EBAT-243 Chassis en Luchtvering

Transcriptie

1 EBAT-243 Chassis en Luchtvering Zelfstudie en huiswerk 10-08

2 2 Inhoud INTRODUCTIE 3 DOELSTELLINGEN 4 CHASSIS 5 DIAGNOSE 6 METINGEN 6 LUCHTVERING 8 SCHOKDEMPERS 9 VEERBALGEN 10 REGELING VAN LUCHTVEERSYSTEMEN 11 HOOGTEREGELVENTIELEN 12 DRUKREGELVENTIEL 13 HOOGTESENSOR 13 HOOGTE INSTELLING LUCHTVERING 14 CONTROLE OP DE WERKING VAN HET VEERSYSTEEM 15 CONTROLE VAN HET LUCHTVERZORGINGSSYSTEEM 15 ALR-AANSTURING 15 VIJF-STANDENKRAAN/DRAAISCHIJFKLEP/NIVEAU-REGELAAR 17 ASLIFTBEDIENINGSKAST 18

3 3 Introductie Met dit zelfstudiepakket kun je je voorbereiden op de Regionale Praktijktraining. Tijdens de training ga je een aantal werkorders uitvoeren. De informatie in dit zelfstudiepakket kan je helpen om die werkorders snel en doeltreffend uit te voeren. Verder is de zelfstudie een aanvulling op de theorieleerstof van je beroepsopleiding. In het zelfstudiepakket staan ook huiswerkvragen en opdrachten. Daarmee kun je controleren of je de stof goed begrijpt. Maak de vragen en opdrachten en bespreek ze met je leermeester. Je kunt je vragen natuurlijk ook tijdens de RPTdag aan de trainer stellen. De RPT-dag bestaat uit drie onderdelen: Theoriedeel Hier behandelen we kort de onderwerpen uit het zelfstudiepakket. Als bepaalde dingen in het zelfstudiepakket je niet duidelijk zijn, noteer ze dan. Dan kunnen we die tijdens het theoriedeel bespreken. Praktijkdeel Hier ga je aan de slag met de werkorders aan voertuigen of onderdelen daarvan. Voor vragen of uitleg kun je terecht bij de trainer. Hij is je vraagbaak en coach. Informatie en schema s kun je vinden in de werkplaatshandboeken en op de Infopunten. Op de Infopunten kun je onder andere internet en digitale handboeken raadplegen. Beoordeling Aan het einde van de RPT-dag vult de trainer een beoordelingsformulier in. Je krijgt dit formulier mee. Hierop staan de beoordelingen voor de uitgevoerde werkorders. Ook geeft de trainer een algehele beoordeling voor de manier waarop je de hele dag gewerkt hebt. De beoordeling voor de verschillende onderdelen is Goed (G), Voldoende (V) of Onvoldoende (O). Succes!

4 4 Doelstellingen Na afloop van deze dag kun je met betrekking tot: Chassismetingen: metingen aan het chassis uitvoeren en aan de hand daarvan een reparatie-advies opstellen Luchtvering controleren/afstellen: uitgebreide diagnose aan luchtgeveerde systemen stellen en een reparatieadvies geven. drukken en hoogten controleren en afstellen montage- en afstelvoorschriften opvolgen Diagnose 1 luchtvering: BOB-test: middels een Break Out Box het luchtveringssysteem doormeten en een controleprocedure uitvoeren Diagnose 2 luchtvering: storingen uitlezen en controleren: aan de hand van storingsmeldingen een storing uitlezen middels een diagnose-apparaat het luchveringssysteem meten en een controleprocedure uitvoeren

