Verwijdering van de blaas (cystectomie) en aanleggen van een nieuwe blaas (neoblaas) met behulp van robotchirurgie

Transcriptie

1 Verwijdering van de blaas (cystectomie) en aanleggen van een nieuwe blaas (neoblaas) met behulp van robotchirurgie

2 Beste patiënt, Binnenkort wordt u opgenomen voor een cystectomie (het verwijderen van uw blaas). In dit document leest u meer over het verloop van de operatie. Hebt u nog vragen, stel ze dan gerust. Wat is een cystectomie? Bij een cystectomie wordt de blaas verwijderd. Meestal omdat er een kwaadaardige tumor tot minimum in de spierwand van de blaas is doorgegroeid. Ook bij bepaalde goedaardige aandoeningen kan het nodig zijn om de blaas te verwijderen. Wanneer de blaas verwijderd wordt omwille van een kwaadaardigheid zullen alsook de lymfeklieren in de buurt van de blaas verwijderd worden.

3 Wat is een kijkoperatie met behulp van de Da Vinci robot? De blaas kan via een snede in de onderbuik worden verwijderd. Ze kan daarnaast ook verwijderd worden met een kijkoperatie of laparoscopie. Een ingreep met de robot is ook een kijkoperatie, maar met belangrijke verbeteringen en voordelen ten opzichte van de klassieke kijkoperatie. Eén van deze belangrijke verbeteringen is het driedimensionale beeld, waardoor men een dieptezicht heeft, wat ontbreekt bij de klassieke kijkoperatie. Verder gebruikt men een speciale camera waardoor het beeld vergroot kan worden. Er zijn bovendien betere instrumenten waardoor men sneller en nauwkeuriger kan opereren. De gewrichtjes van de instrumenten kunnen meer dan 360 graden draaien zodat technische handelingen gemakkelijker en vaak ook preciezer kunnen worden uitgevoerd. De kans op genezing van de blaaskanker na een operatie met de robot is even groot als bij een klassieke open ingreep. De functionele resultaten, waarmee we de kans op behoud van erecties en goede controle op urineverlies bedoelen, zouden beter kunnen zijn met gebruik van de robottechniek. De procedure wordt volledig intracorporeel (in het lichaam) uitgevoerd. Dit wil zeggen dat voor geen enkele stap van de ingreep de buik nog wordt geopend tenzij aan het einde van de ingreep waarbij een wondje wat vergroot wordt om het operatiestuk te verwijderen uit het lichaam. Dit heeft belangrijke voordelen voor de patiënt, namelijk: - Darmwerking herstelt sneller waardoor de maagsonde vlugger kan verwijderd worden en voeding vlugger mogelijk is. - Sneller herstel en verkorte opnameduur t.o.v. open chirurgie. - Minder pijn.

4 De Da Vinci robot is niet computergestuurd en voert ook geen zelfstandige handelingen uit. De uroloog stuurt vanuit een console de robotarmen aan. Om werkruimte te verkrijgen wordt de buik opgeblazen met koolzuurgas (CO2). Via een aantal kleine sneetjes (0.5 cm tot 1 cm) in de onderbuik worden er buisjes in de buik gebracht. Door deze buisjes worden chirurgische instrumenten ingebracht waarmee de operatie wordt uitgevoerd. De blaas wordt tenslotte uit de buik verwijderd door één van de sneetjes iets te vergroten. Het bloedverlies is door deze techniek vaak zeer beperkt. Lukt het altijd via een kijkoperatie? Het antwoord hierop is nee. Soms blijkt dat toch een open operatie nodig is. Hiervoor kunnen verschillende redenen zijn. Dit kan komen omdat er bijvoorbeeld verklevingen zijn door eerdere operaties. De uroloog bespreekt dit voor de ingreep met u.

5 De operatie De blaas wordt verwijderd. Bij de man wordt hierbij steeds ook de prostaat weggenomen. Wanneer de blaas verwijderd wordt omwille van een kwaadaardigheid zullen alsook de lymfeklieren in de buurt van de blaas verwijderd worden. Bij een vrouw kan het nodig zijn ook de baarmoeder, eierstokken en een gedeelte van de vagina weg te nemen. Bij de blaasvervanging wordt er van een stuk dunne darm een reservoir gemaakt dat zal functioneren als een nieuwe blaas. Er kunnen verschillende types van nieuwe blaas gemaakt worden. In het UZA wordt gebruik gemaakt van de Studertechniek. Studertechniek: De urineleiders worden op de vervangblaas ingeplant. De eigen plasbuis wordt aangesloten op het nieuwe reservoir zodat u langs normale weg kan plassen. De sluitspier blijft intact. De nieuwe blaas kan niet samentrekken. Het ledigen van de blaas gebeurt door het ontspannen van de sluitspier en het gebruik van een buikpers. Dit is een techniek die u aangeleerd wordt door onze gespecialiseerde kinesisten.

