We hopen. ouders. bedankt. nogmaals. Allen. hartelijk. drs. Anke. Scheeren. Autism. Research. Amsterdam. aan dit onderzoek.
|
|
- Cecilia Wauters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Vervolgonderzoek Wij zijn erg benieuwd hoe de leerlingen zich verder zullen ontwikkelen op school en op sociaal gebied. We hopen daarom in de toekomst een vervolgonderzoek te doen. Wij hopen van harte dat u dan weer samen met uw zoon/dochter zal willen meewerken aan dit onderzoek. Informatiefolder voor ouders Allen nogmaals onderzoeksteam! hartelijk bedankt namens het dr. Sander Begeer drs. Anke Scheeren Onderzoek op de Berg en Boschschool Dit onderzoek is georganiseerd en uitgevoerd door Autism Research Amsterdam ( van de Vrije Universiteit in samenwerking met leerlingen, ouders en medewerkers van de Berg en Boschschool. Autism Research Amsterdam Autism Res earch Amsterdam
2 1. Voorwoord In 2009/2010 vond een uitgebreid onderzoek plaats op de Berg en Boschschool naar de ontwikkeling van kinderen met een autisme spectrum stoornis (ASS). In totaal hebben 185 leerlingen meegewerkt aan het onderzoek. Dit is een ongekend aantal in het wetenschappelijk onderzoek naar kinderen en jongeren met ASS. Wij, de onderzoekers van Autism Research Amsterdam van de Vrije Universiteit, zijn de leerlingen, ouders, en school dan ook zeer dankbaar voor hun medewerking! De samenwerking heeft geleid tot vernieuwende en interessante resultaten over kinderen en jongeren met ASS. Graag informeren wij u in deze folder over een aantal van de onderzoeksresultaten. Als u geïnteresseerd bent in de wetenschappelijke artikelen die over dit onderzoek verschijnen, houd dan ook onze website in de gaten: In de loop van 2011/2012 zullen hier nieuwe publicaties worden geplaatst. 2. Deelnemers Het merendeel van de 185 deelnemers van de Berg en Boschschool had een diagnose PDD NOS (52%). Verder had 20% van de leerlingen een diagnose autisme, 16% MCDD en 12% Syndroom van Asperger. In de tabel op de volgende bladzijde staan aantal deelnemers, gemiddelde leeftijd en IQ scores vermeld voor het Speciaal Onderwijs (SO Bilthoven en SO Houten) en het Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO22, VSO26, VSO Houten, De Rading). Naast leerlingen van de Berg en Boschschool hebben ook 68 leerlingen deelgenomen zonder een ontwikkelingsstoornis uit het 8. Loterij Als dank voor deelname aan het onderzoek hebben we een taartenloterij georganiseerd. Elke leerling heeft van ons een uniek deelnemersnummer gekregen. Met dit nummer speelt elke leerling straks mee in de loterij. De leerling die met zijn/haar deelnemersnummer het dichtst bij het getrokken nummer in de buurt komt, wint met de hele klas een taart! Op elke locatie (SO en VSO) zal een taart worden uitgereikt. 9. Dank en nawoord Dit onderzoek was niet mogelijk geweest zonder medewerking, tijd, inzet, geduld, en enthousiasme van leerlingen, ouders, leerkrachten, orthopedagogen, en directie van de Berg en Boschschool. Wij de interviewers hebben met veel plezier kennis gemaakt met de verschillende leerlingen op de Berg en Boschschool. Want dat ze allemaal zeer verschillend zijn, blijkt ook uit het contact dat we hadden met de leerlingen. Soms werden we tijdens interviews verrast door hun uitgebreide kennis over blauwe vinvissen, treinen, architectuur, geschiedenis, games (War of the Worlds), televisieseries (South Park), films en boeken (Lord of the Rings, Harry Potter). En naast bijzondere woordgrapjes Het leukste vak is vak antie! leerden we ook een paar nieuwe woorden zoals Wii, PSP, en Life Action Role Playing. Als we de leerlingen vroegen wat zij later wilden worden, liepen de antwoorden zeer uiteen. Van uitvinder tot dierenverzorger. Van professioneel gamer tot kok.
3 doorgronden als zich normaal ontwikkelende leerlingen. Wel is er een duidelijk effect gevonden van leeftijd en verbaal IQ op de prestatie op de Theory of Mind test. Oudere kinderen presteren doorgaans beter dan jongere kinderen. Kinderen die verbaal vaardiger zijn, presteren over het algemeen ook beter. 7. Sterke kanten Alle ouders die een papieren vragenlijst invulden (60 in totaal), werden gevraagd naar de sterke kanten van hun zoon/dochter met ASS. Eerlijkheid werd het meest door ouders genoemd, gevolgd door gevoel voor humor en oog voor detail. Berg en 185 Boschschool SO 75 VSO 110 Regulier 68 onderwijs Basisschool 30 Voortgezet 38 onderwijs Deelnemers aantal jongen / meisje Leeftijd (in jaren) gemid. 161 / / / / / / Verbaal IQ min max gemid. min - max reguliere onderwijs. Door de deelname van deze kinderen is het mogelijk om de resultaten van leerlingen met ASS te vergelijken met de resultaten van leeftijdgenoten zonder ASS. Het verbaal IQ van alle deelnemers is getoetst met behulp van een test waarbij de onderzoeker woorden opnoemt die steeds meer toenemen in moeilijkheid. Na elk woord moet een van vier plaatjes worden aangewezen die overeenkomt met het woord. Bijvoorbeeld: Welk van de plaatjes hiernaast hoort bij het woord oase?
