Nieuw Industrieel Beleid

Nieuw Industrieel Beleid

Dit is een uitgave van: Agentschap Ondernemen Koning Albert II-laan 35 bus 12 1030 Brussel T 0800 20 555 E info@agentschapondernemen.be www.agentschapondernemen.be www.nieuwindustrieelbeleid.be Versie oktober 2013 2 sectoroverschrijdend voeding textiel en hout bouw chemie maakindustrie Transformatietraject Open productie concept Sleuteltechnologieën Vlaggenschepen voor Fabrieken van de Toekomst De FACtory Katalict Snelheid als competitief wapen imade Netshape van metalen producten als sleuteltechnologie voor massacustomisatie Flanders Wind Farm Offshore Wind Testsite doorbraken in productietechnologie voor een Vlaamse maakindustrie met toekomst Watrasist Via 7 sleuteltransformaties naar waardeketens voor de maakindustrie van de toekomst OMC-OPC i-suport InnEEPlas Change2micro Generation Composite Buildchem Bluechem Biokatalyse Ghent Syngas cluster & demonstration plant SYMBIOSE: Vlaams verbindingsplatform voor de duurzame valorisatie van hulpbronnen Open innovatie cluster voor de transitie naar een biogebaseerde economie CORE business to create new value chains of downstream users of thermoplastics Texchem Netwerk vermarking van innovatieve producten Roadmap naar de textiel-, hout- en meubelfabriek van de toekomst Zeetex: textielproducten voor de zee Hybride coatingtechnologie: slimme keuze voor slimme producten Demoprobio Buitengevelisolatie met ETICS Stortklaar beton voor de toekomst Luchtdicht bouwen van A tot Z SUSTECH: van productietechnologie naar kringlooptechnologie Additive manufacturing: toekomstige sleuteltechnologie voor het opwaarderen van textiel en kunststof Voedselverlies Foodinofra F3 Food Factory of the Future, transformatie naar de voedingsfabriek van de toekomst Naar een duurzame transformatie van het Vlaamse landbouw- en voedingssysteem Innovatie hub voor de agro-voedingsindustrie Groei door Innovatie FabLabXL: fabriek van de Toekomst Elektriciteitscentrale van de toekomst: vraagsturing bij industriële gebruikers Smart Energy Solutions Waterstof De KMO 2.0 Lead plants & Lead companies KRACHT: Keten Redesign Activeren Cocreëren door Herontwerp van Toeleverketens Interdisciplinaire clusters als opstap naar een kennisgedreven economie Omni-Mat Virtuele Powerplant Industrieterreinen Lummen Zolder Zuid Gezonder door Nano Electronica En Slimme Specialisatie (GENEESS) Bike Valley Windkracht 13

Transformatie door innovatie de industriële toekomst van Vlaanderen Vlaanderen wil tegen 2020 een Europese topregio zijn. Om dit doel te verwezenlijken is een langetermijnvisie met sterke acties nodig. Vlaanderen in Actie Pact 2020 is zo n visie en het Nieuw Industrieel Beleid is daarbij een speerpunt. Het is een krachtig actieplan om de transitie naar een duurzame en competitieve industrie te stimuleren. Massaproductie en automatisering volstaan niet langer om in onze geglobaliseerde wereld stand te houden. Het schaarser worden van grondstoffen, veranderingen in het klimaat en de vergrijzing van de samenleving eisen een vernieuwd, duurzaam en sterk innovatief industrieel weefsel om aan de behoeften van de toekomst te kunnen voldoen. Vlaanderen heeft het potentieel om in deze nieuwe economische context een voorloper te zijn. Door onze innovatiekracht ten volle te benutten en in te zetten op slimme specialisaties die de hele economie mee trekken in een nieuw, duurzaam productiviteitsmodel. De nieuwe groeimarkten situeren zich op het vlak van duurzame energie, transport en mobiliteit, materialen en gebouwen, duurzame chemie, life sciences en voeding. Stuk voor stuk zijn dit domeinen waar we veel troeven in handen hebben of het potentieel hebben om koploper te worden. Het is nu aan de ondernemingen om de beschikbare kennis economisch te valoriseren. Met het Nieuw Industrieel Beleid ondersteunt de Vlaamse Regering deze transformatie naar Nieuw Industrieel Ondernemen. Het beleid gidst, steunt, faciliteert en cofinanciert goed doordachte plannen en projecten van de actoren in het economisch weefsel. Sinds midden 2012 zijn 52 sectorspecifieke en sectoroverschrijdende projecten opgestart die werken aan de Fabriek van de Toekomst. Een korte beschrijving van het opzet van elk van die projecten vindt u in deze NIB projectportfolio. Laat u inspireren en laat ons samen bouwen aan de toekomst van de Vlaamse industrie! 3

