De betekenis van het Noord Nederlands Toneel voor de gemeente Groningen 1 1. Inleiding De vraag is wat het Noord Nederlands Toneel toevoegt aan de kernbelangen van cultuur? Wij beschreven u deze al in een algemene toelichting. Wij zijn van mening dat deze bijdrage substantieel is en dat er tegenover uw subsidie een tegenprestatie staat, die alle kenmerken in zich draagt van een verantwoorde zakelijke transactie. Per kernbelang zullen wij onze bijdrage illustreren. 2. Het Noord Nederlands Toneel en het artistieke belang De maatschappij wordt gekenmerkt door een centrifugale beweging. Iedereen is individu, iedereen calculeert, iedereen is zijn eigen held en zoekt steeds opnieuw naar zijn eigen waardigheid. Er is een digitale wereld bij gekomen en voorbij de muis en buis staat de echte wereld klaar met een veelheid aan plekken waar je op een verantwoorde manier tijd en geld kunt wegwerken. Het NNT wil met zijn publiek zoeken naar nieuwe zingeving in die veranderende, en uitdijende wereld. Het is daarbij van belang dat het gezelschap geen abstract instituut is, maar een bekende. Met eigen nieuwsgierigheid, eigen twijfels, eigen dromen. Het NNT is een gezelschap waar je kunt zien hoe theater werkt. Waarom theater doet wat het doet en waarom er mensen zijn die hun hele hebben en houden daarin stoppen. Theater moet in die zin democratisch zijn. Zowel voor jong als oud, voor laag- en hooggeschoolden, zowel voor culturele junks als voor beginnende kijkers. Volks zoals de stukken van Shakespeare volks zijn. Volks als films, musicals, of de romans van Paulo Coelho dat zijn. Het NNT zoekt naar het menselijke, zonder morele bevoogding, zonder toevlucht te nemen tot simplistische en dus versluierende antwoorden. In dat menselijke staan verscheurdheid en heelheid naast elkaar. Net zoals opportunisme en idealisme. Of rottigheid en schoonheid. Zo definieert het gezelschap NNT kunst en bedoelt die met de grote K. Wij willen nadrukkelijk volle zalen trekken zonder artistieke vervlakking. Het publiek van het Noord Nederlands Toneel wordt niet benaderd als loslopende koopkracht die met slogans naar binnen moet worden gepraat. Het is de overtuiging en ervaring van de leiding dat het publiek gewoonweg komt naar spraakmakende ideeën en een scherpe repertoirekeuze die op noodzaak gebaseerd is en daarin de tijdsgeest grijpt. Zij ontwikkelde een theatrale vorm die het publiek niet alleen verleidt maar ook medeplichtig maakt aan de voorstelling. Met geëngageerd, experimenteel of intiem repertoire in het eigen theater, de ontmoetingen in de clubsetting en groot uitgebracht klassiek repertoire in de Schouwburgen is het Noord Nederlands Toneel in staat een breed publiek te bedienen. Het NNT ziet de wil om verder te kijken dan de eigen culturele context als een politieke daad. Het is niet de opdracht van kunst om klakkeloos onze waarden en normen in stand te houden of te restaureren. Het is onze opdracht de rigide vooroordelen en aannames die ons omgeven te doorbreken. Voor ons is het doel van internationalisering te focussen op de culturele context van waaruit we theater maken. Die context is dynamisch, kan langzaam verschuiven of plotseling kantelen. 1 Opgesteld in de periode dat de auteur zakelijk leider was bij het Noord Nederlands Toneel. Publicatie met goedkeuring van het Noord Nederlands Toneel. 1
Het NNT wil zich richten op de zingeving van de diversiteit en propageert daarmee een categorische nieuwsgierigheid. Daarmee appelleren wij sterk aan de sociale en individuele effecten zoals die elders zijn verwoord. 