Doel van het onderzoek is te beoordelen in welke mate het NVAO Beoordelingskader (februari 2003) adequaat worden afgedekt. Teamsamenstelling Teamleider: dr. M.S. Leloux Extern deskundige: Dr. H. van Weenen Secretaris: A.J.C. van Noort Studentlid: A. Garssen Pagina 2 van 41

3 Van Hall Larenstein Werkwijze De opleiding heeft een zelfevaluatie opgesteld ten aanzien van de gevisiteerde opleiding, en deze doen toekomen aan het visitatieteam in april Het visitatieteam heeft een voorbereidende bijeenkomst gehad op 27 april 2006 waarin is vastgesteld dat het zelfevaluatierapport voldoende basis biedt om de visitatie uit te voeren. De eerste visitatiedag is uitgevoerd op 28 april 2006; en op 7 juni 2006 is de tweede visitatiedag uitgevoerd. Het conceptrapport is toegezonden aan het management van de opleiding. Op 21 september zijn schriftelijke reacties opgesteld door de opleiding, die hebben geleid tot onderhavig definitief rapport. In de aanloop naar de visitatie is er éénmaal een bijeenkomst geweest tussen de voorzitter van het visitatieteam en vertegenwoordigers van de Hogeschool. Deze bijeenkomst had een voorlichtend en planningstechnisch karakter. Pagina 3 van 41

4 Van Hall Larenstein Managementsamenvatting Op 25 april 2006 en 7 juni 2006 heeft een visitatieteam van Certiked een visitatie uitgevoerd bij de opleiding Milieukunde van Van Hall Instituut. Doelstelling was een toetsing uit te voeren van de kwaliteit van de opleiding, gerelateerd aan het NVAO Beoordelingskader. Algemeen beeld De opleiding Milieukunde van Hogeschool van Hall Larenstein presenteert zich als een ambitieuze opleiding die milieukundigen aflevert op het gebied van milieuadvisering, milieuonderzoek en milieuprocesmanager. De opleiding heeft een sterke band met het beroepenveld, o.a. door middel van kenniskringen en het lectoraat Water en Ruimte en levert afstudeerders met een goed niveau af. De ambities van de opleiding zijn van een realistisch niveau waarbij opvalt dat men ook een inhoudelijke visie ontwikkelt die leidt tot de vorming van een echte kennisinstelling waarbij intensieve samenwerking met andere regionale en nationale kennisinstellingen en stakeholders wordt gezocht. De beroepsprofielen en daarmee samenhangende beroepscompetenties zijn in samenwerking met het beroepenveld en in afstemming met andere Nederlandse milieukunde opleidingen vastgesteld. De opleiding binnen Van Hall Larenstein kiest echter een duidelijke eigen kleur, waarbij internationalisatie, specialistische verdieping via minoren op speciale expertisegebieden en actionlearning in de deeltijdopleiding opvallen. De voltijdopleiding beslaat vier jaren, waarbij de propedeuse een beroepsoriënterende fase is en er in het tweede jaar meer wordt ingezoomd op de verdieping van de beroepsrollen en beroepsspecifieke vaardigheden. In het derde en vierde jaar is ruimte voor specialisatie binnen één der majoren (resp. milieumanagement en milieukunde), voor verbredende/verdiepende minoren, beroepsspecifieke projectstages en het afstudeeronderzoek. De samenhang binnen het programma wordt mede geborgd binnen het competentiegerichte didactische model waarbij vier leerlijnen (integrale leerlijn, vaardigheidsleerlijn, ervaringsreflectieleerlijn en de studieloopbaanleerlijn) toepassing vinden. Alle stakeholders zijn positief over de breedte van het programma; over de diepgang lopen de meningen wat uiteen. Het visitatieteam is echter van mening dat de opleiding de balans tussen breedte en diepgang voldoende op orde heeft. De student heeft ook voldoende keuzemogelijkheden om het eigen programma samen te stellen en door de verbeterde reflectiemogelijkheden binnen het competentiegerichte model kan dit slechts worden versterkt. Het competentiegerichte onderwijsmodel biedt vele kansen. Het visitatieteam heeft goede verwachtingen van de opzet in drie majoren, maar dit moet nog verder blijken. Het assessment aan het eind van het eerste jaar valt door de goede aanpak op; ook het studieloopbaanbegeleidingstraject en het actionlearning model zijn in de ogen van het visitatieteam interessant. Qua werkvormen dient voldoende aandacht te blijven voor individuele projecten. De voorzieningen zijn als goed beoordeeld, mede door de goed geoutilleerde milieuhal. Er ligt nog een kans in de duurzaamheiddoelstellingen van het eigen schoolgebouw, mede gezien het imago van de opleiding als duurzame school. Pagina 4 van 41

5 Van Hall Larenstein Het eindniveau van de afstudeerscripties is goed, met een goede diversiteit die aansluit bij de beroepspraktijk. Het visitatieteam van Certiked heeft vastgesteld, dat de onderwerpen doelstellingen van de opleiding (facet 1.1), oriëntatie HBO (facet 1.3), kwaliteit medewerkers (facet 3.3), opleidingsspecifieke materiele voorzieningen, zoals de milieuhal (4.1) alsmede het gerealiseerd niveau (6.1) als goed kunnen worden beoordeeld. Alle overige facetten worden als voldoende beoordeeld. Aspecten rond het programma en de studieloopbaanbegeleiding zullen in de toekomst kunnen verbeteren naarmate het competentiegerichte onderwijs verder is uitgekristalliseerd. De huidige basis biedt echter voldoende vertrouwen voor de toekomst. Overwegende dat de opleiding op de essentiële punten voldoende tot zelfs bovengemiddeld scoort en dat de verbeterpunten duidelijk minder prominent zijn, concludeert het visitatieteam van Certiked dat de opleiding Milieukunde Hogeschool van Hall Larenstein positief scoort op alle gevisiteerde onderdelen. Details hieromtrent leest u in de volgende hoofdstukken Pagina 5 van 41

