Pilot-project raildempers op RandstadRailtracé Palenstein Seghwaert te Zoetermeer

Transcriptie

1 Pilot-project raildempers op RandstadRailtracé Palenstein Seghwaert te Zoetermeer Samenvatting van de onderzoeksresultaten naar het effect van de raildempers Gemeente Zoetermeer Juni 2012 Versie 1 Samensteller Ir. I. Hordijk Beleidsadviseur Milieu

2 Inleiding Sinds 2009 is de gemeente Zoetermeer bezig met de uitvoering van het Actieplan Geluid 1. In dit kader zijn in december 2011 raildempers 2 aangebracht op beide sporen van het RandstadRailtracé tussen de stations Palenstein en Seghwaert. Het doel van deze maatregel is het verlagen van het geluidsniveau van de RandstadRail. Het toepassen van raildempers is een beproefde methode voor de zogenoemde heavyrail (zoals bijvoorbeeld de NS treinen). Er was echter nog weinig bekend over de exacte effecten bij een toepassing op een lightrail systeem (zoals de RandstadRail). Daarom is tevens onderzoek gedaan naar het effect van de raildempers. Hierbij is zowel gekeken naar de hoeveelheid geluid (kwantiteit) als naar de beleving van het geluid (kwaliteit). Het onderzoek bestond daarmee uit twee onderdelen: geluidsmetingen om de verschillen in geluidsniveau aan te geven tussen de situatie met raildempers ten opzichte van de uitgangssituatie zonder dempers; een enquête om de beleving van de omwonenden in beeld te brengen. De hoogte van het geluidsniveau (in decibel) zegt namelijk niet alles. Het gaat niet alleen om de hoeveelheid, maar ook om de klank van het geluid. Hoe wordt het geluid waargenomen en beleefd en is dit volgens de omwonenden veranderd (verbeterd) na het aanbrengen van de raildempers. Van beide onderzoeken wordt hierna een korte samenvatting gegeven. 1 Het Actieplan Geluid is één van de uitwerkingen van het Programma Duurzaam Zoetermeer, dat zich richt op een leefbaar en duurzaam Zoetermeer. Het Actieplan Geluid bevat diverse (bovenwettelijke) maatregelen om het geluidsniveau op diverse plaatsen in de stad te verminderen. De pilot met raildempers is één van de maatregelen uit dit Actieplan. 2 Raildempers zijn blokken van metaal en kunststof die de rails verzwaren en dempen, waardoor het afstralen van geluid verminderd wordt. 1

3 Samenvatting metingen De gemeente Zoetermeer heeft aan adviesbureau Movares opdracht gegeven om voor en na het plaatsen van de raildempers geluidsmetingen uit te voeren. Doel van dit meetonderzoek is het verschil in het equivalente (gemiddelde) geluidsniveau te onderzoeken. Tevens heeft adviesbureau DGMR meegekeken met de data en de conceptrapportage en technische input geleverd voor het eindrapport 3 van Movares. De opmerkingen van de DGMR zijn verwerkt in een notitie 4. NB: Zowel het eindrapport als de notitie hebben een hoog vaktechnisch gehalte. Dit maakt het moeilijk leesbaar voor mensen zonder vakkennis van geluid. De samenvatting hierna bevat daarom alleen de hoofdlijnen. Tevens is enige informatie ter verduidelijking toegevoegd. Data en meetposities Begin december 2011 zijn de basis-metingen uitgevoerd. Eind januari 2012 zijn de effectmetingen uitgevoerd. Er is beide keren op drie posities gemeten: - positie controle, langs de DuMeelaan, geen raildempers; - positie bocht, langs de Gaardedreef, raildempers om de 120 cm; - positie rechte eind, langs de Abrikozengaarde, raildempers om de 60 cm. Randvoorwaarden onderzoek Om het pure effect van de raildempers te kunnen meten, is het een voorwaarde dat alle andere omstandigheden die van invloed zijn op het geluidsniveau, zoveel mogelijk gelijk zijn. Het is niet goed gelukt om hieraan te voldoen. Er zit variatie in de rijsnelheid van de passerende trams, waarbij er tevens sprake is van optrekkende, uitglijdende of afremmende bewegingen. Door de taluds is ook de meethoogte niet overal gelijk. Daarnaast is er de natuurlijke variatie in tramstellen (o.a. door verschil in onderhoudstoestand) en spelen er ook verschillen in meteorologische omstandigheden. Ook is achteraf gebleken dat de smeerinstallaties die op de nieuwe tramtoestellen zijn ingebouwd, in januari in werking zijn getreden. Het is zeer waarschijnlijk dat dit van invloed is geweest op de controlepositie, waardoor een zuivere referentiepositie ontbreekt. Hierdoor is het niet mogelijk om een goed vergelijk met de uitgangssituatie te maken. Het verwachte effect van de raildempers ligt in de orde van 2 4 db. De andere factoren die hierboven genoemd zijn, kunnen tot verschillen leiden die dezelfde orde van grootte hebben. Al deze factoren bij elkaar maken dat het feitelijk onmogelijk is om op basis van de uitgevoerde geluidsmetingen betrouwbare uitspraken te doen over het effect van de 3 Rapport: Geluidmetingen raildempers Randstadrail Zoetermeer: Bepalen van de geluidreductie in situ (GEL-MHA ). Movares Nederland B.V., 11 mei Notitie: LightRail raildempers gemeente Zoetermeer: Second opinion Movares-rapport (V N001). DGMR, 8 mei

