Engels in het Amsterdamse basisonderwijs
In opdracht van: Onderwijs, Jeugd en Zorg Projectnummer: Lotje Cohen MSc Merel van der Wouden MSc dr. Esther Jakobs Bezoekadres: Oudezijds Voorburgwal Postbus, AR Amsterdam lotje.cohen@amsterdam.nl Telefoon www.ois.amsterdam.nl Amsterdam, november Foto voorzijde: basisschool de Kraal, fotograaf Edwin van Eis ()
Inhoud Samenvatting Inleiding Werkwijze en respons Leeswijzer Stand van zaken. Helft van scholen biedt Engels aan vanaf groep.. Andere talen voor plusleerlingen. Ongeveer minuten per week voor Engels. Engels wordt vaak gegeven door de groepsleerkracht. Meest gebruikte methode: Take it easy. Internationalisering. Kerndoelen en VVTO standaard Tevredenheid. Helft van directeuren is tevreden over manier waarop Engels wordt gegeven.. Meer of minder uren?.. Drie van de tien scholen willen (meer) scholing. De helft wil (misschien) meer internationalisering. Een derde van de scholen heeft behoefte aan ondersteuning Bijlage Vragenlijst
Samenvatting De Gemeente Amsterdam wil investeren in internationalisering van het onderwijs, onder andere door tweetalig onderwijs en vroeg vreemde talen onderwijs (VVTO) te stimuleren. Uit een inventarisatie van schoolgidsen van Amsterdamse basisscholen bleek dat % van de basisscholen in groep en Engels aanbiedt en % begint in een eerdere groep met Engelse les. Van de overige % was online niet terug te vinden in welke mate de school Engels aanbiedt. Om een completer beeld te krijgen heeft OIS onderzoek uitgevoerd onder directeuren van het Amsterdamse basisonderwijs, in totaal hebben directeuren (een respons van %) deelgenomen aan het onderzoek. Helft ondervraagde Amsterdamse scholen biedt Engels aan voor groep De helft van de ondervraagde Amsterdamse scholen biedt Engels aan vanaf groep, de andere helft doet aan VVTO, de meeste van deze scholen starten met Engels in de groepen en. Belangrijkste redenen van directeuren voor het aanbieden van VVTO zijn internationalisering, inspelen op de taalgevoelige leeftijd van kinderen, en omdat het door de ouders van een school wordt gevraagd. Engels gegeven door groepsleerkracht die hier geen specifieke scholing voor heeft gevolgd Gemiddeld wordt er per week minuten aan Engels besteed, in groep en wordt er meer tijd besteed aan Engels dan in de kleutergroepen. In verreweg de meeste gevallen wordt deze les gegeven door de groepsleerkracht die hier geen specifieke scholing voor heeft gevolgd. Op % van de scholen wordt ook (incidenteel) aandacht aan Engels besteed buiten de Engelse les, bijvoorbeeld tijdens de muziekles en/of bij vakoverstijgende projecten. Aandacht aan internationalisering: diversiteit binnen de school en levensbeschouwing Ruim de helft van de scholen besteedt aandacht aan internationalisering (%), de meeste scholen besteden aandacht aan de diversiteit binnen de school en er wordt aandacht besteed aan levensbeschouwing. Vier scholen hebben een uitwisseling met een school in het buitenland. De helft van de scholen staat (misschien) open voor meer aandacht aan internationalisering, en dan vooral voor een uitwisseling met een school in het buitenland. Hier moet echter wel tijd voor zijn. Kerndoelen Engels bekender bij scholen dan landelijke standaard VVTO Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) stelt voor de verplichte vakken vast wat de kerndoelen zijn van de verschillende vakken in het basisonderwijs. Voor Engels zijn er vier kerndoelen ontwikkeld. Het kerndoel dat het meest actief wordt nagestreefd is de leerlingen leren informatie te verwerven uit eenvoudige gesproken en geschreven Engels teksten. De kerndoelen zijn bij ongeveer % van de directeuren bekend. De kwaliteitseisen uit de Landelijke standaard VVTO van EP-Nuffic is bij een kleiner deel van de scholen bekend. Van de scholen die eerder starten met Engels dan in groep is ruim de helft bekend met de kwaliteitseisen en een kwart (%) is er gedeeltelijk bekend mee. Een vijfde (%) is hier niet bekend mee.
