WERKCONFERENTIE WEST-BRABANT VERDIENT HET 12 november 2013 ALGEMEEN 1. Het Energieakkoord komt binnenkort met de nodige miljarden om de toekomstige energievoorziening van Nederland te borgen. Institutionele beleggers gaan daar met hun vermogen aan meedoen. Voorbeelden van projecten: Alle voetbalvelden en hockeyvelden in West-Brabant voorzien van kantelbare panelen (zie sociaalondernemen.nl); Alle bestaande woningen in 2025 energieneutraal gerenoveerd; Alle inkoop van gemeenten bestaat uit circulaire producten. 2. Campussen voor leren, werken en ondernemen: Green Chemistry Campus, Dinalog Campus, Cure/Care Innovation Campus in Roosendaal, Maintenance Campus in Werkendam en op Aviolanda Woensdrecht (Scholen, bedrijven en organisaties fysiek bij elkaar); 3. Dit alles circulair organiseren, CO-2 arm, kleinschalig en bottum up, via maatwerk en biobased, gericht om een nieuwe maakindustrie te creëren. 4. De overheidswerkwijze is ten allen tijde coöperatief qua opzet gevuld met dwarsdenkers en friskijkers. Regiegroepen en Werkgroepen worden vanuit die gedachte gevuld; 5. Onze coöperatieve Strategische Agenda bevat per thema (Economie, Ecologie en Leefbaarheid) een tweetal doorbraakprojecten. WORKSHOP CARE EN CURE De deelnemers aan de workshop care en cure werden uitgedaagd een blik in de toekomst te werpen zoals geschetst door Jan Rotmans en op zoek te gaan naar verbindingen met tafelgenoten met de andere O s om samen een bijdrage te leveren. Een goed voorbeeld van deze samenwerking tussen de O s is de zorgboulevard in Roosendaal, het Care Innovation Center West-Brabant, waar bedrijven, onderwijs en ook een kinderopvang in elkaars nabijheid gevestigd zijn. Geconstateerd wordt dat opleiden voor een bepaalde baan niet meer aan de orde is: de ontwikkelingen gaan zo snel dat voordat leerlingen de school verlaten er al weer behoefte is aan andere skills. Gemeenten sturen op dit moment erg aan op het versterken van eigen kracht van burgers. Als knelpunt wordt op tafel gelegd dat het huidige onderwijs verzorgenden en veplegenden mensgericht opleidt, maar hen niet voorbereidt op de nieuwe arbeidsmarkt: een bestaan als ZZP-er. Als gevolg van extramuralisering krimpen zorginstellingen in en is er meer behoefte aan personeel dat gericht is op zwaardere problematiek. Het wordt door de krimp lastiger stageplaatsen te bemachtigen, een baan is al helemaal niet te garanderen. Misschien dat het onderwijs voortrekker kan worden in innovatieve technologieën. Frontrunners zouden bij elkaar gebracht moeten worden, wellicht dat gemeenten hierop kunnen sturen bij de inkoop van zorg. Opbrengst Werksessies West-Brabant verdient het 12 november 2013 Pagina 1
Daarnaast wordt geconstateerd dat we allemaal nog erg in oude systemen denken en handelen, terwijl er sprake is van een nieuwe situatie. Het gaat er niet om dat we dingen beter of anders doen, maar hoe we andere dingen kunnen doen. Er moet ingezet worden op ontwikkeling van interdisciplinairiteit, het samen werken en samen brengen van mensen, ook waar combinaties op het eerste oog niet voor de hand liggen. De Zorgboulevard in Roosendaal zou verrijkt kunnen worden door hier ook een zorginstelling te vestigen. Daardoor kan werkend leren echt vormgegeven worden en worden andere sociale verbanden gelegd (ouderen en kinderen). De NHTV organiseert binnenkort een dag over zorg, terwijl dat niet in haar curriculum zit. Maar hoe kijk je vanuit opleidingen op het gebied van hospitality, logistiek, en ICT tegen zorg aan, wat kun