4 raildempers. Los van de beperkte betrouwbaarheid, zijn er wel een paar voorzichtige conclusies te trekken. Het equivalente geluidsniveau LAeq 5 De beoordeling van het equivalente geluidsniveau is het lastigst. In het eindrapport van Movares en de notitie van DGMR wordt hier uitvoerig op ingegaan. De meetresultaten tonen geen duidelijke afname ten gevolge van de raildempers, maar sluiten dit evenmin uit. Duur van de geluidsafstraling (zingen van de rails) De meetresultaten tonen wel aan dat er winst is geboekt bij de geluidsafstraling van de rails. Bij het rechte eind is de duur van een passageniveau meer dan gehalveerd en in de bocht bijna gehalveerd. (Uit de enquête blijkt dat de meeste respondenten dit effect ook waarnemen). Booggeluid Ook het booggeluid is verminderd. Er blijkt een duidelijke afname in de geluidsfrequenties boven de 3000 Hz, wat het geluid veel minder scherp maakt. Dit verschijnsel valt het duidelijkst op als er geluisterd wordt op de overgangslocatie tussen wel en geen dempers. (Uit de enquête blijkt dat de meeste respondenten dit effect ook waarnemen). De afgenomen tijdsduur en het verminderde booggeluid blijken duidelijk uit de resultaten, maar komen niet tot uitdrukking in het equivalente geluidsniveau. Dit wordt o.a. verklaard door het feit dat het equivalente geluidsniveau een grovere eenheid is, waarbij alle geluidsfrequenties bij elkaar zijn opgeteld. Een duidelijke verandering in een bepaald frequentiegebied verdwijnt dan in het grote geheel. Het menselijk oor, dat heel gevoelig is voor tonen en klanken, kan een dergelijke scherpe analyse wel kan maken. Ditzelfde geldt voor wijzigingen in de flanken van het geluid. 5 De LAeq waarde is het equivalente A-gewogen geluidsniveau. Vrij vertaald is dit het gemiddelde geluidsniveau. In deze geluidsmaat zijn over een periode variërende geluidsniveaus gemiddeld tot één waarde. Zowel de hoogte als het verloop van het geluidsniveau speelt hierbij een rol. De A- weging houdt in dat rekening is gehouden met de gevoeligheid van het menselijk oor voor de toonhoogte van het geluid. 3