4 3. Autistische kenmerken Ouders vulden een vragenlijst in over het sociale gedrag van hun zoon/dochter, de Social Responsiveness Scale (SRS). De SRS is een vragenlijst over autistische kenmerken die de ouder op dat moment bij het kind ziet. Hoe hoger de score op de SRS, hoe sterker volgens ouders de autistische kenmerken op dat moment aanwezig zijn. Voor jongens geldt een score van 70 of hoger als aanwijzing voor een autisme spectrum stoornis, voor meisjes een score van 65 of hoger. aantal ingevulde ouderlijsten Autistische kenmerken op basis van SRS gemid. hoge score (>70) Berg en Boschschool % SO % VSO % Regulier onderwijs % Basisonderwijs % Voortgezet onderwijs % Uit de resultaten blijkt dat 68% van de deelnemers van de Berg en Boschschool (ten opzichte van 0% uit het reguliere onderwijs) een SRS score behaalt van 70 of hoger, wat wijst op een autisme spectrum stoornis. Dit is niet zo verrassend gezien de ASS diagnoses van de deelnemers. Meer verrassend is de bevinding dat bij een substantiële minderheid van de leerlingen (32%) de autistische kenmerken volgens ouders minder sterk op de voorgrond treden dan op basis van de klinische diagnose verwacht De mate waarin leerlingen afzijdig, passief, en actief maarvreemd sociaal gedrag vertonen, lijkt niet samen te hangen met hun feitelijk inzicht in sociale situaties (zoals getest met een complexe Theory of Mind taak). De gevonden samenhang tussen sociale interactiestijl van een kind met ASS en ernst van de problematiek, bevestigt dat kinderen met ASS ook sterk verschillen in hun behoeften voor ondersteuning en hulp. 6. Sociaal inzicht Binnen wetenschappelijk onderzoek naar ASS is waarschijnlijk het meeste onderzoek verricht naar het inlevingsvermogen van kinderen met ASS, ook wel Theory of Mind genoemd. Hoe goed zijn kinderen en jongeren met ASS in staat om zich een voorstelling te maken van de gedachten, wensen en intenties van henzelf en anderen? In het huidige onderzoek werd daarom een Theory of Mind test afgenomen. Deze test bestond uit vijf verhaaltjes die over verschillende sociale situaties gingen. Na elk verhaal werd door de interviewer een vraag gesteld over de gedachten, intenties of gevoelens van een personage uit het verhaal. Op basis van voorgaand onderzoek bestond de verwachting dat kinderen met ASS deze vragen lastiger zouden vinden dan kinderen zonder ASS. Uit de resultaten blijkt echter geen verschil in prestatie tussen leerlingen met en zonder ASS. In een rustige en gestructureerde situatie zoals die waarin we het onderzoek uitvoerden, lijken leerlingen met ASS net zo goed (of slecht) in staat te zijn om een hypothetische sociale situatie te
5 Afzijdig Passief Actiefmaarvreemd zou worden. We willen benadrukken dat een lage score op de SRS niet de klinische ASS diagnose verwerpt. De score op de SRS geeft enkel informatie over de huidige ernst van het autisme zonder te kijken naar de ontwikkeling die een kind heeft doorgemaakt. anderen, maar maken zelf niet actief contact. De actiefmaar vreemde groep zoekt wel sociaal contact op, maar doet dit soms op een wat ongebruikelijke manier (vb. kind praat onophoudelijk over zijn/haar interesse). Voorgaand onderzoek onder kinderen met ASS en een verstandelijke beperking wees op betere sociale vaardigheden van sociaal actief maar vreemde kinderen in vergelijking met passieve en afzijdige kinderen. In het huidige onderzoek is gekeken of de mate waarin leerlingen met ASS en een normale intelligentie zich afzijdig, passief en actief maar vreemd opstellen, samenhangt met andere relevante gedragsmaten. De resultaten tonen dat sociaal actief maar vreemde kinderen over het algemeen meer autistische symptomen, ADHD symptomen, en psychosociale problemen laten zien (zoals gerapporteerd door ouders en leerkrachten). Bovendien lijken ze het lastiger te vinden om hun gedrag te controleren, wat ook wel beperkingen in het executief functioneren wordt genoemd. Het feit dat leerlingen van het SO gemiddeld een hogere SRSscore hebben dan leerlingen van het VSO, suggereert een lichte afname van autistische kenmerken naarmate kinderen ouder worden. We kunnen echter pas met zekerheid vaststellen of en waarom deze kenmerken met de leeftijd minder voorkomen als we dezelfde leerlingen na verloop van tijd opnieuw onderzoeken in een vervolgonderzoek. Het onderzoek laat echter ook zien dat leerlingen met kenmerken van ADHD over het algemeen meer kenmerken van autisme (hogere SRS score) laten zien dan leerlingen zonder of weinig ADHD kenmerken. De schijnbare daling van autistische kenmerken van jong naar oud zou dan ook mede bepaald kunnen zijn door een daling van ADHD kenmerken. Eerder onderzoek onder jongens en meisjes zonder een ontwikkelingsstoornis heeft laten zien dat jongens gemiddeld meer autistische kenmerken vertonen dan meisjes. Als we de resultaten bekijken voor onze deelnemers met ASS, blijkt dat 92 van de 138 jongens (67%) een hoge score heeft op de SRS ten opzichte van 18 van de 21 meisjes (86%). Hierbij moet echter worden opgemerkt dat een andere grens wordt gebruikt voor jongens en meisjes: meisjes hoeven minder autistische kenmerken te hebben om toch een hoge SRS score te krijgen. Als we echter dezelfde grens op de SRS score hanteren voor