3. Het NNT en het economisch belang. Kort een aantal economische waarden van het NNT Van het jaarlijkse werk budget van ruim 3 miljoen wordt veel in Groningen besteed. Werkgelegenheid, opdrachten voor toeleveranciers, en bestedingen rond de activiteiten van het NNT vormen in directe zin een economische factor van belang. Het NNT ontwikkelt zich als een belangrijke speler in de professionele culturele infrastructuur van Groningen. Onroerend goed in de nabijheid van een dergelijke infrastructuur krijgt een hogere waarde. Als representant van meer hoogwaardige cultuur draagt het NNT bij aan de diversiteit van het professionele aanbod en daarmee aan de aantrekkelijkheid van het wonen in Groningen. Voor het aantrekken van gewenst human capital kan dit van belang kan zijn. 3.4 Het NNT en het maatschappelijke belang. Een van de opdrachten voor gezelschappen in de basisinfrastructuur is om te werken aan een toenemende betekenis in de directe sociaal maatschappelijke context. Het beleidplan van het NNT toont een hoog ambitieniveau ten aanzien haar relatie met de stad/provincie. Een belangrijk aspect daarvan is de ontwikkeling naar stadsgezelschap. Stadsgezelschap zijn betekent voor ons niet alleen produceren in en voor een stad, veel essentiëler is het aangaan van een gesprek met de stad op basis van wederkerigheid. Het gezelschap wil de verhalen van de wereld de stad binnenhalen en de verhalen van de stad de wereld inbrengen. Vanuit deze gedachte wil het NNT twee dingen: een intenser gesprek met de stad en zijn bewoners en een scherper gedefinieerd samenwerkingsverband met de culturele instellingen in Groningen. Dit loopt via twee trajecten: via De Machinefabriek en via De Stadsschouwburg. Voor een stadsgezelschap is het essentieel dat het zich overtuigend presenteert als belangrijke culturele kracht. De schouwburg is daarvoor de natuurlijke partner. Nog voor de ministeriële regeling naar buiten kwam zijn wij een verbintenis aangegaan om samen hun krachten en knowhow te bundelen in een centrale, vitale plek voor grootschalig theater in de stad. Het NNT zal zich profileren als huisgezelschap van de Groninger schouwburg. Dat concretiseert zich in langere bespeling (drie weken per voorstelling) van de schouwburg om zo een nieuwe band met het publiek te scheppen en duidelijk onderscheid te maken tussen het eigen noordelijke theater en het andere theateraanbod. De grote zaal voorstellingen van het gezelschap zullen voortaan in de schouwburg in première gaan.. Alle groot gemonteerde voorstellingen, ook die op locatie in de stad, komen onder de vlag van de Groningse Schouwburg en het NNT naar buiten. Beide instellingen beseffen dat langere bespeling van de schouwburg in financieel opzicht gewaagd is. Tegelijkertijd biedt het ook nieuwe mogelijkheden. Doordat de grote voorstellingen niet meer zoals voorheen eerst in De Machinefabriek spelen, heeft de schouwburg iets unieks te bieden. We verwachten bij langere bespeling veel van mond tot mond reclame in de stad. Bovendien willen NNT en schouwburg het Ommeland uitnodigen naar de schouwburg te komen, en daar ook het vervoer bij regelen. Er worden dagen vastgelegd en er wordt gerichte publiciteit gevoerd. 2
De eerste productie onder de nieuwe leiding van Ola Mafaalani en Ko van den Bosch i.c. Medea, is een illustratie van hetgeen dit kan betekenen. Drie weken Schouwburg, bijna zesduizend toeschouwers, Commissaris van de koningin, Groninger Museum, Grote markt locatie project en spektakel, vuurwerk 10 dagen lang, Universiteit, Dwars Diep en studium generale, Oog Radio, Image, Club: mensen van de straat, Scholen en kinderen van de stad die tekenen met prijsuitreiking, ontmoetingen elke avond met publiek in schouwburg of NNT... Kunst van NNT sluit niemand uit en werkt overkoepelend. Alle facetten van stad bundelen zich in theater. Theater als centrale plek die de stad sprankelend maakt en de problemen in politiek en de burger thematiseert. Medea was in de stad aanwezig en heeft zowel de schouwburg als het NNT nadrukkelijk op de kaart gezet. Onze ambitie.elke Groninger moet komen gedurende dit jaar het NNT en de schouwburg tussen de oren krijgen. Geslaagd? Ja met uitroeptekens, maar Wij hebben dit nu eenmalig kunnen financieren. Om te bewijzen dat het kan! Wij zouden structureel deze rol willen spelen maar missen de middelen en mankracht om op zo n manifeste wijze aanwezig te blijven. Kunst en cultuur zoals het NNT die voortbrengt kan ook gericht worden ingezet bij vraagstukken van maatschappelijke aard. Het is wellicht niet de meest voor de hand liggende gedachte geweest om kunstenaars in te zetten bij maatschappelijke vraagstukken. Toch hebben vele voorbeelden inmiddels aangetoond dat het goed kan. Juist kunstenaars hebben namelijk veel ervaring om gevoelens, emoties of beleving om