The Matheo Solution: Een gezond verstand aanpak van de euro-crisis

Transcriptie

1 The Matheo Solution: Een gezond verstand aanpak van de euro-crisis 17 maart 2011, door Andre ten Dam (*) Het is inmiddels pijnlijk duidelijk geworden dat het huidige rigide concept van de Euro is mislukt. De Euro kan niet (blijven) functioneren als de collectieve eenheidsmunt (wettig betaalmiddel en currency unit) met een gelijke collectieve ECB rente voor alle eurolanden binnen het kader van het Europa van de verschillende economische snelheden. De One-Size-Fits-All filosofie blijkt een One-Size-Fits-Nobody ramp te zijn (1). Aanpassing van het Euro Pact is dus dringend noodzakelijk. Sinds 2005 doe ik onderzoek naar het ontstaan en de ontwikkeling van de euro en de EMU. Reden hiervoor was de onthulling van DNB in dat jaar dat de voormalige Nederlandse gulden in 1999 is ingewisseld voor de euro tegen een onjuiste (onomkeerbare) conversiekoers, zulks met immense structurele schade aan ons nationale (reële) BBP en publieke koopkracht als gevolg. Tijdens het onderzoek naar deze zaak - waarin ik diverse (senior) monetaire deskundigen heb gesproken - zijn voor mij de conceptuele kracht, maar ook de zwakheden en structurele tekortkomingen van het huidige Euro Pact duidelijk geworden. Met anderen voorspelde ik ( en passant ) de euro-crisis (lang) voordat deze uitbrak. Als verontruste Nederlandse en Europese burger heb ik met de verworven kennis afgelopen najaar een uitgebreide (Engelstalige) studie gepubliceerd om deze tekortkomingen te corrigeren en alle aspecten van de Euro-crisis op te lossen: Saving the Euro(zone): The Matheo Solution (2). Deze studie bevat een analyse van de problemen en een duidelijke presentatie van alle maatregelen die genomen zouden moeten worden om de kracht, de geloofwaardigheid en de continuïteit van de euro te herstellen en verder te waarborgen. Oorzaken en gevolgen Naarmate de Euro-crisis voort ettert, begrijpen steeds meer deskundigen en politici de ernstige structurele gebreken van het huidige systeem. Een jaar na het uitbreken van de crisis hebben eerst Angela Merkel, Nicolas Sarkozy en Jean-Claude Trichet en, tijdens de Euro Summit van 11 en 12 maart 2011, vervolgens de overige Europese leiders ook eindelijk erkend dat het (sinds de invoering van de euro ontstane) gebrek aan concurrentiekracht van de zwakkere eurolanden de primaire oorzaak is van deze crisis. Sinds het uitbreken van de crisis proberen de Europese leiders de symptomen van de crisis (met name de schuldenproblematiek van de beschadigde zwakkere eurolanden) aan te pakken met steunmaatregelen die niet kunnen werken en uitsluitend veel belastinggeld (gaan) kosten. Maar het feit dat de structurele gebreken van de euro eindelijk bij de autoriteiten door begint te dringen, betekent dat er nu maatregelen voorgesteld en uitgevoerd kunnen worden om de problemen ook daadwerkelijk op te lossen. Maar de door de Europese leiders tot op heden ter zake aangedragen maatregelen bieden echter in de kern daarvan geen goede oplossing voor de problematiek. In het voormalige Europese Monetaire Stelsel (EMS) met onderling flexibele wisselkoersen, waren de economisch zwakkere landen in staat om de in de loop der tijd ontstane macro-economische onevenwichtigheden te corrigeren. Deze zwakkere landen, zoals Griekenland, Portugal en Spanje, die de economische ontwikkelingssnelheid van de sterkere landen niet konden volgen, konden hun nationale concurrentiekracht steeds herstellen door devaluatie van hun nationale valuta. Onder het EMS konden de daaraan deelnemende landen ook nog gebruik maken van het nationale rente-instrument teneinde ongewenste nationale economische ontwikkelingen te voorkomen. Maar met het huidige rigide concept van de euro en de EMU zijn deze nuttige en noodzakelijke monetaire instrumenten voor het Europa van de verschillende economische snelheden geëlimineerd.

