Een toekomstig adequaat zwembadaanbod in de gemeente Leidschendam-Voorburg. Fase 2: Uitwerking van scenario s

Een toekomstig adequaat zwembadaanbod in de gemeente Leidschendam-Voorburg Fase 2: Uitwerking van scenario s Verkennend onderzoek Gemeente Leidschendam-Voorburg Grontmij Marktplan Houten, 1 oktober 2009

Verantwoording Titel : Een toekomstig adequaat zwembadaanbod in de gemeente Leidschendam-Voorburg Subtitel : Fase 2: Uitwerking van scenario s Projectnummer : 273598 Referentienummer : Revisie : Datum : 1 oktober 2009 Auteur(s) : R.P. Geritan E-mail adres : robin.geritan@grontmijmarktplan.nl Gecontroleerd door : Paraaf gecontroleerd : Goedgekeurd door : Paraaf goedgekeurd : Contact : De Molen 36-40 3994 DB Houten Postbus 119 3990 DC Houten T +31 30 634 48 00 F +31 30 635 00 70 info@grontmijmarktplan.nl www.grontmijmarktplan.nl Pagina 2 van 22

Inhoudsopgave 1 Inleiding... 4 2 Programma van Wensen... 5 2.1 2.2 Inleiding... 5 Wensen en behoeften aan overdekt bad en openluchtbad... 5 2.3 2.4 Programma van Wensen... 7 Ruimtelijke vertaling van het Programma van Wensen... 8 2.5 Energie en Duurzaamheid... 9 3 3.1 Uitwerken van scenario s... 10 Inleiding... 10 3.2 3.3 Investeringskostenramingen... 10 Bezoekprognoses... 11 3.4 Financiële consequenties bij privatiseren... 12 3.5 Exploitatieprognoses... 13 3.6 Gemeentelijke kosten voor het zwembad... 14 3.7 Financiële betekenis sluiting openluchtbad... 15 3.8 Aanvullende commerciële functies... 16 4 Samenvattend overzicht en conclusies... 17 4.1 Samenvattend overzicht... 17 4.2 Conclusies... 18 Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Bijlage 4: Bijlage 5: Investeringskostenramingen Meerjaren bezoekprognoses Exploitatieprognoses Berekening ontvlechtingskosten Overwegingen bij toekomstig beheer Pagina 3 van 22

1 Inleiding Grontmij Marktplan heeft in mei 2009 verslag uitgebracht aan de opdrachtgever over de voorlopige resultaten van het verkennende onderzoek naar een adequaat zwembadaanbod in de gemeente Leidschendam-Voorburg. Gerapporteerd is over de exploitatieresultaten en het beheer en de bedrijfsvoering van de huidige zwembaden De Fluit en Forum Kwadraat (Fase 1). Op 8 juli 2009 heeft overleg plaatsgevonden met gebruikersgroepen van beide zwembaden. De resultaten zijn toen besproken van een onder gebruikersgroepen gehouden enquête naar knelpunten bij de huidige zwembaden en wensen ten aanzien van een nieuw zwembadenaanbod. Daaropvolgend zijn tijdens Open Raadhuis op 25 augustus 2009 voorlopige onderzoeksresultaten gepresenteerd. Vragen van toen aanwezige raadsleden en commissieleden zijn beantwoord en opmerkingen zijn betrokken bij de daarna volgende onderzoekswerkzaamheden. Op basis van onderzoekfase 1 en de contacten met de gebruikersgroepen, de raadsleden en commissieleden, alsmede met de directe opdrachtgever, zijn de hiernavolgende 8 mogelijke toekomstscenario s voor een zwembadenaanbod in Leidschendam-Voorburg uitgewerkt: A Doorgaan met het huidige beheer B Privatiseren van het beheer 1 In standhouden van beide zwembaden 1a 1b 2 Sluiten Forum Kwadraat / renoveren De Fluit 2a 2b 3 Sluiten beide baden / realiseren één nieuw multifunctioneel zwembad 4 In standhouden Forum Kwadraat / vervangen De Fluit door een nieuw zwembad 3a 4a 3b 4b Het ligt voor de hand om scenario 1a In standhouden van de huidige zwembaden onder gelijkblijvend beheer als vertrekpunt te nemen voor andere uit te werken scenario s. Dit vertrekpunt is inclusief potentiële exploitatieverbeteringen die in Fase 1 naar voren zijn gekomen. Toelichting op het onderscheid tussen A-scenario s en B-scenario s: A. zwembad De Fluit blijft in gemeentelijk beheer en zwembad Forum Kwadraat blijft in beheer bij een marktpartij. Bij een gerenoveerd zwembad De Fluit of bij nieuw zwembad is sprake van gemeentelijk beheer; B. het beheer van beide zwembaden dan wel van een gerenoveerd zwembad De Fluit of een nieuw zwembad komt in handen van een marktpartij. In relatie tot het bovenstaande is door de bestuurder de wens uitgesproken om tevens aandacht te besteden aan het buitenbad bij zwembad De Fluit (zie hiervoor paragraaf 3.7). De uitwerkingen in de hiernavolgende hoofdstukken gaan vooral in op de effecten op de exploitatie van een toekomstig zwembadenaanbod en de hiermee samenhangende kosten voor de gemeente. Omdat een keuze voor toekomstig zwembadenbeheer hier nauw mee samenhangt, hebben wij separaat bijlage 5 Overwegingen bij toekomstig beheer toegevoegd. Pagina 4 van 22

2 Programma van Wensen 2.1 Inleiding Dit hoofdstuk werkt de volgende onderdelen uit: wensen en behoeften aan een overdekt bad en een openluchtbad; programma van Wensen bij renovatie- en nieuwbouwscenario s; ruimtelijke vertaling van het Progamma van Wensen; energie en duurzaamheid in zwembaden. Hierna gaan wij op deze onderdelen in. 2.2 Wensen en behoeften aan overdekt bad en openluchtbad Voor nadere positiebepaling brengen wij eerst enkele resultaten van onderzoeksfase 1 in herinnering. Daarna werken wij de wensen en behoeften aan zwembadwater uit. Wij betrekken hierbij de resultaten van een enquête onder gebruikers en het hierna met gebruikers gehouden overleg. Bedoelde resultaten zijn opgenomen in het onderzoeksrapport van Fase 1. Op basis van het voorgaande ontstaat een ruimtelijke vertaling van het Programma van Wensen. Uit de analyses van onderzoeksfase 1 komt naar voren dat een optimaal zwembadenaanbod ten minste de volgende dienstverlening biedt: recreatief zwemmen (overdekt): - recreatiezwemmen, banenzwemmen, familiezwemmen. doelgroepactiviteiten: - zweminstructie voor diverse doelgroepen (ouder en kindzwemmen, ouderenzwemmen, zwemmen voor allochtonen, diverse eigentijdse zwemactiviteiten, et cetera). particuliere zweminstructie: - zwemlessen voor kinderen. vereniging zwemmen: - zwemsport en waterpolo, volgens KNZB-richtlijnen. schoolzwemmen: - niet van toepassing (wel vangnetzwemmen). Daarnaast bestaat behoefte aan recreatief zwemmen in de openlucht en hiermee samenhangende recreatiemogelijkheden (ligweide). Uitwerking van wensen en behoeften Eventuele investeringen in een hernieuwd zwembadenaanbod dienen financieel en maatschappelijk verantwoord te zijn. Vanuit maatschappelijk oogpunt dient het aanbod daarom zo goed mogelijk aan te sluiten op de behoefte bij gebruikers, voor zover de financiële middelen dit toelaten. Deze paragraaf gaat hierop in, de financiële consequenties van keuzemogelijkheden komen aan bod in het hoofdstuk Uitwerking van scenario s. Recreatief zwemmen Er bestaat behoefte aan overdekt recreatief zwemmen en zwemmen door families met kinderen. Het recreatieve bezoek loopt momenteel weliswaar enigszins terug, maar dit houdt vooral verband met het verouderde recreatieve aanbod. Een kenmerk van een recreatief zwemaanbod is haar beperkte levenscyclus. Regelmatig dient dit aanbod te worden geïnnoveerd om aantrekkelijk te blijven voor bezoekers. Pagina 5 van 22