6 Gevolgen van de operatie: - Aanvankelijk zal u moeten plassen op geplande tijdstippen om zo urineverlies te voorkomen. In het begin raadt men aan om overdag om de 2 uren te gaan plassen, s nachts mag dit om de 3 uren zijn. Het zetten van een wekker s nachts kan u hierbij helpen. Door vervolgens het interval tussen de plassen te laten toenemen zal de nieuwgevormde blaas geleidelijk aan capaciteit kunnen winnen. - Om een goede controle te hebben op urineverlies is een goed functioneren van de bekkenbodemspieren noodzakelijk. Voor het aanleren van training en het gebruik van deze spieren wordt u begeleid door een gespecialiseerde kinesist. - Het kan zijn dat u de nieuwe blaas onvoldoende kan ledigen. Men gaat u in dit geval aanleren om bijvoorbeeld 2 keer per dag de blaas zelf met een slangetje (=sonde) volledig leeg te maken. - De nieuwe blaas is gemaakt van de dunne darm en zal blijvend darmvlokken aanmaken. Na verloop van tijd wordt dit minder. Deze darmvlokken kunnen er wel voor zorgen dat de uitgang van de nieuwe blaas verstopt geraakt en het plassen niet meer of moeizaam lukt. Dit gebeurt echter zelden. Wanneer het optreedt, zal het nodig zijn om via een slangetje de blaas af en toe te spoelen.

7 Wat gebeurt er vóór en tijdens uw operatie? 1. Voor de operatie Naast een gesprek met de uroloog heeft u tevens een gesprek met de gespecialiseerd oncologische verpleegkundige die u tezamen met de uroloog tijdens het gehele behandeltraject zal begeleiden. U gaat langs bij de anesthesist. Die bepaalt welke onderzoeken u moet ondergaan voor u geopereerd kunt worden. Deze preoperatieve onderzoeken kunnen bestaan uit een bloedonderzoek, een elektrocardiogram van het hart en een foto van de longen. Eventueel gaat u eerst nog naar andere specialisten (cardioloog, longarts, enzovoort). De anesthesist bespreekt met u, als u medicatie gebruikt, welke tabletten u in mag nemen en welke niet de ochtend van de operatie. Als u antistollingsmiddelen ( bloedverdunners ) neemt, wordt er afgesproken wanneer u deze medicatie moet stoppen. Deze medicatie kan soms vervangen worden door inspuitingen in de buik. Wanneer u teveel gewicht verloren heeft op korte termijn, wordt u indien nodig naar de diëtist doorverwezen. Voor uw operatie krijgt u een afspraak bij de bekkenbodemfysiotherapeut. Hier wordt u de nieuwe techniek om te plassen aangeleerd en krijgt u oefeningen om de bekkenbodemspieren te verstevigen.

8 2. Opname U wordt de dag voor uw operatie in de namiddag opgenomen op de afdeling D4. Er worden antitrombose steunkousen aangemeten. U leert het gebruik van een triflow apparaatje aan zodat u na de operatie ademhalingsoefeningen kunt doen om de kans op een longontsteking te verkleinen. De avond voor de operatie wordt er een klein lavement toegediend om de endeldarm leeg te maken. De verpleegkundige scheert het operatiegebied indien nodig. De verpleegkundige legt u uit wat en tot wanneer u nog mag eten en drinken. De avond voor de operatie krijgt u nog een energierijk drankje. U mag vaste voeding nuttigen tot 6 uur voor de operatie. Heldere dranken mag tot 2 uur voor de operatie. Twee uur voor de operatie krijgt u opnieuw een energierijk drankje.

9 3. Tijdens de Operatie Op de operatiezaal wordt er, wanneer u slaapt, een katheter in een groot bloedvat in de hals, een infuus ter hoogte van de hand of pols en een maagsonde geplaatst. Deze maagsonde zal zo snel mogelijk na de operatie weer verwijderd worden. De ingreep zelf duurt gemiddeld 6 tot 7 uren. Wat gebeurt er na de operatie? 1. Verblijf U verblijft meestal na de operatie tot de volgende dag op de ontwaakzaal of PACU. Soms kan u ook tijdelijk op de intensieve zorgen verblijven. 2. Voeding Op de dag van de operatie kunt u nog niet eten en krijgt u vocht via een infuus. U heeft een maagsonde en mag kleine slokjes water drinken. De dagen na de operatie wordt er gekeken wanneer de maagsonde kan verwijderd worden en wordt de inname van voedsel weer langzaam opgedreven. Een groot voordeel van de robotoperatie en de techniek die wij hierbij gebruiken is dat de buik niet meer wordt geopend waardoor de darmen veel sneller weer zullen werken.