Scholen worstelen met beschikbare tijd bij het aanbieden van Engels De helft van directeuren is tevreden over de manier waarop Engels wordt gegeven, % is hierover ontevreden. Op scholen met ontevreden directeuren wordt Engels momenteel pas vanaf groep aangeboden en wordt Engels altijd enkel door de groepsleerkracht aangeboden. Door de tevreden en de ontevreden directeuren wordt benadrukt dat vooral de worsteling met tijd een probleem is. Het gaat erom dat het curriculum momenteel al vol (genoeg) is en dat er geen ruimte is voor meer aandacht aan Engels. Zeker voor scholen die vooral aandacht willen besteden aan het Nederlands omdat hun populatie daar extra behoefte aan heeft worstelen met deze prioritering. Daarnaast wordt vaker genoemd dat een nieuwe methode een verbetering zou kunnen brengen. Scholen die ontevreden zijn en dit willen veranderen zullen vooral starten met een andere methode en/of VVTO gaan aanbieden. Op drie van de tien scholen behoefte aan meer scholing en aan ondersteuning bij verdere ontwikkeling van Engels Drie van de tien scholen (%) hebben behoefte aan meer scholing op het gebied van Engels. Daarbij wil % ook meer scholing, maar hangt het ervan af hoe die scholing eruit ziet. Scholen die dit niet willen (%) hebben andere prioriteiten en daardoor momenteel geen tijd voor meer scholing. Hiernaast heeft een derde van de scholen (%) behoefte aan ondersteuning bij het verder ontwikkelen van Engels op de school. Deze scholen zien daarbij een rol weggelegd voor de gemeente. Dit gaat met name om de financiering, maar bijvoorbeeld ook om het creëren van draagvlak en om mensen bij elkaar te brengen.
Inleiding Het college van B. en W. heeft de wens om meer in te zetten op internationalisering van onderwijs en wil langs de volgende pijlers samen met de scholen en schoolbesturen komen tot een werkagenda internationaal onderwijs: Meer en vroeg vreemde talen Internationaal curriculum/oriëntatie Internationale ervaring Eind oktober is er een initiatiefvoorstel ingediend en aangenomen waarin het college gevraagd wordt in te stemmen met het voorstel om te zorgen dat er meer Amsterdamse scholen tweetalig primair onderwijs gaan aanbieden, helder te communiceren richting scholen over de criteria en de voordelen ervan en vroeg vreemdetalenonderwijs uit te breiden. Door de gemeenteraad is een motie aangenomen waarin wordt verzocht Inzichtelijk te maken wat er op dit moment gedaan wordt aan Engelse les in het Amsterdamse basisonderwijs en welke eventuele problemen hierbij ervaren worden. Onderwijs, Jeugd en Zorg (OJZ) van de gemeente Amsterdam heeft Onderzoek, Informatie en Statistiek (OIS) gevraagd om een onderzoek naar Engelse les in het basisonderwijs uit te voeren. Dit onderzoek geeft antwoord op de volgende vragen: Wat wordt er momenteel gedaan aan Engelse les in het Amsterdamse basisonderwijs (bijvoorbeeld hoeveel uur per week en welke methode) en welke problemen worden hierbij ervaren? Waar hebben de scholen behoefte aan als het gaat om het aanbieden van Engels en eventueel bij het uitbreiden van het aanbod Engels, en hoe kan de gemeente daarin faciliteren? Werkwijze en respons Als voorbereiding op het onderzoek is een eerste inventarisatie gedaan van Engels in het Amsterdamse basisonderwijs, op basis van de websites en de schoolgidsen van de basisscholen. Uit deze inventarisatie bleek dat % van de Amsterdamse basisscholen in groep en Engels aanbiedt en % begint in een eerdere groep met Engelse les. Van de overige % was online niet terug te vinden in welke mate de school Engels aanbiedt, wat de noodzaak voor dit onderzoek bevestigde. De vragenlijst is geïnspireerd op een vragenlijst van een onderzoek van het SLO uit 1. Tussen en zijn er veel ontwikkelingen geweest op het gebied van Engels en internationalisering in het basisonderwijs, daarom is het moeilijk de resultaten uit het huidige onderzoek te vergelijken met deze landelijke cijfers. 1 SLO Engels in het basisonderwijs: verkenning van de stand van zaken. Enschede,