6 Van Hall Larenstein Bevindingen Voor de NVAO-onderwerpen zijn hieronder de bevindingen van het visitatieteam weergegeven. Steeds zijn in de blokken de NVAO-criteria aangegeven die bij betreffend onderwerp en facetten horen, is een beschrijving gegeven van de bevindingen en wordt vervolgens een beoordeling ten aanzien van betreffend facet gegeven. Overzicht van beoordelingen voltijd en deeltijd opleiding Onderwerp en facet Certiked beoordeling Doelstellingen opleiding Domeinspecifieke eisen Niveau: Bachelor Oriëntatie HBO Programma Eisen HBO Relatie doelstellingen / inhoud Samenhang programma Studielast Instroom Duur Afstemming vormgeving / inhoud Beoordeling en toetsing positief goed voldoende goed positief voldoende voldoende voldoende voldoende voldoende voldoende voldoende voldoende Inzet van personeel positief Eisen HBO Kwantiteit personeel Kwaliteit personeel voldoende voldoende goed Voorzieningen positief Materiële voorzieningen Studiebegeleiding goed voldoende Interne kwaliteitszorg positief Evaluatie resultaten Maatregelen tot verbetering Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld voldoende voldoende voldoende Resultaten positief Gerealiseerd niveau Onderwijsrendement goed voldoende Pagina 6 van 41

7 1. Onderwerp: doelstellingen opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein. - De opleiding Milieukunde leidt studenten op die in het brede kleurenspectrum van het milieuwerkveld (grijs, groen, blauw en rood) hun weg kunnen vinden als onderzoeker, adviseur of procesmanager. De milieuonderzoeker kan milieuproblemen duurzaam en integraal oplossen, de milieuadviseur kan milieuproblemen concreet oplossen en de mileuprocesmanager kan milieuproblemen in samenwerking met andere disciplines formuleren en oplossen. De afgestudeerde milieukundige kan op innovatieve wijze bijdragen leveren aan een leefbare en duurzame samenleving. Kenmerkend voor de milieukundige is samenwerking met collega s uit andere disciplines, werken met tegengestelde belangen en schakelen tussen schaalniveaus en inhoud. - De opleiding Milieukunde bestaat uit twee majoren: Milieukunde en Milieumanagement. Met ingang van studiejaar 2006/2007 komt daar een derde major bij. De deeltijd opleiding kent al drie majoren: Milieumanagement, Milieukunde en Mens en Ruimte. - De opleiding heeft zich verbonden aan het beroepsprofiel Milieukundige ingenieur HBO (2002). Dit profiel en de bijbehorende competenties zijn samengesteld door de landelijke werkgroep Intersectoraal Overleg Milieukunde (IOM), waaraan de zes milieukunde opleidingen deelnemen. Het profiel is ontwikkeld op basis van een rapport van de Verkenningscommissie Milieuopleidingen (2000) over de toekomst van HBO Milieuopleidingen in Nederland en interviews met alumni met vier tot vijftien jaar werkervaring in het milieuveld. Het beroepsprofiel is tevens becommentarieerd door onder andere opinieleiders op het gebied van milieu en duurzaamheid. - De opleiding Milieukunde van Van Hall Larenstein is ambitieus: ze wil de meest toonaangevende brede opleiding van Nederland zijn met een sterk internationaal accent, waar studenten worden opgeleid tot change-agents voor en van de toekomst. De opleiding wil zich op de volgende punten van andere opleidingen milieukunde onderscheiden: o Specialisme: specialistische minors op de expertisegebieden van de opleiding o Action-learning: werken en leren versterken elkaar voor deeltijdstudenten o Kennisonderneming Ruimte en Bodem o Internationalisering o Lectoraat Water en Ruimte o Kennisinstelling: de opleiding wil voorop lopen in de kenniscirculatie - Binnen het project met betrekking tot duurzame innovaties in het Milieuonderwijs werken de zes milieuopleidingen sinds eind 2004 aan een competentiegericht Bachelorprogramma. Tegelijkertijd is binnen de opleiding Milieukunde van Van Hall Larenstein een overgang gemaakt naar het denken in competenties. De door de opleiding geformuleerde beroepscompetenties zijn inmiddels door een aantal andere milieukunde opleidingen in Nederland overgenomen. Ook in de toekomst wil de opleiding trendsetter blijven en als voorbeeld voor anderen dienen. Pagina 7 van 41

8 - De opleiding verkrijgt op structurele wijze informatie uit het werkveld, bijvoorbeeld door de externe adviescommissie die twee tot drie keer per jaar bij elkaar komt. De commissie beoogt om vanuit het werkveld naar Van Hall te kijken in de richtingen van onderzoek en onderwijs. De expertise in de commissie is evenredig verdeeld over de majoren. De externe adviescommissie brengt praktijk in de opleiding, maar biedt ook ruggespraak op punten die de opleiding inbrengt. - Aan de opleiding is tevens een lectoraat Integraal Waterbeheer & Ruimtelijke Inrichting verbonden. Het doel van het lectoraat is meervoudig en onder andere gericht op het verzamelen en/of ontwikkelen van kennis met betrekking tot technische, beleidsmatige en managementaspecten op het gebied van integraal waterbeheer, het bijstellen en maatschappelijk actualiseren van de curricula en het realiseren van onderzoeksprojecten met docenten, werkveldpartners en studenten. - In de kenniskringen Ruimte en bodem, Water en Watertechnologie, waar docenten van de opleiding Milieukunde bij betrokken zijn, worden actuele ontwikkelingen besproken. Dit kan leiden tot aanpassingen in de eindkwalificaties en/of het programma. - Binnen het Van Hallinstituut is het project Verandering Onderwijs Concept (VOC) doorgevoerd. Dit houdt in dat alle opleidingen competentiegericht worden vormgegeven. Van de opleiding Milieukunde is sinds het studiejaar 2005/2006 het curriculum competentiegericht gemaakt. Concreet houdt dit in dat ten tijde van de visitatie het eerste en het tweede studiejaar zijn omgevormd. Er is een keuze gemaakt om het in het eerste en tweede jaar in te voeren omdat hierin voornamelijk een binnenschools programma plaatsvindt. In de komende jaren wordt VOC over de andere studiejaren uitgerold. - In dit kader van het project VOC zijn de competentiekaarten uitgewerkt. De externe adviescommissie heeft commentaar geleverd op de eerste versie(s). De opleiding heeft dit verwerkt. De definitieve competentiekaarten, waarin de landelijke competenties van het beroepsprofiel en de algemene hbo-competenties zijn verwerkt, waren begin 2005 gereed. - De opleiding evalueert de eindkwalificaties regelmatig en gebruikt hiervoor de input van vele partijen. De curriculumcommissie bewaakt de competenties en beroepstaken binnen het curriculum. De afstudeerrichtingscoördinatoren komen één maal per periode bij elkaar en bespreken dan onder andere nieuwe ontwikkelingen. De docenten die stages en/of afstudeeropdrachten begeleiden, bespreken met het beroepenveld of de eindkwalificaties voldoende aansluiten bij de eisen uit de beroepspraktijk. - In de deeltijdopleiding wordt intensief samengewerkt met Ecojobs, een uitzendbureau dat gespecialiseerd is in milieufuncties. De opleiding gebruikt de kennis die bij Ecojobs beschikbaar is ten aanzien van de competenties van de junior medewerker milieu bij de ontwikkeling van het curriculum van de deeltijdopleiding. 40 tot 60% van de studenten wordt bemiddeld naar een nieuwe baan. - Binnen het platform Internationalisering worden domeinspecifieke eisen besproken en vergeleken met andere internationale opleidingen binnen en buiten Van Hall Larenstein. - De lector Water en de hoogleraar Watertechnologie onderhouden en vergroten het netwerk met het werkveld. Daarnaast komen docenten in aanraking met vakgenoten doordat ze externe cursussen geven en/of werken in externe projecten (bijvoorbeeld via VHL Training & Consultancy). - Het IOM, waarin alle Milieukunde opleidingen van Nederland zijn vertegenwoordigd, besteedt aandacht aan intercollegiale toetsing (benchmarking). - Internationale oriëntatie gebeurt door het aantrekken van internationale studenten (uit Europa, Afrika en Azië). Momenteel zijn er studenten uit het buitenland in de opleiding (in jaar 3 en 4). Pagina 8 van 41