6 jongens en meisjes in dit onderzoek, lijkt er geen duidelijk geslachtsverschil te zijn in de ernst van het autisme. 4. Psycho sociale gezondheid Tijdens het onderzoek vulden de leerlingen een vragenlijst in over hun psycho sociale gezondheid. Deze lijst bevat uitspraken over mogelijke problemen die de leerling in de maand voorafgaand aan het onderzoek heeft ervaren op lichamelijk, emotioneel, sociaal en school gebied. Een voorbeeld van een stelling is: Ik heb moeite met slapen of Ik heb problemen om met andere kinderen op te schieten. Ouders vulden dezelfde vragenlijst in over mogelijke problemen die hun zoon/dochter ervaart. Scores op deze vragenlijst kunnen variëren van 0 tot 100, waarbij 100 geen problemen betekent. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de gemiddelde scores. Psycho-sociale gezondheid Leerling Ouder aantal gemid. aantal gemid. Berg en Boschschool SO VSO Regulier onderwijs Basisonderwijs Voortgezet onderwijs Leerlingen van de Berg en Boschschool rapporteren een vergelijkbare psycho sociale gezondheid als leerlingen uit het reguliere onderwijs. Kennelijk ervaren kinderen en jongeren met ASS niet meer problemen dan hun leeftijd genoten zonder ASS. Het zou ook kunnen zijn dat leerlingen met ASS minder goed zicht hebben op hun eigen sterke en zwakke punten, omdat zij zichzelf vergelijken met hun leeftijdgenoten op school. Hoewel de psycho sociale gezondheid van jongens en meisjes met ASS niet opvallend van elkaar afweek, wezen de resultaten wel op iets meer emotionele problemen bij meisjes met ASS. Dit stemt overeen met eerdere onderzoeksresultaten onder jongens en meisjes met een normale ontwikkeling. Over het algemeen schatten ouders de psycho sociale gezondheid van hun kind met ASS lager in dan ouders met een kind zonder ASS. Zij geven aan dat hun kind beduidend vaker lichamelijke, sociale, emotionele en schoolproblemen ervaart. Het verschil tussen de rapportage door ouders en leerlingen laat duidelijk de toegevoegde waarde zien van verschillende perspectieven. 5. Verschillen in sociaal gedrag Beter zicht krijgen op de grote onderlinge verschillen tussen kinderen en jongeren met ASS was een van de doelen van het huidige onderzoek. Kinderen met ASS verschillen bijvoorbeeld sterk in hun sociale gedrag. In de vakliteratuur wordt een onderscheid gemaakt tussen afzijdige, passieve en actief maarvreemde kinderen met ASS. Afzijdige kinderen tonen nauwelijks initiatief tot sociaal contact en reageren ook onvoldoende op sociaal initiatief door anderen. Over het algemeen gaat het hier vaak om kinderen met ASS en een verstandelijke beperking. Passieve kinderen reageren wel op sociaal initiatief door
Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening. Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H.
Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H. Leloux-Opmeer Voorwoord Inhoudsopgave Een tijd geleden hebben Stichting Horizon
Nadere informatie2.10 Resultaten van het ITS onderzoek naar leerlingen met autisme in het primair en voortgezet onderwijs in het schooljaar
2.10 Resultaten van het ITS onderzoek naar leerlingen met autisme in het primair en voortgezet onderwijs in het schooljaar 2003-2004 Samenvatting, conclusies en aandachtspunten 1 Autisme in het primair
Nadere informatieNederlands Autisme Register, rapportage
Nederlands Autisme Register, rapportage 20 18 Auteurs: Sander Begeer, Marlies van Wijngaarden, Kawita Mataw en Bernadette Wijnker-Holmes Een initiatief van: Deelrapport 2: ouders/verzorgers over hun kind
Nadere informatieEFFECTEN VAN DE WEEKEND- SCHOOL VAN STICHTING WITTE TULP. - eindrapport - dr. Marga de Weerd. Amsterdam, november 2009
EFFECTEN VAN DE WEEKEND- SCHOOL VAN STICHTING WITTE TULP - eindrapport - dr. Marga de Weerd Amsterdam, november 2009 Regioplan Beleidsonderzoek Nieuwezijds Voorburgwal 35 1012 RD Amsterdam Tel.: +31 (0)20-5315315
Nadere informatieExecutieve functies in vogelvlucht (met autisme als voorbeeld)
Executieve functies in vogelvlucht (met autisme als voorbeeld) Hilde M. Geurts Universiteit van Amsterdam Dr. Leo Kannerhuis Boodschap 1. Bij mensen met verschillende diagnoses zien we meer EF problemen
Nadere informatieDutch summary (Samenvatting van hoofdstukken)
Dutch summary (Samenvatting van hoofdstukken) 101 102 Hoofdstuk 1. Algemene introductie Het belangrijkste doel van dit proefschrift was het ontwikkelen van de Interactieve Tekentest (IDT), een nieuwe test
Nadere informatieSTUDIEGIDS
STUDIEGIDS 2018-2019 VCO/Consent VERDIEPINGSDAGEN HB + ASS Samenwerken Veel interactie, we hebben veel kunnen leren van elkaar. Actief, aanstekelijk en zeer enthousiasmerend. Ik heb veel coachingstips
Nadere informatieNederlands Autisme Register, rapportage
Nederlands Register, rapportage 20 18 Auteurs: Sander Begeer, Marlies van Wijngaarden, Kawita Mataw en Bernadette Wijnker-Holmes Een initiatief van: Deelrapport 3: Wettelijk vertegenwoordigers over (jong)volwassenen
Nadere informatieThe development of ToM and the ToM storybooks: Els Blijd-Hoogewys
The development of ToM and the ToM storybooks: Els Blijd-Hoogewys Een reactie door Hilde M. Geurts Lezing Begeer, Keysar et al., 2010: Advanced ToM 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Autisme (n=34) Controle
Nadere informatieSander Begeer Ontwikkelingspsycholoog aan de VU in Amsterdam en the University of Sydney. NVA Congres 2013
Sander Begeer Ontwikkelingspsycholoog aan de VU in Amsterdam en the University of Sydney NVA Congres 2013 Allemaal Autisme, Allemaal Anders NVA enquête 2013 Sander Begeer (VU) Marlies Wierda (VU) Stance
Nadere informatieOp weg naar effectiviteitonderzoek in het cluster 4 onderwijs
Op weg naar effectiviteitonderzoek in het cluster 4 onderwijs Een verkenning van de doelgroep en de werkwijze Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. Drs. H. Leloux-Opmeer Inhoudsopgave Introductie
Nadere informatieAutisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016
Autisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016 Cecile Blansjaar: orthopedagoog/autisme specialist Gedragskundige Stichting de Waerden Mede oprichter De Sociale Bron Wat is Autisme? In Nederland
Nadere informatieHersenstichting Nederland. Autismespectrumstoornissen
Hersenstichting Nederland Autismespectrumstoornissen 1 Autismespectrumstoornissen Een autismespectrumstoornis (ASS) is een ontwikkelingsstoornis waarbij de informatieverwerking in de hersenen verstoord
Nadere informatiePAINT-T (Psychosociale ADHD Interventies-Teacher training): Een onderzoek naar een korte leerkrachttraining voor leerkrachten van kinderen met ADHD.