2 Of zoals Jose Luis Rodríguez Zapatero al op 22 september 2010 in The Wall Street Journal constateerde: One lesson learned from the market turbulence that hit the Euro zone in recent months is that a single monetary policy isn't enough for the European Union. Als gevolg van deze conceptuele tekortkomingen van de euro en de EMU, zijn de zwakkere eurolanden vanaf de invoering van de euro (1999) hun concurrentiepositie steeds meer kwijtgeraakt en is aan hen de mogelijkheden tot gezonde structurele (reële) economische groei ontnomen. Bovendien konden diverse eurolanden oververhitting van hun economieën, met opwaartse inflatiedruk en (geëxplodeerde) vastgoedbubbels, niet meer vermijden door het verhogen van de (nationale) rentetarieven. Deze schadelijke ontwikkelingen traden voor het eerst (in de jaren 1999 t/m 2005) op in Nederland en later in Ierland en Spanje. Deze landen werden geconfronteerd met (relatieve) economische neergang, stijgende werkloosheid, verslechtering van de betalingsbalansen en aantasting van de jaarlijkse staatsbegrotingen en een stijgende staatsschuld. Een economisch sterk land als Nederland heeft nog redelijk kunnen omgaan met dergelijke schadelijke gevolgen maar, zoals we helaas hebben kunnen zien, economisch zwakkere landen zoals Ierland en Spanje dus niet. Sinds de invoering van de euro hebben de financiële markten de risicovolle zwakkere landen gefinancierd met rentetarieven die veel lager waren dan ze hadden moeten zijn. Hierdoor hebben deze landen jarenlang ver boven hun stand kunnen leven. De financiële markten werden uiteindelijk aan het einde van 2009 wakker geschud. Sindsdien mijden de financiële instellingen de staatsobligaties van de zwakkere landen dan wel verlangen zij daarvoor realistische (dus veel hogere) rentevergoedingen die deze landen zich niet kunnen veroorloven. Diverse zwakkere landen zijn daarom nu (technisch) insolvent. Tot nu toe hebben de Europese autoriteiten inadequaat en regelrecht in strijd met de No bail-out verboden van het Verdrag van Maastricht op de euro-crisis gereageerd. Zij hebben met tijdelijke lapmiddelen (waarvan de houdbaarheidsdatum inmiddels dreigt te verlopen) de zwakkere eurolanden gered met contant geld (leningen aan Griekenland en het EFSM), garanties (het huidige tijdelijke EFSF) en de aankoop van staatsobligaties. Tijdens de Euro Summit van 11 en 12 maart jl. hebben de politieke leiders besloten dit desastreuze beleid vanaf 2013 structureel te zullen voortzetten. De monetaire unie wordt dan omgevormd tot een permanente Transfer Unie. Dat zou een historische fout zijn.wederom. Aan de belastingbetalers wordt nu de rekening gepresenteerd van deze enorme geldtransfers, terwijl het toch duidelijk zou moeten zijn dat een Europese Transfer Unie is gedoemd tot mislukken. De (tijdelijke) financiële noodmaatregelen kunnen immers uitsluitend de symptomen van de euro-crisis bestrijden. Zij bieden geen effectieve structurele oplossingen voor de genoemde monetair-economische oorzaken van de problematiek en dus voor het gebrek aan de urgent noodzakelijke directe perspectieven voor gezonde structurele (reële) economische groei. Logischerwijze is een dergelijk beleid verder ook nog eens besmettelijk voor de economisch sterkere landen (3). Bovendien komt deze financiële steun niet de beschadigde landen en hun bevolking ten goede maar vooral de Europese banken die dus juist voor een belangrijk deel verantwoordelijk zijn voor de ellende. De monetaire oplossing (kan niet) Er zijn economen die voorspellen of pleiten voor een EMU Break-Up of een EMU Split-up (in Noord & Zuid) (4). Dergelijke ontwikkelingen zouden echter niet alleen onnodig maar ook rampzalig zijn. Alsdan zouden de zwakkere eurolanden middels devaluatie van hun nieuwe valuta weliswaar inderdaad weer directe perspectieven krijgen op gezonde structurele (reële) economische groei. Maar een terugkeer naar de oorspronkelijke nationale valuta s of een nieuw te introduceren Zuidelijke euro is uiterst kostbaar en ingewikkeld. Nieuwe bankbiljetten en muntstukken zouden opnieuw moeten worden ingevoerd. Bovendien zouden de bijwerkingen desastreus zijn: Kapitaalvluchten van de zwakkere naar de sterkere eurolanden, ongecontroleerde defaults van de insolvente landen, een crash van de financiële sectoren, en een diepe (mondiale) recessie (5). De Europese idealen zou een enorme klap worden toegebracht met een ernstig risico van Europese polarisatie en politieke instabiliteit. Het is dus begrijpelijk dat de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president Nicolas Sarkozy herhaaldelijk hebben verklaard dat de euro zal worden verdedigd, ongeacht hoe hoog de kosten.