9 - De student die Milieukunde bij Van Hall Larenstein heeft gestudeerd, is volgens geluiden uit het werkveld herkenbaar doordat hij een combinatie heeft van enthousiasme en doorzettingsvermogen. Daarnaast hebben deze studenten een brede oriëntatie (geen nauwe visie) en dat wordt zeer gewaardeerd. Integraliteit is een kenmerk. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: De opleiding heeft de eindkwalificaties afgestemd op de wensen die leven in de beroepspraktijk. Om te bewerkstelligen dat die aansluiting goed blijft, gebruikt de opleiding input van verschillende partijen van zowel binnen als buiten de opleiding. Dit hangt nauw samen met de visie op de toekomst en de ambities van de opleiding, namelijk toonaangevend zijn in Nederland. De ambities en de wijze waarop daar invulling aan wordt gegeven, maken een goede indruk. Daarom beoordeelt het visitatieteam het facet Domeinspecifieke eisen als goed. 1.2 Niveau De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties. - De opleiding heeft bij de ontwikkeling en vaststelling van de competenties de relatie gelegd met de Dublin Descriptoren. Dit is zichtbaar in de uitwerking van de competenties in de competentiekaarten. In de omschrijving van de competenties wordt voldoende duidelijk in welke mate een beroep wordt gedaan op (toepassing van) kennis en inzicht en of er tevens sprake is van oordeelsvorming. Tevens is per competentie aangegeven over welke kennis de student dient te beschikken, welke vaardigheden noodzakelijk zijn en welke beroepshouding (attitude) daarbij hoort. In de omschrijving van de niveaus waarop de competenties behaald kunnen worden, zijn met name de Dublin Descriptoren Communicatie en Leervaardigheden verwerkt. - Aanvullend bij de competentiekaarten heeft de opleiding een schema uitgewerkt waarin is aangegeven hoe (sterk) de relatie van de competenties is met de Dublin Descriptoren. Dit overzicht is ter illustratie opgenomen in bijlage 4. Het visitatieteam beoordeelt dit schema als correct en overeenstemmend met hetgeen uit de competentiekaarten blijkt. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam concludeert op grond van de bevindingen dat de eindkwalificaties in voldoende mate aansluiten bij het HBO-bachelorniveau. Het visitatieteam baseert zich daarbij op de Dublin Descriptoren voor de HBO-bachelor. Het visitatieteam beoordeelt het facet Niveau daarom als voldoende. Pagina 9 van 41

10 1.3 Oriëntatie HBO De eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door of met het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. Een HBO-bachelor heeft de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of in een samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist of dienstig is. - De competenties zijn uitgewerkt in competentiekaarten. Op deze competentiekaarten wordt aangegeven bij welke beroepsrol de competentie behoort, in welke situatie de competentie wordt toegepast en wat de bijbehorende handelingen en resultaten zijn. - Per competentie zijn beheersingsindicatoren aangegeven, aan de hand waarvan kan worden bepaald of de student de betreffende competentie voldoende beheerst. Tevens is beschreven welke kennis, vaardigheden en attitude ten grondslag liggen aan de betreffende competentie. - Er worden drie niveaus onderscheiden waarop men de competentie kan beheersen. Niveau 1 komt overeen met het einde van de propedeuse, niveau 2 beheerst men aan het einde van het tweede studiejaar en niveau 3 is bereikt aan het einde van de studie. Van iedere competentie is per niveau aangegeven wat het bijbehorende beroepsproduct is. - De opleiding heeft onder afgestudeerden en aanbieders van afstudeeropdrachten geëvalueerd of de eindkwalificaties voldoende zijn voor een beginnend beroepsbeoefenaar. De externe adviescommissie adviseert hierover en ook de lector heeft contact met het werkveld over de eindkwalificaties. Alle partijen zijn positief over het niveau van de eindkwalificaties. - Dit beeld is bevestigd door de stakeholders die tijdens de visitatiedagen zijn geïnterviewd en de documenten die het visitatieteam heeft bestudeerd. - In het geval de eindkwalificaties worden gewijzigd, worden hierbij de Dublin Descriptoren ter hand genomen, zodat gewaarborgd is dat het niveau blijft aansluiten bij hetgeen van een beginnen beroepsbeoefenaar op hbo-niveau mag worden verwacht. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: De eindkwalificaties zijn ontleend aan een in samenspraak met het werkveld ontwikkeld competentieprofiel, waarvan het niveau overeenstemt met dat van een beginnend beroepsbeoefenaar. Bij de beoordeling of de kwalificaties daar nog steeds bij aansluiten heeft de opleiding een belangrijke rol toegewezen aan verschillende externe partijen. Diverse werkveldvertegenwoordigers evalueren dit structureel en uitgebreid. Het visitatieteam beoordeelt het facet Oriëntatie HBO daarom als goed. Beoordeling van het onderwerp Doelstellingen opleiding De opleiding heeft als basis het landelijke competentieprofiel gebruikt. Bij de vertaling van dit profiel in de opleidingscompetenties is het werkveld betrokken geweest. Het niveau van de Hbo-bachelor komt voldoende tot uitdrukking in de eindkwalificaties. De opleiding brengt de studenten op een niveau dat van een beginnen beroepsbeoefenaar mag worden verwacht. Alle onderliggende facetten van dit onderwerp zijn door het visitatieteam als voldoende of goed beoordeeld. De beoordeling van het onderwerp Doelstellingen opleiding als geheel is daarom positief. Pagina 10 van 41