NIB kompas drie doelstellingen, vijf projecttypes De projecten die in deze portfolio zijn opgenomen, geven vorm aan de Nieuwe Fabriek van de Toekomst (FvT). Elk van de projecten doet dit door de focus te leggen op een specifiek concept dat mee vorm heeft aan een nieuw industrieel model. De projecten worden opgedeeld volgens drie generieke doelstellingen. Om u snel wegwijs te maken, wordt elke doelstelling voorgesteld door middel van een gekleurd icoon dat u op elke pagina terug vindt. Het realiseren van een transformatietraject. Deze projecten nemen bedrijven uit een sector of waardeketen mee in een collectief traject om de paden van de bestaande actuele industriële werkwijzen te verlaten en op weg te gaan naar een nieuw en meer duurzaam model. Het aanbieden van een open productie concept. Deze projecten onderzoeken hoe onderzoekinfrastructuur zoals testfaciliteiten, living labs, door meerdere bedrijven en instellingen kunnen gebruikt worden. Het gezamenlijk gebruiken van deze infrastructuur kan snellere marktintroductie bevorderen. Het inzetten van een sleuteltechnologie. Deze projecten willen het gebruik van sleuteltechnologie stimuleren als drijvende kracht in de transformatie van productieprocessen. Het gaat in het bijzonder over technologieën die reeds ontwikkeld zijn, maar die nog moeten doorbreken in de Vlaamse industrie. Afhankelijk van de manier waarop de projecten deze doelstellingen nastreven, worden 5 projecttypes onderscheiden die een maatstaf zijn voor de mate waarin de deelnemers reeds doordrongen zijn van de noodzaak tot transformatie naar een FvT: Studie: vaak is het nog nodig om het concept Fvt nog vorm te geven voor een bepaalde sector of groep van bedrijven. Studiewerk kan hierbij aangewezen zijn. Bewustmaking: voor deelnemers die nog niet doordrongen zijn van de noodzaak tot transformatie. Ervaringsuitwisseling: voor deelnemers die met anderen van gedachten willen wisselen over hoe de transformatie van hun bedrijf, sector of waardeketen vorm kan krijgen. Bedrijfsbenadering: via een gerichte en concrete benadering zetten de deelnemers de eerste stappen naar de transformatie. Demo-disseminatie: de demonstratie van een nieuwe technologie op bedrijfsschaal kan de doorbraak van deze technologie in de Vlaamse industrie mogelijk maken. 4

Inhoud Vlaggenschepen voor Fabrieken van de Toekomst 7 Snelheid als competitief wapen 8 Flanders Wind Farm Offshore Wind Testsite 9 Doorbraken in productietechnologie 10 WATRASIST 11 7 sleuteltransformaties voor de maakindustrie van morgen 12 De FACtory 13 i-made 14 OMC-OPC 15 KATALICT 16 Netshape van metalen producten als sleuteltechnologie voor massacustomisatie 17 i-suport 18 InnEEPlas 19 Innovatieve speerpunttechnologieën voor Energie-Effectiviteit & Efficiëntie in het kunststofverwerkingsproces 19 Change2Micro 20 Generation Composite 21 Hybride coatingtechnologie: slimme keuze voor slimme producten 22 Buildchem 24 Bluechem 25 Ontwikkeling Businessplan voor TINA-fonds: Ghent Syngas Cluster & Demonstration Plant 26 Symbiose 27 Biocluster: Open innovatiecluster voor de transitie naar een biogebaseerde economie 28 BioKatalyse 29 CORE BUSINESS 30 DEMOPROBIO 31 ETICS buitengevelisolatie 33 Stortklaar beton 34 Luchtdicht bouwen van A tot Z 35 TEXCHEM 37 Netwerk vermarkting vaninnovatieve producten 38 Roadmap naar de Textiel-, Hout-, en Meubelfabriek van de Toekomst 39 ZEETEX 40 SUSTECH 41 Additive manufacturing: toekomstige sleuteltechnologie voor het opwaarderen van textiel en kunststof 42 Voedselverlies 44 Foodinofra 45 Innovatieve hub voor de agro-voedingsindustrie 46 F3 47 Naar een duurzame transformatie van het Vlaamse landbouw- en voedingssysteem 48 Groei door innovatie 50 Smart Energy Solutions 51 Waterstof 52 De kmo 2.0 53 Lead plants & lead companies 54 Kracht 55 Interdisciplinaire clusters als opstap naar een kennisgedreven economie 56 FabLabXL: Fabriek van de Toekomst 57 Elektriciteitscentrale van de Toekomst: vraagsturing bij industriële gebruikers 58 Omni-Mat 59 Virtuele PowerPlant Lummen Zolder Zuid (VPP LZZ) 60 GENEESS 61 Bike Valley 62 Windkracht 13 63 5