De SLO-vragenlijst is in overleg met OJZ aangepast en op de Amsterdamse situatie toegesneden. Voorafgaand aan het onderzoek is de conceptvragenlijst naar een aantal scholen gestuurd en kregen zij de kans te reageren met op- en aanmerkingen. De directeuren van alle basisscholen zijn per e-mail benaderd om hen uit te nodigen om online de vragenlijst in te vullen. In de uitnodiging stond aangegeven dat het belangrijk is dat zoveel mogelijk scholen meedoen aan het onderzoek en dat de scholen, om de respons te stimuleren, ook telefonisch benaderd zouden worden. In totaal zijn directeuren uitgenodigd en hebben er meegedaan aan het onderzoek, dit geeft een respons van %. In enkele gevallen heeft niet de directeur, maar een adjunctdirecteur of een leerkracht die verantwoordelijk is voor het beleid rondom Engels de vragenlijst ingevuld. Voor het leesgemak spreken we in deze rapportage over directeuren. Zoals gezegd konden de directeuren de vragenlijst online invullen, of werden zij gebeld en werd de vragenlijst telefonisch afgenomen. In totaal hebben directeuren de vragenlijst online ingevuld en directeuren telefonisch 2. Figuur I. Methode per doelgroep online 26 directeuren telefonisch 37 directeuren online+ telefonisch 210 directeuren uitgenodigd respons: 30% 26 directeuren 37 directeuren totaal: 63 directeuren De respons verschilt per stadsdeel. Zo is te zien in tabel I. dat de respons in Noord (%) en in Oost (%) hoger ligt dan het gemiddelde van %, terwijl dit in Centrum (%), Zuidoost (%) en Zuid (%) lager ligt. Tabel I.2 Respons per stadsdeel steekproef abs. respons % respons Noord 31 12 39 Oost 34 13 38 Nieuw-West 36 12 33 West 32 10 31 Zuid 36 8 22 Zuidoost 28 6 21 Centrum 13 2 15 totaal 210 63 30 2 In totaal zijn er telefoontjes gepleegd. Van de scholen die nog niet online hadden gereageerd zijn er minimaal één keer gebeld.
Leeswijzer Dit rapport start met een overzicht van de stand van zaken in hoofdstuk : wanneer starten de leerlingen met Engels op de verschillende scholen, hoeveel tijd wordt hieraan besteed, welke methode wordt gebruikt en wie geeft dit vak? In hoofdstuk gaan we in op de tevredenheid van de directeuren met de manier waarop er Engels wordt gegeven (zijn ze tevreden met de beschikbare tijd en met de leerkrachten?) en of ze behoefte hebben aan ondersteuning. In de bijlage staat de vragenlijst.
Stand van zaken Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de stand van zaken op het gebied van Engels en internationalisering in het Amsterdamse basisonderwijs. We presenteren hier de gegevens van de scholen die hebben deelgenomen aan het onderzoek.. Helft van scholen biedt Engels aan vanaf groep De helft van de scholen (%) biedt Engels aan vanaf groep. De andere helft (%) biedt Engels aan vanaf een eerdere klas. In dit onderzoek noemen we dit scholen die vroeg vreemdetalenonderwijs (VVTO) aanbieden, namelijk vanaf groep of eerder. 3 Deze scholen bieden het met name aan vanaf de eerste groep, dus vanaf groep / (%). Vooral in stadsdeel Zuid bieden veel scholen VVTO aan, namelijk % van de (acht) scholen die aan dit onderzoek meewerkten. In Nieuw-West ligt dit met % van de (twaalf) scholen lager. Uit een landelijk onderzoek uit bleek dat in Nederland een derde van de scholen (%) VVTO aanbiedt. 4 Het is lastig om dit landelijke percentage te vergelijken met het Amsterdamse percentage uit dit onderzoek. Want het gaat om een landelijk onderzoek uit en er is sindsdien veel ontwikkeling geweest op dit vlak. Figuur. Vanaf welke groep starten de scholen met Engels, n= (procenten) 29% vanaf groep 1/2 vanaf groep 3 51% vanaf groep 5 2% vanaf groep 6 vanaf groep 7 9% 9% 3 In dit onderzoek gebruiken we deze definitie, maar de definitie VVTO kan verschillend worden ingevuld. Er is bijvoorbeeld ook een landelijke standaard VVTO Engels en een keurmerk VVTO. 4 SLO Engels in het basisonderwijs: verkenning van de stand van zaken. Enschede,
Belangrijkste redenen van directeuren voor het aanbieden van VVTO zijn internationalisering, inspelen op de taalgevoelige leeftijd van kinderen, en omdat het door de ouders wordt gevraagd van een school. Gegeven antwoorden zijn bijvoorbeeld: Een must om in onze internationale stad goed Engels te spreken. We menen dat het steeds belangrijker wordt om een vreemde taal uitstekend te beheersen. Vroeg beginnen zorgt voor een betere beheersing op latere leeftijd... Andere talen voor plusleerlingen Naast het Engels biedt % van de scholen nog een andere taal aan. Bijna al deze scholen bieden dit aan voor plusleerlingen/hoogbegaafde leerlingen. Vanaf welke groep ze dit aanbieden wisselt, maar dit gebeurt in ieder geval niet eerder dan vanaf groep. De taal die het meest wordt aangeboden is Spaans (), gevolgd door Frans en Chinees (beide ), en sommige scholen bieden meerdere talen aan.. Ongeveer minuten per week voor Engels Gemiddeld wordt er op de scholen ongeveer minuten per week besteed aan Engels. Het aantal scholen dat - minuten aan Engels besteed is ongeveer even groot als het aantal scholen dat een uur aan Engels besteed, maar in de oudste groepen is te zien dat meer scholen een uur per week hieraan besteden. Figuur. Tijdsbesteding aan Engels per week en per groep (aantallen) 30 abs. 25 20 15 10 5 0 groep 1 groep 2 groep 3 groep 4 groep 5 groep 6 groep 7 groep 8 20-50 60 minuten 70 minuten of meer