3 Ook de andere Europese leiders, onder wie onze minister-president Mark Rutte, hebben zich inmiddels bij dit standpunt aangesloten. De economische oplossing (werkt niet) Politici zijn daarom naarstig zoekende naar andere manieren om de (toenemende) macro-economische onevenwichtigheden tussen de landen te corrigeren. Noodzakelijke maatregelen tot Europese economische harmonisatie zijn daarom voorgesteld. Maar deze kunnen er uitsluitend voor zorgen dat de competitieve onevenwichtigheden verder niet (te veel) zullen oplopen en nemen deze dus niet weg. Daarom dienen de beschadigde landen zoals Griekenland, Ierland, Spanje en Portugal ook economische hervormingen door te voeren met verlaging van de salarissen van werknemers in overheidsdienst en overheidsuitkeringen. Maar de burgers en de vakbonden reageren met stakingen en zorgen voor sociale onrust en toenemende politieke instabiliteit. Het resultaat is dalende productiviteit, wat leidt tot een verder verlies van het concurrentievermogen. In ieder geval zijn regeringen niet tot nauwelijks in staat om de lonen te verlagen in de private sector hetgeen juist en op de korte termijn nodig is. Uiteraard kunnen economische hervormingen en economische harmonisatie niet slagen indien het competitieve aspect niet eerst en snel wordt opgelost. The Matheo Solution De in The Matheo Solution gepresenteerde maatregelen beantwoorden volledig aan de politieke ambities van de Europese integratie en eenheid en het succes van de euro(zone). Tegelijkertijd voldoen zij aan de monetaire en economische doelstellingen, zoals een sterke euro, een stabiel financieel stelsel en economische perspectieven voor alle eurolanden. Mijn voorstellen zullen zowel de fundamentele monetair-economische oorzaken als de huidige symptomen van de euro-crisis wegnemen. De kosten daarvan zijn beperkt in vergelijking met de kosten van de door de politici (vooralsnog) gekozen heiloze weg. De relatief beperkte rekening behoeft ook slechts éénmaal te worden betaald en, zoveel mogelijk, juist door degenen die de problemen hebben veroorzaakt. Let op: Iedere dag dat The Matheo Solution nog niet is ingevoerd, kost bakken met (belasting)geld. Het kernconcept van The Matheo Solution is het Euro Currency Unit-Exchange Rate Mechanism (ECU- ERM), zijnde een uniek flexibel monetair systeem op maat ontworpen voor de eurozone in haar specifieke economische omstandigheden en voor het Europa van verschillende economische snelheden. Het ECU-ERM, in haar eerste element, onderscheidt de Euro als het enige wettige betaalmiddel (muntstukken, biljetten en elektronische transfers) in alle eurolanden van de euro als een currency unit (Euro Currency Unit, ECU) voor calculatie doeleinden. Dit geeft dan de mogelijkheid om National Currency Units (NCU's) in te voeren in alle individuele eurolanden, die dan parallel zullen dienen aan de ECU. Min of meer gelijk aan het voormalige wisselkoersmechanisme (EMS), kunnen deze NCU s dan fluctueren (devalueren) ten opzichte van de ECU, zulks om de aangetaste concurrentiepositie van de zwakkere eurolanden direct te kunnen herstellen met perspectieven op gezonde structurele (reële) economische groei. Deze NCU s zijn geen wettige betaalmiddelen, maar uitsluitend currency units voor calculatie doeleinden. Aanpassing van een NCU in een euroland betekent aanpassing van het desbetreffende nationale prijsen loonniveau in vergelijking met deze in de andere eurolanden. Ter voorkoming van kapitaalvluchten en om juridische redenen blijven bestaande schuldvorderingen gewaardeerd in ECU. Nieuwe schuldvorderingen kunnen naar keuze worden aangegaan in ECU of in de desbetreffende NCU s.