10 Hierdoor is het vaak mogelijk de maagsonde reeds na 24 tot 48 uur te verwijderen en kan u veel sneller weer starten met eten. 3. Operatiewonde U kunt één of twee wonddrains hebben om urine, wond- en/ of lymfevocht af te voeren. Er wordt dagelijks beoordeeld wanneer deze drains kunnen verwijderd worden. Na uw operatie heeft u een sonde in de plasbuis en een sonde doorheen de buikwand. Naast uw suprapubische sonde zitten er 2 splintjes of dunne buisjes. Deze zorgen ervoor dat de inhechting van de urineleiders in de nieuwe blaasconstructie goed kan genezen. Het verwijderen van de splints is niet pijnlijk. De arts bekijkt wanneer ze kunnen verwijderd worden. Meestal kan dit 7 tot 8 dagen na de operatie.

11 4. Pijn Na de operatie krijgt u pijnbestrijding. Geef op tijd aan dat u pijn heeft, zodat de pijn met medicatie onderdrukt kan worden. Een voordeel van de robottechniek is dat u minder pijn heeft en dat een pijnpomp niet nodig is. 5. Trombose De antitrombosekousen draagt u gedurende 14 dagen. Deze kousen draagt u dag en nacht en doet u alleen uit om u te douchen. U krijgt na de operatie tevens antitrombose spuitjes (Clexane). Deze spuitjes dienen tot 4 weken na de operatie toegediend te worden. Meestal kan u dit zelf maar zo nodig kan ook de thuisverpleging hiervoor ingeschakeld worden. 6. Mobilisatie U wordt dagelijks gestimuleerd om uit bed te komen en het triflow ademhalingsapparaat te gebruiken ter voorkoming van longontsteking. 7. Verblijf en verder verloop U verblijft normaal gesproken circa 12 tot 14 dagen in het ziekenhuis. De totale verblijfsduur is afhankelijk van de snelheid waarmee u herstelt. Bij ontslag krijgt u een controleafspraak bij de uroloog.

12 De hechtingen worden na 14 dagen verwijderd samen met de sonde doorheen de buikwand. De sonde doorheen de plasbuis blijft 3 weken ter plaatse. Thuis moet uw blaas verder 1x per dag gespoeld worden door een thuisverpleegkundige. Dit is afhankelijk van de hoeveelheid vlokken in de urine. Na 3 weken krijgt u een onderzoek van de blaas. Als het radiologisch onderzoek geen lekjes aan de nieuwgevormde blaas aantoont, kan de sonde verwijderd worden. Na het verwijderen van de sonde verblijft u gedurende één dag en één nacht in het ziekenhuis. Tijdens dit verblijf wordt er gekeken of u de blaas goed ledigt. De bekkenbodemfysiotherapeut herhaalt tijdens dat verblijf tezamen met u de techniek om de blaas leeg te maken. 8. Belang van fysiotherapie Zodra de katheter in de plasbuis verwijderd is, kunt u rustig aan met bekkenbodemfysiotherapie beginnen. De bekkenbodemfysiotherapeut leert u de juiste spieren aan te spannen en te ontspannen en hoe de blaas te ledigen. Het volledig ledigen van de blaas is belangrijk om infecties te vermijden. Soms kan het zijn dat het ledigen van de blaas niet lukt. Het is dan noodzakelijk om de blaas leeg te maken met een dun slangetje (=sonde)

13 Wat zijn de mogelijke complicaties? Bij elke operatie kunnen er complicaties optreden. Deze treden niet noodzakelijk op, maar het is belangrijk dat u op de hoogte bent van mogelijke problemen na de operatie. - De omliggende organen in de buik kunnen gekwetst geraken (bv. dunne darm, dikke darm, etc.). Hierdoor kan een extra ingreep nodig zijn. Dit komt echter zelden voor. - Na een buikoperatie kunnen de darmen korte of lange tijd weinig of niet werken. Dit kan leiden tot een opgezette buik, misselijkheid, braken,... Hierdoor kan het nodig zijn de maagsonde langer te laten zitten of zelfs te herplaatsen en tijdelijk voeding toe te dienen via een infuus. Meestal lost dit probleem zich spontaan op, maar soms kan een extra ingreep nodig zijn. - Mogelijk kan er een lek ontstaan op de plaats waar de dunne darmen weer aan elkaar gehecht zijn. Hiervoor kan een nieuwe ingreep nodig zijn. - Kort na de ingreep kan er pijn tussen de schouderbladen ontstaan door het ingeblazen koolzuurgas. Dit verdwijnt normaal gezien spontaan na uur. - Urineweginfectie, soms zelfs met nierbekkenontsteking. - Longontsteking. Om de kans hierop te verminderen kreeg u voor de operatie een triflow ademhalingsapparaat om ademhalingsoefeningen te doen na de operatie. Ter preventie wordt er ademhalingskinesitherapie opgestart. - Bij elke operatie bestaat het risico op wondinfectie, trombose, slechte wondheling, littekenbreuk etc.