PAINT-T (Psychosociale ADHD Interventies-Teacher training): Een onderzoek naar een korte leerkrachttraining voor leerkrachten van kinderen met ADHD. Informatiebrief voor ouders Beste ouder(s)/verzorger(s),
Nadere informatieRapportage sociaal-emotionele ontwikkeling Playing for Success
Rapportage sociaal-emotionele ontwikkeling Playing for Success Leercentrum Nijmegen Oberon, november 2012 1 Inleiding Playing for Success heeft, naast het verhogen van de taal- en rekenprestaties van de
Nadere informatieExperts in diagnostiek
Experts in diagnostiek Het beste in een kind naar boven halen Elk kind heeft zijn eigen talenten. Dit betekent niet dat alle kinderen even goed mee kunnen komen op school. Sommige kinderen hebben onvoldoende
Nadere informatieTactus Verslavingszorg. Programma. Tactus op De Rede. Gamen & Internet. Gamen. Bianca Swart Preventiewerker
Tactus Verslavingszorg Stedendriehoek, Twente, Zwolle/Noord Veluwe en Flevoland Informatie, advies en hulp Alcohol, drugs, medicijnen, gamen, gokken Bianca Swart Preventiewerker Preventie basisonderwijs
Nadere informatieZorgpad Autisme Spectrum Stoornissen
Zorgpad Autisme Spectrum Stoornissen Wanneer u autisme heeft, ondervindt u problemen in het contact met anderen. Het kan zijn dat u geen contact maakt of juist veel aandacht vraagt. U kunt zich moeilijk
Nadere informatieNormaalbegaafde vrouwen met een autismespectrumstoornis
Normaalbegaafde vrouwen met een autismespectrumstoornis Van een onderbelichte subgroep Naar een subgroep in de spotlight Dr Audrey Mol, Gz-psycholoog i.o. tot Klinisch psycholoog Volwassenenteam Centrum
Nadere informatiePISA IN FOCUS 5: HEBBEN DE LEERLINGEN DE WIL OM TE SLAGEN? VERSCHILT DE WIL OM TE SLAGEN OVER DE ONDERWIJSVORMEN?
INLEIDING PISA IN FOCUS 5: HEBBEN DE LEERLINGEN DE WIL OM TE SLAGEN? VERSCHILT DE WIL OM TE SLAGEN OVER DE ONDERWIJSVORMEN? Om uitstekende vaardigheden te ontwikkelen zijn niet alleen talent en mogelijkheden
Nadere informatieDiagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose. Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG
Diagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG 1 Autisme spectrum stoornissen Waarom dit onderwerp? Diagnostiek
Nadere informatie1. Gedrag. Au3sme. UMCG Publiekslezing Au3sme. Els M.A. Blijd- Hoogewys. Overzicht presenta3e. Wat is au3sme? Drie probleemgebieden
Au3sme dr. Behandelcoördinator Au3sme Team Noord Nederland Overzicht presenta3e Wat is au3sme? naar Morton & Frith, 1995 1. Gedrag 2. Biologie 3. Cogni3e 4. Diagnose 5. Behandeling genen, hersengebieden
Nadere informatieAutisme in je vrije tijd
Autisme in je vrije tijd KINDEREN MET AUTISME IN EEN GEWONE JEUGDVERENIGING? HET KAN! Een informatieve brochure door Elise Burny - orthopedagoog Jannicke Hurtekant - orthopedagoog Petra Warreyn - klinisch
Nadere informatieWerkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht
Werkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht 1. Welke associaties heeft u bij het begrip Autisme? Contactgestoord, nemen geen initiatief. Beperkt in het sociaal wenselijk gedrag, grotere behoefte aan
Nadere informatieVragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school/groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider
Vragenlijst leergeschiedenis lees- en spellingvaardigheid bestemd voor school/groepsleerkracht en interne leerlingenbegeleider Gegevens leerling Naam leerling :.. 0 jongen 0 meisje Geboortedatum Groep
Nadere informatieEen onderzoek naar visuele en verbale denkvoorkeuren en vaardigheden bij leerlingen van groep 6 en 7
Beelddenken: Een onderzoek naar visuele en verbale denkvoorkeuren en vaardigheden bij leerlingen van groep 6 en 7 Een samenvatting van het wetenschappelijk onderzoek naar beelddenken Inhoudsopgave Inleiding
Nadere informatieIntakevragenlijst ouders Datum van invullen Ingevuld door
Intakevragenlijst ouders Datum van invullen Ingevuld door Uw kind komt in aanmerking voor onderzoek naar lees- en spellingsproblemen. Wij willen u vragen om ten behoeve van dit onderzoek onderstaande vragenlijst
Nadere informatieVerzamelen gegevens: december 2013
Verzamelen gegevens: december 2013 Interpretatie gegevens: april/mei 2014 Organisatiebeschrijving Inzowijs richt zich op de begeleiding van kinderen en jongeren in de leeftijd van 2 t/m 23 jaar. De problematiek
Nadere informatieSpeciaal onderwijs Informatie voor ouders
Speciaal onderwijs Informatie voor ouders Passend Speciaal Entrea onderwijs is er voor kinderen die (tijdelijk) het meest gebaat zijn bij speciaal onderwijs. Speciaal onderwijs op maat, omdat zij binnen
Nadere informatieEERLIJKE MENING: ANONIMITEIT: ONDERDELEN
Deze vragenlijst sluit aan op de vragenlijst die je eerder hebt ingevuld over wetenschap en techniek in het basisonderwijs. Door de eerste en de tweede vragenlijst van een groep leerkrachten te vergelijken
Nadere informatieSymposium Zorg en onderwijs. Annemarie Tadema 8 april 2008
Symposium Zorg en onderwijs Annemarie Tadema 8 april 2008 Aanleiding onderzoek Burgerschapsparadigma: participeren in de samenleving KDC: segregatie Onderwijs: integratie/ inclusie Wet op de leerlinggebonden
Nadere informatieInzicht in Autisme. Lezing
Inzicht in Autisme Lezing 18-09-2014 FRANS COOLEN ASS Trainer NVA ASS Trainer/coach bij In to Autisme frans.coolen@intoautisme.nl ASS Autisme Spectrum Stoornis Per persoon Per leeftijd In ernst In verschijningsvorm
Nadere informatieUw kind duidelijk in beeld
Primair en speciaal onderwijs Cito Volgsysteem Uw kind duidelijk in beeld Informatiefolder voor ouders Uw kind duidelijk in beeld Informatiefolder voor ouders Om de ontwikkeling van uw zoon of dochter
Nadere informatieDe Groeifabriek. Denken met een groeimindset!
