De menselijke maat in het klimaat



Vergelijkbare documenten
De Aarde Zweet, Leuven 28 november IPCC voorspelt klimaatverandering en verdere zeespiegelstijging. Hoe erg is dat? December 1,

IPCC voorspelt klimaatverandering en verdere zeespiegelstijging. Hoe erg is dat? November 15, Het hangt er vanaf hoe het verder gaat

KLIMAATVERANDERING. 20e eeuw

Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering Klimaatverandering

Het klimaat, broeikasgassen en wij...!

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten?

Scenario s voor zeespiegelstijging. Caroline Katsman TU Delft / Vloeistofmechanica

Les Koolstofkringloop en broeikaseffect

Bedreigingen. Broeikaseffect

Klimaat(les)marathon. Leren voor en over het klimaat

We hebben zeer waarschijnlijk al een (kleine) klimaatverandering meegemaakt!

Klimaatverandering, kansen voor agrarische ondernemers

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging?

MAATSCHAPPIJ ONDERSCHAT ERNST EN TAAIHEID KLIMAATPROBLEEM

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Het klimaat verandert, wat nu?

Klimaatverandering. Opzet presentatie

BANANEN LANGS DE NOORDZEE antwoordblad

Klimaat in de 21 e eeuw

Gevolgen van klimaatverandering voor Nederland

Het Klimaatdebat. 09/01/2013 Bart Strengers

AKKademie Inagro 24 mei 2019

Klimaatverandering. Urgentie in Slow Motion. Bart Verheggen ECN

klimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk

Klimaatverandering in internationaal perspectief

The Day After tomorrow... Waarom wachten

De KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Een academisch perspectief op de droogte van de zomer 2018

NNV-bestuursstandpunt over de samenhang tussen klimaatverandering en energiegebruik

Evolutie van het klimaat in België

Lesbrief. watersnoodramp. 1 februari Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE

Klimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger

7. Klimaatkwis. Wie heeft de meeste vragen goed? De prijs: Plan van Aanpak van Kies Groen Licht

Opdrachten bovenbouw hv

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2

DRAAIBOEK SESSIE HOOFD KLIMAATWIJZER

KNMI 06 klimaatscenario s

Lesbrief BIJZONDERE SCHATTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE

SonEnergie, 25 maart 2019 Jacques Hagoort

Factsheet klimaatverandering

KNVWS Delft. Overzicht

Lesbrief. watersnoodramp. 1 februari Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

Prof. Gerbrand Komen. (ex-) Directeur Klimaatonderzoek KNMI. 12 Maart 2009 NNV Sectie Energie en Klimaat

KNMI 06 klimaatscenario s

Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014

Vissen op prehistorische botten

6,4. Werkstuk door een scholier 2086 woorden 22 juni keer beoordeeld. Aardrijkskunde

23/11/2018. Hoelang is Hol-(Zee)land nog houdbaar?

Recente variaties in de temperatuur van het oceaanwater. Henk Dijkstra Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek Universiteit Utrecht

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland

een zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd

Den Haag aan zee of in zee?

Kustlijn van de Noordzee

Landspiegelstijging en levende waterschappen

2 Landschapszones op aarde SO 1

Opwarming van de aarde hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Klimaatverandering Is het tij nog te keren? Twello, 2 juni 2010

Geologische tijdschaal. AK 4vwo vrijdag 31 oktober. 11 Het klimaat door de tijd. inhoud

Copernicus Institute of Sustainable Development. Koe en klimaat. Dr. Jerry van Dijk Dr. Karin Rebel. Copernicus Institute of Sustainable Development

klimaatverandering Planet

Klimaatverandering: Angst voor de Apocalyps? Feiten en verwachtingen

Het Klimaatdebat. 09/01/2013 Bart Strengers

Geschiedenis van de duinen

Soms moet de lucht omhoog omdat er een gebergte ligt. Ook dan koelt de lucht af. Er ontstaan wolken en neerslag. Dit is stuwingsregen.

Nieuwe KNMIklimaatscenario s. Janette Bessembinder e.v.a.

PERIODESCHRIFT AARDRIJKSKUNDE EUROPA EN DE WERELD

NOORDZEE SYMPOSIUM 2007

Samenvatting. Holocene klimaatvariabiliteit in de Noord-Atlantische regio: numerieke simulaties in vergelijking tot reconstructies.

4 Leven in een koud gebied

Toets_Hfdst2_WeerEnKlimaat

Practicum: Hoezo Zeespiegelstijging?

Deelvraag 1: Wat zijn de oorzaken van klimaatverandering en wat houdt klimaatverandering in?


Lesbrief BIJZONDERE SCHATTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE

LESBRIEF BOVENBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE

Zoet is goed maar een beetje zout smaakt beter door Pier Vellinga *) Spaarwater eindsymposium Schouwburg de Harmonie, Leeuwarden, 12 maart 2019

Het klimaat. Tip. Gebruik kleine bekers, dan heb je minder klei nodig.