11 2. Onderwerp: programma 2.1 Eisen HBO Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. - Door middel van opdrachten wordt getoetst in welke mate de studenten de beroepshandelingen beheersen en dus beschikken over de beoogde competenties. Dit gebeurt in zo realistisch mogelijke beroepssituaties. Ook de leersituaties worden geplaatst in een bij voorkeur realistische of zo realistisch mogelijke context. Er wordt geprobeerd de student zo veel mogelijk te laten werken aan opdrachten die hij na zijn opleiding in de praktijk kan verwachten. - De opdrachten zijn zodanig geformuleerd dat ze nieuwe elementen toevoegen aan reeds bestaande kennis en vaardigheden. Daarnaast neemt de complexiteit toe. Parallel aan de opdracht worden kennis en vaardigheden toegevoegd aan het arsenaal van de student. Het voordeel is dat op deze wijze de nieuwe kennis en vaardigheden direct gelinkt kunnen worden aan de opdracht en in het verlengde hiervan ook met de beroepsuitoefening. - De omvang van de opdrachten verschilt. Dit is afhankelijk van het feit of de competenties zijn opgesplitst in deelcompetenties. Dit is mogelijk bij competenties die anders te omvangrijk zijn. Daarnaast kunnen competenties ook meerdere keren aan bod komen, maar steeds op een hoger niveau of in een ander context. De complexiteit van de opdrachten neemt toe naarmate de opleiding vordert. - Gedurende de opleiding krijgen de opdrachten een steeds grotere plaats. De kennis en vaardigheden worden geleidelijk minder structureel aangereikt,. De student moet zelf meer initiatief nemen en actief op zoek gaan naar de kennis en vaardigheden die benodigd zijn om de opdracht goed uit te kunnen voeren. - De opleiding maakt gebruik van relevante literatuur. Zowel Nederlandstalige als Engelstalige vakliteratuur wordt gebruikt. Actuele nationale en internationale ontwikkelingen worden betrokken in de uitvoering van de modulen. De dictaten, die regelmatig geactualiseerd worden, worden hierop aangepast. Maar meer nog worden studenten door middel van projecten zelf gestimuleerd op zoek te gaan naar actuele informatie uit diverse bronnen. - Het beroepenveld wordt bij het onderwijs betrokken door middel van gastcolleges en excursies. Daarnaast werken docenten en studenten mee aan projecten, waaronder het RIGO-project Waterlandschap Veluwe. Docenten zijn tevens betrokken bij het geven van externe cursussen en trainingen via VHL Training & Consultancy. Deze activiteiten vormen tevens een impuls voor het reguliere onderwijs. Pagina 11 van 41

12 - De student loopt gedurende zijn opleiding twee soorten stages: een oriëntatiestage van 10 weken en een projectstage van 30 weken. Het doel van de oriëntatiestage is om de student een gevoel te geven hoeveel actoren een rol spelen en hem te leren functioneren in een organisatie. Tevens krijgen studenten een beeld van de rollen van de externe stagebegeleider, zijn takenpakket en verantwoordelijkheden. De oriëntatiestage maakte deel uit van het tweede studiejaar. De tweede stage vindt plaats in het derde studiejaar en staat in het teken van een concrete projectopdracht.de aard en inhoud daarvan wordt in overleg tussen student en o.a. stagebieder en begeleidend docent vastgesteld. Eén van beide stages dient buiten de noordelijke regio vervuld te worden. De opleiding stimuleert internationale stages. - Zowel het vinden van een stageplaats als een afstudeerplaats is de verantwoordelijkheid van de student. Ze kunnen hierbij gebruik maken van het bestand met beschikbare plaatsen van de school. In de hiervoor ontwikkelde stage- en afstudeerwijzer staan de competenties die tijdens die periode aan bod dienen te komen, evenals de richtlijnen waaraan een stage- en afstudeerplek dient te voldoen. - Het afstudeeronderzoek is gerelateerd aan een concrete vraag uit de beroepspraktijk. Het voorstel voor de afstudeeropdracht dient de student in bij de afstudeercoördinator, hij beoordeelt deze onder andere op relevantie en niveau. Dit wordt gedaan naar aanleiding van het projectplan dat de studenten schrijven (studenten studeren in tweetallen af). Het projectplan bestaat uit de algemene context van het onderzoek, de hoofdvraag en deelvragen, de methodiek van verzamelen en methode van gegevens analyse, de indeling van het verslag en eventueel een financiële planning. Na akkoord voor dit plan stort de student zich op het verzamelen en analyseren van gegevens. Uiteindelijk maakt de student een scriptie en geeft naar aanleiding hiervan een presentatie. Daarnaast maakt hij een poster. Bij de presentatie zijn de twee begeleidende docenten, de externe begeleider en een onafhankelijke docent (de opponent ) aanwezig. De begeleidend docent let tijdens de uitvoering van de afstudeeropdracht op of de aanpak past bij het breder geheel. De doelstelling van de afstudeeropdracht is tevens om onderzoekservaring op te doen. - De voltijd student kiest aan het eind van het eerste studiejaar zijn major. De deeltijd student kiest een major bij inschrijving. - Door middel van de kenniskringen wordt ook praktijk in de opleiding gebracht. In de kenniskringen zijn studenten, docenten en lectoren betrokken, maar ook externe stakeholders vanuit het werkveld. De minoren zijn expliciet gekoppeld aan de kenniskringen. - De unit Milieukunde, waartoe de opleidingen Milieukunde, Kust- en Zeestudies en Plattelandsvernieuwing behoren, heeft een coördinatorenoverleg waarin het opleidingsmanagement van de drie opleidingen zitting heeft. In dit overleg worden evaluatie, actualisering en bijsturing van de opleidingen regelmatig besproken. - De zes afstudeercoördinatoren van de drie opleidingen binnen de unit Milieukunde komen één maal per periode bij elkaar. Zij zijn ervoor verantwoordelijk dat binnen de teams actuele ontwikkelingen worden besproken en verwerkt worden in het onderwijs. - Per module is een moduleteam benoemd. De modulecoördinator neemt initiatief voor overleg over de uitvoering van de module en eventuele aanpassingen en actualisering. - Iedere eerste uitvoering van een module wordt uitgebreid geëvalueerd door middel van een panelevaluatie. Hierbij zijn studenten, docenten en het management betrokken. Daarna wordt de module op deze wijze iedere vier jaar uitgebreid geëvalueerd. Uiteraard wordt de module in de tussentijd ook geëvalueerd, maar dan door middel van schriftelijke enquêtes. - Bij de deeltijd opleiding is er een tussenvorm als het aankomt op het inbrengen van de praktijk in het onderwijs en het inzetten van stakeholders. Studenten zijn zelf werkzaam in de praktijk en nemen die werkelijkheid mee in de school. Voor studenten die nog niet beschikken over een relevante baan, wordt in de eerste twee studiejaren door Ecojobs een geschikte baan gezocht. Pagina 12 van 41