Op vier van de tien scholen (%) is er alleen aandacht voor Engels tijdens de Engels les. Bij de overige scholen (%) wordt ook (wel eens) op andere momenten aandacht besteed aan Engels. Dit wordt vooral gedaan bij creatieve vakken, voornamelijk bij muziek als er Engelstalige liedjes aan bod komen en bij vakoverstijgende projecten, onder andere als er Engelstalige termen aan bod komen. Ook bij kringactiviteiten en bij wereldoriëntatie komen op sommige scholen Engelstalige termen aan bod. Directeuren die een ander antwoord gaven, noemen onder andere dat dit tussendoor gebeurt, als het ter sprake komt, of dat de kinderen zelf kunnen kiezen wanneer ze aan Engels werken. Er is hierbij niet gevraagd hoeveel tijd er dan aan Engels wordt besteed. Figuur. Aandacht voor Engels buiten de Engelse les, n= (procenten) 45 % 40 35 30 25 20 15 10 5 0 er is alleen aandacht voor Engels tijdens de Engelse les bij creatieve vakken bij vakoverstijgende projecten bij kringactiviteiten bij wereldoriëntatie anders. Engels wordt vaak gegeven door de groepsleerkracht Op de meeste scholen (%) wordt Engels gegeven door alleen de groepsleerkracht en op % van de scholen wordt het door iemand anders gegeven (een extra vakdocent). Op de overige scholen (%) wordt Engels gegeven door de groepsleerkracht in samenwerking met een extra vakdocent of een native speaker. Acht van de tien groepsleerkrachten hebben geen opleiding of nascholing gehad. Dit is gelijk aan de landelijke situatie in, recentere vergelijkingsgegevens zijn niet beschikbaar. 5 De groepsleerkrachten die wel nascholing hebben gehad, deden dit bij verschillende instituten, bijvoorbeeld bij de Universiteit van Amsterdam en bij Early Bird. Zie de bijlage voor alle gegeven antwoorden op deze vraag. 5 SLO Engels in het basisonderwijs: verkenning van de stand van zaken. Enschede,
Figuur. Opleiding of nascholing in Engels van groepsleerkracht, n= (procenten) % 0 20 40 60 80 100 groepsleerkracht heeft geen opleiding/nascholing gehad groepsleerkracht heeft wel opleiding/nascholing gehad weet niet/geen antwoord. Meest gebruikte methode: Take it easy De meest gebruikte methode op de scholen voor het geven van Engels is Take it easy, deze methode wordt op % van de scholen gebruikt. Andere methoden die relatief veel scholen gebruiken zijn Groove me (%) en Real English (%). Figuur. Gebruikte methode op de scholen voor het geven van Engels, n= (procenten) Take it easy Groove me Real English Hello World The team Ipockets Just do it Montessori methode My name is Tom Backpack andere methode(s) biedt het op andere wijze aan weet niet/geen antwoord % 0 10 20 30 40
. Internationalisering Naast vreemde talen kan er ook op andere manieren aandacht worden besteed aan internationalisering op basisscholen. Denk bijvoorbeeld aan aandacht voor de diversiteit van leerlingen op een school, of contact via internet met een klas in een ander land. We zijn een gemengde school, we doen ook levensbeschouwelijke lessen en lessen over de wereld. Ruim de helft van de scholen besteedt aandacht aan internationalisering (%), minder dan de helft besteedt hier geen aandacht aan (%). De meeste scholen besteden aandacht aan de diversiteit binnen de school en er wordt aandacht besteed aan levensbeschouwing. Vier van de scholen hebben een vorm van uitwisseling met een school in het buitenland. Figuur. Internationalisering op de basisscholen, n= (procenten) % 0 20 40 60 80 100 besteedt aandacht aan internationalisering besteedt geen aandacht aan internationalisering geen antwoord. Kerndoelen en VVTO standaard Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) stelt voor de verplichte vakken vast wat de kerndoelen zijn van de verschillende vakken in het basisonderwijs. Voor Engels zijn er vier kerndoelen ontwikkeld. Aan de directeuren is gevraagd of deze kerndoelen bekend zijn bij hen en in hoeverre ze worden nagestreefd (zie figuur.). Het kerndoel dat het meest actief wordt nagestreefd is de leerlingen leren informatie te verwerven uit eenvoudige gesproken en geschreven Engelse teksten. Drie van de vier doelen zijn bij ongeveer % van de directeuren bekend. Eén kerndoel is bij % van de directeuren bekend, namelijk het gebruik van het woordenboek bij het uitzoeken van betekenissen en schrijfwijzen.