4 Bij het ontwerpen van dit element van het ECU-ERM, ben ik geïnspireerd door de monetaire situatie in de eurozone tussen 1999 en In die spiegelsituatie waren er diverse nationale valuta (wettige betaalmiddelen tevens currency units) met één gemeenschappelijke parallelle euro currency unit. Dit eerste onderdeel van het ECU-ERM is recentelijk in vrijwel identieke bewoordingen ook voorgesteld door twee zeer gewaardeerde senior monetaire deskundigen in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland: Sir Michael Butler (6) en Wilhelm Hankel (7). Michael Butler heeft aangegeven dat hij is geïnspireerd door het modelplan van de HARD ECU van 1990, geïnitieerd door The City s European Committee in Londen en vervolgens overgenomen door de Britse regering in de aanloop naar het Verdrag van Maastricht. Het tweede element van de ECU-ERM is de dringend noodzakelijke herinvoering van rente-differentiatie waardoor het weer mogelijk wordt om, indien nodig, individuele nationale economieën te kunnen stimuleren of afkoelen, en om bovenmatige nationale inflatie op lokaal-nationaal niveau te kunnen bestrijden. Kortom, het ECU-ERM is een flexibel monetair mechanisme waarmee in de loop van de tijd ontstane macro-economische onevenwichtigheden tussen de eurolanden kunnen worden hersteld en andere nationale schadelijke economische ontwikkelingen kunnen worden voorkomen, een en ander op ieder gewenst ogenblik en op een eenvoudige wijze. Een interessant aspect van het ECU-ERM is dat hierdoor het Verenigd Koninkrijk in staat wordt gesteld zich eindelijk bij de euro(zone) aan te sluiten. In het verleden is immers het ontbreken van een flexibel monetair mechanisme om met de hier genoemde economische problemen te kunnen omgaan juist de belangrijkste reden geweest voor het Verenigd Koninkrijk om van de deelname aan de huidige Euro Pact af te zien (8). De ECB zal in het ECU-ERM een cruciale centrale rol vervullen. De ECB zal, in nauwe samenwerking met de nationale centrale banken, besluiten over aanpassingen van de NCU-koersen ten opzichte van de ECU, zulks op basis van de (periodiek door EuroStat in kaart te brengen) nationale economische fundamentals van ieder euroland, zoals koopkrachtpariteiten-analyse van de (loon)kosten per eenheid product en de BBP-deflator. Indien EuroStat en de ECB deze taken dan op een juiste wijze en voortvarend uitvoeren, is speculatie op (non-)economische gronden uitgesloten. De ECB zal ook, in nauwe samenwerking met de nationale centrale banken, de nationale rente in ieder individueel euroland vaststellen (9). The Matheo Solution omvat verder voorstellen tot aanpassing van het SGP (sluitende begrotingen en crisis buffers), direct beëindiging van de (illegale) leningen/efsm/efsf en de (illegale) ECB aankopen van staatsobligaties van de zwakkere eurolanden, invoering van een Insolventie Pact (IP) met een IMF schuldenherstructureringsprogramma voor insolvente eurolanden en een hair-cut voor staatsobligatiehouders, alsmede oprichting van een ECB Safety Net voor eventueel als gevolg daarvan in moeilijkheden komende banken. De nu geplande oprichting per 2013 van het permanente ESM zou vanzelfsprekend niet moeten plaatsvinden. Herkapitalisatie van in moeilijkheden