De Groeifabriek Denken met een groeimindset! Dr. Petra Helmond & Fenneke Verberg, MSc: Pluryn Research & Development & Universiteit van Amsterdam Prof. Dr. Geertjan Overbeek: Universiteit van Amsterdam
Nadere informatieOnderzoekrapportage GelukTalent Kinderen met een ontwikkelingsstoornis in de onderwijswereld
Onderzoekrapportage GelukTalent Kinderen met een ontwikkelingsstoornis in de onderwijswereld Hendrika Kooistra student Noordelijke Hogeschool Leeuwarden 206415 Doelstelling en Onderzoeksvraag Een volledig
Nadere informatie23 oktober 2013 1. Wat betekent autisme voor jou? Waaraan denk je spontaan? Vroeger hoorde je daar toch niet zoveel over?
Vroeger hoorde je daar toch niet zoveel over? Tegenwoordig heeft iedereen wel een etiketje! Hebben we dat niet allemaal een beetje? Als je niks hebt, is het precies al abnormaal! Mijn kind heeft (net)
Nadere informatieWie ben ik? Onderzoek ouderen. Vandaag: De ouder wordende cliënt met autisme. Aantal publicaties
Wie ben ik? De ouder wordende cliënt met autisme Barbara van Heijst, 24 september 16 b.vanheijst@leokannerhuis.nl 2 3 4 Vandaag: onderzoek d Arc & anderen Belang voor workhome bewoners: resultaat niet
Nadere informatieRoepnaam : recente foto. Wilt u dit formulier volledig aan alle zijden invullen en waar nodig 0 zwart maken.
Inschrijfformulier 2019. Wilt u dit formulier zo spoedig mogelijk PER POST sturen aan: Mevr. H. de Jong, Windmolen 101, 2986 TL Ridderkerk, 0180-430860 Roepnaam : recente foto Achternaam Straat Postcode
Nadere informatie6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015
6 e Nieuwsbrief EPISCA onderzoek maart 2015 Het is al weer lang geleden dat jullie iets van ons hebben gehoord en dat komt omdat er veel is gebeurd. We hebben namelijk heel veel analyses kunnen doen op
Nadere informatieHet empathiequotiënt (eq)
Het empathiequotiënt (eq) Het empathiequotiënt (EQ) versie voor volwassenen Hoe moet deze vragenlijst ingevuld worden? In deze vragenlijst staan een aantal stellingen opgesomd. Lees elke stelling aandachtig
Nadere informatieRapport Kor-relatie- monitor
Rapport Kor-relatie- monitor Voor: Door: Publicatie: mei 2009 Project: 81595 Korrelatie, Leida van den Berg, Directeur Marianne Bank, Mirjam Hooghuis Klantlogo Synovate 2009 Voorwoord Gedurende een lange
Nadere informatieOuderatelier GAMEN. Iris Timmerman Dinsdag 26 januari 2016
Ouderatelier GAMEN Iris Timmerman Dinsdag 26 januari 2016 Filmpje: If books came after games www.ted.com Jane McGonigal Voordelen gamen Toegepast voor therapie, rehabilitatie en leerondersteuning Bijvoorbeeld
Nadere informatieNeuropsychologisch onderzoek bij kinderen Vakgebied dat de relatie bestudeert tussen het gedrag en de werking van de hersenen
Neuropsychologisch onderzoek bij kinderen Vakgebied dat de relatie bestudeert tussen het gedrag en de werking van de hersenen Folder voor ouders en kind Neuropsychologisch onderzoek bij kinderen Wat is
Nadere informatiePAINT-T (Psychosociale ADHD Interventies-Teacher training): Een onderzoek naar een korte leerkrachttraining voor leerkrachten van kinderen met ADHD.
PAINT-T (Psychosociale ADHD Interventies-Teacher training): Een onderzoek naar een korte leerkrachttraining voor leerkrachten van kinderen met ADHD. Informatiebrief voor leerkrachten Beste leerkracht,
Nadere informatieBeschrijving van de gegevens: hoeveel scholen en hoeveel leerlingen deden mee?
Technische rapportage Leesmotivatie scholen van schoolbestuur Surplus Noord-Holland Afstudeerkring Begrijpend lezen 2011-2012, Inholland, Pabo-Alkmaar Marianne Boogaard en Yvonne van Rijk (Lectoraat Ontwikkelingsgericht
Nadere informatieTevredenheid over MEE. Brancherapport 2011. Een onderzoek in opdracht van MEE Nederland. Marieke Hollander Betty Noordhuizen BA3913
Tevredenheid over MEE Brancherapport 2011 Een onderzoek in opdracht van MEE Nederland Marieke Hollander Betty Noordhuizen BA3913 Zoetermeer, 21 december 2011 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust
Nadere informatieAutisme, wat weten we?