Maakindustrie

Vlaggenschepen voor Fabrieken van de Toekomst Het project Vlaggenschepen voor Fabrieken van de Toekomst (FVT) wil Vlaamse bedrijven uit de maakindustrie met herkenbare voorbeelden aanzetten om zelf concrete stappen te zetten om zich te transformeren naar de nieuwe Fabriek van de Toekomst. Goede voorbeelden van ultieme FVT s zijn schaars, maar veel bedrijven blinken wél al uit in deelaspecten. Die voorlopers worden straks vlaggenschepen die andere Vlaamse bedrijven de weg naar succes tonen. Lead plants & lead companies Bewustmaking 1/09/2012 tot 31/08/2014 Agoria Vlaanderen Sirris Sirris Leuven Dhr Bart Verlinden bart.verlinden@sirris.be http://www.madedifferent.be/projecten/ transformatie-projecten Concreet wil dit project via een handvol tussenstappen zo veel mogelijk bedrijven aanzetten om zélf te transformeren naar een Fabriek van de Toekomst: samenleggen van best practices om een tastbaar, herkenbaar en haalbaar totaalbeeld te creëren voor Fabriek van de Toekomst; communicatie van best practices naar een brede doelgroep; bedrijven stimuleren om hun eigen transformatiedoelen concreet en herkenbaar te maken; een framework voor transformatie aanreiken, gebaseerd op praktijkervaringen en op actuele denkkaders rond strategische businessinnovatie; integratie van het framework in de bestaande Sirris-webtool competitor benchmarker om zo de verzamelde inzichten op een hoger niveau te tillen. Op deze manier biedt het transformatieframework ook een meerwaarde voor de vlaggenschepen zelf; begeleiding van bedrijven die zelf aan de slag willen gaan naar intermediairen die hen kunnen helpen bij het implementatietraject van de transformatie die zij beogen. Dit project legt de focus dus niet zozeer op het vernieuwen van de operationele productieomgeving, maar des te meer op het maken van strategische keuzes voor nieuwe technologieën, samenwerkingsverbanden en businessmodellen. 48 best practices opsporen in bedrijven die reeds uitblinken in deelaspecten van de Fabriek van de Toekomst; 36 succesverhalen met onderliggende succesdrivers aanbrengen binnen het transformatienetwerk; 150 bedrijven sensibiliseren over de succesdrivers op diverse fora; 30 bedrijven ondersteunen in de opstart van een eigen concreet transformatietraject; ontwikkeling van een framework voor transformatie en integratie van dat framework in de bestaande Sirris-webtool competitor benchmarker. Bedrijven uit de maakindustrie. Ondernemers uit de maakindustrie krijgen inzicht in de verschillende facetten van de Fabriek van de Toekomst. Bedrijven krijgen ook ideeën en handvaten aangereikt om zelf stappen te zetten in de transformatie naar een FVT. Wie die concrete stappen zet, wordt in contact gebracht met intermediairen voor verdere begeleiding in het transformatietraject. 7

Snelheid als competitief wapen Tot nu toe werd, om het hoofd te bieden aan de concurrentie van de lage loonlanden in de maakindustrie, vooral gefocust op het kostaspect. Dit project focust op een ander wapen: snelheid. Snelheid is een duurzaam concurrentieel wapen in een globale wereld. Een organisatie die sneller kan bedenken, ontwikkelen, produceren en vermarkten, wint de slag om de klant. Dus moet snelheid de dominante drijfveer zijn voor de hele organisatie. Lead companies Werkorganisatie en competentie Ervaringsuitwisseling 15/05/2012 tot 14/05/2014 Agoria Vlaanderen Sirris Sirris Leuven Dhr Johan Jacobs johan.jacobs@sirris.be http://www.madedifferent.be/projecten/ themaprojecten#snelheid Zeker nu producten steeds variabeler, complexer en meer op maat gemaakt worden in kleine reeksen, wegen de reactiesnelheid en de kortst mogelijke doorlooptijd door. Dit alles moet uiteraard gebeuren zonder aan betrouwbaarheid in te boeten. Bedrijven die zo werken, scoren bovendien vaak hoger op vlak van kostenefficiëntie. Veel vernieuwende methodieken, kennis en ondersteunende technologie zijn al beschikbaar, maar ze zijn in Vlaanderen nog maar bij enkelingen doorgedrongen. Met ervaringsuitwisseling zet dit project Vlaamse bedrijven uit de maakindustrie ertoe aan om te transformeren naar Fabrieken van de Toekomst die excelleren qua snelheid en die snelheid benutten als competitief wapen. 200 industriële bedrijven sensibiliseren over de kracht van tijdsgedreven denken als visie; 100 industriële bedrijven stimuleren om transformatietrajecten op te zetten door hen ervaringen te laten uitwisselen met voorlopende bedrijven; 25 kruisbestuivingen realiseren tussen bedrijven die starten met transformeren om de transformatie te versnellen; 20 bedrijven begeleiden naar derden die bedrijven ondersteunen bij het realiseren van de transformatie, waar nodig met inschakeling van het TINA-fonds; 8 tastbare succesverhalen realiseren van bedrijven die een transformatie doormaken. De Vlaamse maakindustrie (een 800-tal productiebedrijven uit de technologische industrie binnen de sectoren Automobiel, Elektrotechniek en ICT, Kunststoffen en Composieten, Mechatronica, Metalen, Materialen en Metaalproducten). Deze doelgroep bestaat voor 95% uit kmo s. Bedrijven verwerven inzicht in de concurrentiële waarde van tijd en snelheid in het productieproces én in het eigen bedrijf. Ondernemers die dit nieuwe inzicht in hun onderneming willen introduceren, worden verder begeleid. 8