5 5 Chassis De buitenafmetingen van een voertuig zijn wettelijk vastgelegd en binnen deze maatgeving moet een chassis - van voldoende sterkte en met een zo gering mogelijke eigen massa - het voertuig in staat stellen om een zo groot mogelijk laadvermogen te verplaatsen. De eisen met betrekking tot veiligheid en comfort stijgen voortdurend. Dit resulteert dan ook in aanzienlijke eisen die aan het chassis van de moderne bedrijfsvoertuigen gesteld worden. Voordat men de storing aan het chassis toeschrijft, zal men zeker moeten weten dat de storing niet wordt veroorzaakt door bijvoorbeeld de wielen, wielstanden en wielophanging, vering of stuurinrichting. 1 Vermeld in onderstaande tabel welke controles je uitvoert aan het voertuig, alvorens je het chassis aan een nader onderzoek gaat onderwerpen, resp. welke controles je bij de verbinding tussen delen van het voertuigonderstel en het chassis uitvoert Is het onderstelgedeelte volledig in orde, dan zal de storing zich in het chassis kunnen bevinden. Door metingen is de juiste maatvoering te controleren en zijn afwijkingen als gevolg van overbelasting zoals bijvoorbeeld buiging en tordering aan te wijzen. AANWIJZING Raadpleeg voor het uitvoeren van controles en zeker voor het uitvoeren van correcties aan een chassis altijd de betreffende fabrieksinstructies.

6 6 Het weggedrag van het voertuig wordt voor het grootste deel bepaald door de stand van de achteras ten opzichte van het chassis en de afstelling van de daarbij behorende wielstanden. Hierbij spelen zowel de hart- als de rijlijn een belangrijke rol. Met moderne chassiscontrole- en wieluitlijnapparatuur kan men het chassis alsmede alle wiel- en fuseestanden ten opzichte van de hartlijn meten. Diagnose Het is belangrijk om goed te luisteren naar de klacht waarmee de klant naar de werkplaats komt. Op deze manier kun je vaak een aardig idee krijgen over de aard van de storing. Een proefrit kan daarbij een wezenlijk onderdeel van de diagnosestelling zijn. Als uit de controles blijkt dat er reparaties uitgevoerd moeten worden waarbij het voertuig uit de vering moet, betekent dit dat er na het uitvoeren van de reparatie (s) een korte rit (of in ieder geval heen en weer rijden) uitgevoerd moet worden, zodat de vering zich kan zetten. Metingen Er zijn verschillende redenen om een chassis te controleren. Deze kunnen zijn: aanrijdingschade besturingsmoeilijkheden overmatige bandenslijtage of afwijkend slijtpatroon. Grote reparaties zoals het richten van chassis e.d. worden bijna uitsluitend door specialistische bedrijfsautowerkplaatsen die zich hierop gespecialiseerd hebben uitgevoerd. Deze hebben daar speciale richt- en meetapparatuur voor in huis. De afwijkingen komen duidelijk aan het licht na een wieluitlijning. Hieruit kan blijken of het om een verkeerde wielstand, fuseestand of stand van de as gaat. Staat de as verkeerd, dan kan dit verschillende oorzaken hebben. 2 Wat zou de oorzaak kunnen zijn van een verkeerde asstand?

7 7 Voordat het chassis met meetlinialen op eenvoudige wijze wordt gecontroleerd, zullen de voorgaande punten van vraag 1 en 2 eerst moeten worden gecontroleerd Als deze punten zijn gecontroleerd en er geen afwijkingen zijn geconstateerd, is het chassis beschadigd. We onderscheiden 4 hoofdschades aan het chassis: Chassis zijdelings verbogen Chassis verticaal verbogen Chassis getordeerd Diagonaal verbogen Wanneer geconstateerd is dat het verbogen chassis de oorzaak is van de problemen, zal er gemeten moeten worden hoeveel de afwijking bedraagt. Dit kan op diverse manieren: sommige uitlijnapparatuur meetlineaal.

8 8 Wanneer welke apparatuur gebruikt wordt, is afhankelijk van de mogelijkheden van het te gebruiken meetapparatuur. Hieronder staat een voorbeeld van een afstandsmeting aan een chassis: een zgn. kruismeting. A B C D A B C D A1 B1 C1 D1 Luchtvering Tijdens deze RPT-dag wordt ook het moderne veersysteem behandeld zoals dit voorkomt op de zwaardere bedrijfs wagens. Voordeel van luchtvering is het comfort en de constante rijhoogte. Ook kan de voertuighoogte worden ingesteld tijdens bijvoorbeeld het laden en lossen. Verder kan men met luchtvering bepaalde assen heffen. 3 Waarom worden hef-assen toegepast? Een van de nadelen van luchtvering is dat het geheel wat zwaarder is als een bladgeveerd voertuig. De grote reactiekrachten bij optrekken, afremmen en in bochten vereisen een wat zwaarder onderstel.