Autisme, wat weten we? Matt van der Reijden, kinder- en jeugdpsychiater & geneesheer directeur Dr Leo Kannerhuis, Oosterbeek 1 autisme agenda autisme autisme en het brein: wat weten we? een beeld van autisme:
Nadere informatieVerstandelijke beperkingen
11 2 Verstandelijke beperkingen 2.1 Definitie 12 2.1.1 Denken 12 2.1.2 Vaardigheden 12 2.1.3 Vroegtijdig en levenslang aanwezig 13 2.2 Enkele belangrijke overwegingen 13 2.3 Ernst van verstandelijke beperking
Nadere informatieChange Your Mindset! Petra Helmond & Fenneke Verberg Research & Development, Pluryn
Change Your Mindset! Petra Helmond & Fenneke Verberg Research & Development, Pluryn Doel Change Your Mindset! Korte online interventie om jongeren te leren dat ze de potentie hebben om te veranderen! Theoretische
Nadere informatieHET BELANG VAN DE RELATIE
HET BELANG VAN DE RELATIE Een onderzoek naar het verband tussen de werkalliantie en de motivatie voor begeleiding bij jongeren met een licht verstandelijke beperking - samenvatting eindrapport - Regioplan:
Nadere informatieIntermezzo: Wat is oud? Waarom? Waarom? Wie ziet zichzelf als jong? Wie als iemand van middelbare leeftijd? Wie als oud?
Wat weten we uit onderzoek over ouder worden & autisme? Hilde M. Geurts @dutcharc 1 Conclusies 1. eren minder psychische problemen. 2. Weinig aanwijzingen voor versnelde cognitieve achteruitgang, toch
Nadere informatieOntwikkelingsrisico s bij het opgroeien met triple X
Ontwikkelingsrisico s bij het opgroeien met triple X Hanna Swaab Sophie van Rijn Suus van Rijn Hanna, Sophie en Suus werken op de afdeling orthopedagogiek van de universiteit Leiden en op het Ambulatorium.
Nadere informatieResultaten van het onderzoek naar het welbevinden van hoogbegaafde leerling in PO en VO naar de inschatting van hun ouder(s)
Resultaten van het onderzoek naar het welbevinden van hoogbegaafde leerling in PO en VO naar de inschatting van hun ouder(s) (door Willem Wind, ikbenhoogbegaafd.nl, 9 oktober 2018) Samenvatting De vragenlijst
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en discussie
Hoofdstuk 6 Samenvatting, conclusies en discussie Inleiding Het doel van het onderzoek is vast te stellen hoe de kinderen (10 14 jaar) met coeliakie functioneren in het dagelijks leven en wat hun kwaliteit
Nadere informatieLeerlingtevredenheidsonderzoek
Rapportage Leerlingtevredenheidsonderzoek De Meentschool - Afdeling SO In opdracht van Contactpersoon De Meentschool - Afdeling SO de heer A. Bosscher Utrecht, juni 2015 DUO Onderwijsonderzoek drs. Vincent
Nadere informatieBig Brothers Big Sisters of Rotterdam
Big Brothers Big Sisters of Rotterdam Margriet Lenkens (Onderzoeksinstituut IVO) Loïs Schenk (Erasmus Universiteit Rotterdam) Big Brothers Big Sisters in het algemeen Onderzoek Het Erasmus Urban Youth
Nadere informatieAutisme in het gezin. Geerte Slappendel, psycholoog en promovenda Jorieke Duvekot, psycholoog en promovenda
Autisme in het gezin Geerte Slappendel, psycholoog en promovenda Jorieke Duvekot, psycholoog en promovenda Disclosure belangen spreker Achtergrond Problemen in de sociale ontwikkeling: belangrijk kenmerk
Nadere informatieTEVREDENHEIDSONDERZOEK
verslag van het TEVREDENHEIDSONDERZOEK afgenomen in NOVEMBER 2014 Inleiding Eén keer in de twee jaar wordt er een tevredenheidsonderzoek gehouden. Ouders, leerlingen van groep 5, 6, 7 en 8 en personeelsleden
Nadere informatiePreventie van pesten op basisscholen volgens de PRIMA antipestmethode
Preventie van pesten op basisscholen volgens de PRIMA antipestmethode Auteurs: A. van Dorst, K. Wiefferink, E. Dusseldorp, F. Galindo Garre, M. Crone, Th. Paulussen; TNO, Leiden. Uit het in 2008 afgesloten
Nadere informatieDeze vragenlijst is ontwikkeld om de ernst en de aard van de symptomen van
1 Bedwing je dwang Children s Yale-Brown Obsessive Compulsive Scale (CY-BOCS) Algemene instructies Deze vragenlijst is ontwikkeld om de ernst en de aard van de symptomen van patiënten met een obsessieve-compulsieve
Nadere informatiepersonality Handleiding voor kandidaten Online afname
Handleiding voor kandidaten Online afname Over The Bridge Personality Deze instructie folder is gemaakt om jou wat achtergrond over The Bridge Personality te geven. Dit kan je straks helpen als je de vragenlijst
Nadere informatieAdviseer het Van Lodenstein College als ouders van harte achter de identiteit van deze school staan.