Flanders Wind Farm Offshore Wind Testsite Offshore windparken zijn dé duurzame Energiecentrales van de Toekomst. Cruciaal voor de 2020-energiedoelstellingen, maar ook voor de Vlaamse industrie omwille van hun economische potentieel. Dit project wil de offshore windenergie in Vlaanderen helpen uitgroeien tot een mature en concurrentiële energievorm met grote industriële impact. Vlaanderen is goed vertegenwoordigd in de waardeketen van offshore windenergie met een aantal Vlaamse wereldspelers en een brede waaier toeleveranciers met specifieke, kennisgedreven activiteiten in de bouw, ontwikkeling, exploitatie en onderhoud van windparken. Samenwerking in de waardeketen Transformatietraject - Studie 1/06/2012 tot 30/11/2013 Agoria Vlaanderen Sirris, 3E, Stibbe, Rebelgroup Advisory Belgium Agoria Vlaanderen Dhr Freek Couttenier freek.couttenier@agoria.be De sector is vandaag goed voor 3175 directe jobs. Maar het potentieel ligt in 2020 op 13.000 banen, op voorwaarde dat de Vlaamse bedrijven een significant marktaandeel kunnen behouden of verwerven. Daar wil dit project een rol in spelen via de ontwikkeling van een offshore testveld voor windenergie. Dat helpt Vlaamse bedrijven in de sector bij: industriële kennisopbouw om innovatie mogelijk te maken; creatie van referenties die inschattingen van kost en risico mogelijk maken cruciaal om investeerders te overtuigen. De testsite kadert in het bredere Flanders Wind Farm project, dat werd ingediend in het kader van de Staten Generaal voor de Industrie door Agoria samen met het innovatieplatform Generaties. Opmaak van een businessplan voor oprichting van een offshore windturbine testpark. Bedrijven uit de Vlaamse offshore windindustrie, onderwijsinstellingen en kenniscentra. www.owi-lab.be 9

Doorbraken in productietechnologie voor een Vlaamse maakindustrie met toekomst World Class Productiemiddelen is een van de zeven geïdentificeerde transformaties voor de Vlaamse Maakindustrie. Concreet betekent dit de inzet van state-of-the-art en grensverleggende productiemiddelen die onze bedrijven op langere termijn unieke voordelen en een significante vooruitgang geven op gebied van product- en productiekarakteristieken, doorlooptijd, kostenefficiëntie,... Zeker waar proces- en productinnovatie nauw aan elkaar gekoppeld zijn, is een investering in opkomende productietechnologieën cruciaal. Dit studieproject wil de Vlaamse bedrijven uitrusten met specifieke inzichten en visieteksten om die transformatie waar te maken. Het onderzoekt twee fundamentele vragen: KET Studie 1/09/2012 tot 28/02/2014 Agoria Vlaanderen Sirris Sirris Dhr Krist Mielnik krist.mielnik@sirris.be http://www.madedifferent.be/projecten/ themaprojecten#doorbraaktechnologie Wat is de internationale state-of-the-art inzake productietechnologie en hoe oogt de toekomstevolutie van de technologie? Vijf categorieën van productietechnologieën worden onder de loep genomen omwille van hun grote impact op de Vlaamse Maakindustrie: afnemende bewerkingen, opbouwende (additieve) productie, omvormende bewerkingen, assemblage en hybride technologieën. De ontwikkelingsstatus van de onderzochte technologieën wordt beoordeeld aan de hand van Technology Readiness Levels (TRL). Wat zijn de huidige sterktes van onze Vlaamse industrie? De internationale trends zijn vooral belangrijk in het licht van strategische investeringsbeslissingen door onze eigen bedrijven. Om die te nemen is een TRL-score onvoldoende. Elke technologie krijgt daarom ook een Market Readiness Level (MRL-score). Die geeft het valorisatiepotentieel van die technologie voor Vlaanderen weer. Het project is vernieuwend omdat het de stand van de technologieën combineert met hun valorisatiepotentieel voor Vlaanderen. Deze unieke combinatie kan voor de onderzochte technologieën werkelijk de doorbraak betekenen. Sensibilisering van bedrijven uit de maakindustrie over de state-of-the-art via publicaties en een evenement; toekennen van een MRL-score aan relevante technologieën; opstellen van actieplannen voor de invulling van de transformatie World Class Productiemiddelen binnen de Vlaamse Maakindustrie met specifieke aandacht voor Vlaamse investeringsprojecten die dit kunnen ondersteunen (bv TINA); consolidatie van de verschillende actieplannen tot één globaal actieplan World Class Productiemiddelen ; verspreiding van het globale actieplan over de gehele maakindustrie. Kmo s en go s uit maakindustrie. Bedrijven krijgen gedetailleerde technologiekaarten in handen om onderbouwde strategische beslissingen te nemen op vlak van grensverleggende productiemiddelen. Het uiteindelijke actieplan heeft aandacht voor innovatiestimulering en opstartbegeleiding van kmo s (bv in VIS kader). Technologische innovaties en transformaties kunnen zo sneller plaatsvinden. 10.

