1 Inleiding Stel je eens voor: die onschuldige pijn in je been blijkt opeens een kwaadaardige vorm van kanker te zijn. Jaarlijks krijgen tientallen jongeren in België een dergelijk verdict te horen. Er staat hen een lange weg van ziekenhuisopnames, therapieën, hoop en terugval te wachten. Wat kun je vanuit de school doen om alles een klein beetje draaglijker te maken? Heel wat! Want naast hun gezin zijn vrienden en klasgenoten heel belangrijk voor jongeren. Het project Kanker op een :{ ander biedt leerlingen de kans om hun creativiteit op dit gebied bot te vieren en om geïnspireerd te worden door elkaars ideeën. Nu ik genezen ben, denken ze in mijn school dat ik weer alles aankan, en ze vergeten dat ik eigenlijk een heel jaar gemist heb Wat ik wel heel leuk vond, in het derde middelbaar, is dat ze een knuffelhoek hadden gemaakt van allemaal geluksbrengers en met mijn foto erbij, en daar lagen ook tekstjes bij, dat vond ik heel super, echt waar! citaat uit Een lange weg. Getuigenissen van 16 kankerpatiëntjes. ISBN 90 448 0338 7, 15,95, uitgegeven bij Uitgeverij Clavis, red. Vivi Theunissen Hoe zorgt een klas ervoor dat hun zieke medeleerling zich toch thuis blijft voelen in de groep? Hoe moet dat met huiswerk en toetsen? Pieter met leukemie wil graag mee op uitstap: hoe pakken we dat aan? Hoe organiseren we de schoolsportdag zodat Marthe, ook al is ze nog heel zwak, ook mee kan doen? Schrijven we kaartjes of mailtjes of sms-jes? Is er een andere communicatie technologie die we kunnen inschakelen? Zoeken we naar songteksten of gedichten die uitdrukken hoe we ons voelen? Is een beurtrol voor bezoeken een goed idee? En hoe houden we dat vol als het lang duurt? Kunnen we misschien een website bouwen met de klas? Zullen we allemaal een pet opzetten in de klas als Lies terugkomt zonder haar bos lange haren? Enzovoort Moet je wachten tot je school effectief getroffen wordt door kanker? Zeker niet. Hoe beter je er van tevoren over hebt nagedacht, hoe meer jullie zullen gewapend zijn. Andere scholen, die wel met het probleem worden geconfronteerd, kunnen gebruik maken van jullie creativiteit via het verslag op de website. Zo worden ideeën van leerlingen werkmiddelen die een hele tijd zullen meegaan. Er zijn eindeloos veel mogelijkheden. De meeste garanderen bovendien een hoop lol en een versterking van de groepsgeest. Belangrijk is dat jongeren zich leren inleven in de situatie van een jonge kankerpatiënt en bereid zijn op zoek te gaan naar concrete vormen van hulp en steun. Dan heeft kanker niet langer het laatste woord.
2 Inhoud startpakket 1. startles p. 3 2. projectverloop p. 7 3. website p. 10 4. boek Een lange weg. Getuigenissen van 16 jonge kankerpatiënten tussen 12 en 20, uitgegeven bij Uitgeverij Clavis
3 1. Startles De bedoeling van de startles is meervoudig: - een inleefmoment scheppen waarbij de leerlingen - vanuit getuigenissen van leeftijdsgenoten met kanker - proberen even in hun schoenen te stappen - een eerste kennismaking voorzien met kanker en de gevolgen ervan - informatie brengen over het project Kanker op een ander 1.1 Stellingenspel 10 De leerkracht noteert een uitspraak op bord (of leest ze voor) en vraagt de leerlingen om stelling te kiezen: akkoord, niet akkoord, of ergens tussenin. Van elke groep licht een leerling zijn standpunt toe. Het is niet de bedoeling dat er een echte discussie ontstaat, enkel een uitwisseling van standpunten. Indien nodig geeft de leerkracht na afloop een korte commentaar. Uitspraken: - Van kanker ga je dood. (Lang niet altijd, dat is sterk afhankelijk van welke soort kanker, enz. Op dit ogenblik genezen ca. 70% van de jongeren met kanker.) - Wie behandeld wordt voor kanker, verliest al zijn haren. (Niet altijd, dat hangt af van de behandeling. Het komt wel veel voor. Over het algemeen worden de bijwerkingen minder.) - Met een kankerpatiënt kun je normaal bevriend zijn. (Als je bereid bent mee te leven met ups en downs ) - Wie niet ziek is, beseft niet wat een kankerpatiënt doormaakt. 1.2 Rondvraag 5 Het stellingenspel mag uitlopen in een verkennend klasgesprek rond volgende vragen: - Kennen jullie mensen met kanker? Vertel er eens over. - Zijn er ook jongeren bij? - Welke soorten kanker ken je? - Wat voor gevolgen heeft kanker in iemands leven? 1.3 Getuigenissen 20 Tekst van Yves en Floortje (uit de tijdschriften van Averbode, okt. 2004) (Id, p. 26, Blikopener,p.16 en Reflector, p.11) De leerlingen lezen de tekst en bespreken in kleine groepjes volgende vragen: - Welke uitspraak van Yves of Floortje is je het meest bijgebleven? Waarom? - Hoe verloopt de relatie met school voor hen? Wat vind je daarvan? - Begrijp je de manier waarop Yves en Floortje op de situatie reageren? Wat wel? Wat niet? - Wat zou jij het moeilijkst vinden om op te geven als je kanker zou krijgen?