Opwarming van de aarde

d rm Neder wa e landopg

Scenario s voor zeespiegelstijging Hoe komen ze tot stand en hoe (on-)zeker zijn ze?

Bepaling primaire impacten van klimaatsveranderingen

Albert Klein Tank, Geert Lenderink, Bernadet Overbeek, Janette Bessembinder, KNMI

1 Kun je aan planten zien wat je aan moet?

Wind en regen in de toekomst - wat zeggen de KNMI'14 scenario's?

VERANDEREN VAN KLIMAAT?

Les bij klimaatverandering:

Informatie voor sessie Klimaatprobleem met minister Kamp Woensdag 9 januari 2013, Ministerie van EL&I

Bodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer

THEMA 3 WEER & KLIMAAT. LES 2 Golfstromen. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Golfstromen in de oceanen Verschil landijs zee-ijs

Zeespiegelstijging door klimaatverandering

Glastuinbouw draagt door hoge CO2-emissie flink bij aan Global Warming. Voor wie verstandig handelt!

Zorgen om het klimaat?

Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het zich meestal ergens voordoet, maar ben je bijvoorbeeld in Spanje kan het ook best regenen.

Thema: Noordpool, natuur, dieren, reizen, klimaat

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE

De klimaatverandering: fabel of pure ernst?

Transcriptie:

De menselijke maat in het klimaat Salomon Kroonenberg Abraham Hondius, schaatsen op de Theems, 1676

De temperatuur stijgt, De zeespiegel stijgt, want CO2 stijgt, zegt IPCC 2013 Hoe erg is dat? Het hangt er vanaf hoe het verder gaat

De decade 2000 was de warmste van de laatste anderhalve eeuw 4

www.klimaatgek.nl Laatste 17 jaar volgens HadCRUTV4: geen opwarming klimaat (Daily Mail) De Bilt: temperatuur al 21 jaar niet gestegen www.klimaatgek.nl

IPCC SPM 2013 op een na laatste versie

IPCC SPM 2013 laatste versie

Hoeveel stijgt de gemiddelde wereldtemperatuur bij een verdubbeling van CO2? Klimaatgevoeligheid (AR5, Lewis & Crok, 2014

Zeespiegelstijging in Nederland tot 2100 volgens de Deltacommissie

Zeespiegelstijging sinds 1993, tot aug. 2014: 3mm/jaar

Zeespiegel in Den Helder stijgt niet sneller www.klimaatgek.nl Zeespiegel alle NL kuststations stijgt niet sneller

Zeeijs Noordpool herstelt zich van minimum 2012

02 February, 2015 15 Geen toename droogte in de VS

1972 1976 1976 1977 1972

Global warming!? Publieke opinie: De ijstijd komt! Tussen 1945 en 1975 werd het kouder.

Laatste 50 jaar: Gemiddelde temperatuur op aarde en CO 2 in de atmosfeer, bijgewerkt tot october 2014 (Climate4you.com)

PDO Negatief PDO Positief La Niña El Niño PDO (Pacific Decadal Oscillation) klopt mooi met temperatuurschommelingen

Solar flare 16 april 2012

1945-1975: CO 2 stijgt, T daalt Heel klein zonnevlekje gister Zonnevlekken 2-2- 2011 Zonnevlek 26 september 2011 Eruptie op de zon, 19 nov 2010 (SDO) Temperatuur en CO 2 varieren niet één op één.

Warme Middeleeuwse periode Kleine IJstijd IPCC 1995 Hockeystick curve Gebaseerd op boomringen McIntyre, McKitrick, 2003 I ve just completed Mike s Nature trick ( ) to hide the decline E-mail climategate Mann et al., 1998, IPCC 2001 IPCC 2007 Laatste 1000 jaar: Mann-made global warming of natuurlijk?

Milieuactivisten zijn communisten Skeptici zijn Holocaustontkenners Wetenschappelijke controversen worden politiek ingekleurd en op de man gespeeld

Graanprijzen in Europa 1200-1900 Kleine IJstijd

Wijngaarden in Engeland in de Warme Middeleeuwen en nu

Nieuwe landbouw op Groenland

Chartres

Buonamico Buffalmacco, 1338: niet de pest maar Kleine IJstijd

16e eeuw: Hagelbuien zijn de schuld van de heksen

Schelda, Caucasus AkTru, Altay, Siberia Silvretta, Austria Nevado del Ruiz, Colombia Veel gletsjers worden kleiner sinds Kleine IJstijd

Mendenhall glacier, Juneau, Alaska

850 BP Rom. tijd WMP Kleine IJstijd Holzhauser et al., 2005 Maar gletsjers fluctueren voortdurend

Warme Middeleeuwse Periode en Kleine IJstijd in Groenland

Gore: verdwijning Aralmeer is onze schuld

Verdronken en weer drooggevallen saxaul bos, Aral

Dat is juist, maar Boomer et al., 2000 De Aral zee is al drie keer drooggevallen de laatste 10 000 jaar

Temperatuurschommelingen van de laatste 2000 jaar: er is nog niets bijzonders aan de hand

Cyclus 23 Cyclus 24? Zonnecycli 1600-2010 Kleine IJstijd: weinig zonnevlekken, kleine zonnecycli

Huidige cyclus 24 veel kleiner: nieuwe Kleine IJstijd?