WATRASIST Waardeketen-transformatie met kunststof/rubber oplossingen voor assistieve technologie-(eind)producten WATRASIST is een studieproject in de sector van de Assistieve Technologie (AT). Die sector draait om technologische hulpmiddelen voor personen die, omwille van hun leeftijd of een handicap, een motorische, zintuiglijke, cognitieve, emotionele of psychische beperking hebben. Het project wil synergieën tot stand brengen met de competenties en functionele voordelen uit de kunststof- en rubberverwerkende nijverheid in Vlaanderen. Open innovatie Samenwerking in de waardeketen Studie 1/09/2012 tot 30/11/2013 Federplast.be Flanders Plastic Vision In-Ham vzw Federplast.be Dhr. Geert Scheys geert.scheys@federplast.be http://www.plasticvision.be/nl/projecten/ detail/watrasist-assistieve-technologie-enkunststofverwerking-hand-in-hand v WATRASIST ia N IB FvT Een voorstudie van Inham vzw identificeerde al een reeks knelpunten in de AT-sector. Die worden in dit project aangepakt vanuit het waardeketen-perspectief van de kunststof- en rubberverwerkende industrie. Die kan competenties en functionele voordelen aanreiken op het vlak van: lichtgewicht materiaal (energiebesparing, gebruiksgemak, ); designflexibiliteit (gebruikersattractiviteit, overlap met mainstream markten, trendy en niet-stigmatiserende oplossingen, ); oppervlaktefunctionaliteiten (antibacterieel, soft-feel oppervlakken, ); smart plastics en plastic electronics: koppeling van materialeninnovatie met elektronica en ICT-ontwikkelingen; vergroening door closed loop concepten zoals transitie naar hernieuwbare grondstoffen, ecodesign en recyclage van materialen. Binnen de kunststof- en rubberverwerkende sector richt de transitie zich vooral naar een verbreding en verdieping van de waardeketen, met het accent op innovatie, co-creatie, verduurzaming en internationalisering. contact tussen beide sectoren vanuit een waardeketencreatie- en transformatieperspectief; verhoging van de kennis van elkaars mogelijkheden, noden, trends en evoluties; identificatie en initiële coaching van een tiental concrete partnering cases; opmaak van lessons learned evaluatie en een breed gecommuniceerd actieplan naar bredere samenwerking; aanzet tot creatie en exploitatie van internationale partnerings- en waardeketenkansen. Bedrijven uit de AT-sector. Bedrijven uit de AT-sector krijgen een breed netwerk en een beter inzicht in innovatieve materiaaltechnologieën aangereikt. De kunststof- en rubberverwerkende bedrijven krijgen toegang tot nieuwe markten met een innovatief karakter, een sterk groeiperspectief en een hogere toegevoegde waarde dan de meer traditionele kunststoftoepassingen in verpakking, bouw en automobiel. 11