4 De leerkracht nodigt de leerlingen uit om hun antwoorden op de laatste vraag uit te wisselen met de hele klas. Alternatief: - Selecteer een aantal getuigenissen uit het boek Een lange weg. Getuigenissen van 16 jonge kankerpatiënten tussen 12 en 20. Noteer wat je erin treft en waarom. 1.4 Probleemschets 10 Voortgaand op het klasgesprek vertelt de leerkracht over de problemen die kankerpatiënten vaak ervaren in hun contact met school en met vrienden: - achter raken met lessen, huistaken, toetsen - gedurende lange tijd niet naar school kunnen - niet mee kunnen doen met sommige activiteiten (te gevaarlijk, te vermoeiend) - na de eigenlijke behandeling nog regelmatig op controle moeten naar het ziekenhuis - zich moe voelen, zich moeilijk kunnen concentreren, - het gevoel hebben dat ze door hun ziekte opeens een stuk ouder (rijper) zijn geworden - sommige vrienden verliezen en andere vrienden ontdekken - niet altijd bezig zijn met dezelfde dingen als leeftijdsgenoten - groter gevaar bij voor andere kinderen onschuldige infectieziekten - angst, spanning, onzekerheid voor behandelingen of onderzoeken De leerkracht nodigt de leerlingen uit om als klas te bepalen welke van deze problemen hen het meest aangrijpen, wat hen eigenlijk het meest is bijgebleven uit de volledige les. Meer info op de website www.kankeropeenander.be, rubrieken Wegwijzers en Luisterrecht. Zie ook het bijgevoegde boek Een lange weg. Getuigenissen van 16 jonge kankerpatiënten tussen 12 en 20. 1.5 Voorstelling project Kanker op een :{ ander 5 De leerkracht stelt het project Kanker op een :{ ander voor: - korte schets van de vier luiken van het project (zie ook p. 8 tot 12) - 1. Luister en reageer Luister naar de problemen van de jonge kankerpatiënten, op deze website, in het boek Een Lange Weg, of in het oktobernummer van id, Blikopener en Reflector. Wat heeft jullie het meest aangegrepen? En vooral : welke actie willen jullie met de klas ondernemen om hier iets aan te doen? (deadline: kerstvakantie) 2. Informatie verzamelen
5 Jullie hebben nu al een idee van een actie om uit te voeren met de klas. Maar hebben jullie wel genoeg kennis en informatie? Wat voor een kanker is leukemie nu eigenlijk? Wat houdt chemotherapie precies in? Zoek antwoorden op al jullie vragen, deel de informatiebronnen met anderen en verwerk de gevonden info tot een bruikbaar geheel. (deadline: krokusvakantie) 3. Iets doen Tijd om de actie die jullie in het begin hebben geformuleerd nu concreet te realiseren. De mogelijkheden zijn eindeloos, van een alternatieve sportdag tot een folder met uitleg over chemotherapie voor de gehele school. Maak een stappenplan op en voer de actie ook concreet uit. Giet het geheel in een soort gebruiksaanwijzing dat op deze site gedeeld kan worden met anderen. (deadline: paasvakantie) 4. Slotevenement In een sfeer van solidariteit geven jullie het beste van jezelf en ondernemen jullie concrete acties om een brug te bouwen naar jonge kankerpatiënten. Meer dan voldoende redenen om samen te komen op een spetterend feest waar avontuurlijkheid en vrolijke gekte verzekerd is. Place tot be is het vrijetijdscentrum de borre te Bierbeek (Leuven). (deadline : vrijdag 20 mei) - toelichting i.v.m. de website en de mogelijkheden daarvan (p. 10) - polsen van de interesse van de klas en indien er interesse is : o afspreken om bvb. tegen een volgende les een aantal ideeën van concrete acties door de leerlingen te laten noteren, rekening houdend met de problemen van jonge kankerpatiënten die de leerlingen het meest heeft aangegrepen o afspreken om één leerling of een groepje leerlingen verantwoordelijk te maken om verslag uit te brengen op de website www.kankeropeenander.be