9 9 Hieronder staan wat voorbeelden van de reactie-, stabilisatieen panhardstangen: 4 Ga voor elk type stang na, welke krachten hij op moet nemen. Controleer de stangen op speling en beschadigingen. Hierdoor kan men andere storingen krijgen zoals het scheef staan van de assen, en bij een luchtgeveerde vooras scheeftrekken tijdens het remmen. Schokdempers Onderdelen die veel zwaarder belast worden, zijn de schokdempers. Wanneer de klacht waggelen bij een luchtgeveerde achteras wordt genoemd, is het waarschijnlijk dat de werking van de schokdempers onvoldoende is. Bij een luchtgeveerde vooras is de klacht stuurproblemen. Bij volgwagens is de klacht waggelen en springen. Er zijn in de praktijk twee methoden om de werking na te gaan, te weten: een korte rit over slecht wegdek maken en dan de warmteontwikkeling in de schokdemper te voelen de onderzijde van de demperbevestiging demonteren en met de hand uittrekken en induwen en de benodigde krachten te vergelijken met een nieuwe (wanneer dit mogelijk is). Kijk dan meteen ook naar de bevestiging: de rubbers kunnen in slechte conditie zijn en soms zelfs geheel verdwenen zijn. Dat dit extra slijtage geeft en veel bijgeluid geeft, zal duidelijk zijn.

10 10 Veerbalgen bevestigingsplaat conus aanslagrubber De veerbalgen zijn in de meeste gevallen zogenaamde rolbalgen. De oppervlakte x de druk in de balg x het aantal bal gen geeft het draagvermogen. Hoe hoger de druk, hoe hoger de belasting. Is de druk te hoog dan is er sprake van een verkeerd ontwerp of - en dat komt meer voor - een flinke overbelasting. De dynamische drukken zijn bij inveren natuurlijk wel hoger. Door de progressieve werking kan die druk een moment wel boven de 10 bar stijgen. Een stootrubber in de vorm van een binnenveer - een stuk zwaar rubber met een eigen kleine extra binnenruimte - zorgt voor een flexibele eindbegrenzing die sterk progressief werkt. Veerbalg verwijderen Blokkeer de wielen tegen wegrollen. Druk het chassis omhoog met losgemaakte hoogteregelstangen, en ondersteun daarna het chassis met deugdelijke steunen zodat het chassis niet kan zakken. Laat de druk nu weglopen door de regelstangen omlaag te trekken. Als de balg drukloos is, kan deze van de zitting gewrikt worden. BELANGRIJK!!! Wanneer het chassis niet ondersteund wordt, kan dit levensgevaarlijke situaties opleveren. Denk aan eigen en andermans veiligheid!! Monteren van een veerbalg Kijk vooraf in het werkplaatshandboek voor de juiste werkmethode. Zorg dat de drager en de pasranden schoon en glad zijn. Zorg dat de drager niet kan roesten. Smeer met witte bandenpasta de pasvlakken in. Monteer de balg zoveel mogelijk spanningsvrij. Als er weinig ruimte is kan men de balg in elkaar draaien zodat deze minder ruimte inneemt. Druk de randen zo goed mogelijk vast op de pasrand en zet luchtdruk op het veersysteem door de hoogteregelstangen in de stand vullen te drukken. De veerbalg vult zich nu met lucht en drukt zich zelf vast op de pasrand. LET OP! Bij het vullen van de installatie moet men goed opletten dat de balg regelmatig uitzet, zodat een goede passing op de afdichtranden wordt verkregen.