Programma van Wensen Tevens is er behoefte aan zwemmen in de openlucht. Deze behoefte bestaat vooral uit banenzwemmen en een doelgroep die het openluchtbad vooral recreatief gebruikt. Dit recreatieve gebruik neigt dan naar (dag)recreatie waarbij de ligweide een belangrijke rol speelt. Veel bezoekers van het openluchtbad recreëren buiten en zwemmen nog al eens in het overdekte gedeelte, in plaats van in het openluchtbad. Een openluchtbad in Leidschendam- Voorburg met een omvangrijk wateroppervlak ligt daarom niet voor de hand. Wenselijk: - een vernieuwd overdekt reactief zwemaanbod dat weer jaren op de behoefte is afgestemd; - een openluchtbad met beperkt wateroppervlak, bestaande uit zwemwater voor recreatief zwembadgebruik en zwemwater voor banenzwemmers; - het aanbod wordt bij voorkeur aangevuld met ondiep recreatief water voor peuters/kleuters. Doelgroepactiviteiten Er bestaat behoefte aan doelgroepactiviteiten voor jong en oud, vanaf zwangerschapzwemmen en ouder & kindzwemmen tot aqua-activiteiten (aquafitness, aquaspinning, et cetera) tot zwemmen voor mensen van allochtone afkomst tot watergymnastiek en zwemmen voor ouderen. Ook bestaat behoefte aan zwemmen in warm water door gehandicapten, fysiotherapeuten en uiteenlopende medische zwemactiviteiten. Doelgroepactiviteiten dienen niet te worden gehinderd door andere zwemactiviteiten (recreatief zwemmen, zwemsport, et cetera) of door fysieke beperkingen (afwijkende watertemperatuur en/of waterdiepte). Wenselijk: - zwemwater specifiek voor uiteenlopende vormen van zweminstructie. De mogelijkheid van variabele waterdiepten is hierbij cruciaal; - zwemwater specifiek voor warmwater zwemactiviteiten. Gedacht kan worden aan een zogenoemd therapiebad. Particuliere zweminstructie Er bestaat een stevige behoefte aan meer zwemlessen. De wachtlijst voor zwemlessen is circa 1,0 tot 2,0 jaar. Dit is lang, voor ouders en hun kinderen, maar ook in vergelijking tot andere gemeenten en zwembaden. Ook in omliggende baden is een wachtlijst. Specificatie: - wachtlijst bij De Fluit: circa 1 jaar tot 1,5 jaar en via zwemverenigingen: 1,5 jaar tot 2 jaar; - wachtlijst Forum Kwadraat rond: 1 jaar en soms iets korter. Wenselijk: - zwemwater voor particuliere zweminstructie. Dit zwemwater komt (vrijwel) geheel overeen met het zwemwater voor doelgroepactiviteiten. Verenigingen en groepen Er bestaat behoefte aan zwemwater voor zwemsport (wedstrijdzwemmen) en waterpolo (tot hoofdklasse) volgens KNZB-richtlijnen. Het gaat hierbij niet direct om topsport, maar om breedtesport. Het aanbod van bassins moet passende afmetingen hebben: qua lengte, breedte en diepte. Zwembadgebruik dient niet te worden gehinderd, bijvoorbeeld door eerder georganiseerde zwemactiviteiten met een hogere watertemperatuur. Ook bestaat behoefte aan zwemactiviteiten voor uiteenlopende groepen: gehandicapten, fysiotherapie, brandweer, reddingsbrigade en andere groepen. Tevens is zwemwater gewenst voor duiksport. Wenselijk: - zwemwater voor zwemsport en waterpolo (wedstrijdbad van ten minste 25 bij 17 meter); - zwemwater voor overige groepen. Dit zwemwater komt (vrijwel) geheel overeen met het zwemwater voor doelgroepactiviteiten; - zwemwater dat, voor zover mogelijk, ook geschikt is voor een duikvereniging; - voldoende bergruimten en ruimten voor verenigingen (multifunctioneel gebruik); - adequate zwemmaterialen voor gebruik door verenigingen en groepen. Scholen voor vangnetzwemmen en overige activiteiten is zwemwater gewenst voor zweminstructie. Wenselijk: - zwemwater dat (vrijwel) geheel overeen komt met zwemwater voor doelgroepactiviteiten. Pagina 6 van 22

Programma van Wensen 2.3 Programma van Wensen Op basis van de analyses en het bovenstaande tonen wij in deze paragraaf het Programma van Wensen bij renovatie (scenario s 2a en 2b) en bij nieuwbouw (scenario s 3a, 3b, 4a en 4b). Voor zover mogelijk wordt het aanbod toegespitst op de behoefte. Nieuwbouw biedt hiervoor meer mogelijkheden dan renovatie, doordat dan moet worden uitgegaan van een al bestaande accommodatie. Het toespitsen van het aanbod op de behoefte betreft onder andere: het separeren van onderling afwijkende zwemactiviteiten, zodat zij elkaar niet hinderen (voorbeeld: geen zwemsport en warmwater activiteiten in hetzelfde bassin; het optimaliseren van gebruiksmogelijkheden. Gedacht kan worden aan: - veelvuldig gebruik van beweegbare bodems, zodat bassins geschikt zijn voor uiteenlopende zwemactiviteiten en bovendien multifunctioneel kunnen worden ingezet (voorbeeld: opnemen van een deels beweegbare bodem in een wedstrijdbad); - gebruik van mobiele tussenschermen, zodat bassins afzonderlijk kunnen worden ingezet. Het optimaliseren van gebruiksmogelijkheden leidt naar verwachting tot een substantieel hogere bezetting van de beschikbare hoeveelheid zwemwater bij een gelijkblijvende openstelling; het optimaliseren van de routing voor bezoekers (routing kleedvoorzieningen en bassins) en voor de exploitant (veiligheid en toezicht). 1. Handhaven huidige zwembaden Beide zwembaden blijven ongewijzigd. Uitgegaan wordt van onderhoud gericht op instandhouding van zwembaden. Vernieuwingen om aan de veranderende behoeften van bezoekers te voldoen blijven buiten beschouwing. 2. Renovatie zwembad De Fluit/sluiten zwembad Forum Kwadraat Uitgangspunten bij renovatie van zwembad De Fluit zijn als volgt (op hoofdlijnen): een bestaand zwembad De Fluit dat is aangepast aan de eisen van deze tijd, voor zover het huidige zwembadaanbod dat toelaat (het renoveren van een zwembad heeft per definitie beperkingen doordat rekening moet worden gehouden met de bestaande bouw); een zwembad dat aan de huidige en toekomstige vraag naar zwemwater kan voorzien, rekening houdend met het sluiten van zwembad Forum Kwadraat; overkappen van het openlucht wedstrijdbad en het in verbinding brengen van dit bad met het bestaande overdekte complex; toevoegen van kleed- en sanitaire ruimten en een verenigingsruimte aan het overkapte bad, alsmede voorzieningen die het mogelijk maken om het bad separaat te beheren; toevoegen van beweegbare bodems aan het overkapte wedstrijdbad. Dit wedstrijdbad richt zich op zwemsport en waterpolo ( s avonds) en op doelgroepen en zweminstructie (overdag); renoveren van het bestaande overdekt wedstrijdbad en instructiebad; renoveren en uitbreiden van de bestaande kleed- en sanitaire ruimten; toevoegen van enkele nieuwe recreatieve elementen aan het recreatiebad; handhaven resterend buitenwater ten behoeve van openlucht recreatie. 3. Sluiten beide zwembaden/vervangen door één nieuw zwembad Uitgangspunten bij een nieuw multifunctioneel zwembad zijn als volgt (op hoofdlijnen): een nieuw multifunctioneel zwembad dat: - volledig voldoet aan de wensen en eisen van bezoekers; - multifunctioneel zwembadgebruik mogelijk maakt (vernieuwd recreatief zwemmen, uiteenlopende traditionele en moderne zweminstructie, zwemsport en waterpolo, warmwaterzwemmen voor de toenemende doelgroep ouderen en andere specifieke doelgroepen); - uitgaat van een efficiënte toegankelijkheid van bassins en routing binnen het gebouw; - uitgaat van eventueel afzonderlijk in gebruik te nemen zwembassins. het realiseren van: - gecombineerd recreatief/instructie bassin met vernieuwde recreatieve aantrekkingskracht, alsmede met mogelijkheden voor banenzwemmen en zweminstructie. Deze combinatie bevordert het zo efficiënt mogelijk gebruiken van de beschikbare hoeveelheid zwemwater. Een peuterbad/kleuterbassin wordt aan het recreatief bassin toegevoegd; - wedstrijdbassin dat geschikt is voor zwemsport en waterpolo (tot hoofdklasse) en met beweegbare bodems die de gebruiksmogelijkheden overdag vergroten (zweminstructie); - een instructiebassin voor particuliere zweminstructie en doelgroepactiviteiten; Pagina 7 van 22