5 Samenvatting enquête 6 In april 2012 zijn circa 200 enquêtes huis aan huis bezorgd bij de woningen aan weerszijden van het RandstadRailtracé waar de dempers zijn aangebracht. In totaal zijn er 32 formulieren ingeleverd, waarvan 28 bruikbaar voor verdere verwerking. De respons komt hiermee op 14%, wat bijzonder laag is. Gezien deze lage respons kunnen de resultaten wel beschouwd worden, maar zijn geen statistisch betrouwbare uitspraken mogelijk. Eerste indruk enquêtes De enquêtes tonen wisselende meningen over zowel de ervaren hinder als het effect van de dempers. Er zijn omwonenden die aangeven erge hinder te ondervinden van de RandstadRail. Evenzo zijn er omwonenden die aangeven de tram wel te horen, maar hierdoor niet gehinderd worden. Daarnaast zijn er omwonenden die geen tot nauwelijks effect bemerken, maar ook omwonenden die heel duidelijk verschil horen. Relatie met woonlocatie Als eerste is daarom gekeken naar de woonlocatie van de omwonenden. Er blijkt echter geen verband tussen de woonlocatie van de mensen en de beoordeling van de hinder of van het effect. Alle meningen positief en negatief komen verspreid over het hele onderzoeksgebied voort. Hinderscore per woonruimte De respondenten geven aan de meeste hinder te ervaren in de tuin en de slaapkamer. Dit is goed te verklaren: dit zijn de ruimtes waar ook de meeste stilte verwacht wordt en gewenst is. Maar dit zijn tevens de ruimtes waar de minste mogelijkheden zijn om het geluid buiten te sluiten of naar de achtergrond te plaatsen. Bij tuinen en slaapkamers die aan de spoorzijde liggen, is de hinderscore duidelijk hoger dan waar dat niet het geval is. Ook wordt hier de verbetering na het aanbrengen van de dempers minder duidelijk waargenomen of minder positief gewaardeerd dan bij de andere groep omwonenden. Hinderscore per groep respondenten De groep respondenten die de hoogste hinderscores geeft vóór het plaatsen van de dempers, is tevens de groep die nauwelijks een verbetering waarneemt. De respondenten die hun woonsituatie een lage(re) hinderscore gaven, zijn het meest positief over het effect van de raildempers. Beoordeling klankkleur In de enquête zijn ook vragen opgenomen met betrekking tot de tijdsduur dat het geluid hoorbaar is, het volume en de klankkleur. Met de klankkleur wordt het geluid omschreven met de termen: schel, piepend en irritant. Gemiddeld over alle enquêtes blijkt dat men bij alle onderdelen daadwerkelijk een verandering waarneemt. 6 Rapport: Pilot-project raildempers: Enquête naar de beleving van de omwonenden langs het pilottracé. Gemeente Zoetermeer, juni

6 Het meest duidelijke effect is het minder lang hoorbaar zijn van een passerend voertuig. Vrijwel iedereen geeft aan dat dit licht tot duidelijk merkbaar is. Deze beleving komt overeen met de meetgegevens. Hieruit blijkt dat de tijdsduur dat het geluid van een passerend treinstel boven een bepaalde waarde uitkomt, vrijwel gehalveerd is. Ook is men redelijk eenduidig over de afname van het booggeluid. Dit item heeft de minste lage scores (niet/nauwelijks merkbaar), en het vaakst de maximale score (duidelijk merkbaar). Ook deze beleving komt overeen met de meetgegevens. Uit de spectrale verdeling van het geluid blijkt dat de frequenties waarin de scherpe geluiden zitten, zijn afgenomen. Hoorbaar effect en verminderde hinder Het bemerken van een effect houdt niet automatisch in dat de hinder is afgenomen. Dit blijkt met name bij de groep respondenten die de situatie niet verbeterd ziet na het aanbrengen van de raildempers. Deze groep geeft aan dat het geluid minder lang hoorbaar is. Ook wordt een verminderde schelheid van het geluid waargenomen. Toch leiden deze effecten niet tot een lagere hinderscore voor hun woonsituatie. Dit is geheel anders bij de groep die gematigd positief is over het effect van de dempers. Hier wordt op de diverse onderdelen van het geluid een verbetering bemerkt en van daaruit beoordeeld men ook de eindsituatie als licht tot duidelijk verbeterd. Eindconclusie Deze beschouwing is gebaseerd op de reacties van 14% van de omwonenden. Dit is een erg lage respons. De grootste groep omwonenden heeft geen gebruik maakt van de mogelijkheid de eventuele hinder kenbaar te maken bij de gemeente. Mogelijk speelt dit bij het merendeel van de omwonenden geen rol en ontbreekt daarmee de urgentie om op de enquête te reageren. Hier is echter geen verder onderzoek naar gedaan. Als de resultaten van de responsgroep beschouwd worden, ontstaat het volgende beeld: - er zijn omwonenden met enige tot grote geluidshinder van de RandstadRail die nauwelijks tot geen verbetering bemerken na het plaatsen van de raildempers; - er zijn omwonenden met enige tot grote hinder bij wie de hinder door de raildempers is afgenomen; - er zijn omwonenden die geen hinder ondervinden maar wèl een verschil/verbetering van geluid en klankkleur waarnemen; - de meeste respondenten vinden de geluidsituatie na het plaatsen van de dempers verbeterd. Hierbij wordt het geluid beoordeeld als minder lang hoorbaar, minder booggeluid, minder schel, minder hard en minder irritant. De beleving van het geluid en dan met name de veranderde klankkleur komt overeen met de metingen. De duur van het geluid is korter geworden en het geluidniveau van de hogere geluidfrequenties is afgenomen. Elke groep respondenten bemerkt in de tuin het grootste effect. 5