11 11 Pas op bij het gebruiken van perslucht die niet door het voertuig wordt afgeregeld. De druk kan hoog oplopen en bij een beschadiging in de balg kan deze klappen. Naast de geweldige dreun die gehoorbeschadigingen zal opleveren, komt er een wolk van stof, vuil, metaal en rubberdeeltjes vrij. Gehoor- en gezichtsbescherming zijn hiervoor ook noodzakelijk, evenals een goede ondersteuning onder het chassis. Losse luchtbalgen worden echter steeds minder toegepast. Meestal vernieuwt men de complete luchtbalg, d.w.z. compleet met bovenplaat en onderpot. De werkwijze is nagenoeg hetzelfde. Met name het ondersteunen van het voertuig is identiek. TIP!! Kijk vooral in het werkplaatshandboek voor de juiste omschrijving. Hierdoor kunnen fouten, schades en ongelukken voorkomen worden. Regeling van luchtveersystemen De regeling van de luchtveersystemen kunnen we onderverdelen in: de mechanisch geregelde systemen de elektrisch bediende systemen de volledig elektronisch geregelde systemen. De eerste generatie luchtveersystemen werden volledig me cha nisch geregeld. Het hoogteregelventiel regelt de juiste druk in het balgen en juiste rijhoogte. Voor het laden en lossen bij verschillende hoogten moest men buiten de cabine de hoogteverstelling bedienen. De tweede generatie luchtveersystemen worden door middel van een elektrische bedieningskast vanuit de cabine gestuurd. Wel zitten hierin al enige elektronische componenten, zoals: hoogte-afslag, tijdvertragingsrelais, enz. De derde generatie luchtveersystemen werken volledig elektronisch met elektronische hoogtesensoren, drukregelventielen en druksensoren op de balgen. De verschillende hoogten worden automatisch geregeld door een regeleenheid. De hoogtesensoren meten de chassishoogte. Dit gebeurt op dezelfde manier als een hoogteregelventiel van de eerste generatie. Alleen wordt er nu geen luchtdruk rechtstreeks naar de balg gestuurd, maar stuurt de sensor de info naar

12 12 de regeleenheid. De regeleenheid stuurt op zijn beurt de drukregelventielen elektrisch aan, zodat de luchtdruk in de balg geregeld wordt. De druksensoren worden gebruikt om de druk in de balgen te meten, zodat het systeem kan bepalen of de hefas moet dalen of heffen i.v.m. het gewicht van het voertuig. Je zult ze dan ook aantreffen op bijvoorbeeld een 6 x 2. 5 Zul je een druksensor aantreffen op een 4 x 2 t.b.v. de luchtvering? Hoogteregelventielen De hoogteregelventielen van het conventionele luchtveersysteem regelen de druk rechtstreeks naar de balg. Voertuighoogte hoogteregelventiel Druk in balg Reaktie goed Sluit doorgangen van balg af Blijft gelijk geen Te laag Luchtv oorraad naar balg openen Neemt toe Chassis stijgt Te hoog Ontluchting van balg openen Neemt af Chassis zakt Overigens zal de balgdruk in een ruststand (op welke hoogte dan ook) niet veranderen, tenzij het gewicht veranderd is.

13 13 Drukregelventiel Het drukregelventiel heeft dezelfde functie als een conventioneel hoogteregelventiel. Deze wordt nu niet recht streeks aangestuurd via een stangetje aan het chassis, maar door een regeleenheid. Door bepaalde spoelen te bekrachti gen zal er lucht worden toegevoerd of ontlucht worden. Wanneer de juiste stand bereikt is, wordt de balg afgesloten. Hoogtesensor Drukregelventiel Bij het elektronisch systeem wordt de chassishoogte gemeten door een hoogtesensor. Afhankelijk van het merk werkt deze als een variabele weerstand, of met de inductieve eigenschappen van een spoel. Beide zitten gemonteerd aan het chassis. Bij het eerste type zegt de weerstand iets over de hoogte van het chassis. Naarmate de hoogte verandert, zal de weer stands waarde veranderen. Aan de hand daarvan zal de regeleenheid het drukregelventiel aansturen om de juiste hoogte te krijgen. Hoogtesensor d.m.v weerstandverandering Het tweede type sensor bestaat uit een spoel met een beweeg bare kern. Deze kern zit aangesloten op de regelstang aan de as. Wanneer de chassishoogte verandert, zal de kern door de spoel bewegen. Hierdoor verandert de inductie van de spoel. Hoogtesensor d.m.v. inductieverandering Doordat de regeleenheid een signaal stuurt naar de sensor, zal door de inductie het signaal veranderen. Doordat de chassishoogte verandert, verandert de inductie en dus ook het signaal. De waarde van het signaal zegt iets over de hoogte van het chassis.