Programma van Wensen - een zogenoemd therapiebad, dat tegemoetkomt aan de toenemende vraag naar zwemmen in warm water (tot 33 ºC). Doelgroep: gehandicapten, fysiotherapie, ouderenzwemmen, ouder en kindzwemmen en uiteenlopende vormen van medisch zwemmen. Voorzieningen om het bassin te betreden worden toegevoegd (lift, rolstoelhelling, et cetera); - openlucht recreatie/instructie bassin met recreatieve mogelijkheden (ligweide); - optioneel: commerciële ruimten voor verbetering zwembadexploitatie (zie paragraaf 3.8); - aanverwante voorzieningen als kleed- en sanitaire ruimten, kantoren en personeelsruimte. 4. In standhouden van Forum Kwadraat/vervangen van De Fluit door een nieuw zwembad Als bij 3, maar op kleinere schaal en rekening houdend met het wedstrijdbad Forum Kwadraat. 2.4 Ruimtelijke vertaling van het Programma van Wensen Onderstaand tonen wij een ruimtelijke vertaling van het (voorlopige) Programma van Wensen. 1 2 3 4 Zwembad De Fluit handhaven renoveren sluiten sluiten 3 is vervangen door één nieuw zwembad Zwembad Forum Kwadraat handhaven sluiten sluiten handhaven 4 is alleen vervangen van De Fluit Zwembad De Fluit recreatiebad 220 m 2 220 m 2 370 m 2 175 m 2 3 is recreatie/instructiebassin wedstrijdbassin I 350 m 2 350 m 2 425 m 2 425 m 2 3 en 4 met deels beweegbare bodem wedstrijdbassin II - 500 m 2 - - 2 met beweegbare bodems Instructiebassin I 160 m 2 160 m 2 250 m 2 160 m 2 3 en 4 met (deels) beweegbare bodem warm water bassin - - 120 m 2 120 m 2 3 met geheel beweegbare bodem peuter/kleuterbad - - 45 m 2 45 m 2 totaal overdekt 730 m 2 1.230 m 2 1.210 m 2 925 m 2 totaal openlucht (bassin) 1.020 m 2 520 m 2 440 m 2 440 m 2 Zwembad Forum Kwadraat wedstrijdbassin 375 m 2 - - 375 m 2 gedeeltelijk beweegbare.bodem Totaal zwemwater overdekt 1.110 m 2 1.230 m 2 1.210 m 2 1.300 m 2 openlucht 1.020 m 2 520 m 2 440 m 2 440 m 2 totaal 2.130 m 2 1.750 m 2 1.650 m 2 1.740 m 2 Ruimtebeslag Overdekt bad entree 400 m 2 310 m 2 225 m 2 zwemzaal inclusief tribune 1.640 m 2 2.750 m 2 2.410 m 2 kleed- en sanitaire ruimten 560 m 2 490 m 2 450 m 2 horeca 80 m 2 500 m 2 320 m 2 kantoor en personeel 135 m 2 160 m 2 105 m 2 techniek 535 m 2 880 m 2 580 m 2 uitbreiding 2.850 m 2 - - commercieel - pm pm totaal overdekt 6.200 m 2 5.090 m 2 4.090 m 2 Openluchtbad zwembad 1.100 m 2 930 m 2 930 m 2 kleed- en sanitaire ruimten 200 m 2 - - berging 200 m 2 160 m 2 160 m 2 techniek 100 m 2 155 m 2 155 m 2 totaal openluchtbad 1.600 m 2 1.245 m 2 1.245 m 2 Totaal ruimtebeslag overdekt 6.200 m 2 5.090 m 2 4.090 m 2 openlucht 1.600 m 2 1.245 m 2 1.245 m 2 totaal 7.800 m 2 6.335 m 2 5.335 m 2 Pagina 8 van 22

Programma van Wensen In deze fase van het onderzoek is nog geen rekening gehouden met openbare ruimte voor pleinfunctie/verkeersruimte, groen, parkeerterrein en fietsenstalling. Tevens is de ligweide buiten beschouwing gelaten. 2.5 Energie en Duurzaamheid De uit te werken zwembadscenario s voldoen aan de wettelijke voorschriften op het gebied van energie en milieu. Bovenwettelijke maatregelen blijven buiten beschouwing. Redenen hiervoor zijn de nog niet uitgesproken ambities hieromtrent van de gemeente Leidschendam-Voorburg (financiën, terugverdientijden), het verkennende karakter van dit onderzoek en de technische mogelijkheden. Deze paragraaf toont desondanks een aantal denkrichtingen voor het doorvoeren van duurzaamheidmaatregelen in een volgende fase. Zwembaden zijn grootverbruikers van energie, in het bijzonder bij nieuwbouw is het dan ook logisch om na te denken over mogelijkheden voor energie- en milieubesparende maatregelen. Wij beschrijven op hoofdlijnen het proces naar energie- en milieubesparende maatregelen en gaan tevens in op een aantal toegepaste maatregelen in andere zwembaden. Tot aan het Programma van Eisen wordt normaal gesproken een aantal stappen genomen: Stap 1: formuleren van ambities Formuleren van energie- en milieuprestaties voor een toekomstig zwembad en vaststellen van financiële kaders waarbinnen de energie- en milieu maatregelen moeten worden uitgevoerd. Stap 2: keuze voor een energieconcept Een energieconcept is een logische combinatie van zowel bouwkundige als installatietechnische maatregelen, die leidt tot de gestelde prestatie-eisen, waarbij de maatregelen onderling op elkaar aansluiten en mogelijk elkaar versterken in het realiseren van ambities. Dit kan volgens de methode Trias Energetica: besparen van energiebehoefte; gebruik van duurzame energiebronnen; gebruik van groene inkoop van energie. Stap 3: opstellen van een Programma van Eisen Aanvullingen vanuit energiezuinigheid worden opgenomen in een Programma van Eisen voor het zwembad. Vanuit de ervaringen van Grontmij Marktplan met nieuwe zwembaden is onderstaand een aantal energiebesparende maatregelen aangegeven: Energiebesparende maatregel CO2 ventilatie Frequentie regelaars Warmtepomp Extra mogelijkheden GebouwBeheersSysteem Ureum filter Warmte Krachtkoppeling Hout gestookte CV ketel Grijswater gebruik Zonneboilers Bronwater Zoutelectrolyse Terugverdientijd op basis van referentie accommodatie 4 jaar 6 jaar 6 jaar 7 jaar Ntb 8 jaar 9 jaar 12 jaar 16 jaar Ntb Ntb Een terugverdientijd van 5 tot 7 jaar wordt in de regel als financieel neutraal ervaren. Het toepassen van warmtepompen, frequentie regelaars (regelen van toerental van waterpompen en ventilatoren naar behoefte) en CO2 ventilatie (ventileren afhankelijk van CO2 concentratie) vallen rondom deze terugverdien periode. Daarnaast is het optimaliseren van een gebouwbeheerssysteem en een ureumfilter een voor de hand liggende toepassing. Afhankelijk van het gekozen concept kunnen deze maatregelen energiebesparend zijn. Pagina 9 van 22