6 Bij dit projectmapje werd ook een code meegegeven. De webverantwoordelijke (n) van klas kan gaan surfen op www.kankeropeenander.be. In het luikje breinspinsels kan de klas zich inloggen met het e-mailadres van de contactpersoon en de meegegeven code. Er kan steeds contact opgenomen worden met Elke Vervoort en Veronique Steurs van stichting RVO om persoonlijk een toelichting i.v.m. het project te komen geven in de klas, op een personeelsvergadering, enz. Contactgegevens : Stichting RVO Kapeldreef 75 3001 Heverlee tel : 016-28.80.07 fax : 016-28.17.79 e-mail : foundrvo@imec.be of vervoort@imec.be
7 2. Projectverloop 2.1. Luik 1 : luister en reageer Tijdens de startles hebben de leerlingen kennis gemaakt met de leefwereld van een jonge kankerpatiënt en de problemen waar deze mee te kampen hebben. Zij hebben ook met de klas kunnen bepalen welke problemen hen het meest zijn bijgebleven. De leerlingen kunnen nu gaan nadenken over acties die ze zouden kunnen ondernemen om vanuit de school en de klas positief in te spelen op problemen van jonge kankerpatiënten. Enkele voorbeelden : - Wat hen het meest is bijgebleven is het feit dat er zo weinig geweten is over de gevolgen van chemotherapie. de klas gaat een presentatie geven voor alle leerlingen van hun graad om uit te leggen wat chemotherapie is en wat de gevolgen ervan zijn. Hiervoor maken ze een powerpointpresentatie en een folder en sturen ze een uitnodiging om een middagpresentatie te geven. - Wat hen het meest is bijgebleven is het feit dat kankerpatiënten dikwijls zo lang in het ziekenhuis moeten blijven, en dan nog eens zo lang thuis, zonder contact met de klas. ze gaan een website maken waar ze alle informatie over de klas in kwijt kunnen, want thuis of in het ziekenhuis zijn er mogelijkheden om via internet informatie uit te wisselen ze gaan een beurtrol organiseren, waarbij iedereen die de zieke gaat bezoeken iets origineels meeneemt vanuit de klas ze maken elektronische kaarten in de klas die ze wekelijks versturen Deadline: Voor de kerstvakantie plaatst de klas een samenvattend verslag op de website over hun eerste indrukken na de startles én hun eerste ideeën van concrete actie. De resultaten van andere deelnemers zijn op elk moment te bekijken en bovendien kan de klas ook op elk moment iets inschrijven in het gastenboek van de andere deelnemers. 2.2 Luik 2: Informatie verzamelen Afhankelijk van de afdeling en de interesse van de klas, maar vooral afhankelijk van hun eerste indrukken van de startles en hun eerste ideeën over de acties die ze willen ondernemen, kan het zoeken naar informatie heel verschillende kanten opgaan. Zowel wetenschappelijk als sociaal georiënteerde leerlingen kunnen binnen het project hun eigen interesses volgen en uitdiepen. Enkele mogelijkheden
8 - Wat is kanker precies? De evolutie van een kankercel. - Een overzicht van de verschillende soorten kanker en de frequentie ervan. - Een overzicht van de behandelingsmethoden en de evolutie daarin. - Wat zijn nevenwerkingen en welke zijn er? - Hoe werkt chemotherapie precies? - Wanneer is kanker genezen? - Heeft kanker blijvende gevolgen? - Hoe lang duurt kanker? Gemiddelde duur van verschillende behandelingstypes. De website www.kankeropeenander.be rubriek Wegwijzers kan hierbij een fantastisch hulpmiddel zijn. Via deze website kan je immers op een geplande manier via internet op zoek gaan naar informatie. De klas leert op deze manier het internet op een totaal andere wijze kennen. Bij Wegwijzers vindt de klas op 2 verschillende manieren informatie. - In de eerste plaats komen een aantal organisaties die specifiek werken rond de problematiek van kanker bij jongeren uitgebreid aan bod. Op de sites van deze organisaties is er heel wat informatie te vinden en ook toegangswegen naar andere relevante sites. - Het is echter niet de bedoeling dat de jongeren rechtstreeks vragen gaan stellen aan deze organisaties. Voor specifieke vragen moeten de jongeren in de klas op eigen kracht op zoek