14 14 Hoogte-instelling luchtvering Ga de fabrieksgegevens na voor wat betreft de afstelvoorwaarden, zoals minimale belading en de juiste meetplaats van de hoogte-afstelling. Ook is het van belang te weten of bij een hefbare as deze in een voorgeschreven stand moet staan. De meting moet aan twee zijden worden uitgevoerd en wanneer de plaats van de meting niet wordt aangegeven, is deze altijd zo dicht mogelijk bij het draaipunt van die as. Mechanische hoogteregelventielen Bij afwijkingen van de rijhoogte zal men in het werkplaatshandboek moeten zoeken hoe deze afgesteld kan worden. Dit kan op verschillende manieren gebeuren. Bijvoorbeeld door drukken te meten of door kalibers te plaatsen tussen chassis en as. Dit staat uiteraard omschreven in het werkplaatshandboek ø 3 mm ø 4 mm Door een paspen (of boortje van 4mm) in de borging te plaatsen van het ventiel, wordt de middenstand bepaald. Door nu de verticale stang op lengte te brengen is de rijstand bepaald. Na het afstellen altijd controleren of de hoogte goed is afgesteld. Elektronische hoogtesensoren De diverse chassishoogten kan men met speciale apparatuur instellen. Hiervoor moet het computergeheugen gedeeltelijk worden hergeprogrammeerd. De sensor bij de as, voorzien van maar één sensor, kan zowel links als rechts gemonteerd zijn. Bij het vervangen van een wegsensor moeten we er op letten of we met een linker of rechter sensor te maken hebben en dat de regelstang in de juiste stand wordt gemonteerd. Ook hier werkt men met een paspen of boortje om de middenstand te bepalen. LET OP! Voordat men opnieuw de chassishoogte gaat controle ren: demonteer eerst de paspen of boortje uit de borging. Zowel bij het mechanische hoogteregelventiel als bij de hoogtesensoren is de draairichting van groot belang (i.v.m. montage aan linker- of rechterzijde). Op beide com ponenten staan hiervoor merktekens. Kijk in het werkplaatshandboek voor de plaatsing van de merktekens.

15 15 Controle op de werking van het veersysteem Er kunnen een aantal problemen in het veersysteem voorkomen, zoals: voertuig blijft in een bepaalde stand staan scheef staan bij een beladen voertuig regeling handbediening zakken/dalen werkt niet hefas komt wel/niet in werking plotselinge verandering van de hoogte. Voor deze en andere gevallen raadpleeg de bij het voertuig behorende fabrieksinformatie. Dit is vooral belangrijk omdat er verschillende regelingen gemonteerd zijn, zoals de tijdvertraging tijdens het rijden. Belangrijk is om eerst de algehele werking, en de aanwezige drukken in de balgen te controleren. Dit geeft een globale aanwijzing waar het probleem zich bevindt. Controle van het luchtverzorgingssysteem Voer alle luchtdruk af in het rem- en veersysteem, zodat het hele voertuig drukloos is. Sluit een manometer aan op de voorraadkant van het veersysteem. Start de motor en laat deze ± omw/min lopen en neem de tijd op wanneer er lucht komt in het voorraadgedeelte van het veersysteem. De tijd die nodig is om het veersysteem te vullen zal bij een onbeladen voertuig zeer kort zijn. Neem de tijd op die nodig is om de voorraad op de maximale druk te brengen. Vergelijk die tijd met de fabrieksvoorschriften, of de tijd die op de stamkaart van het voertuig vastgelegd is bij het afleveren van het voertuig. Bij problemen zal men de oorzaak moeten zoeken in bijvoorbeeld de afslagdruk van de compressor, de vulleiding waarvan de doorgang (gedeeltelijk) geblokkerd is, of een defecte luchtdroger. Bij luchtlekkage kan men luisteren waar men lucht hoort ontsnappen, of een ultrasoon-detector gebruiken waarbij men kleine luchtlekkages hoorbaar kan maken. Behandel de ventielen hetzelfde als bij het luchtdrukremsysteem. ALR-aansturing De ALR heeft informatie nodig over het gewicht van de achteras. Dit wordt verkregen door de balgdrukken te meten. De ALR kan daar op 2 manieren mee omgaan: de ALR kijkt naar de hoogste druk de ALR kijkt naar de gemiddelde druk.