je betekenen? ICT speelt op verschillende manieren een belangrijke rol: het ondersteunt het langer thuis blijven wonen (domotica), kan eenzaamheid bestrijden (datingsite voor ouderen?), vraag en aanbod van zorgvragers en aanbieders (vrijwilligers) bij elkaar brengen. Ook voor organisaties zoals aan tafel kan het het opzoeken van elkaar versterken. WORKSHOP ECONOMIE Alle partijen constateren een verbetering in de samenwerking over de afgelopen 2 jaar; Er is behoefte de Strategische Agenda meer concreet te maken, duidelijke keuzes maken in de vorm van doorbraakprojecten; Alle partijen willen meer experimenteerruimte: de kaders van de overheid worden als knellend ervaren (overheid denkt te weinig in kansen); De voedingsbodem voor entrepreneurs moet worden verbeterd; Biobased/Green Chemistry Campus wordt gezien als goed voorbeeld waarbij de partijen gezamenlijk (overheid als initiator) een mindshift hebben gerealiseerd; Niet iedere gemeente moet eigen Triple Helix overleg hebben; Een duidelijke rolverdeling tussen de 3 O s is van groot belang; Cross-sectorale aanpak biedt kansen; We moeten elkaar meer helpen om de boodschap over te brengen. De boodschap zit in de aangepaste en meer toegespitste Strategische Agenda; MOGELIJKE DOORBRAAKPROJECTEN ORBRAAKPROJECTEN ECONOMIE: 1. West-Brabant is de proeftuin voor de Biobased Economy; 2. West-Brabant heeft in 2020 een volledig uitgerolde breedbandinfrastructuur en is tevens voorloper wat betreft de hierbij te leveren diensten en content; 3. Aangezien levenlang leren de toekomst heeft, wordt West-Brabant de voorbeeldregio waar het gaat om de vergaande integratie tussen onderwijs en bedrijfsleven; Opbrengst Werksessies West-Brabant verdient het 12 november 2013 Pagina 2
4. West-Brabant dient als proeftuin en voorbeeld wat betreft het letterlijk en figuurlijk ruimte geven aan ondernemerschap (regelarme regio / optimale ondersteuningsstructuur voor en door ondernemers) WORKSHOP ENERGIETRANSITIE 1.a. De stip aan de horizon De vraag of we de trends en de constateringen van Jan Rotmans herkennen, wordt algemeen onderschreven. Verschillende aanwezigen geven aan dat we te veel in onze eigen silo s denken en kijken, waardoor de echte, breed gedragen transities niet van de grond komen. Hierbij gaat het niet alleen om overheden, maar ook de vertegenwoordigers van het onderwijs en de ondernemers geven aan blij te zijn met een breder perspectief. Daarbij werd wel opgemerkt dat andersdenkenden tot op heden wel worden teruggeworpen; hoe moet je dat doen? En dat het wel erg makkelijk is om te zeggen dat mislukken mag; de realiteit is een heel andere. Dit alles vraagt ruimte om te experimenteren. 1.b. De situatie hier en nu De analyse van TELOS biedt inzichten hoe de vlag er op dit moment bij hangt in West- Brabant. De ietwat sombere constateringen vinden weerklank, waarbij wel een kanttekening geplaatst wordt dat het wenkende perspectief niet helder is. De doelen zijn vaak abstract en veelal ingegeven vanuit een angstbeeld/defensief i.p.v. een stap vooruit. Er wordt immers nog steeds veel te institutioneel gedacht en de verzuiling is nog heel nadrukkelijk aanwezig ook binnen de eigen organisatie zelf. 1.c. Hoe gaan we het doen? De kansen voor West-Brabant liggen in de dialoog. Niet praten over, maar met mensen. Dat komt niet vanzelf; is vooral ook een cultuur probleem. En kennisdelen zijn we niet gewend. Vertrouwen in elkaar is doorslaggevend, juist als we de (energie)transitie willen laten slagen. Op basis van eenvoudige