3 Uitwerken van scenario s 3.1 Inleiding Dit hoofdstuk behandelt als volgt: investeringskostenramingen; bezoekprognoses voor scenario s; financiële consequenties bij privatiseren; exploitatieprognoses voor de scenario s; gemeentelijke kosten voor het zwembad; financiële betekenis sluiting openluchtbad; aanvullende commerciële functies zwembad. Hiernavolgend gaan wij op deze onderwerpen in. 3.2 Investeringskostenramingen Investeringskosten voor nieuwbouw of renovatie zijn eenmalig. Wij gaan er vanuit dat deze kosten niet direct kunnen worden opgebracht en dat hiervoor een lening nodig is. Deze lening resulteert in jaarlijks op te brengen kosten gedurende een vooraf bepaalde termijn. Gehanteerde uitgangspunten voor leningen bij nieuwbouw en renovatie zijn op basis van de hiervoor binnen de gemeente van toepassing zijnde voorwaarden. Andere van toepassing zijn uitgangspunten: investeringen betreffen bouwkosten, eerste inrichtingskosten en bijkomende kosten (dit zijn kosten voor de architect, constructeur, bouwtoezicht, et cetera). Exclusief grondkosten bij goed onderhoud gaat een nieuw zwembad 30 tot 40 jaar mee en een gerenoveerd zwembad circa 20 jaar. Voor de afschrijvingsperioden gelden dezelfde termijnen jaarlijkse kosten bij nieuwbouw (kapitaallasten): op basis van een lening met een lineaire afschrijving en met een looptijd van 40 jaar en een rekenrente van 5,0% jaarlijkse kosten bij renovatie (kapitaallasten): op basis van een lening met een lineaire afschrijving en met een looptijd van 20 jaar en een rekenrente van 5,0% overige uitgangspunten bij deze investeringskostenramingen en hiermee samenhangende financiële consequenties op jaarbasis (kapitaallasten) zijn opgenomen in bijlage 1. In euro s 1. 2. 3. 4 Sluiten beide zwembaden In standhouden Forum Kwadraat In standhouden Sluiten Forum Kwadraat en vervangen door een en vervangen De Fluit door een beide zwembaden en renoveren De Fluit nieuw zwembad nieuw zwembad 1. Investeringskosten Nvt 12.630.000,-- 15.890.000,-- 13.460.000,-- 2. Levensduur Nvt 20 jaar 30 jaar tot 40 jaar 30 jaar tot 40 jaar 3. Jaarlijkse kosten nvt 780.000,-- 680.000,-- 574.000,-- De jaarlijkse kosten (kapitaallasten) per scenario zijn opgenomen in de exploitatieprognoses van paragraaf 3.5. Deze exploitatieprognoses tonen de totale financiële kosten per scenario, waardoor een beeld ontstaat van financieel gunstige en financieel minder gunstige scenario s. Natuurlijk zijn niet alleen financiële consequenties doorslaggevend voor besluitvorming. Scenario 1 brengt geen investeringskosten met zich mee in verband met gebouwelijke vernieuwingen. Daar staat tegenover dat dit scenario naar verwachtring wel substantieel hogere onderhoudskosten met zich meebrengt dan bij de renovatie- en nieuwbouwscenario s. Deze onderhoudskosten zijn ook onderdeel van de in paragraaf 3.5 getoonde exploitatieprognoses. Pagina 10 van 22

Uitwerken van scenario s 3.3 Bezoekprognoses Het gezamenlijke bezoekaantal van de zwembaden De Fluit en Forum Kwadraat is momenteel ongeveer 335.000 bezoeken (zie scenario 0 ). Onderstaand overzicht toont bezoekprognoses van onderzochte scenario s. Rekening is gehouden met zwembadontwikkelingen in de omliggende gemeenten. Gedetailleerde bezoekprognoses, hierbij gehanteerde uitgangspunten en een toelichting zijn opgenomen in bijlage 2. 0. 1. 2. 3. 4. Huidige zwembaden In standhouden beide zwembaden Sluiten Forum Kwadraat en renoveren De Fluit Sluiten beide zwembaden en vervangen door een nieuw zwembad In standhouden van Forum Kwadraat en vervangen De Fluit 2008 Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Recreatief binnen 153.000 149.900 149.900 154.600 162.300 170.100 178.600 174.300 181.300 Recreatief buiten 24.000 23.800 23.800 19.000 19.000 29.800 29.800 29.800 29.800 Doelgroepen 15.100 18.500 19.000 18.400 19.300 23.900 25.100 25.500 26.350 Zwemlessen 67.000 64.000 67.400 70.400 77.400 77.400 85.100 90.000 96.000 Verenigingen 62.000 74.600 74.600 76.500 76.500 84.200 84.200 94.200 94.200 Scholen 13.500 13.800 13.800 12.200 12.200 12.200 12.200 13.800 13.800 Totaal (afgerond) 335.000 345.000 349.000 351.000 367.000 398.000 415.000 428.000 442.000 1. In standhouden zwembaden De Fluit en Forum Kwadraat De lijn doortrekkend vanuit de afgelopen jaren neemt het bezoekaantal verder af. Privatiseren van zwembad De Fluit levert enig meerbezoek op, doordat de exploitant haar ondernemerschap aanwendt voor door de exploitant beïnvloedbare rendabele activiteiten, te weten doelgroepen en particuliere zwemles. 2. Sluiten zwembad Forum Kwadraat en renoveren zwembad De Fluit Renovatie van De Fluit levert extra bezoek op ten opzichte van eerder bezoek aan dit zwembad. Uitzondering vormt recreatief zwemmen buiten (als gevolg van een kleiner buitenbad). Voormalige bezoekers van Forum Kwadraat oriënteren zich, na sluiting van dit zwembad, op het voor hen meest aantrekkelijke alternatieve aanbod. Voor een aantal van hen is dit het gerenoveerde zwembad De Fluit, anderen wijken uit naar andere zwembaden in de regio. Het privatiseren van het zwembad levert enig extra bezoek op, de exploitant zal hierbij vooral gebruik maken van de extra gebruiksmogelijkheden voor zweminstructie na renovatie. 3. Sluiten beide zwembaden en vervangen door één nieuw multifunctioneel zwembad Een nieuw multifunctioneel zwembad komt volledig tegemoet aan de eisen van deze tijd en is functioneel volledig toegespitst op de behoefte vanuit het verzorgingsgebied. Zo kunnen bestaande doelgroepen worden bediend en wordt ook ingespeeld op nieuwe doelgroepen, bijvoorbeeld door het toevoegen van een separaat warmwaterbassin ( therapiebad ). 4. In standhouden zwembad Forum Kwadraat en vervangen De Fluit door een nieuw zwembad Een nieuw zwembad ter vervanging van De Fluit in combinatie met het in standhouden van zwembad Forum Kwadraat geeft een hogere bereikbaarheid dan alleen één nieuw zwembad voor de hele gemeente. Enige extra capaciteit kan worden benut door gebruikers van buiten de gemeentegrenzen (zwemlessen en verenigingen). Renovatie van zwembad De Fluit betekent dat het zwembad gedurende de werkzaamheden, wij taxeren circa 1,5 jaar, gedeeltelijk danwel volledig, buiten gebruik wordt gesteld. Tijdens deze periode kan dan tijdelijk niet of beperkt van het zwembad gebruik worden gemaakt. Pagina 11 van 22