13 - De deeltijd opleiding past Action learning toe, waarin de student c.q. werknemer in overleg met zijn leidinggevende en werkveldbegeleidend docent de competentie-eisen vanuit zijn beroep integreert met de opleidingscompetenties. Er kunnen aan modulen gebonden opdrachten uitgevoerd worden in de eigen werksituatie. - De externe partijen die betrokken zijn bij de opleiding (externe adviescommissie, stagegevers, aanbieders van afstudeeropdrachten, opdrachtgevers) hebben een beeld van de praktijkgerichtheid van de opleiding. De opleiding vraagt deze partijen expliciet zich hierover uit te spreken. Over het algemeen zijn ze tevreden over de praktijkgerichtheid. - Er is vaak contact met het werkveld: van dagelijks tot wekelijks. Een voorbeeld van een praktijkvoorbeeld in het onderwijs is een stageopdracht die gebruikt wordt ter illustratie in een college. Een ander voorbeeld: een student heeft gekeken naar de verschillen tussen Nederlandse en Duitse waterschappen. Het rapport wordt in het kader van internationalisering gebruikt in een module. - De opleiding is bewust breed opgezet, maar dit heeft tot gevolg dat een aantal studenten verdieping mist. Tevens heeft een aantal studenten het gevoel dat er in de opleiding zodanig veel aandacht uitgaat naar vaardigheden dat dit ten koste gaat van de kenniscomponent. Het visitatieteam acht het wenselijk dat de opleiding aandacht houdt voor deze balans. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam stelt vast dat studenten gedurende hun opleiding regelmatig in contact komen met de beroepspraktijk. De opleiding betrekt vele signalen met betrekking tot de praktijkgerichtheid van de opleiding. Op grond hiervan beoordeelt het visitatieteam het facet eisen HBO daarom als voldoende. 2.2 Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt de studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. - De rode draad in de opleiding vormen de zeven competenties die uitgewerkt zijn in de competentiekaarten. Alle competenties komen vanaf het begin van de opleiding aan de orde. - In de moduleboeken vinden de studenten een beschrijving van de module, de eindtermen en de studiebelastinguren. De student bespreekt zijn ontwikkeling ten aanzien van de competenties mede aan de hand van het portfolio met zijn studieloopbaanbegeleider. - Doordat van iedere competentie is aangegeven in welke context hij gebruikt dient te worden en wat de bijbehorende beroepsproducten zijn, zijn de leerdoelen goed toetsbaar. - Bestudering van de documenten door het visitatieteam heeft geleerd dat het geheel aan leerdoelen dekkend is voor de eindkwalificaties. De leerdoelen per module zijn vooraf voldoende helder voor de studenten. Pagina 13 van 41

14 - Internationale uitwisseling wordt gestimuleerd omdat de beroepspraktijk beïnvloed wordt door internationale ontwikkelingen. Daarnaast bestaat de mogelijkheid het beroep geheel of gedeeltelijk in het buitenland uit te oefenen. Als studenten een deel van het onderwijsprogramma in het buitenland hebben gedaan, kunnen ze een internationaal etiket halen. Bovendien bestaat de mogelijkheid tot het behalen van een double degree. - Voor de deeltijd studenten is een ander programma samengesteld, waardoor ze een andere leerweg volgen. Doordat de studenten een baan in het werkveld hebben (of dit gedurende de opleiding verkrijgen) maken ze gebruik van een andere leerstijl. EVC s kunnen het studietraject versnellen. - Op diverse manieren vindt evaluatie van de onderwijsinhoud plaats. In het projectgroepoverleg, die bestaat uit kerndocenten, wordt het programma regelmatig geëvalueerd. Na iedere eerste uitvoering van een module wordt een panelevaluatie gehouden. Daarna wordt de module panelevaluatie in een cyclus van vier jaar georganiseerd. Jaarlijks worden alle modulen geëvalueerd door studenten met behulp van enquêtes. Ook in het coördinatorenoverleg en de curriculumcommissie wordt het programma regelmatig geëvalueerd. - De afstudeeropdracht is over het algemeen afkomstig uit de beroepspraktijk. Het contact met het werkveld maakt het mogelijk de eindtermen structureel te toetsen en het functioneren van de student te beoordelen aan de hand van de kwalificaties van een beginnend beroepsbeoefenaar. Op deze wijze wordt periodiek beoordeeld of met het programma de doelstellingen bereikt worden. - Een landelijk doel is om de opleiding Milieukunde meer te richten op adviesbanen; 70% van de afgestudeerden komt namelijk terecht in het advieswerk, 20% komt in het proces, 10% is onderzoek. De basis is daarom breed gehouden. De afstudeerfase is extra lang (5 maanden) en er is een extra stage en minor om te kunnen specialiseren. - De opleiding wil de studenten opleiding tot change agent. In zeer veel modulen, maar met name in de modulen, stages en afstudeeropdracht waarin de rol van adviseur centraal staat, worden de studenten voorbereid hoe ze een transitie zouden kunnen bereiken. - Duurzaamheid staat centraal in de gehele opleiding. Beoordeling door het Certiked visitatieteam Het visitatieteam heeft kunnen vaststellen dat er sprake is van voldoende relatie tussen de doelstellingen van de opleiding en de inhoud van het programma: de doelstellingen worden door de inhoud adequaat afgedekt. Het visitatieteam beoordeelt het facet Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma dan ook als voldoende. Pagina 14 van 41