casuïstiek gaan bouwen aan interdisciplinaire oplossingen en die daarna breed uitdragen en vooral implementeren. Hier kan de overheid juist faciliteren. Hierbij moet veel meer aandacht komen voor de mensen die feitelijk de ontwikkeling moeten dragen. Ondernemers kunnen ondernemen, het onderwijs moet mensen (permanent) opleiden en scherp houden wat betreft de ontwikkelingen in het vakgebied en de overheid moet mensen bij elkaar brengen en houden en zorgen dat de spelregels worden gerespecteerd. Partijen moeten mee ontwikkelen met de nieuwe realiteit en niet proberen ze te kanaliseren met de spelregels van gisteren. De luiken moeten open, we moeten terug naar de basis en naar de mensen die het maken (en dat zijn binnen deze deelsessie de agrariërs, de vaklieden en de Opbrengst Werksessies West-Brabant verdient het 12 november 2013 Pagina 3
natuurbeheerders) en vanuit dat perspectief en in wisselende samenwerkingsverbanden moeten kijken naar de uitdagingen die er in West-Brabant liggen. Aan het einde van de sessie zegt iedereen toe om beschikbaar te zijn voor verdere initiatieven. WORKSHOP LEEFBAARHEID Algemeen: Twee totaal verschillende sprekers met goede boodschappen. Jan Rotmans transities naar de toekomst. John Dagevors thermometer in het heden. Beiden geven munitie om tot bijstelling van de Strategische agenda 2012-2020 te komen. Spanning tussen denken en doen Spanning tussen gevestigde orde vs. out of the box denkers. Durven dromen. Organiseer inspirerende sessies van buiten naar binnen. Bestaande vormen van overleg los laten. Jonge generatie de kans geven (jonge honden leren olifanten dansen) Bindt jonge ondernemers/leerlingen aan de genoemde veranderingsprocessen. Nieuwe denken, handelen bepaalt de agenda van morgen Meer integratie tussen werken en leren (bijv. Zorgboulevard, Campus Onderwijs- Ondernemers). Bestaansrecht raden Spanning tav. het primaat lokaal vs. Regionaal: Afstand college (RWB) te groot tov. de gemeenteraden. Versnellers: Onorthodox denken binnen een gestructureerde omgeving vraagt om overlegvormen anders te organiseren. Mix van de O s richting politiek en in gemeenteraden. Bio-based ontwikkelingen zijn visitekaartje regio Synthese tussen Energie-Chemie-Agro&Food. RWB als etalage van Bio-based producten (meer PR en concrete toepassingen). Verduurzaming/Innovaties op het gebied van energieneutraliteit en levensloopbestendigheid toepassen in bestaande woningvoorraad (huur en koop) en nieuwbouw. Opbrengst Werksessies West-Brabant verdient het 12 november 2013 Pagina 4
RWB moet 1 A4tje opstellen geïnspireerd door lezing Jan Rotmans en deze aan colleges aanbieden in verkiezingsperiode. Benoemen van 5 doorbraakprojecten op regionale schaal, zoals: Bio-based, energiebesparing, verduurzaming, Campusideeën, etc. MKB komt met uitwerking van een doorbraakproject Avans komt met uitwerking thema: Open innovatie Vervolgstappen: De organisatie RWB heeft een verbindende en faciliterende taak. Voorzitter RWB en burgemeester Peter v/d Velden moet als boegbeeld vanuit de overheid en als verhalenverteller optreden. Mediaoffensief noodzakelijk, beeldvorming en PR gericht op de versnellers en doorbraakprojecten. Ruimtelijke ontwikkelingen moeten grensontkennend worden ingezet. RWB moet samen met de andere O s een transitieagenda opstellen en doorbraakprojecten benoemen als input cq. focus aanbrengen binnen de Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020. Opbrengst Werksessies West-Brabant verdient het 12 november 2013 Pagina 5