16 16 6 Ga zelf eens na hoe die voorgaande regeling werkt als een balg gesprongen is. Door aansluitcodes (bijv. 2, 11, 4, enz.) te kennen worden geen fouten bij het monteren gemaakt en is het stellen van diagnoses eenvoudig geworden.

17 17 Vooral elektronische systemen hebben verschillende componenten zoals op de afbeelding te zien is. 3 1 stop light speed signal ground Kl. 30 Kl. 15 diagnostics Power Supply module ECAS ABS Vario C 24N ISO S Benoem de nummers in de afbeelding: Welke ventielen worden in de afbeelding aangestuurd om het chassis te heffen of te dalen? De ventielen staan in ruststand. Omcirkel de juiste ventielen. Heffen Ventiel A Ventiel B Ventiel C Dalen Ventiel A Ventiel B Ventiel C Geen ventielen Geen ventielen

18 18 Vijfstandenkraan/draaischijfklep/niveau-regelaar Het doel van deze uitbreiding van het veersysteem is de laadvloerhoogte of koppelschotelhoogte tijdelijk aan te passen, om gemakkelijker te laden of te lossen of aan/af te koppelen. Vaak wordt de sturing via een afstandsbesturingskastje gedaan. Het ventiel heeft de volgende aansluitingen: 1 luchtvoorraadingang 11 luchtdrukingang van het linker hoogteregelventiel 12 luchtdrukingang van het rechter hoogteregelventiel 13 luchtdruktoevoer van de magneetkleppen 21 uitgang naar linker luchtbalg 22 uitgang naar rechter luchtbalg 9 Hoe zal de druk naar de ALR zijn, wanneer de wagen volledig onbeladen is en de vijfstandenkraan op dalen staat? Wat zal het gevolg zijn?

19 19 Asliftbedieningskast Deze zorgt er voor dat afhankelijk van de belading, de liftas zal dalen of heffen. Er is een tijdvertraging aanwezig die er voor zorgt dat na een 5 à 10 seconden de liftas wordt ingezet, om bij tijdelijke overbelasting ( kuil of stoep) niet gelijk een reactie van de hefas te krijgen. Ook is het soms mogelijk om bij een zwaar beladen trekker bij het optrekken de hefas automatisch te liften om zo een hogere tractie te verkrijgen. Wanneer de hefas omhoog staat, zal de druk in de rijbalgen 0 bar zijn, en in de hefas maximaal. Wanneer de hefas gedaald is, zal de druk in de hefbalg ongeveer 0 bar - 0,5 bar bedragen. Dit is afhankelijk van de constructie 10 Bij een contructie waarbij de hefbalg met een vaste arm aan de hefas gemonteerd is, zal een restdruk aanwezig blijven van 0,5 bar in de hefbalg wanneer de hefas gedaald is. Waarom? Wanneer deze zelfstudie goed is doorgewerkt zal de praktijkdag prima verlopen. Wanneer er vragen blijven, noteer ze dan en stel ze op de praktijkdag tijdens de behandeling van deze zelfstudie. Mogelijk kunnen ook anderen hier wat van leren. Dit is het einde van de Zelfstudie. Deze Zelfstudie is zo universeel mogelijk opgezet. Er bestaat echter in de praktijk geen universele uitvoering. Alle fabrikanten hebben hun eigen uitvoeringen en oplossingen. Als je hierover onduidelijkheden bent tegengekomen of vragen hebt, zoek dit dan uit in je eigen werksituatie en breng het op de RPT-dag ter sprake tijdens de behandeling van de Zelfstudie. Veel succes op de RPT-dag.