7 sleuteltransformaties voor de maakindustrie van morgen Onze Vlaamse industrie omtoveren in een maakindustrie van de toekomst vraagt grondige veranderingen. Agoria identificeerde samen met een reeks toonaangevende bedrijven zeven sleuteltransformaties: world class productiemiddelen, simultane product- en productieontwikkeling, digitale fabriek, human centered productie, genetwerkte fabriek, eco-productie en slimme productie. Die sleuteltransformaties waarmaken in de praktijk, is echter niet evident: Lead plants & lead companies Roadmapping Samenwerking in de waardeketen Bedrijfsbenadering 1/09/2012 tot 31/08/2015 Agoria Vlaanderen Sirris; Flanders Synergy Universiteit Antwerpen Sirris Dhr Ludwig Prinsen ludwig.prinsen@sirris.be http://www.madedifferent.be/projecten/ transformatie-projecten#transformaties Veranderingen in individuele bedrijven zijn onvoldoende. De gehele waardeketen moet veranderen. Abstracte transformaties moeten omgezet worden in concrete businessplannen. Echte transformatie impliceert een totaalaanpak van de magische driehoek : veranderingen in technologie, bedrijfsorganisatie én arbeidsorganisatie. Om die hindernissen te overwinnen, lanceert het project de aanpak collectief transformeren. Die werkwijze helpt bedrijven om in twee stappen samen de hele waardeketen te veranderen: Stap één is een bedrijfsscan. Die legt de kloof bloot tussen de huidige situatie en de Fabriek van de Toekomst. Die scan is cruciaal op bedrijfsniveau én op niveau van de hele waardeketen. Stap twee is een collectieve aanpak via bootcamps, een ondernemersclub en een interactief ervaringsplatform. Daar kunnen bedrijven van elkaar leren en elkaar inspireren om versneld en succesvol te transformeren. Het project is een samenwerking tussen Agoria, Sirris, Flanders Synergy en Universiteit Antwerpen. Deze samenwerking maakt het mogelijk om bedrijven te ondersteunen met een totaalaanpak (technologie, bedrijfsorganisatie, arbeidsorganisatie) voor de transformatie. 40 bedrijven voorzien van een Strategisch Transformatie Plan; 20 bedrijven daadwerkelijk transformeren tot topondernemingen of lead plants binnen de maakindustrie. Bedrijven uit de maakindustrie (kmo en go). De zeven transformaties geven bedrijven in de maakindustrie een nieuw denkkader. Dat doet hen op een andere manier kijken naar hun eigen processen én naar de toekomst. Bedrijven worden individueel ondersteund bij het opstellen van hun Strategisch Transformatie Plan (STeP). Daarin staan concrete acties om te evolueren naar een échte Fabriek van de Toekomst. 12

De FACtory De FACtory is een open innovatieplatform voor bedrijven in de gevelbouw en de gevelbekleding. In de FACtory moet een wisselwerking ontstaan tussen de hoogtechnologische industrie, de verwerkende industrie en de voorschrijvers, om zo proactief vernieuwingen te stimuleren en de sector te wapenen voor de toekomst. De Vlaamse gevelconstructeur moet het vandaag afleggen tegen buitenlandse concurrentie op vlak van innovatievermogen. De noodzakelijke inhaalbeweging kan alleen gemaakt worden door de handen in elkaar te slaan, en gezamenlijk naar oplossingen te zoeken en die te implementeren. Die aanpak zal de concurrentiepositie van de Vlaamse bedrijven in de sector versterken en de tewerkstelling vrijwaren. Open innovatie Samenwerking in de waardeketen Bedrijfsbenadering 14/09/2012 tot 14/09/2015 Federatie Aluminium Constructeurs Clusta vzw Clusta vzw dhr Johan Dedeene johan.dedeene@clusa.be De belangrijkste vragen die vandaag over de bedrijfsgrenzen heen behandeld worden in de FACtory, zijn onder andere: Hoe kunnen energieprestaties van gevels berekend worden? Hoe kunnen levende gevels samengesteld worden? Hoe kunnen we duurzaam omgaan met materialen in de gevelbouw? De antwoorden op die vragen moeten straks leiden tot universele richtlijnen die dienen als referentie voor voorschrijvers en controleorganismen, en als maatstaf voor gevelbouwers. In een later stadium zullen de richtlijnen ook nuttig zijn voor de brede doelgroep van bouwbedrijven en de verandabouw. Zodra innovaties uit de industriële gevelbouw overgenomen worden door de particuliere bouwmarkt, is disseminatie naar die markt mogelijk. opstellen van richtlijnen voor het gebruik van innovatieve toepassingen in de industriële gevelbouw; disseminatie van de richtlijnen naar de particuliere bouwmarkt. Gevelbouwers (voornamelijk kmo s). Het project richt zich naar de industriële gevelbouwers. Het wil hen richtlijnen aanbieden om innovatieve toepassingen in de gevelbouw te gebruiken. the tory 13