te zetten in een concreet product. Dat hoeft niet alleen beeldende kunst te zijn, maar kan zich ook uiten in allerlei vormen van theater, dans, muziek. Juist vanwege deze vaardigheid kunnen kunstenaars andere mensen helpen met zichzelf uiten en door anderen gezien en gehoord te worden. Op deze wijze kan kunst het besef van gezamenlijkheid versterken. Sociaal artistieke projecten vormen vaak het begin van betere sociale banden in/tussen een buurt of groep. Om deze redenen ontstaan bij het buurtopbouwwerk steeds meer belangstelling voor dergelijke projecten, die ook wel worden aangeduid met de term Community Art. In steden met veel en of grote probleemwijken worden dergelijke projecten reeds langere tijd met succes toegepast. Dit succes is voor een deel toe te schrijven aan het gegeven dat de focus van deze aanpak niet ligt op de problemen, maar op de talenten van de betrokken bewoners. Zij krijgen de kans om ongekende bronnen aan te boren en talenten te ontwikkelen. Het helpt persoonlijke beelden en belevingen om te zetten naar meer algemene beelden die door een breed publiek kunnen worden begrepen en besproken. Men krijgt een podium. In die zin dragen community art projecten bij aan het versterken van integratie en sociale cohesie. Dit begint met persoonlijke ontwikkeling en het verweven van zelfvertrouwen. Het zet zich in voor sociale emancipatie van de groep om uiteindelijk politieke emancipatie in het publieke domein te bereiken. 2 Sociaal artistieke projecten kunnen daarmee een krachtige vorm van competentiegericht opbouwwerk zijn. Culturele instellingen en artistieke professionals ontwikkelen een relatie met groepen burgers die zij anders niet bereiken. Dit raakt de doelstellingen van de onderscheiden buurtplannen in Groningen. Kortom, kunst kan bruikbaar gereedschap zijn in maatschappelijke veranderingsprocessen en culturele planologie. 2 Naar: Uit de kunst in de wijk. Artistieke verbeeldingskracht als antwoord op maatschappelijke vraagstukken. Kunstenaars&Co en Landelijk Centrum Opbouwwerk. 3
Het NNT stelt zich in dit kader actief op. Het bereidt projecten voor waarbij acteurs voor een langere periode de wijk intrekken, zich daar vestigen en vanuit die setting, in nauwe samenwerking met de bewoners allerlei activiteiten ontwikkelen, de vraagstukken uit de betreffende wijken manifest en bespreekbaar maken. Op deze wijze verwachten wij een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van sociale cohesie, begrip en tolerantie. Het NNT staat bekend om zijn jonge publiek en de actieve theatereducatie. Educatieve projecten zijn vanzelfsprekend bij het NNT. Dat is een kostbaar goed. Inhoudelijk is het NNT geïnteresseerd in wat de jonge generatie bezielt, hoe deze leeftijdsgroep onze maatschappij ervaart, wat hun dromen zijn. En vooral in hun vitaliteit. Er is gebleken dat het gezelschap door dit soort projecten leeft bij de jeugd. Middelbare scholen zijn daarbij een belangrijke partner voor het NNT. Al een aantal jaren organiseert het gezelschap Dichterbij als structureel educatie- en participatieproject. Zo n 60 jongeren die een week lang in De Machinefabriekwerken aan het maken en presenteren van hun eigen productie. Het NNT wil dit succesvolle project voortzetten en zo mogelijk in samenwerking met de schouwburg uitbreiden. Rond de voorstellingen ontstaan allerlei al of niet blijvende samenwerkingsverbanden met organisaties en instellingen in de stad. Zo is bij Medea een bijzonder partnership ontstaan met de Rijks Universiteit Groningen, zijn contacten gelegd met zorgorganisaties en studenten-organisaties. Naar verwachting zullen dergelijke contacten zich bij volgende producties uitbreiden. In ander verband werkt het gezelschap in thematische reeksen samen met sociale instellingen, kunstvakopleidingen en cultuuruitingen van de stad. De stad Groningen kent korte verbindingslijnen tussen de culturele instellingen. Het NNT is waar nodig samenwerkingsverbanden aangegaan. Als enige noordelijk toneelgezelschap in de nieuwe basisstructuur heeft het NNT een grote verantwoordelijkheid. Wij willen ons in de komende periode sterker inzetten voor projecten die de krachten van de verschillende culturele instellingen bundelen. Het nieuwe NNT-beleid gaat uit van het samenbrengen van verschillende disciplines in één productie en is om die reden bij uitstek geschikt om die uitwisseling tot stand te brengen. 