Figuur. Bekendheid met en actief nastreven van kerndoelen, n= (procenten) De leerlingen leren informatie te verwerven uit eenvoudige gesproken en geschreven Engelse teksten. De leerlingen leren in het Engels informatie te vragen of geven over eenvoudige onderwerpen en zij ontwikkelen een attitude waarbij ze zich durven uit te drukken in die taal. De leerlingen leren de schrijfwijze van enkele eenvoudige woorden over alledaagse onderwerpen. De leerlingen leren om woordbetekenissen en schrijfwijzen van Engelse woorden op te zoeken met behulp van het woordenboek. 0 20 40 60 80 100 % kerndoel wordt zeker actief nagestreefd kerndoel wordt zeker niet nagestreefd kerndoel wordt redelijk nagestreefd kerndoel is niet bekend In de eerste paragraaf zagen we dat de helft van de scholen ( in totaal) eerder start met Engels dan in groep en dus VVTO aanbiedt. Deze scholen is gevraagd of zij bekend zijn met en voldoen aan de kwaliteitseisen uit de Landelijke standaard VVTO van EP-Nuffic. Dit beschrijft aan welke voorwaarden VVTO-scholen moeten voldoen om kwalitatief vroeg vreemdetalenonderwijs te geven. Ruim de helft van de VVTO scholen (%) is bekend met de kwaliteitseisen en indicatoren en een kwart (%) is er gedeeltelijk bekend mee. Een vijfde (%) is hier niet bekend mee. Van de veertien scholen die (gedeeltelijk) bekend zijn met de kwaliteitseisen voldoet % aan de eisen en % voldoet er gedeeltelijk aan (zie figuur.). Een vijfde (%) van deze veertien scholen voldoet niet aan de kwaliteitseisen. In de Landelijke Standaard vvto Engels staat: In alle groepen wordt minimaal zestig minuten per week lesgegeven in het Engels. Er is sprake van een goede doorgaande leerlijn in de school. De leerkrachten zijn adequaat geschoold in de vakdidactiek en hebben een goede beheersing van het Engels. Zij bezitten een taalvaardigheid op ten minste B-niveau op de vaardigheden luisteren en begrijpen, spreken en lezen. Voor schrijven volstaat B. Naast het vak Engels wordt er ook met Content and Language Integrated Learning (CLIL) gewerkt. Elke leerling heeft aan gerichte internationale activiteiten meegedaan. Vvto is opgenomen in het kwaliteitsbeleid van de school.
Figuur. Bekendheid met en voldoen aan kwaliteitseisen uit de Landelijke standaard VVTO van EP-Nuffic (procenten) bekend met de kwaliteitseisen en indicatoren uit de Landelijke standaard VVTO van het Europees Platform (n=31) voldoet aan de kwaliteitseisen uit de Landelijke standaard VVTO van het Europees Platform (n=14) % 0 20 40 60 80 100 zeker gedeeltelijk zeker niet anders
Tevredenheid In dit hoofdstuk staat de tevredenheid van de deelnemende directeuren met het vak Engels centraal.. Helft van directeuren is tevreden over manier waarop Engels wordt gegeven De helft van de directeuren (%) is tevreden over de manier waarop er Engels wordt gegeven op hun school. Drie van de tien directeuren (%) zijn niet tevreden maar ook niet ontevreden en % is ontevreden. Op scholen met ontevreden directeuren wordt Engels momenteel pas vanaf groep aangeboden (zie figuur.). Ook zijn dit relatief vaak scholen waar in groep minder dan minuten per week Engels wordt gegeven. Als laatste zien we dat op de scholen van de ontevreden directeuren enkel de groepsleerkrachten de lessen geven en dat zij geen scholing hiervoor hebben gevolgd. Figuur. Tevredenheid met de manier waarop Engels wordt gegeven op school, naar het jaar waarin Engels wordt aangeboden op de school, n= (procenten) gemiddeld zeer tevreden Engels vanaf groep 7 VVTO: vanaf groep 1/2-6 0 20 40 60 80 100 % tevreden niet tevreden maar ook niet ontevreden ontevreden zeer ontevreden weet niet/geen antwoord De directeuren die niet tevreden zijn met de manier waarop Engels wordt gegeven op hun school is gevraagd wat er beter zou kunnen. Hierbij noemen de directeuren vooral de beschikbare tijd (dat kan zijn het aantal minuten dat het vak wordt gegeven per jaar, of dat het vak eerder tijdens de schoolcarrière gegeven zou moeten worden). Ook wordt het aanpassen van de methode vaak genoemd, dit wordt beide door van de directeuren genoemd. Daarnaast noemen acht directeuren de docent/leerkracht en zes directeuren noemen de beschikbare extra lesmiddelen als iets dat beter zou kunnen. Andere verbeterpunten zijn bijvoorbeeld: Doorgaande lijn van groep t/m. Integratie in andere vakken