15 2.3 Samenhang programma Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend studieprogramma. - In de propedeuse krijgt de student vakken die hem de noodzakelijke kennis voor de hoofdfase bieden. Van de acht modulen zijn er vier opleidingspecifiek en vier hogeschoolbreed. De opleidingspecifieke modulen brengen competenties aan die met het milieukundige beroepsprofiel verbonden zijn. De hogeschoolbrede modulen brengen algemene HBO-kwalificaties aan, maar de beroepsproducten zijn opleidingspecifiek. - In de hoofdfase wordt voortgeborduurd op de kennis en vaardigheden die de student reeds heeft opgedaan in de propedeuse. Zo kenmerkt het tweede jaar zich door theoretische en praktische verdieping op milieugebied en verdere vorming van beroepsspecifieke en sociale vaardigheden. Hier worden de studenten ook voorbereid op stages en afstudeerprofiel. In het huidige (oude) derde en vierde studiejaar kunnen studenten een eigen studieroute kiezen. Voor de major milieukunde kiest de student uit zes afstudeerprofielen, namelijk milieutechnologie, watermanagement, integraal bodembeheer, milieuplanologie, milieumanagement en geografische informatiekunde. Voor het profiel milieumanagement kiest de student uit milieuplanologie en milieumanagement. Er wordt rekening gehouden met de vereiste voorkennis. In het nieuwe derde en vierde jaar doen studenten naast een tweetal modules een projectstage en volgen ze minoren voor verdieping en verbreding. De studie wordt afgesloten met een afstudeeropdracht. De moeilijkheidsgraad loopt naarmate de studie vordert steeds verder op en de complexiteit van zowel theorie als opdrachten neemt toe. Dit wordt aangegeven door de drie niveaus van de beheersingsindicatoren. Tevens wordt door middel van projecten en stages een sterke verbinding met de praktijk aangebracht. - Verbredings- en verdiepingsmogelijkheden zijn er in het derde jaar doordat de student onderwijseenheden bij een andere opleiding van Van Hall of andere hbo- of wo-instellingen kan volgen. Ook worden deze mogelijkheden door de minorkeuze gerealiseerd. - In het moduleboek wordt beschreven hoe de betreffende module samenhangt met andere modulen. - In de opleidingscommissie, de curriculumcommissie en tijdens stageterugkomdagen wordt het programma geëvalueerd. Met name vanuit de curriculumcommissie komen voorstellen om de samenhang in het curriculum te verbeteren. - Uit gesprekken die het visitatieteam voerde met studenten blijkt dat zij over het algemeen tevreden zijn met de samenhang die het programma biedt. - Ter informatie voor het visitatieteam heeft de opleiding een schematisch overzicht gemaakt waarin wordt aangegeven welke beroepsproducten centraal staan in welke modules, welke competenties daaraan gerelateerd zijn en op welk niveau de competenties in die module worden behaald. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Op grond van haar bevindingen stelt het visitatieteam vast dat er sprake is van een samenhangend curriculum. Er is niet alleen sprake van toenemende complexiteit in theorie, maar ook in het praktijkdeel is een duidelijk oplopende lijn aangebracht wat betreft de moeilijkheid. Het visitatieteam beoordeelt het facet Samenhang daarom als voldoende. Pagina 15 van 41

16 2.4 Studielast Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. - Het opleiding Milieukunde kent verschillende leerroutes, die afhankelijk zijn van vooropleiding en opleidingskeuze. De onderwijseenheden worden één maal per jaar aangeboden. Vrijwel alle studenten volgende de aangegeven leerroute. - Studenten ontvangen bij aanvang van het studiejaar een studiegids waarin het jaarrooster is opgenomen. Deze informatie is ook digitaal beschikbaar. Te allen tijde is bij de student bekend hoe het studiejaar is ingedeeld, zodat hij zijn planning daarop kan afstemmen. - Studielast en studeerbaarheid zijn vaste onderdelen bij verschillende evaluaties. Het komt aan de orde binnen het opleidingsteam, de opleidingscommissie en de module-evaluaties. Uitkomsten worden geanalyseerd en kunnen tot aanpassing van het programma, of andere maatregelen leiden. Modules die voor het eerst worden aangeboden, krijgen een uitgebreidere (panel)evaluatie waarbij studenten, docenten en het management betrokken zijn. Elke module wordt iedere vier jaar gepaneld. - De opleiding onderzoekt en analyseert de aansluiting met de verschillende vooropleidingen. Eerstejaarsstudenten hebben gedurende de hele propedeuse gesprekken met de studieloopbaanbegeleider. De studievoortgang is daarbij standaard onderwerp van gesprek. Indien de studievoortgang achterblijft, worden extra gesprekken gepland of wordt uiteindelijk doorverwezen naar de decaan. - Aan het einde van het eerste jaar krijgen alle studenten een bindend studieadvies. Studenten die niet voldoen aan de norm worden doorverwezen naar het mbo. De student dient binnen twee jaar zijn propedeuse behaald te hebben. - Met de studiestakers wordt door de decaan een exit interview gehouden. De uitkomsten hiervan worden jaarlijks door middel van een rapportage aan de opleiding beschikbaar gesteld en besproken. - Van Hall behoort tot het aansluitingsnetwerk VO-HO Fryslân. In het kader van deze samenwerking wordt elk jaar een enquête gehouden onder de eerstejaarsstudenten die met name gericht is op de aansluiting tussen vo en ho. De uitkomsten worden jaarlijks gepubliceerd. Dit biedt de mogelijkheid tot benchmarking met andere opleidingen en hogescholen. - Met ingang van het studiejaar 2005/2006 is de opleiding overgegaan op een vier-periodensysteem. Dit heeft tot gevolg dat onderwijsperioden langer zijn, waardoor de studielast beter gespreid kan worden. - De opleiding zou meer aandacht kunnen besteden aan de termijn waarop uitslagen bekend worden gemaakt nadat tentamens en assessments zijn afgelegd. Het visitatieteam heeft meerdere keren het signaal ontvangen dat de cijfers te laat bekend werden gemaakt, waardoor studenten onzeker zijn over al dan niet inschrijven voor herkansingen. Ze hebben altijd de mogelijkheid tot herkansen. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: De leerroute die de opleiding heeft opgesteld wordt over het algemeen gevolgd, maar hiervan kan afgeweken worden. Dit is afhankelijk van onder andere de vooropleiding. De opleiding is alert op factoren die de studielast en studeerbaarheid beïnvloeden, maar mag meer aandacht besteden aan snelle bekendmaking van toetsuitslagen. De studiebelasting wordt wisselend ervaren, maar is passend bij het hbo bachelorniveau. Daarom beoordeelt het visitatieteam het facet Studielast als voldoende. Pagina 16 van 41