komende landen met privaat geld is dringend noodzakelijk en haircuts van de obligatiehouders van deze banken waarschijnlijk onvermijdelijk. In sommige gevallen zou herkapitalisatie met publiek (belasting)geld of nationalisatie op EU-niveau van deze banken wellicht ook nodig kunnen zijn. Tezamen met het ECB Safety Net zullen deze maatregelen grote problemen en de destabilisatie van het financiële systeem kunnen voorkomen. Na verloop van tijd zal juist de kwaliteit van de bancaire sector verbeteren, waarmee het algemeen belang wordt gediend. Hoewel zeker niet pijnloos, The Matheo Solution is de eerste en enige allesomvattende oplossing voor de euro-crisis die daadwerkelijk kan werken. De implementatie en uitvoering daarvan zou ook een belangrijke stap zijn in het proces van verantwoorde Europese integratie met individuele nationale verantwoordelijkheden voor de lidstaten. (Belastingbetalende) burgers en bedrijven in de gehele eurozone zullen hiervan profiteren. Want de voorstellen bieden goede perspectieven voor structurele gezonde (reële) economische groei, welvaart en gezonde overheidsfinanciën in alle eurolanden (10).

5 The Matheo Solution zal de euro in staat stellen niet alleen om te overleven maar juist ook om eindelijk een duurzaam betrouwbare, stabiele en sterke internationale munt te worden. Noten: 1. Zie bijvoorbeeld David Wessel in Euro Zone Confronts Limits of 'One-Size-Fits-All' Policies, The Wall Street Journal, 17 maart 2011; 2. Saving the Euro(zone): The Matheo Solution, André ten Dam, 25 november 2010; 3. Zie bijvoorbeeld Belastungen durch Schuldenländer - Top-Ökonomen warnen vor Vollkasko für Pleitestaaten, Handelsblatt, 22 november 2010; 4. Zie bijvoorbeeld Why the euro-zone needs to break up, Christopher Smallwood (Capital Economics), 11 juli 2010; 5. Zie bijvoorbeeld EMU Break-up - Quantifying the Unthinkable, ING bank London, 7 juli 2010; 6. Parallel Currencies could boost euro, Michael Butler, Financial Times, 10 januari 2011, en A way out of the euro impasse - Parallel currencies could resolve problems, Michael Butler, Januari 2011 Editie OMFIF Bulletin; 7. Das neue Euro-System, Wilhelm Hankel, WirtschaftsWoche, 20 december 2010; 8. UK Membership of the Single Curreny - An Assessment of the five Economic Tests, HM Treasury, Oktober 1997; 9. Zie de parallel met Christopher Smallwood (Capital Economics) pagina 16 van Why the euro-zone needs to break up, 11 juli 2010; 10. Effects of implementing The Matheo Solution, André ten Dam, 28 november * André ten Dam is juridisch en economisch researcher op het gebied van de euro, de EMU, en het EU-Verdrag. Hij is ook directeur van TEN DAM Juridisch Advies & Rechtshulp en TEN DAM Incassomeesters in Rijswijk. Internet: De informatie in dit artikel is niet bedoeld als een (individueel) juridisch advies of beleggingsadvies noch als een aanbeveling tot het ondernemen van bepaalde juridische acties of het doen van bepaalde beleggingen. De standpunten van Ten Dam geven uitsluitend zijn visies weer in zijn hoedanigheid als economisch en juridisch researcher. INMAXXA Research is een zelfstandig en onafhankelijk onderzoeksbureau. Internet: INMAXXA Research maakt deel uit van het Dutch Independent Research Network (DIRN).