Figuur. Verbeterpunten bij manier waarop Engels wordt gegeven, n= (aantallen) beschikbare tijd methode docent(en)/leerkracht(en) beschikbare extra lesmiddelen anders 0 2 4 6 8 10 12 14 16 abs... Meer of minder uren? Ook een aantal directeuren die in principe tevreden zijn over hoe het Engels bij hun op school wordt gegeven, zouden wel meer uur aan Engels willen besteden (% van de tevreden directeuren noemt dit). Dit zijn zowel directeuren van scholen die VVTO aanbieden als scholen die dit niet doen. De keuze om momenteel niet meer uur te besteden aan Engels terwijl ze dat wel zouden willen is vooral omdat het programma momenteel (over)vol is. Het curriculum zit nogal vol, er moet dus ruimte worden gezocht. Maar dat heeft nu wel prioriteit. Deze directeuren denken dat een oplossing hiervoor onder andere is om Engels beter te integreren in andere vakken en/of dat er meer tijd/geld beschikbaar zou moeten komen. De tevreden directeuren die vinden dat er voldoende tijd aan Engels wordt besteed (%) vinden dat onder andere omdat het curriculum momenteel vol genoeg zit. Men moet keuzes maken en er is niet meer ruimte voor Engels. Daarnaast wordt vaak het belang van aandacht voor Nederlands voor de huidige leerlingpopulatie genoemd. Engels is van belang. Maar gezien onze leerling populatie zijn wij heel veel tijd kwijt aan het uitbreiden van de woordenschat in het Nederlands. Het programma zit vol. We komen veelal tijd te kort. Voor onze leerlingen is er meer tijd nodig voor de Nederlandse taal dus voor onze school is het prima zo. Kwestie van alles in uur passen. Het wordt anders te veel. Meer plek, houdt in dat er iets moet wijken. Omdat er meerdere kerndoelen zijn, meer is gewoon geen optie. Je hebt je onderwijstijd nodig voor andere zaken.
Van alle directeuren die vroeger zouden willen starten met het geven van Engels geeft het merendeel aan dat ze in de kleutergroepen zouden willen starten (dit zijn scholen die nu in groep. Daarnaast zijn er een aantal directeuren die in groep of zouden willen starten in plaats van dat ze nu in de verplichte groep starten met Engels... Drie van de tien scholen willen (meer) scholing Drie van de tien directeuren (%) willen gebruiken maken van (meer) scholing op het gebied van Engels voor de leerkrachten en % wil dit misschien. De directeuren die gebruik willen maken van scholing geven vooral aan dat docenten er behoefte aan hebben: Leerkrachten voelen zich af en toe onzeker, omdat dit een redelijk nieuw vak is en de eisen hoog zijn vanuit ouders. Vier van de tien directeuren (%) geven aan dat er geen behoefte is aan (meer) scholing. Dit heeft er met name mee te maken dat ze andere prioriteiten hebben en dat er geen tijd voor is: Werkdruk is al hoog genoeg en het zit niet in ons schoolplan als aandachtspunt. Figuur. Behoefte aan (meer) scholing, n= (procenten) 0 20 40 60 80 100 % wil gebruik maken van (meer) scholing wil geen gebruik maken van (meer) scholing hangt ervan af weet niet/geen antwoord. De helft wil (misschien) meer internationalisering Op de vraag of de directeuren (meer) internationalisering willen inpassen in de lesactiviteiten geeft % bevestigend antwoord en % geeft aan dit misschien te willen. De grootste groep, %, wil niet (meer) internationalisering op school. De directeuren die bevestigend antwoorden zien het vooral zitten om uitwisseling te organiseren met leerlingen op scholen in andere landen. De directeuren die niet (meer) internationalisering willen, geven aan dat dit al voldoende gebeurt en/of dat er geen tijd voor is.