Uitwerken van scenario s 3.4 Financiële consequenties bij privatiseren Privatiseren van het beheer levert dus meer bezoek op en extra opbrengsten, maar leidt ook tot extra kosten voor de gemeente. Deze extra kosten dienen bij de uit te werken scenario s te worden betrokken. Samenvattend ontstaan bij privatisering de volgende financiële bewegingen: Bij het zwembad Exploitatie opbrengsten - toenemend door: het inbrengen van extra ondernemerschap en als gevolg hiervan het ontstaan van hogere bezoekaantallen (collectieve campagnes, marketingconcepten, arrangementen, et cetera) Exploitatie kosten - afnemend door: het wegvallen van 773.000,-- aan overheadkosten*. Deze overheadkosten worden momenteel toegerekend aan zwembad De Fluit, maar zij hebben vrijwel geen relatie met de werkelijk aan het zwembad geleverde dienstverlening (onder andere op het gebied van administratie & automatisering, personeel & organisatie, financieel beleid & beheer, et cetera) - afnemend door: een kostenbewuste bedrijfsvoering en een bedrijfsmatige aanpak - toenemend door: een vergoeding aan de exploitant in verband met ingebrachte expertise, winst en risico. Op basis van onze ervaringen met ingediende exploitatieaanbiedingen bij privatiseringsprocessen ramen wij de exploitantkosten bij privatisering van zwembad De Fluit als volgt: - ingebrachte dienstverlening: 70.000,-- - winst- en risicotoeslag: 30.000,-- Bij de gemeente Overheadkosten - de overheadkosten van 773.000,-- vervallen van de zwembadbegroting, maar zij houden geen directe besparing in: zij blijven rusten op de gemeentebegroting. Op aangeven van de gemeente is vastgesteld dat de overheadkosten voor de zwembaden op een termijn van 10 jaar indicatief kunnen afnemen met maximaal 100.000,--, omdat de hiermee samenhangende gemeentelijke dienstverlening voor zwembad De Fluit in geval van privatisering vervalt. Extra kosten - toenemend door: implementatiekosten. Dit zijn kosten onder andere voor het oprichten van een BV, het opstellen van statuten, contracten, Sociaal Plan, et cetera. De kosten zijn hoger of lager, afhankelijk van uitbesteden of zelf doen. Vooralsnog gaan wij uit van 40.000,-- - toenemend door: een veranderende rechtspositie van het personeel. Financiële verschillen worden normaal gesproken opgevangen door een sociaal plan. De kosten hiervoor ramen wij op 95.000,-- voor exploitatiejaar 1 na ingang van privatisering. Daarna verwachten wij dat deze kosten afnemen. In totaal gaan wij uit van 424.000,-- aan kosten Bovengenoemde kosten zijn deels incidenteel en deels structureel. Samengevat ontstaan de volgende ontvlechtingkosten (zie bijlage 4 voor een specificatie van deze kosten): eenmalige implementatiekosten: 40.000,-- consequenties in verband met Sociaal Plan 424.000,-- Totale ontvlechtingkosten, afgerond: 464.000,-- In relatie tot het bovenstaande worden de bovengenoemde toenemende exploitatie opbrengsten, de extra kosten in verband met het inschakelen van een exploitant en de extra kosten in verband met ontvlechting (Sociaal Plan en implementatiekosten) betrokken bij de exploitatieprognoses en het overzicht van geraamde totale gemeentelijke zwembadkosten in de paragrafen 3.5 en 3.6. Pagina 12 van 22

Uitwerken van scenario s * Overheadkosten bij niet-privatiseren én nieuwbouw óf renovatie (scenario s 2a, 3a en 4a) - toenemend door: gemeentelijke toerekeningsystematiek via een toenemende personeelsformatie Bij niet privatiseren én renovatie dan wel nieuwbouw nemen de overheadkosten voor het zwembad toe, doordat deze overheadkosten worden bepaald door de omvang van de personeelsformatie van het zwembad (= gemeentelijk beleid). Deze personeelsformatie is nodig door hogere bezoekaantallen. In 3.5 en 3.6 worden in relatie tot de overheadkosten de volgende uitgangspunten gehanteerd: bij de scenario s renoveren dan wel nieuw bouwen in combinatie met gemeentelijk beheer (2a, 3a en 4a) zijn weliswaar extra overheadkosten te verwachten voor de zwembaden, maar wij laten deze extra overheadkosten buiten beschouwing, omdat onvoldoende duidelijk is wat de extra overheadkosten zullen zijn. Uitgegaan wordt van 773.000,-- aan overheadkosten voor de scenario s 2a, 3a en 4a, zoals ook voor 1a van toepassing is; bij de scenario s over privatisering (1b, 2b, 3b en 4b) vervallen de overheadkosten van de zwembadbegroting, maar deze overheadkosten zijn toch bij de exploitatieprognoses van 1b, 2b, 3b en 4b betrokken om de onderlinge vergelijkbaarheid van scenario s niet te verstoren. 3.5 Exploitatieprognoses Het exploitatieresultaat van de zwembaden De Fluit en Forum Kwadraat in 2008: Exploitatieresultaat exclusief resterende kosten 1.435.000,-- Resterende kosten 633.000,-- Exploitatieresultaat inclusief resterende kosten 2.068.000,-- Resterende kosten bestaan uit kapitaallasten en groot onderhoud bij zwembad De Fluit en de van toepassing zijnde huurvergoeding en groot onderhoud bij zwembad Forum Kwadraat. Onderstaande overzichten tonen exploitatieprognoses van onderzochte scenario s: eerst de scenario s in standhouden beide zwembaden en renovatie (1 en 2), daarna de scenario s nieuwbouw (3 en 4). De toelichting vergelijkt onderlinge financiële consequenties van scenario s. Scenario s 1 en 2: In standhouden en renovatie 0. 1. 2. Huidige zwembaden In standhouden beide zwembaden Sluiten Forum Kwadraat en renoveren De Fluit In euro s 2008 Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Inkomsten 1.316.000 1.423.000 1.483.000 1.439.000 1.601.000 Uitgaven 2.751.300 2.731.000 2.887.000 2.633.000 2.637.000 Exploitatieresultaat -1.435.000-1.308.000-1.404.000-1.194.000-1.036.000 Resterende kosten 633.000 675.700 675.700 1.125.000 1.125.000 Wv.extra kap.l 152.000 0 0 781.500 781.500 Totaal (afgerond) -2.068.000-1.984.000-2.080.000-2.319.000-2.161.000 Scenario s 3 en 4: nieuwbouw 0. 3. 4. Huidige zwembaden Sluiten beide zwembaden en vervangen door een nieuw zwembad In standhouden van Forum Kwadraat en vervangen De Fluit In euro s 2008 Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Inkomsten 1.316.000 1.683.000 1.877.000 1.873.000 2.020.000 Uitgaven 2.751.300 2.815.000 2.774.000 3.067.000 3.008.000 Exploitatieresultaat -1.435.000-1.132.000-897.000-1.194.000-988.000 Resterende kosten 633.000 1.080.000 1.080.000 1.358.000 1.358.000 Wv.extra kap.l 152.000 677.800 677.800 574.200 574.200 Totaal (afgerond) -2.068.000-2.212.000-1.977.000-2.552.000-2.346.000 Pagina 13 van 22

Uitwerken van scenario s 1. In standhouden zwembaden De Fluit en Forum Kwadraat Begroot exploitatieresultaat inclusief kapitaallasten is - 1.984.000,-- bij voortzetten van het huidige beheer en - 2.080.000,-- bij geprivatiseerd beheer. Geprivatiseerd beheer is, nog exclusief daar bovenop komende ontvlechtingkosten, financieel ongunstiger voor de gemeente dan het voortzetten van het huidige beheer. Dit komt doordat de extra kosten voor het inschakelen van een exploitant niet worden goedgemaakt door de extra opbrengsten van meerbezoek. 2. Sluiten zwembad Forum Kwadraat en renoveren zwembad De Fluit Begroot exploitatieresultaat inclusief kapitaallasten is - 2.319.000,-- bij gemeentelijk beheer en - 2.161.000,-- bij geprivatiseerd beheer. Het gunstigere resultaat bij privatisering van afgerond 160.000,-- wordt vooral gerealiseerd door hogere exploitatieopbrengsten (meerbezoek en optimaliseren van tarieven) en lagere personeelskosten (efficiënte personeelsinzet en lagere personeelskosten per fte) dan bij gemeentelijk beheer. 3. Sluiten beide zwembaden en vervangen door één nieuw multifunctioneel zwembad Begroot exploitatieresultaat inclusief kapitaallasten is - 2.212.000,-- bij gemeentelijk beheer en - 1.977.000,-- bij geprivatiseerd beheer. Geprivatiseerd beheer is dan 235.000,-- gunstiger dan gemeentelijk beheer. Naast oorzaken als bij 2 wordt dit tevens veroorzaakt door het optimaliseren van het rendement uit zwemlessen. 4. In standhouden zwembad Forum Kwadraat en vervangen De Fluit door een nieuw zwembad Begroot exploitatieresultaat inclusief kapitaallasten is - 2.552.000,-- bij gemeentelijk beheer en - 2.346.000,-- bij geprivatiseerd beheer. Geprivatiseerd beheer is dan 206.000,-- gunstiger dan gemeentelijk beheer. Oorzaken zijn van toepassing als bij 3, echter in mindere mate doordat het te privatiseren zwembad kleiner van omvang is. Bij geprivatiseerd beheer zijn teruglopende overheadkosten te verwachten: circa 100.000,-- binnen een termijn van 10 jaar. Bij geprivatiseerd beheer zijn de overheadkosten weliswaar van de zwembadbegroting vervallen, maar zij rusten nog steeds op de gemeentebegroting. Gedetailleerde exploitatieprognoses, hierbij gehanteerde uitgangspunten en een toelichting zijn opgenomen in bijlage 3. 3.6 Gemeentelijke kosten voor het zwembad Onderstaande tabel toont: de exploitatieresultaten van scenario s ten opzichte van de huidige exploitatieresultaten; ontvlechtingkosten bij geprivatiseerd beheer en de termijn waarop een break-even situatie wordt bereikt (break-even: de termijn waarop extra kosten zijn goedgemaakt, waarna sprake kan zijn van een financieel gunstigere situatie). De toelichting daarna gaat hier op in. 1. 2. 3. 4. In standhouden beide zwembaden Sluiten Forum Kwadraat en renoveren De Fluit Sluiten beide zwembaden en vervangen door een nieuw zwembad In standhouden van Forum Kwadraat en vervangen De Fluit Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Potentieel exploitatieresultaat Exploitatieresultaat 2008 Gunstiger c.q. ongunstiger -1.984.000-2.080.000-2.319.000-2.161.000-2.212.000-1.977.000-2.552.000-2.346.000-2.068.000-2.068.000-2.068.000-2.068.000-2.068.000-2.068.000-2.068.000-2.068.000 +84.000-12.000-251.000-93.000-144.000 +91.000-484.000-278.000 Ontvlechtingskosten nvt 464.000 nvt 464.000 nvt 464.000 Nvt 464.000 break-even negatief negatief 5,1 negatief Pagina 14 van 22