17 2.5 Instroom Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: VWO, HAVO, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. - Studenten met vooropleiding HAVO of VWO kunnen bij de opleiding Milieukunde met alle profielen of vakkenpakketten instromen. Studenten met een vierjarige MBO-opleiding zijn ook direct toelaatbaar. - Door de examencommissie kunnen vrijstellingen worden verleend. - Studenten die niet aan de wettelijke toelatingseisen voldoen hebben de mogelijkheid om zomercursussen wiskunde en/of scheikunde te doen. - Alle deeltijd studenten hebben voor aanvang van hun studie een intakegesprek waarin EVC s worden geïnventariseerd. Aan de hand daarvan wordt een studieroute samengesteld. - Er is een medewerker aangesteld die de aansluiting van het voortgezet onderwijs op het HBO monitort. - Vanaf het begin van de opleiding krijgt de student een studieloopbaanbegeleider toegewezen. Er vinden regelmatig gesprekken plaats tussen de student en de studieloopbaangbegeleider. Daarin worden het verloop van de studie en eventuele problemen die de student ondervindt besproken. - De decaan voert exitgesprekken met studenten die voortijdig de opleiding verlaten. Op die manier wordt ook getracht knelpunten met betrekking tot de instroom te identificeren. Vanaf het studiejaar 2005/2006 maken assessments integraal deel uit van het curriculum. Daartoe behoort vanaf het studiejaar 2006/2007 ook een instroom-assessment. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Op grond van het bovenstaande beoordeelt het visitatieteam het facet Instroom als voldoende. Pagina 17 van 41

18 2.6 Duur De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: 240 studiepunten. - Het onderwijsprogramma omvat een vierjarig programma en beslaat 240 creditpoints. De opleiding is ingedeeld in een propedeutische fase van 60 EC s en een hoofdfase van 180 EC s. Elk studiepunt staat voor een belasting van 28 uur. - Elk studiejaar bestaat uit vier perioden van negen weken. Gedurende deze negen weken werken studenten aan twee modulen. Elk studiejaar omvat 60 creditpoints; 15 creditpoints per periode. In de moduleboeken of studenthandleidingen wordt aangegeven uit welke onderdelen de module bestaat en wat de bijbehorende studiebelasting is. Per periode worden twee modulen van 7 studiepunten aangeboden en wordt één studiepunt toegekend aan de studieloopbaanbegeleiding. Bij het deeltijdprogramma is er één module per periode. - Naarmate de opleiding vordert, nemen de contacturen af en neemt het aantal uren dat gereserveerd is voor zelfstudie toe. - De modulen van zowel het voltijd als het deeltijd programma zijn zo georganiseerd dat maximaal tijdens drie dagdelen per week contactmogelijkheid kan worden aangeboden. Voor de voltijd opleiding geldt dit voor maximaal acht aaneengesloten weken per periode. Voor de deeltijd opleiding zijn zes van de tien weken beschikbaar voor contacttijd. - Door middel van Blackboard en Progress wordt de voortgang van de student gevolgd. - De opleiding evalueert per periode de werkelijke studielast van de afzonderlijke modulen door middel van panelevaluaties (per module) en deeltijdevaluaties. Beoordeling door het Certiked visitatieteam: De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum. Daarom beoordeelt het visitatieteam het facet Studieduur als voldoende. 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. - Het didactisch concept van de opleiding is gericht op competenties en uitgewerkt in modulen waarin rollen en beroepsproducten centraal staan. Kenmerkend is dat kennis, vaardigheden en houdingsaspecten geïntegreerd worden om een taak in een praktijkcontext tot een goed resultaat te brengen. Het didactisch concept is bij zowel docenten als studenten bekend. De implementatie van dit competentiegerichte onderwijs loopt nu. Pagina 18 van 41