Figuur. Wel of niet (meer) internationalisering inpassen in de lesactiviteiten, n= (procenten) % 0 20 40 60 80 100 wil (meer) internationalisering inpassen in de lesactiviteiten hangt ervan af wil niet (meer) internationalisering inpassen in de lesactiviteiten weet niet/geen antwoord. Een derde van de scholen heeft behoefte aan ondersteuning Een derde van de directeuren (%) heeft behoefte aan ondersteuning bij het verder ontwikkelen van het Engels op school en zes van de tien directeuren (%) hebben hier geen behoefte aan (zie figuur.). De scholen die hier behoefte aan hebben, willen mogelijkheid tot overleg en advies over bijvoorbeeld de mogelijke methodes en differentiatie binnen een klas. Als je het pakket Engels gaat uitbreiden, moet iemand daar wel mee helpen die meer kan geven dan een gemiddelde onderwijzer. Bij het zoeken van een goede methode. Extra gelden voor materialen en scholing. Hoe gaan we om met kinderen voor wie het leren van de Nederlandse taal al lastig is, bij de start van hun schoolloopbaan? Meer overleg met het Voortgezet onderwijs. Visie ontwikkeling. Nulmeting, advies over het inpassen kosmisch onderwijs Engels, wat voor materiaal ze zouden kunnen toevoegen, welke stof er van hun methode af kan. Het is een beetje oubollig, behoefte aan wat nieuws. Op de vraag waarom er tot nu toe nog geen ondersteuning gerealiseerd is geven directeuren aan dat dit vanwege andere prioriteiten is of dat het in ontwikkeling is. Gegeven antwoorden zijn bijvoorbeeld:
We weten nog steeds niet wat er allemaal is en hoe we dat kunnen bereiken. Als we een methode op verschillende manieren kunnen invullen dan pas zouden we een lijn uit kunnen zetten, maar die methode moet er eerst zijn. En dan zou begeleiding daarin fijn zijn. De nadruk ligt op het moment op andere zaken (spreekvaardigheid en dergelijke) en onze populatie begint ook met een achterstand, dus zolang het niet verplicht wordt zien we de noodzaak niet in om te intensiveren. Figuur. Behoefte aan ondersteuning (procenten) % 0 20 40 60 80 100 behoefte aan ondersteuning bij het verder ontwikkelen van Engels geen behoefte aan ondersteuning bij het verder ontwikkelen van Engels weet niet/geen antwoord Zestien van de twintig scholen die behoefte hebben aan ondersteuning zien hierbij een rol voor de gemeente. Dit gaat met name om de financiering, maar bijvoorbeeld ook om het creëren van draagvlak en om mensen bij elkaar te brengen. Gegeven antwoorden zijn bijvoorbeeld: Alle plannen kosten geld, als men iets bedenkt en iets wilt implementeren, dan kost dat geld. Subsidies - financiering ervan. Als het breed gedragen wordt, versnelt het de implementatie. Het wordt dan sneller iets wat we allemaal willen. Promoten van dit thema werkt goed, denk ik. Alleen als er iemand gespecialiseerd is in de methoden, of in de invulbare methode gespecialiseerd is zodat diegene kan helpen bij het uitzoeken. Beschikbaar stellen van lerarenbeurs/scholenbeurs/budget voor aanstellen specialisten. De gemeente kan kennis aanbieden. Gemeente vindt het al belangrijk en als gemeente kan ondersteunen, altijd goed. Maatwerk. Onderzoek naar goede aansluiting VO.