Uitwerken van scenario s 1. In standhouden zwembaden De Fluit en Forum Kwadraat Geprivatiseerd beheer voor zowel zwembad Forum Kwadraat als zwembad De Fluit is 12.000,-- kostbaarder voor de gemeente dan het huidige zwembadbeheer. De ontvlechtingkosten komen daar nog eens bovenop. Enige financiële compensatie bestaat uit het teruglopen van overheadkosten, globaal per jaar 10.000,-- tot een maximumafname van 100.000,-- na 10 jaar. 2. Sluiten zwembad Forum Kwadraat en renoveren zwembad De Fluit Geprivatiseerd beheer van een gerenoveerd zwembad De Fluit is - 93.000,-- kostbaarder voor de gemeente dan het huidige zwembadbeheer. Dit is wel inclusief gerenoveerd zwembad dat circa 20 jaar meekan in plaats van twee (verder) verouderende zwembaden. De eenmalige ontvlechtingkosten brengen bij het geprivatiseerde scenario nog 464.000,-- aan extra kosten mee. 3. Sluiten beide zwembaden en vervangen door één nieuw multifunctioneel zwembad Het exploitatieresultaat inclusief kapitaallasten is bij geprivatiseerd beheer - 1.977.000,--, dit is 91.000,-- gunstiger dan bij het huidige zwembadbeheer. Na verrekening van ontvlechtingkosten van 464.000,-- ontstaat bij geprivatiseerd beheer uitzicht op een break-even situatie eerst na omstreeks 5 tot 6 jaar ( 464.000,-- / 91.000,--). Daarna is geprivatiseerd beheer structureel financieel gunstiger. 4. In standhouden zwembad Forum Kwadraat en vervangen De Fluit door een nieuw zwembad Het exploitatieresultaat inclusief kapitaallasten is bijna 280.000,-- kostbaarder dan het huidige zwembadbeheer. Geprivatiseerd beheer van een nieuw zwembad inclusief in standhouden van een geprivatiseerd zwembad Forum Kwadraat kan de extra kosten van nieuwbouw en privatisering dus niet goedmaken. Andersom geredeneerd kost een nieuw zwembad inclusief behoud van zwembad Forum Kwadraat slechts 280.000,-- meer dan dat thans aan de zwembaden wordt uitgegeven. De nieuwbouw scenario s 3 en 4 stellen een verbeterd zwembadaanbod voor langere termijn zeker. Dit aanbod komt aanzienlijk beter en gedurende een langere termijn tegemoet aan de behoefte van gebruikers dan bij ongewijzigd doorgaan met de huidige zwembaden of renovatie. Doorgaan met verouderde zwembaden brengt bovendien extra risico s met zich mee van onverwacht groot onderhoud en kosten. 3.7 Financiële betekenis sluiting openluchtbad Sluiting van het openluchtbad is kostenverminderend doordat dan minder kosten worden gemaakt voor personele inzet, energie- en waterverbruik en onderhoud. Aan de andere kant moet rekening worden gehouden met teruglopende bezoekopbrengsten. Uit indicatieve ramingen komen de volgende financiële consequenties bij sluiting van het openluchtbad naar voren (ten opzichte van het niet-sluiten van het openluchtbad): 1. In standhouden zwembaden De Fluit en Forum Kwadraat Wij ramen een kostenbesparing van 70.000,-- tot 100.000,-- per jaar, uitgaande van volledig vervallen van personeelsinzet en geraamd benodigd groot onderhoud van 30.000,-- per jaar. Aan dit laatste bedrag kan beperkt zekerheid worden ontleend. Daarvoor is een gedetailleerde onderhoudsinspectie nodig. 2. Sluiten zwembad Forum Kwadraat en renoveren zwembad De Fluit De kostenbesparing voor de gemeente bedraagt indicatief 130.000,-- tot 150.000,-- per jaar. 3. Sluiten beide zwembaden en vervangen door één nieuw multifunctioneel zwembad Wij ramen een indicatieve kostenbesparing van 160.000,-- tot 180.000,-- per jaar. Deze kostenbesparing is hoger dan bij 2 omdat bij 3 minder wordt geïnvesteerd en daarnaast sprake is van substantieel meer bezoek dan bij 2. 4. In standhouden zwembad Forum Kwadraat en vervangen De Fluit door een nieuw zwembad Als bij 3. Pagina 15 van 22

Uitwerken van scenario s 3.8 Aanvullende commerciële functies Het toevoegen van aanvullende functies aan een zwembad versterkt het multifunctionele gebruik van een zwembadcomplex. De afgelopen 10 jaar is vooral het toevoegen van commerciële functies -zoals fitness, health, wellness, care, kinderopvang en racketsport- in zwang geraakt. Deze functies kunnen meerwaarde bieden aan een reeds aanwezige zwembadproduct en bij voldoende marktpotentie tevens de onrendabele top van een zwembadexploitatie terugdringen. De ervaring leert echter dat commerciële functies voor gemeenten minder aantrekkelijk zijn dan dat zij lijken. Het exploiteren van bijvoorbeeld een fitnesscentrum bij een zwembad kan financieel aantrekkelijk zijn, maar staat niet bekend als gemeentelijke taak. Daarbij komt dat deze bedrijfsactiviteit risicovol is en spanning kan opleveren in relatie tot andere binnen de gemeente actieve fitnesscentra. Het door een marktpartij laten exploiteren van een fitnesscentrum lijkt dan een alternatief, maar dit betekent weer dat behaalde rendementen naar deze marktpartij toevallen. De gemeente kan dan rekenen op slechts beperkt financieel voordeel (huurvergoeding). Of commerciële functies bij een gerenoveerd of nieuw zwembad in Leidschendam-Voorburg aantrekkelijk zijn voor de gemeente, is te achterhalen via een marktonderzoek. Pagina 16 van 22