Advies voortgezet onderwijs Wegwijzer bij het opstellen van het advies van de groepsleerkracht bij de overgang van leerlingen van de basisschool naar voortgezet onderwijs Doel van de wegwijzer Ouders en
Nadere informatieSociale/pedagogische vragenlijst
Bijlage 1 Sociale/pedagogische vragenlijst voor ouders en begeleiders van mensen met een matige tot (zeer) ernstige verstandelijke beperking, al dan niet in combinatie met een lichamelijke beperking 1
Nadere informatieSeksualiteit en ASS. Presentatie symposium pleegzorg 19 juni 2014. presentatie symposium pleegzorg
Seksualiteit en ASS Presentatie symposium pleegzorg 19 juni 2014 programma Opfrissen van informatie over ASS (heel kort het spectrum toelichten). ASS en seksualiteit belichten. Seksuele en relationele
Nadere informatieObs De Bouwsteen maart 2014. Notitie huiswerkbeleid OBS DE BOUWSTEEN
Notitie huiswerkbeleid OBS DE BOUWSTEEN Huiswerkbeleid OBS de Bouwsteen Waarom geven we huiswerk? Welk huiswerk geven we? Welke rol hebben ouders? Welke rol heeft school? Inleiding Na een discussie in
Nadere informatieAutismespectrumstoornis. SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND Mandy Bekkers
Autismespectrumstoornis SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND 19-10-2016 Mandy Bekkers (mandybekkers@hotmail.com) Waarschuwing vooraf! 2 Geschiedenis Autos (Grieks: zelf) 1937-1940: Term autisme 1943 &
Nadere informatieMaasland. regionale voorziening voor extra ondersteund vmbo en havo
Maasland regionale voorziening voor extra ondersteund vmbo en havo Het samenwerkingsverband Noord-Limburg VO* bestaat uit de volgende gemeentes: * In tegenstelling tot het samenwerkingsverband Noord-Limburg
Nadere informatiehoud altijd de specifieke leerling met zijn individuele hulpvraag in het achterhoofd
Sleutelwoord is structuur De school is een uitgelezen plaats om de leerling met het Syndroom van Asperger te leren omgaan met leeftijdgenoten. Goede begeleiding is dan van belang. Docent kunnen veel voor
Nadere informatieSamenvatting. Interactie Informatiewaarde Werkrelevantie Totale waardering 8,6 8,7 8,7 8,6
Samenvatting Scores Interactie Informatiewaarde Werkrelevantie Totale waardering 8,6 8,7 8,7 8,6 Uit de opmerkingen van de deelnemers blijkt dat zij de training als leerzaam, interactief en praktijkgericht
Nadere informatieSchool Ondersteuningsprofiel
Schoolgegevens Adres: Pastoor Maasstraat 15 Postcode: 5473CG Telefoon: 0413-291818 E-mail: info@mozaiekheeswijk.nl Website: www.mozaiekheeswijk.nl Onderwijsconcept: Basisschool Het Mozaïek is een school
Nadere informatieASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk
ASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk Dr. P. Remijnse, psychiater UWV Breda, 4-7-2017 Disclosure belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling Voor deze bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieKarakter is een centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie.
Karakter is een centrum voor kinder- en jeugdpsychiatrie. ASS in de klas Mw. drs. M. Rikken, GZ-psycholoog Mw. drs. G. Durand, GZ-psycholoog Oktober 2018 www.karakter.com 2 Presentatie tot stand gekomen
Nadere informatieOverleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang.
Overleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang. Aandacht stoornissen ADD Attention Deficit Disorder (letterlijk: aandacht tekort stoornis) - Een vorm van ADHD
Nadere informatieTUNE TECHNIEK WETEN WAT WERKT. Over de testcase De Uitvinders en het Verborgen Oog
WETEN WAT WERKT GO! TUNE TECHNIEK WETEN WAT WERKT Over de testcase De Uitvinders en het Verborgen Oog Tune Techniek wil dat de nieuwsgierigheid die van nature bij kinderen aanwezig is, gestimuleerd en
Nadere informatieKennis en aanpak van ouders met een verstandelijke en/of psychiatrische beperking. Esther Glas & Sandra Segers 10 November 2016
Kennis en aanpak van ouders met een verstandelijke en/of psychiatrische beperking Esther Glas & Sandra Segers 10 November 2016 Esther Glas Sandra Segers OUDERSCHAP Stelling 1 Mensen met een verstandelijke
Nadere informatieInformatieblad van openbare basisschool De Wissel - vrijdag 6 februari 2014
Informatieblad van openbare basisschool De Wissel - vrijdag 6 februari 2014 De Hoop 3 1911 KX Uitgeest 0251-880707 info@dewisseluitgeest.nl www.dewisseluitgeest.nl Agenda 10 februari Wisselmiddag techniek
Nadere informatieNederlands Autisme Register, rapportage
Nederlands Autisme Register, rapportage 20 18 Auteurs: Sander Begeer, Marlies van Wijngaarden, Kawita Mataw en Bernadette Wijnker-Holmes Een initiatief van: Deelrapport 1: (Jong)volwassenen met autisme
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Op grond van klinische ervaring en wetenschappelijk onderzoek, is bekend dat het gezamenlijk voorkomen van een pervasieve ontwikkelingsstoornis en een verstandelijke beperking tot veel bijkomende
Nadere informatieSRS-A. Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen bij volwassenen. HTS Report. Jeroen de Vries ID Datum
HTS Report SRS-A Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen bij volwassenen ID 15890-3155 Datum 18.07.2017 Informantenversie Informant: Liesbeth Bakker Vriendin INLEIDING SRS-A 2/6 Inleiding De SRS-A
Nadere informatieSAMENVATTING SAMENVATTING
Goed kunnen lezen is een van de belangrijkste vaardigheden in de huidige informatiemaatschappij, waarin communicatie en informatie centraal staan. Lezen is dan ook een onderwerp waar veel onderzoek naar
Nadere informatieDutch Summary (Samenvatting) Heroverweging van kernproblemen in autisme: Diversiteit in empathie en sociaal gedrag
Heroverweging van kernproblemen in autisme: Diversiteit in empathie en sociaal gedrag Theoretische achtergrond In de jaren 40 beschreef de psychiater Leo Kanner het gedrag van een jongetje, Donald, dat
Nadere informatieAutisme spectrum stoornissen en delinquentie
Autisme spectrum stoornissen en delinquentie Lucres Nauta-Jansen onderzoeker kinder- en jeugdpsychiatrie VUmc Casus Ronnie jongen van 14, goed en wel in de puberteit onzedelijke handelingen bij 5-jarig
Nadere informatie7 Nederlandstalige Samenvatting
7 Nederlandstalige Samenvatting Autisme is een ontwikkelingsstoornis, waarvan de symptomen zich in de kindertijd voor het eerst manifesteren en gedurende het gehele leven in verschillende vormen aanwezig
Nadere informatie30 Welke typen zorgleerling komen in uw klas(sen) het meest voor? Meerdere antwoorden mogelijk, maximaal drie.