i-made i-made wil een regionaal netwerk opzetten voor meervoudige nicheproductie. In zo n netwerk worden rapid manufacturing technologie en gedeelde infrastructuur flexibel ingezet voor lokale productie op maat en snelle, veelvuldige productie van kleine volumes. Lead plants & lead companies Nieuwe businessmodellen Open innovatie Bedrijfsbenadering 3/09/2012 tot 02/09/2014 Plan C; Colruyt Group; D&C Services; Ecover; Flanders InShape; Howest Industrial Design Center; Komosie; KULeuven MRC; KULeuven Incentim Fablab; Materialise; Melotte; Ovam; Pars Pro Toto; Philips Innovative Applications; Helbig/Ervo-Projects; Royal Haskoning; Sirris; Sustenuto; Telenet; Vito Plan C Dhr Jan Leyssens jan@plan-c.eu Zo n netwerk kan snel, flexibel én op een duurzame manier inspelen op lokale vragen van consumenten (massa-customisatie) en maatschappelijke trends. Bovendien maakt het de snelle opstart en opschaling van activiteiten in de maakindustrie mogelijk. Voor de realisatie van het netwerk is i-made opgebouwd uit drie modules: Ontwikkeling van een innovatief businessmodel voor twee lead plants in de sector interieurinrichtingen en de sector van de highendconsumer electronics. Organisatie van workshops rond de drie strategische pijlers van het project: slim delen van infrastructuur, duurzaam materialenbeheer en nieuwe longtail businessmodellen. Samenbrengen van leerlessen en opgedane kennis uit de workshops in een operationeel plan voor de ontwikkeling van i-made in Vlaanderen. Het project is in handen van Plan C. Ontwikkeling van een innovatief businessmodel voor twee lead plants in de sector interieurinrichtingen en de sector van de highendconsumer electronics. Opschaling van leerlessen uit de twee cases naar de respectievelijke sectoren. Uitwerking van een operationeel plan voor een regionaal en sociaal verankerd open productiemodel voor Vlaanderen. Bedrijven in de interieurinrichting en elektronica. Bedrijven worden uitgenodigd om vanaf de tweede module deel te nemen aan de leerlessen en de opschaling. Zo kan i-made een katalysator zijn voor nieuwe samenwerkingsverbanden. In de sectoren interieurinrichting en elektronica zorgt i-made bovendien voor structurele kennisuitwisseling. http://imade.be/ 14

OMC-OPC De vzw OMC wil nieuwe productieconcepten uittekenen én ingang doen vinden in de Vlaamse bedrijven. In dit project wordt vooral ingezet op inspiratie, motivatie en overtuiging van de ondernemingen. Nieuwe businessmodellen Open innovatie Roadmapping Samenwerking in de waardeketen Slimme specialisatie Spin offs & spin outs Bedrijfsbenadering 01/10/2012 tot 30/09/2015 Open Manufacturing Campus (OMC) SPK OMC vzw Dhr Marc Corthout Marc.corthout@openmanufacturingcampus.com http://www.openmanufacturingcampus. com/nl/docs/toelichtingomcopcdossier.pdf Het opzoeken, identificeren en creëren van nieuwe mogelijkheden en kansen op vlak van productie is een actief proces. Opportuniteiten moeten daadwerkelijk gecreëerd worden en dat kan op verschillende manieren. In een eerste fase van het project worden technische evoluties en marktmogelijkheden op nationaal en internationaal vlak in kaart gebracht. Op basis van die opgedane kennis starten daarna een reeks concrete initiatieven: directe uitwerking van productieconcepten uit onverwachte combinaties van technologieën en competenties uit totaal verschillende sectoren; ontwikkeling van twee clusterinitiatieven: één top-down en één bottom-up; versnelling van industriële productie vanuit onderzoeks- en kennisinstellingen (spin-offs); ontwikkeling van gemeenschappelijke productie-infrastructuur. Voor al deze concepten en initiatieven wordt nagegaan of ze duurzaam zijn. Ecodesign vormt een inherent deel van het ontwikkelproces. Meer nog: duurzaamheid zal een driver zijn in het zoeken naar nieuwe productieconcepten. uitwerken van twee best practices rond open productieconcepten; ontwikkeling van vier nieuwe open productieconcepten; realiseren van één nieuw open productieconcept (via indienen TINA-dossier). Bedrijven en kenniscentra. De weg tussen technologie en verkoopbaar product wordt verkort voor bedrijven, en voorzien van professionele begeleiding. OPC s brengen verder verschillende competenties samen die nodig zijn om nieuwe productiesystemen en producten te realiseren. Zo valoriseren ze de ingebrachte kennis en vormen ze een nieuwe markt voor engineeringsbedrijven, systeembouwers en Original Equipment Manufacturers (OEM s). In de specifieke transitietrajecten worden ook nieuwe markten gecreëerd die worden ingevuld met de output van de OPC s. 15