4 Samenvattend overzicht en conclusies 4.1 Samenvattend overzicht Scenario 0 1 2 3 4 Huidige zwembaden In standhouden beide zwembaden Sluiten Forum Kwadraat en renoveren De Fluit Sluiten twee zwembaden en vervangen door één nieuw zwembad In standhouden Forum Kwadraat en vervangen De Fluit 2008 Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Bezoeken per jaar 335.000 345.000 349.000 351.000 367.000 398.000 415.000 428.000 442.000 Exploitatieresultaat inclusief kapitaallasten per jaar - 2.068.000,-- - 1.984.000,-- - 2.080.000,--, echter met: ontvlechtingkosten van 464.000,-- (eenmalig, gecumuleerd) - 2.319.000,-- - 2.161.000,--, echter met: ontvlechtingkosten als hier links naast - 2.212.000,-- - 1.977.000,--, echter met: ontvlechtingkosten als hier links naast - 2.552.000,-- - 2.346.000,--, echter ontvlechtingkosten als hier links naast Is privatiseren financieel gunstiger? nvt nvt nvt nvt nvt Financieel verschil privatiseren tov huidig beheer - 12.000,-- (ongunstiger) - 94.000,-- + 91.000,-- - 278.000,-- Ontvlechtingkosten 464.000,-- 464.000,-- 464.000,-- 464.000,-- Financieel gunstig eerst na jaar Ongunstiger resultaat is niet goed te maken Ongunstiger resultaat is niet goed te maken Na circa 5 tot 6 jaar jaarlijks structureel gunstiger Na circa 5 tot 6 jaar jaarlijks structureel gunstiger Financiële consequenties investering nvt nvt nvt Investeringskosten (ex grond) 12.630.000,-- 12.630.000,-- 15.890.000,-- 15.890.000,-- 13.460.000,-- 13.460.000,-- Kapitaallasten obv lineaire lening, rente: 5%, looptijd: 20 jaar (bij renovatie), 40 jaar (bij nieuwbouw) 780.000,-- 780.000,-- 678.000,-- 678.000,-- 575.000,-- 575.000,-- Aandachtspunt Locatie nader te bepalen Als hier links naast Als hier links naast Als hier links naast Indicatieve kostenbesparing bij sluiten openluchtbad De Fluit (ten opzichte van bovengenoemd exploitatieresultaat) 70.000 tot 100.000,-- 70.000,-- tot 100.000,-- 70.000,-- tot 100.000,-- Afvloeien personeel 140.000,-- tot 150.000,-- Afvloeien personeel 140.000,-- tot 150.000,-- 170.000,-- tot 190.000,-- Als hier links naast Als hier links naast Als hier links naast Voorwaarde Afvloeien personeel Als hier links naast Als hier links naast Als hier links naast Als hier links naast Als hier links naast Als hier links naast Als hier links naast Als hier links naast Exploitatierisico s Maatschappelijk Financieel Fluit: grip bij gemeente Forum Kwadraat: obv huidige contracten Fluit: geheel voor rekening van de gemeente Forum Kwadraat: afgedekt door contractbepalingen Fluit: grip volledig bij gemeente Forum Kwadraat: obv huidige contracten Fluit: geheel voor rekening van de gemeente Forum Kwadraat: afgedekt door contractbepalingen Vast te stellen door contractbepalingen Af te dekken door vooraf vast te stellen exploitatieplafond (bijdrage) Volledige grip bij gemeente Geheel voor rekening van de gemeente Vast te stellen door contractbepalingen Af te dekken door vooraf vast te stellen exploitatieplafond (bijdrage) Volledige grip bij gemeente Geheel voor rekening gemeente Vast te stellen door contractbepalingen Af te dekken door vooraf vast te stellen exploitatieplafond (bijdrage) Nieuw zwembad: grip volledig bij gemeente Forum Kwadraat: obv huidige contracten Nieuw zwembad: geheel voor rekening van de gemeente Forum Kwadraat: afgedekt door contractbepalingen Vast te stellen door contractbepalingen Af te dekken door vooraf vast te stellen exploitatieplafond (bijdrage) Risico s Als hier rechts naast Onverwacht sterk toenemende kosten voor groot onderhoud, vooral bij zwembad De Fluit en bij zwembad Forum Kwadraat Sterk teruglopend bezoek door veroudering zwembaden Als hier links naast Uitgestelde besluitvorming door kostenverhoging Tijdelijke sluiting zwembad kan bezoekverminderend effect hebben (en daarmee kostenverhogend zijn) Als hier links naast Als hier links naast Als hier links naast Als hier links naast Als hier links naast Toekomstperspectief Zwemfunctie voor 10 jaar Als hier links naast Als hier links naast Zwemfunctie voor circa 20 jaar Als hier links naast Zwemfunctie voor circa 40 jaar Als hier links naast Als hier links naast Als hier links naast Consequenties voor huidig personeel Personeel De Fluit: heeft ambtelijke rechtspositie Personeel De Fluit: behoudt ambtelijke rechtspositie Personeel van De Fluit verliest ambtelijke status en gaat over naar de CAO Recreatie Personeel De Fluit: behoudt ambtelijke rechtspositie Personeel van De Fluit verliest ambtelijke status en gaat over naar de CAO Recreatie Personeel De Fluit: behoudt ambtelijke rechtspositie Personeel van De Fluit verliest ambtelijke status en gaat over naar de CAO Recreatie Personeel De Fluit: behoudt ambtelijke rechtspositie Personeel van De Fluit verliest ambtelijke status en gaat over naar de CAO Recreatie Personeel Forum Kwadraat: heeft private rechtspositie Personeel Forum Kwadraat: behoudt private rechtspositie NB Personeel De Fluit geeft voor keur aan huidige rechtspositie NB Personeel De Fluit geeft voor keur aan huidige rechtspositie Personeel Forum Kwadraat: voor rekening werkgever NB Personeel De Fluit geeft voor keur aan huidige rechtspositie Personeel Forum Kwadraat: voor rekening werkgever NB Personeel De Fluit geeft voor keur aan huidige rechtspositie Pagina 17 van 22

4.2 Conclusies Maatschappelijke functie huidige zwembaden Fase 1 van het onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat de zwembaden De Fluit en Forum Kwadraat hun maatschappelijke functie steeds minder goed vervullen: Conclusie 1: de zwembaden zijn verouderd - Dit is vooral van toepassing op zwembad De Fluit. Gebruikers klagen over hygiëne en een niet schone accommodatie. De inspanningen voor schoonmaak en dagelijks onderhoud, alsmede de hiermee samenhangende kosten nemen echter steeds verder toe. De netheid van het zwembad is desondanks niet meer op niveau te brengen. Veroudering van het zwembad is minder van toepassing op Forum Kwadraat, maar ook dit zwembad verliest aan aantrekkingskracht. Conclusie 2: het aanbod sluit niet meer goed aan op de behoeften - Zwembad De Fluit: - het overdekte recreatieve bad komt niet meer tegemoet aan de veranderende vraag bij bezoekers. Teruglopend bezoek is hiervan het gevolg; - het openluchtbad heeft een te grote capaciteit voor een relatief laag aantal bezoekers. Deze bezoekers maken bovendien maar beperkt gebruik van het openluchtbad. Er bestaat wel behoefte aan de recreatieve functie van het openluchtbad (dagrecreatie, ligweide); - het wedstrijdbad voldoet niet aan de eisen die door de KNZB voor zwemsport en waterpolo worden gesteld. Het bad voldoet dan ook niet aan de wensen van gebruikers; - het aanwezige zwemwater voor zweminstructie is onvoldoende geschikt voor instructieactiviteiten. Als gevolg hiervan bestaat er: - een wachtlijst voor zwemlessen van 1,0 tot 2,0 jaar. Dit is (zeer) lang, voor ouders en hun kinderen, maar ook in vergelijking tot wat gangbaar is in andere zwembaden en gemeenten; - een beperkt aanbod van doelgroepactiviteiten. Dat is jammer, want doelgroepactiviteiten versterken de dienstverlening en zijn, net als zwemlessen, in de regel meer rendabel dan andere zwemactiviteiten. - Zwembad Forum Kwadraat: - het aanbod is één wedstrijdbassin, maar dit wedstrijdbassin is niet geschikt voor wedstrijden en maar beperkt geschikt voor andere gewenste zwemactiviteiten. Enkele momenteel georganiseerde activiteiten belemmeren elkaar: vooral de combinatie zwemsport en zweminstructie levert spanning op als gevolg van een onderling afwijkende gewenste watertemperatuur. Conclusie 3: bij gelijkblijvend beleid lopen de bezoekaantallen terug - Dit is van toepassing op beide zwembaden. Teruglopende bezoekaantallen betreffen vooral recreatief zwemmen binnen, recreatief zwemmen buiten en doelgroepzwemmen (zwemmen voor ouderen, ouder en kindzwemmen, et cetera). Financiële aspecten huidige zwembaden Fase 1 van het onderzoek laat zien dat er potentiële exploitatieverbeteringen voor de huidige zwembaden bestaan. Fase 2 toont een ongunstig financieel perspectief voor beide zwembaden. Conclusie 4: potentiële exploitatieverbetering is 175.000,-- bij optimaal management - Een conclusie hierbij moet echter ook zijn dat een aantal exploitatieverbeteringen binnen de huidige bedrijfsvoering moeilijk uitvoerbaar is, onaantrekkelijk is óf niet ten gunste van de gemeente komt. Exploitatieverbeteringen betreffen onder andere: - tariefverhoging bij De Fluit voor recreatief zwemmen en zwemlessen, waardoor een exploitatieverbetering ontstaat van 88.000,--. Doordat ook zwemverenigingen voor zwemlessen zorgen, komen rendementen deels ten goede van deze verenigingen; Pagina 18 van 22