3.5 Het NNT en het imago van Groningen. Het NNT is stevig geworteld in Groningen, maar heeft ook een sterke landelijke uitstraling. Wij treden op in rond de veertig grote theaters in heel Nederland en Vlaams België. Op die plaatsen wordt Groningen sterk geassocieerd met het NNT. In die zin draagt het NNT bij aan versterking van het imago van Groningen. Dat zal toenemen als onze ambities om meer internationaal te gaan optreden geconcretiseerd worden. Het NNT wil namelijk investeren in langere en intensievere samenwerkingverbanden met theaters, festivals en individuele makers in het buitenland. Uit ervaring is gebleken dat door deze dialoog in Duitsland, Oostenrijk, België en Amerika, nieuwe inzichten en ideeën op organische wijze het repetitieproces binnenkomen. Mafaalani: Nieuwsgierigheid is de drijvende kracht voor het creëren van een voorstelling en precies deze nieuwsgierigheid trekt me naar het buitenland. Het is in eerste instantie zeer confronterend, omdat acteurs vaak anders werken, huizen anders produceren en publiek beslist anders reageert. Deze confrontatie is een bron van energie. Juist dat heeft het mogelijk gemaakt om theatrale wetmatigheden vanuit een nieuwe perspectief te bezien en deze ervaring mee terug te nemen naar huis. Deze internationale activiteiten bieden een aantrekkelijke optie voor het aanhaken van city/regiopromotie in het buitenland. 4
De aanwezigheid van een professioneel theatergezelschap binnen de grenzen van een stad, zorgt voor de toestroom van specifieke talenten en vaardigheden. In afgeleide zin levert het NNT op deze wijze een bijdrage aan het versterken van creativiteit en innovatie. Het heeft een rol in de ontwikkeling van talenten in Groningen, of haalt talent naar Groningen. In die zin draagt zij bij aan het gewenste profiel van City of Talent. 3.6 Samenvatting en conclusie Het NNT wil met deze notitie het belang en de opbrengst van cultuur in algemene zin en het NNT in het bijzonder, illustreren. Wij willen hiermee aantonen, dat cultuur niet alleen het domein is van de betreffende portefeuillehouder/gedeputeerde. Cultuur is vervlochten in meerdere beleidsterreinen. Vrijwel alle portefeuillehouders zouden zich verantwoordelijk moeten voelen om een culturele paragraaf in hun beleidplannen op te nemen. Daarmee is het ook te rechtvaardigen dat cultuur uit meerdere bronnen wordt gefinancierd. Wij hopen ook duidelijk gemaakt te hebben dat het Noord Nederlands Toneel steeds meer een belangrijke rol speelt in het realiseren van gemeentelijk en provinciaal beleid op uiteenlopende terreinen. Dit rechtvaardigt naar ons oordeel dat de oude scheidslijn het rijk voor de producenten, de gemeente voor het podium wordt opgeheven. In navolging van hetgeen reeds gebeurt bij alle andere steden/provincies met een stadgezelschap uit de basisinfrastructuur, verzoeken wij u een structurele subsidie aan het NNT beschikbaar te stellen. Daarbij richt onze vraag zich niet om een bijdrage in de reguliere exploitatielasten. Graag ontvangen wij uw ondersteuning bij: Het uitbouwen van het concept stadsgezelschap, waarbij de samenwerking, gezamenlijke profilering en de gedeelde verantwoordelijkheid met de Stadschouwburg/Oosterpoort steeds meer zal worden geïntensiveerd. Het continueren van de speciale activiteiten in Groningen rond de première van een nieuwe productie. Een co-productie van NNT en schouwburg. Het verlagen van huisvestingslasten van de Machinefabriek, incl. kosten vestiging standplaats Het bouwkundig actualiseren van de Machinefabriek Ondersteuning bij specifieke projecten, die een bijdrage leveren aan het realiseren van door de gemeente gestelde doelen op verschillende beleidsterreinen. Samenwerking bij het ontwikkelingstraject naar internationalisering. Benutten gesubsidieerde werkgelegenheidsplaatsen Deze notitie wordt u aangeboden door Aridion, advies en management voor de cultuursector. Contactpersoon: Hans Kraaijeveld Tel: 06 53632750 Mail: hans.kraaijeveld@aridion.nl 5