19 - Er worden drie leerlijnen onderscheiden: een conceptuele, een vaardigheden- en een integrale leerlijn. De kern wordt gevormd door de integrale leerlijn, waarin kenmerkende beroepsvraagstukken door middel van opdrachten op een projectmatige manier worden aangepakt. Ondersteuning wordt geboden vanuit de conceptuele leerlijn die gevormd wordt door de aangeboden theorie. Tot de vaardigheidsleerlijn behoren specifieke beroepsvaardigheden, projectvaardigheden, sociale en communicatieve vaardigheden. De omvang en complexiteit van de opdrachten neemt toe naarmate de opleiding vordert. Dit gaat ten koste van de georganiseerde kennis- en vaardigheidslijn. Dit impliceert dat de hoeveelheid zelfstudie ook toeneemt in de loop van de opleiding. Tot slot zijn er de ervaringsreflectielijn en de studieloopbaanleerlijn die het primaire leerproces ondersteunen. Deze beide leerlijnen zijn binnen de opleiding geïntegreerd. - Op zichzelf staande vakken worden niet meer aangeboden, zij hebben plaats gemaakt voor geïntegreerde modulen die in het teken staan van een bepaalde beroepsrol of beroepsproduct. De competenties worden ook getoetst aan de hand van beroepsproducten. - De werkvormen variëren. Centraal in een module staat een beroepstaak, vaak ontwikkeld in samenwerking met het werkveld, die vaak als een project wordt uitgevoerd. Ter ondersteuning daarvan wordt theorie in de vorm van hoor- en werkcolleges aangeboden. Ook practica, workshops, excursies en gastsprekers maken daar deel van uit. - In meerdere modules is sprake van individuele en groepsopdrachten, die zowel product- als procesgericht zijn. Bij een aantal hogeschoolbrede modules werken studenten Milieukunde samen met studenten van andere opleidingen. De studenten brengen dan expertise behorend bij hun eigen opleiding in het projectteam. - Ook in de deeltijd opleiding is er sprake van veel groepswerk. Dit wordt door deze studenten als nadelig ervaren, omdat het moeilijk is bij elkaar te komen en dat te combineren met werk en eventuele andere verplichtingen. - De studenten worden opgeleid tot brede milieukundigen, maar studenten die behoefte hebben aan verdieping hebben hiertoe de mogelijkheid door een gerichte keuze te maken van de opdrachten in modulen, minoren, stages en afstuderen. De student krijgt ondersteuning bij het maken van de keuzes door middel van de studieloopbaanbegeleiding. - De visie van Van Hall is dat de student zelf verantwoordelijk is voor zijn ontwikkeling en het leerproces dat hij doormaakt. De student wordt meer losgelaten, hij dient zich dus actief en zelfstandig op te stellen. De aard van de opdrachten en projecten nodigt uit tot een actieve opstelling en de docenten geven minder sturing. Ondersteuning van het leerproces krijgt de student in de vorm van studieloopbaanbegeleiding - Om te voorkomen dat studenten zich onttrekken aan actieve deelname in de groepen wordt tevens individueel getoetst. Docenten zien het als een voordeel dat ze binnen het nieuwe curriculum meer zicht krijgen op de individuele prestaties van studenten. Dat biedt hun de mogelijkheid meer gericht feedback te kunnen geven aan de studenten. - Na afronding van elke onderwijsperiode wordt het aangeboden onderwijs en de daarbij behorende werkvormen geëvalueerd door middel van studentenpanels. In de docentenvergaderingen komen de rapportages van de evaluaties ter sprake. Negatieve evaluaties worden ook besproken in de opleidingscommissie. Daarnaast is de curriculumcommissie in januari 2006 in het leven geroepen. Deze commissie, die bestaat uit vijf mensen, heeft de taak om het onderwijs nieuwe stijl te bewaken. Een deeltaak is om te bewaken wat is afgesproken rondom het behandelen van diverse competenties en het kijken naar verbeteringen op dit vlak. Een andere deeltaak is om de leerlijnen naar voren te halen en te kijken waar de kennisgebieden verwerkt zijn. De oorsprong hiervan ligt in de vraag waar delen uit het oude programma terug te vinden zijn in het nieuwe programma. Daarnaast bewaakt men de samenhang in het programma. Pagina 19 van 41

20 Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Binnen de opleiding staan beroepsgerichte opdrachten staan centraal en de werkvormen worden hier op afgestemd. Kenmerkend voor de uitwerking van het didactisch concept is dat er gewerkt wordt aan beroepsproducten, overwegend in een praktijkcontext. Het didactisch concept is bekend bij docenten en studenten. Op grond hiervan beoordeelt het visitatieteam het facet Afstemming tussen vorm en inhoud als voldoende. 2.8 Beoordeling en toetsing Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. - Het studieprogramma dat afgebouwd wordt, kent zowel individuele schriftelijke toetsen (meestal aan de hand van een casus) als groepsopdrachten. De studenten krijgen twee keer per jaar de gelegenheid een toets af te leggen. Het visitatieteams heeft tentamens bekeken en geconstateerd dat ze over het algemeen goed zijn wat betreft niveau en inhoud. - Met ingang van het studiejaar 2005/2006 is een competentiegericht onderwijsprogramma ingevoerd. De wijze van toetsen is modulespecifiek en kan variëren van schriftelijke tentamens, verslagen, presentaties en posters tot de organisatie van bijeenkomsten en symposia. Het docententeam van een module bepaalt de diepgang, complexiteit en zwaarte van de toetsen. - Studenten worden individueel beoordeeld. Soms vindt een groepsbeoordeling plaats, waarbij de mogelijkheid bestaat om tot een individuele beoordeling over te gaan. Bij twee modulen in het vierde jaar wordt een groepsopdracht verstrekt, maar vindt een individueel beoordelingsgesprek plaats. - Projecten worden zowel productgericht als procesgericht beoordeeld. Dit wordt tevens gedaan bij de stages en afstudeeropdracht. Om het proces te kunnen beoordelen, voegt de student een procesverslag toe aan het projectverslag. In het procesverslag zet de student onder andere uiteen wat zijn bijdrage was aan het project en reflecteert hij op de mate waarin hij zijn leerdoelen heeft kunnen verwezenlijken. - Tijdens de opleiding houdt de student de ontwikkeling van zijn competenties en studievoortgang bij door middel van een portfolio. Hij bespreekt dit gemiddeld één keer per periode met zijn studieloopbaanbegeleider. - Er zijn meerdere docenten betrokken bij het opstellen en de normering van de toetsen. Verslagen worden over het algemeen door meerdere docenten nagekeken of besproken. Ook bij de beoordeling van presentaties zijn vaak meerdere docenten betrokken. Tijdens de afstudeerfase worden studenten altijd begeleid door twee docenten. Bij de eindpresentatie wordt een derde docent als opponent aangewezen. Zijn oordeel, evenals dat van de opdrachtgever, wordt meegenomen in de beoordeling. De afstudeeropdracht wordt beoordeeld op diepgang en complexiteit (de wijze waarop bekende kennis en gebruikte literatuur verwerkt zijn), initiatief van de student, zijn organisatorisch vermogen, zijn relatie met de opdrachtgever (intensiteit van de begeleiding) en zijn zelfstandigheid. - De toetsen worden twee keer per jaar afgenomen. De eerste kans is aansluitend aan de onderwijsperiode waarin de lesstof behandeld is, de herkansing is in de daaropvolgende periode. Studenten hebben recht op inzage en bespreking van hun gemaakte werk en kunnen bezwaar maken tegen de beoordeling. Pagina 20 van 41