Samenvattend overzicht en conclusies - extra bedrijfsinspanningen voor meerbezoek bij doelgroepzwemmen en zwemlessen bij beide zwembaden 42.000,--. Door afspraken over een vaste exploitatiebijdrage met de exploitant van zwembad Forum Kwadraat komen exploitatieverbeteringen die van toepassing zijn op dit zwembad ten gunste van de exploitant; - een verminderde openstelling tijdens uren met een lage bezetting, 91.000,--. Dit gaat ook ten koste van het maatschappelijke rendement van het zwembad. - Tegenover bovengenoemde exploitatieverbeteringen zijn er extra kosten te verwachten. Extra onderhoud voor De Fluit vergt ten minste 46.000,-- extra per jaar, terwijl ook Forum Kwadraat mogelijk extra onderhoud nodig heeft. Dit komt naar voren bij het meerjaren onderhoud plan dat naar verwachting in de tweede helft van 2009 wordt uitgebracht. Conclusie 5: toenemende zwembadkosten voor de gemeente mogen worden verwacht - Bij gelijkblijvend zwembadenbeleid neemt het exploitatietekort voor de gezamenlijke zwembaden tussen 2009 en 2015 toe met ruim 300.000,--. Het exploitatieresultaat ontwikkelt zich dan van - 1.984.000,-- in 2009 tot circa - 2.302.000,-- in 2015. Dit is inclusief bovengenoemde exploitatieverbeteringen. Conclusie 6: sluiten van het buitenbad bij De Fluit levert maximaal 100.000,-- op - Uitgaande van het volledig vervallen van personeelsinzet ramen wij zeer indicatief een potentiële kostenbesparing van 70.000,-- tot 100.000,-- per jaar. Aan dit bedrag kan beperkt zekerheid worden ontleend. Daarvoor is een gedetailleerde onderhoudsinspectie nodig op basis waarvan de besparing op onderhoudskosten in beeld komt. Deze vormen naar verwachting een substantieel onderdeel van de besparing van 100.000,--. - Het sluiten van het buitenbad gaat ten koste van het buitenbad bezoek, bestaande uit gemiddeld 24.000 bezoeken per jaar: dit is circa 10% van het huidige bezoek aan het zwembadcomplex De Fluit. Sluiting gaat vooral ten koste van bezoekers, die het buitenbad vooral gebruiken voor dagrecreatie (ligweide) en voor banenzwemmen. Beheer en bedrijfsvoering huidige zwembaden De fasen 1 en 2 van het onderzoek tonen zich kritisch over het huidige beheer en de huidige bedrijfsvoering van de zwembaden. Conclusie 7: optimaal tegemoetkomen aan zwembadbehoeften bij inwoners ontbreekt - Er bestaat geen enkele afstemming tussen zwembad De Fluit en zwembad Forum Kwadraat. Dit komt doordat het beheer van De Fluit in handen is van de gemeente Leidschendam-Voorburg, terwijl Forum Kwadraat wordt beheerd door Optisport-Voorburg BV. Als gevolg hiervan ontbreekt een optimale marktbenadering en het optimaal tegemoet komen aan de behoeften aan zwembadactiviteiten bij de inwoners van Leidschendam-Voorburg. Tegen deze achtergrond is zwembadbeheer onder gelijke beheervoorwaarden en bij voorkeur met gelijke bedrijfsaansturing wenselijk. De keuze voor zwembaden in geprivatiseerd beheer dan wel gemeentelijk beheer houdt mede verband met de keuze voor het doorgaan met de huidige zwembaden dan wel renoveren of juist nieuw bouwen. Pagina 19 van 22

Samenvattend overzicht en conclusies Een toekomstig zwembadenaanbod De opdacht voor dit verkennende onderzoek spitst zich toe op het in beeld brengen van maatschappelijke en financiële consequenties op basis van de volgende toekomstscenario s: A Doorgaan met het huidige beheer B Privatiseren van het beheer 1 In standhouden van beide zwembaden 1a 1b 2 Sluiten Forum Kwadraat / renoveren De Fluit 2a 2b 3 Sluiten beide baden / realiseren één nieuw multifunctioneel zwembad 4 In standhouden Forum Kwadraat / vervangen De Fluit door een nieuw zwembad 3a 4a 3b 4b Aandachtspunten: - scenario 1 gaat uit van één zwembad in Leidschendam en éen zwembad in Voorburg. Bij de scenario s 2 en 3 vervalt één zwembad, het zwembad in Voorburg, en ontstaat een gerenoveerd zwembad De Fluit in Leidschendam (scenario 2) of een nieuw zwembad op een binnen de gemeentegrenzen nader te bepalen plaats (scenario 3). Scenario 4 gaat uit van een vervangend zwembad voor De Fluit en behoud van zwembad Forum Kwadraat; - een gerenoveerd zwembad De Fluit kan worden aangepast aan de eisen van deze tijd, voor zover de huidige accommodatie dat toelaat. De beperking bestaat hierbij vooral uit de oorspronkelijke bouw van 1970, met daarna een tussentijdse uitbreiding en gedeeltelijke renovatie in 1992. Een nieuw zwembad heeft op dit punt geen beperkingen; - bij renovatie wordt uitgegaan van een levensduur van ten minste 20 jaar, bij nieuwbouw is dit ten minste 30 tot 40 jaar. Een nieuw zwembad gaat uit van een langere levensduur; - bij renoveren wordt het zwembad tijdens de bouwperiode geheel dan wel gedeeltelijk gesloten. De bouwperiode van een ingrijpend gerenoveerd zwembad is normaal gesproken 1 tot 2 jaar. Bezoekers moeten dan (gedeeltelijk) uitwijken naar omliggende zwembaden. Maatschappelijke functie toekomstig(e) zwembad(en) Mede tegen bovenstaande achtergrond verwachten wij ten aanzien van de mogelijke scenario s onderstaand zwembadenbezoek: 0. 1. 2. 3. 4. Huidige zwembaden In standhouden beide zwembaden Sluiten Forum Kwadraat en renoveren De Fluit Sluiten beide zwembaden en vervangen door een nieuw zwembad In standhouden van Forum Kwadraat en vervangen De Fluit 2008 Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Huidig beheer Privatiseren Recreatief binnen 153.000 149.900 149.900 154.600 162.300 170.100 178.600 174.300 181.300 Recreatief buiten 24.000 23.800 23.800 19.000 19.000 29.800 29.800 29.800 29.800 Doelgroepen 15.100 18.500 19.000 18.400 19.300 23.900 25.100 25.500 26.350 Zwemlessen 67.000 64.000 67.400 70.400 77.400 77.400 85.100 90.000 96.000 Verenigingen 62.000 74.600 74.600 76.500 76.500 84.200 84.200 94.200 94.200 Scholen 13.500 13.800 13.800 12.200 12.200 12.200 12.200 13.800 13.800 Totaal (afgerond) 335.000 345.000 349.000 351.000 367.000 398.000 415.000 428.000 442.000 Conclusie 8: nieuwbouw levert de hoogste bezoekaantallen op - Nieuwbouw levert meer bezoeken op dan renovatie, dat weer meer bezoeken oplevert dan doorgaan met de huidige zwembaden. Bij renovatie en nieuwbouw nemen deze bezoekaantallen minder snel terug dan bij doorgaan met de huidige zwembaden (overigens levert meerbezoek meer opbrengsten op, maar zij vereist ook een hogere personeelsinzet). Pagina 20 van 22