gaan naar relevante informatiebronnen. Dat kunnen ze in de eerste plaats doen via internet. De beste sites en informatiebronnen kunnen ze op de website onder Wegwijzers inbrengen. Deze komen ook automatisch in hun breinspinselpagina terecht als informatiebron die de klas heeft gevonden. Bij het opzoeken van informatie en het bij elkaar leggen van de gevonden informatiebronnen, moeten de leerlingen zich steeds hun uiteindelijke doel voor ogen houden, de actie die ze in het begin als groep hebben geformuleerd. Zo kunnen ze hun opzoekingen steeds verfijnen. Hebben ze genoeg informatie gevonden en geanalyseerd om aan hun actie concreet te beginnen, dan kunnen ze een kort verslag van hun zoektocht en van de gevonden relevante informatie op hun breinspinselpagina plaatsen Deadline: Voor de krokusvakantie plaatst de klas hierover een samenvattend verslag op de website. De resultaten van andere deelnemers zijn op elk moment te bekijken en bovendien kan de klas ook op elk moment iets inschrijven in het gastenboek van de andere deelnemers.
9 2.3 Luik 3: Iets doen! Nu ze over voldoende informatie beschikken, gaan de leerlingen nadenken over het concreet tot stand brengen van de actie die ze geformuleerd hebben tijdens de startles. De mogelijkheden zijn eindeloos. De klas kan hier extra gaan nadenken om nieuwe technologieën te gebruiken bij het uitwerken van de actiepunten. Enkele voorbeelden: - het ontwerpen en produceren van kaartjes om contact te houden met elkaar - het heen en weer sturen van cassettes of videofilms - het organiseren van een alternatieve sportdag of schoolfuif waaraan ook de jongere met kanker kan deelnemen - het regelen van een beurtrol om op bezoek te gaan - het maken van een website als middel van contact (met foto s) - Het allerbeste is de acties geheel of gedeeltelijk uit te testen en indien nodig bij te sturen. Wie in de toekomst op school met kanker wordt geconfronteerd, kan gebruik maken van de creatieve ideeën in het project. Daarvoor is het nodig dat elke deelnemende klas een gebruiksaanwijzing maakt bij het uitgewerkte actiepunt. Dat kan in de vorm van een folder, een powerpointpresentatie, enz. Door het beschrijven van een stappenplan wordt de uitgewerkte actie ook bruikbaar in andere situaties. Deadline: Voor de paasvakantie komt hiervan een verslag op de website. Dat kan in de vorm van korte bestandjes, foto s tijdens de actie, enz. Je vindt de neerslag van alle creatieve ideeën van andere klassen in de rubriek Breinspinsels en bovendien kan de klas ook op elk moment iets inschrijven in het gastenboek van de andere deelnemers.
10 3. De website www.kankeropeenander.be De site bestaat uit drie luiken: - Luisterrecht: kanker, hoe voelt dat? Nu ik genezen ben, denken ze in mijn school dat ik weer alles aankan, en ze vergeten dat ik eigenlijk een heel jaar heb gemist..., vertelt één van de jonge schrijvers van het boek 'Een lange Weg'. Wat gaat er door iemand heen als hij of zij plots de diagnose kanker te horen krijgt? Wat maakt zo n jongere mee in het ziekenhuis, thuis of op school? Dit deel van de website geeft je het recht om naar kankerpatiënten te luisteren... en hen beter te begrijpen.
11 - Wegwijzers: kanker, wat is dat? o beschrijving van een aantal organisaties die werken rond jongeren en kanker, met een link naar hun informatieve sites, waar ook interessante boeken en brochures kunnen aangevraagd worden. o Interessante links, onderverdeeld in verschillende categorieën, die de deelnemers aan het project (de andere deelnemende klassen) met elkaar willen delen - Breinspinsels : kanker, wat doen we eraan? Jullie hoeven niet te wachten tot iemand in de klas met kanker geconfronteerd wordt, om aan het project deel te nemen. Al jullie creatieve ideeën zijn nu al welkom op dit deel van de website, zodat ze anderen kunnen inspireren en helpen..