14 - Seksuele problemen kunnen ontstaan na de operatie. Bij een vrouw kan vaginale penetratie pijnlijk, moeizaam of onmogelijk worden en bij de man kan impotentie ontstaan. - Er kan een nabloeding optreden waarvoor een heringreep of bijkomende interventie nodig kan zijn. Dit komt echter zeer zeldzaam voor. - Na de operatie kan er lymfevocht ophopen in de buik/schaamstreek/benen. Hierdoor kan bv een gezwollen bovenbeen ontstaan. Wanneer dit aanwezig blijft zal er een steunkous tot in de lies worden aangemeten en zal er opgestart worden met lymfedrainagetherapie. - Er kan blijvende incontinentie ontstaan. De kans hierop is ongeveer procent. Vrouwelijke patiënten hebben hier iets meer kans op. De controle over het ophouden van urine is meestal beter wanneer de baarmoeder ter plaatse kan blijven.

15 Leefregels na een neoblaas Adviezen voor thuis: - Na het verwijderen van de katheters is het belangrijk dat u overdag om de twee uur naar het toilet gaat. Ook s nachts moet u aanvankelijk uw wekker zetten om te gaan plassen. Later kan, als de nieuwgevormde blaas wat capaciteit heeft gewonnen, de tijd tussen twee plasbeurten verlengd worden. - Neem enkele weken voldoende rust. U kan zich nog lange tijd moe voelen. - Doe geen zware lichamelijke arbeid: sport niet en til geen zware voorwerpen (max 10 kg) gedurende 6 weken. - Baden is niet toegestaan gedurende 4 weken, douchen wel. - Bij koorts (> 38,5 C) neemt u best onmiddellijk contact op met de gespecialiseerd verpleegkundige of de dienst urologie (overdag) of met de huisarts van wacht ( s avonds of in het weekend), die u zo nodig naar de dienst spoedgevallen verwijst. Meld altijd aan de dienst urologie of aan uw gespecialiseerd verpleegkundige dat u koorts heeft. - Draag de steunkousen gedurende 2 weken overdag en s nachts. - Het heropstarten van antistollingsmiddelen ( bloedverdunners ) mag enkel in overleg met uw uroloog. Normaal moet u tot 4 weken na de operatie bloedverdunnende injecties in de buik krijgen om trombose en eventuele longembolen te voorkomen. - Drink minstens 1,5 tot 2 liter per dag.

16 - Wacht bij pijnklachten niet te lang met het innemen van medicatie. U mag steeds paracetamol 1 gram om de 6 uren gebruiken. Meestal zijn de pijnklachten echter minimaal en is er weinig nood aan extra pijnstilling. - Autorijden mag na de operatie zodra alle slangetjes verwijderd zijn als u zich goed voelt (na overleg met de uroloog). - De eerste maanden na de operatie is het vaak niet prettig om een lange autorit of vliegreis te maken. U zit hierbij steeds in dezelfde houding. Regelmatig een pauze met wat beweging inlassen is dan verstandig. De eerste 6 weken na de operatie wordt een lange autorit of vliegreis zelfs afgeraden omwille van het verhoogd risico op ontwikkelen van trombose. - Fietsen wordt afgeraden de eerste 3 maanden na uw operatie. - Het is verstandig uw werkzaamheden niet eerder dan drie tot zes maanden na de operatie te hervatten. Niet alleen voor het lichamelijk herstel. U heeft ook tijd nodig om hetgeen u heeft doorstaan psychisch te verwerken. - U heeft best steeds uw medisch paspoort (met uitleg over het reservoir) bij in geval van nood.

17 Tot slot: Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, bespreek deze dan met uw behandelende arts. De verpleegkundige heeft bij uw ontslag een controleafspraak gemaakt bij uw uroloog. Wanneer er echter nog problemen zijn of wanneer u vragen heeft, kunt u contact opnemen met de trajectbegeleider urologische oncologie of met het secretariaat urologie.