Bijlage Vragenlijst
V6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 V7 1 2 3 4 5 6 7 8 V8 1 2 3 4 5 Hoeveel lestijd wordt er op uw school gemiddeld per week besteed aan Engels? (graag noteren in minuten) In groep 1 In groep 2 In groep 3 In groep 4 In groep 5 In groep 6 In groep 7 In groep 8 Anders, namelijk Weet ik niet/geen antwoord Wordt er op uw school ook aandacht besteed aan Engels op andere momenten dan tijdens de Engelse les? (meerdere antwoorden mogelijk) Ja, bij kringactiviteiten Ja, bij creatieve vakken Ja, bij gymnastiek Ja, bij wereldoriëntatie Ja, bij vakoverstijgende projecten Nee, er is alleen aandacht voor Engels tijdens de Engelse les Anders, namelijk Weet ik niet/geen antwoord Wie verzorgt de lessen Engels op uw school? (meerdere antwoorden mogelijk) De groepsleerkracht Een extra vakdocent Een (near) native speaker Anders, namelijk Weet ik niet/geen antwoord V9 1 2 3 Heeft de groepsleerkracht/hebben de groepsleerkrachten een opleiding of nascholing gehad voor het geven van Engelse les? Ja Nee-> v10 Weet ik niet/geen antwoord -> v10 V9 Bij welke organisatie vond deze opleiding/nascholing plaats? X V10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Welke methode(s) hanteert uw school voor het geven van Engelse les? (meerdere antwoorden mogelijk) Hello World Real English The team Take it easy Just do it Your own English My name is Tom Little Bridge Backpack AIM Andere methode(s), namelijk Wij bieden het op de volgende wijze aan: Weet ik niet/geen antwoord
V11 V12 Bent u bekend met de volgende kerndoelen Engels van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW)? De leerlingen leren informatie te verwerven uit eenvoudige gesproken en geschreven Engelse teksten. De leerlingen leren in het Engels informatie te vragen of geven over eenvoudige onderwerpen en zij ontwikkelen een attitude waarbij ze zich durven uit te drukken in die taal. De leerlingen leren de schrijfwijze van enkele eenvoudige woorden over alledaagse onderwerpen. De leerlingen leren om woordbetekenissen en schrijfwijzen van Engelse woorden op te zoeken met behulp van het woordenboek. Worden deze kerndoelen ook actief nagestreefd bij u op school? De leerlingen leren informatie te verwerven uit eenvoudige gesproken en geschreven Engelse teksten. De leerlingen leren in het Engels informatie te vragen of geven over eenvoudige onderwerpen en zij ontwikkelen een attitude waarbij ze zich durven uit te drukken in die taal. De leerlingen leren de schrijfwijze van enkele eenvoudige woorden over alledaagse onderwerpen. De leerlingen leren om woordbetekenissen en schrijfwijzen van Engelse woorden op te zoeken met behulp van het woordenboek. Bekend Niet bekend Geen antwoord Ja, zeker Redelijk Zeker niet Weet ik niet/geen antwoord Nu volgen er enkele vragen over uw tevredenheid en wensen met betrekking tot Engels op uw school V15 1 2 3 4 5 6 V16 1 2 3 4 5 6 V17 Bent u tevreden over de manier waarop er op uw school Engels wordt gegeven? Zeer tevreden ->v18 Tevreden ->v18 Niet tevreden maar ook niet ontevreden Ontevreden Zeer ontevreden Weet ik niet/geen antwoord Wat zou er beter kunnen? (Meerdere antwoorden mogelijk) De beschikbare tijd De docent(en)/leerkracht(en) De methode De beschikbare extra lesmiddelen Anders, namelijk Weet ik niet/geen antwoord Kunt u dit toelichten? X
V20 U geeft aan dat u meer zou willen doen aan Engels. Waarom wordt hier op school nu niet voor gekozen? X V21 Wat zou er nodig zijn om wel meer aandacht aan Engels te kunnen besteden? X V22 1 2 3 V23 1 2 3 4 V24 1 2 3 V25 1 2 3 4 Vanaf welke groep zou u Engels willen aanbieden? Vanaf groep Anders, namelijk Weet ik niet/geen antwoord Zou u gebruik willen maken van (meer) scholing op het gebied van Engels voor uw leerkrachten? Ja, namelijk Hangt ervan af, want Nee, want Weet ik niet/geen antwoord Naast vreemde talen kan er ook op andere manieren aandacht worden besteed aan internationalisering op basisscholen. Denk bijvoorbeeld aan aandacht voor de diversiteit van leerlingen op een school, of contact via internet met een klas in een ander land. Wordt er op uw school naast de taal Engels ook aandacht besteed aan internationalisering? Ja, namelijk Nee Weet ik niet/geen antwoord Zou u (meer) internationalisering willen inpassen in de lesactiviteiten? Te denken valt aan aandacht voor de diversiteit van leerlingen op een school, of contact via internet met een klas in een ander land. Ja, namelijk Hang ervan af, want Nee, want Weet ik niet/geen antwoord Nu volgen er enkele vragen over ondersteuning. V26 1 2 3 V27 Heeft u behoefte aan ondersteuning bij het verder ontwikkelen van het Engels op uw school? Ja, namelijk Nee Weet ik niet/geen antwoord Waarom is deze ondersteuning tot nog toe niet gerealiseerd? X V28 1 2 3 email Ziet u bij deze ondersteuning een rol voor de gemeente? Ja, namelijk Nee Weet ik niet/geen antwoord Wilt u op de hoogte blijven over de ontwikkelingen vanuit de gemeente Amsterdam over Engels in het PO? Laat dan hier uw e-mailadres achter. X Dit waren alle vragen. Hartelijk dank voor uw medewerking. Door op 'Vorige' te klikken kunt u uw antwoorden bekijken. Door op 'Verzend' te klikken verzendt u uw antwoorden en sluit u de vragenlijst af. De vragenlijst kan hierna niet meer worden geopend.