30 Welke typen zorgleerling komen in uw klas(sen) het meest voor? Meerdere antwoorden mogelijk, maximaal drie. Meerkeuze Vraag / variabele Welke typen zorgleerling komen in uw klas(sen) het meest voor?
Nadere informatieDe Groeifabriek! 3-11-2015. Korte online interventie om jongeren te leren dat ze de potentie hebben om te veranderen!
De Groeifabriek! Het ontwikkelen van een groeimindset Dr. Petra Helmond, UvA & Pluryn Fenneke Verberg, MSc, Pluryn Doel De Groeifabriek! Korte online interventie om jongeren te leren dat ze de potentie
Nadere informatieCursus. Autistisch spectrum
Cursus Autistisch spectrum Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Inge Janssens Inhoudelijke redactie: Agnes Schouten Titel: Autistisch Spectrum ISBN:
Nadere informatieAutisme Spectrum Stoornissen
www.incontexto.nl to nl Autisme Spectrum Stoornissen Drs. Nathalie van Kordelaar Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan Opbouw voorlichting Algemene kennis van autisme. Handelen in werksituaties. Alle
Nadere informatieTSCYC. Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen. HTS Report. Julia de Vries ID Datum Ouderversie
TSCYC Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen HTS Report ID 15890-3156 Datum 18.07.2017 Ouderversie Informant: Jeroen de Vries Vader INLEIDING TSCYC 2/8 Inleiding De TSCYC is een vragenlijst
Nadere informatiePatiëntgerichte zorg voor mensen met gevorderde kanker of een ernstige chronische aandoening
Patiëntgerichte zorg voor mensen met gevorderde kanker of een ernstige chronische aandoening Wat zijn uw ervaringen? Informatie voor mantelzorgers Wat houdt het onderzoek in? Er kan nog veel verbeteren
Nadere informatieSpoorboekje. Als je het mij vraagt. Onderwijs Vanuit autisme bekeken
Spoorboekje Als je het mij vraagt Onderwijs Vanuit autisme bekeken 1 Start Wat vinden kinderen en jongeren met autisme eigenlijk van het onderwijs? Vanuit autisme bekeken vroeg hen wat zij willen vertellen
Nadere informatieSRS-2. Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen. HTS Report. Julia de Vries ID Datum
SRS-2 Screeningslijst voor autismespectrumstoornissen HTS Report ID 15890-3156 Datum 18.07.2017 Informantenrapportage over 4- tot 18-jarigen Informant: Jeroen de Vries Vader INLEIDING SRS-2 2/7 Inleiding
Nadere informatieZIEN! Pedagogisch Expertsysteem voor het PO Tussen voelen, willen,denken en doen!
ZIEN! Pedagogisch Expertsysteem voor het PO Tussen voelen, willen,denken en doen! Sociaal-emotionele ontwikkeling denken voelen doen willen Socialisatie Gedragspatronen Relatie met ZIEN! Hoe interpreteert
Nadere informatieAanmeldingsformulier schooljaar 2016-2017
Aanmeldingsformulier schooljaar 2016-2017 (s.v.p. digitaal óf in blokletters invullen) Gegevens leerling Roepnaam: Achternaam: Officiële voornamen (voluit): Adres: Woonplaats: Telefoonnummer: Postcode:
Nadere informatieMaasland. regionale voorziening voor extra ondersteund vmbo en havo
Maasland regionale voorziening voor extra ondersteund vmbo en havo Het samenwerkingsverband Noord-Limburg VO* bestaat uit de volgende gemeentes: * In tegenstelling tot het samenwerkingsverband Noord-Limburg
Nadere informatietraining van basis naar brug
training van basis naar brug een extra steuntje in de rug voor kinderen met autisme bij de overstap van de basisschool naar de brugklas een aanbod van de Polikliniek in Doorwerth informatie voor cliënten,
Nadere informatieDe kwaliteit van educatieve activiteiten meten. Universiteitsmuseum Utrecht
De kwaliteit van educatieve activiteiten meten Universiteitsmuseum Utrecht De kwaliteit van educatieve activiteiten meten Universiteitsmuseum Utrecht Claudia de Graauw Bo Broers Januari 2015 1 Inhoudsopgave
Nadere informatietop-behandeling training- en onderwijsprogramma voor jonge kinderen verder met autisme dr. leo kannerhuis
top-behandeling training- en onderwijsprogramma voor jonge kinderen een aanbod van de polikliniek in Doorwerth in samenwerking met scholengemeenschap De Brouwerij in Oosterbeek maart 2015 centrum voor
Nadere informatieVragenlijst Prettig Schoolgaan Praktisch hulpmiddel voor kinderen met autisme in het voortgezet onderwijs
Gebruiksaanwijzing Vragenlijst Prettig Schoolgaan Praktisch hulpmiddel voor kinderen met autisme in het voortgezet onderwijs De overstap van het (speciaal) basisonderwijs naar het (speciaal) voortgezet
Nadere informatieWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK. Wat is dat? Eva van de Sande. Radboud Universiteit Nijmegen
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK Wat is dat? Eva van de Sande Radboud Universiteit Nijmegen EERST.. WETENSCHAPSQUIZ 1: Hoe komen we dingen te weten? kdsjas Google onderzoek boeken A B C 1: We weten dingen door
Nadere informatieInhoudsopgave e 2. Voorwoord. Leerkracht Emotie-Onderzoek. September 2016 Onderzoeksverslag
Voorwoord September 2016 Onderzoeksverslag Leerkracht Emotie-Onderzoek Inhoudsopgave e 2 3 5 6 Achtergrondkenmerken onderzoek: deelnemende leerkrachten & ingevulde vragenlijsten Onderzoeksvraag 1: Emoties
Nadere informatie