We zijn nog net zo ver als in 1976: we weten het nog niet

Laatste warme tijd Homo sapiens Geschreven geschiedenis Laatste ijstijd -10000 +10000 Hockeystick tijd 10 000 jaar geleden was het einde van de laatste ijstijd en over 10 000 jaar zijn we op weg naar de volgende

Yucca Mountain, Nevada, VS It's 12,000 A.D. Do You Know Where Your Nuclear Waste Is? A proposed earthwork to warn future generations. image: Abidi Safdar/Mike Brill Kernafval in o.a. VS moet 10 000 jaar onaangeroerd blijven

Groenland 1992 Groenland 2002

Als Groenland smelt stijgt de zeespiegel 6 meter Amersfoort aan Zee

Maar in de vorige warme tijd stond de zeespiegel ook 6 m hoger Zónder extra CO2! Amersfoort aan Zee Amersfoort aan Zee, 120 000 jaar geleden + 6 m zeespiegel, door natuurlijke oorzaken

Zeespiegel 6 m hoger in Eemien, bij normale CO2 gehalten

Homo sapiens In de ijstijd stond de zeespiegel 120 meter lager dan nu in de vorige warme tijd 6 m hoger dan nu

De Sea aarde level bij at -120 meter m, 18 lagere 000 year zeespiegel ago dan nu

drijfijs ijskap poolwoestijn steppe toendra bos Europa tienduizend jaar geleden

vdkam et al., 2001 Trekvogelroutes in de ijstijd? kanoetstrandloper

Wie op de bodem van de Noordzee woonde moest zich maar zien te redden

02 February, 2015 55 Funafuti atoll, Tuvalu

David Archibald, 2012, climate in 50 000 years: insolation at 65 N from 50,000 BC to 50,000 AD: http://wattsupwiththat.com/2012/09/16/onset-of-the-next-glaciation/

Change in O18 content Next Glacial Maximum Orbital climate cycles from -500 000 BP to +300 000 AD http://most-likely.blogspot.nl/2012/03/milankovitch-cycles-and-glaciations.html

Next Ice Age Maximum

Wat je ziet als je uit Rotterdam naar het noorden kijkt

Planten gaan dood door gebrek aan CO2

Early Fall Next Glacial Maximum 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 Thousands of years from now 120 m zeespiegeldaling

Elke dag meer strand voor de toeristen Bathurst Inlet, Nunavut

8000 AD 10500 AD De Noordzee droogt langzaam op

Stavanger Oslo Helsinki Stockholm Copenhague Berlin Vluchtelingenkampen Voor Scandinavische ijstijdslachtoffers Venetie droog! Zee van Azov droog Rusland-Krim Corridor Freshwater Noorwegen, Zweden en Finland houden op te bestaan

Kampen voor Scandinavische ijstijdvluchtelingen

De nieuwe rivier: Thrine

http://oceanworld.tamu.edu/resources/envir onment-book/images/aralsea-dscf1149.jpg De haven van Rotterdam

De snelweg naar Londen in de zomer

en in de winter

Toekomst van de Noordzee

Loppersum Bodemdaling in Groningen

Onze energievoorziening!

Wat moeten we dan doen? Mitigatie? Adaptatie? Mitigatie: Energie sparen, duurzame energie? OK, want fossiele brandstoffen raken op

Mitigatie: bomen planten in Nederland? Niet doen! Werkt averechts! Veroorzaakt opwarming!

CO2 onder de grond? Niet doen! Als het niet helpt voor het klimaat is het weggegooid geld

en als het kouder wordt, kunnen we het terughalen?

NRC-Handelsblad ingez. med. 2 september 2009

Klimaatneutraal is business

Adaptatie? Ja, maar niet zo!

Dit helpt ook niet

Goed idee: Zandmotor

Pas je aan aan veranderende klimaten: woonbootprincipe

Of help waar het echt nodig is Dijkenbouw, Gangesdelta

Wat te doen als het kouder wordt? Zoals bij afkoeling 1945-1975 Klimaatbeleid: de mens is de baas over de natuur; het klimaat mag niet veranderen. Dus: stoken!! (maar dan zijn de fossiele brandstoffen nog eerder op!) Energiebeleid: energie sparen en duurzame energie blijft nodig: Maar: dan accepteer je dat het kouder wordt (en waarom accepteer je nu dan niet dat het warmer wordt?)

Er is nog niets bijzonders aan de hand met ons klimaat Meet de natuur niet alleen met de menselijke maat, maar ook met de maat van de natuur Het klimaat verandert altijd, ook als de mens niets doet: Of het wordt warmer, of het wordt kouder, maar stilstaan doet het nooit. De natuur kent geen nulpunt. Dus: aanpassen inplaats van CO 2 onder de grond stoppen. Scheid energiebeleid van klimaatbeleid Wie de lange termijn kent, neemt ook betere beslissingen voor de korte termijn