KATALICT Katalysator ter ondersteuning van transformaties van de software-intensieve product bouwers in Vlaanderen Software en ICT zijn een belangrijk speerpunt voor innovatie in veel industriële sectoren en dienstensectoren. Vlaanderen telt meer dan 1100 software-intensieve productbouwers. Dit project wil die bedrijven helpen bij de keuze van juiste software productdevelopmenttechnologieën voor hun innovatieve projecten. Een juiste ontwerpmethodiek en ontwerpmethodologie zijn van levensbelang voor deze bedrijven omwille van twee redenen: KET Bewustmaking 01/03/2013 tot 31/08/2015 Agoria Vlaanderen Sirris Agoria Vlaanderen Mevr Ingrid Reynaert Ingrid.reynaert@agoria.be www.katalict.be Specifieke productiedynamiek: softwarebouwers kennen een productieproces dat niet strikt gescheiden is van het ontwerp. Dat is anders in andere sectoren. Constante en snelle transformaties: de markt en de technologie veranderen snel en softwarebouwers moeten daar accuraat op reageren. KATALICT biedt een unieke oplossing. Aan de hand van een bewezen methodologie, gecombineerd met diepgaande kennis van de sleuteltechnologieën in kwestie én van de markt, zal twintig procent van de doelgroep op twee jaar getransformeerd worden. In die transformatie speelt ook het online adviseringsplatform voor de sector een belangrijke rol. Ook individuele begeleiding en persoonlijke coaching zijn onmisbaar in dat traject. Softwarebouwers helpen bij hun keuze voor softwaredevelopmenttechnologieën en bij de implementatie ervan in hun bedrijfscontext. Bedrijven uit de maakindustrie, in het bijzonder de softwarebouwers. Zestig Vlaamse software-intensieve productbouwers krijgen individuele begeleiding en tweehonderd sectorbedrijven ondergaan in de scope van het KATALICT netwerk een transformatie. Alle deelnemende bedrijven hebben achteraf ook een beter inzicht in hun problematiek op de twee assen: de levenscyclusfase en het ontwikkelingsmodel. Zo kunnen ze een significante vooruitgang maken qua groei, maturiteit en potentieel. 16

Netshape van metalen producten als sleuteltechnologie voor massacustomisatie Massacustomisatie betekent de creatie van individuele producten voor een prijs die niet meer dan vijftien procent hoger ligt dan die van een massaproduct. Dergelijke customisatie heeft een groot marktpotentieel (ruim tien procent) zeker in Vlaanderen, waar productieseries veelvuldig maar klein zijn. KET Roadmapping Samenwerking in de waardeketen Slimme specialisatie Bedrijfsbenadering 01/03/2013 tot 29/02/2016 Sirris Agoria Vlaanderen Sirris Dhr Benjamin Denayer benjamin.denayer@sirris.be http://www.madedifferent.be/projecten/ themaprojecten#netshape De switch van massaproductie naar massapersonalisatie is niet evident. Customisatie vraagt vandaag doorgaans maatwerk. En dat is traag en duur. Toekomstige productieketens moeten flexibel zijn, maar toch robuust. Ze moeten snel produceren, en een evenwicht vinden tussen waardeverhoging door customisatie en kostenbesparing door commonalisatie in de productie. Netshape is een cruciale technologie in die switch. Daarbij wordt een product in één stap helemaal vervaardigd met geen of heel beperkte nabewerking. Dit project richt zich op twee netshape-technologieën die relevant zijn voor de transformatie van waardeketens en productieapparaten in Vlaanderen: de opstart van powder consolidation processes (MIM/PIM); de integratie van additive manufacturing (EBM/SLM/3D print/laser Cladding) met conventionele productieprocessen. De individuele en collectieve bedrijfsbenadering in het project ruimt barrières op voor de integratie van deze technologieën in traditionele productiesystemen. Het creëert een toekomstvisie, brengt de nodige kennis bij, overwint de risicoaversie en ondersteunt clustervorming. Ondernemers die mee transformeren, zullen beter kunnen inspelen op de trend van massacustomisatie en duurzaam produceren. Zo kunnen ze met een assortiment van gecustomiseerde producten creatief inspelen op nieuwe markten of hun waardeketens herconfigureren. opmaak van een visierapport over de integratie van netshape-technologieën in traditionele productiebedrijven; actieplan bij een tiental bedrijven en clusters om netshape-sleuteltechnologieën te integreren in hun productie- en productontwikkeling. Bedrijven uit de maakindustrie die producten en componenten ontwerpen en produceren (vooral metaalverwerking, automobiel, machinebouw, automatisering, elektrotechniek, bouwproducten, ). Daarnaast ook bedrijven die loonspuitgietwerk verzorgen en nog geen ervaring hebben met MIM/PIM. Geïnteresseerde bedrijven kunnen hun kennis verhogen met bedrijfsbezoeken en masterclasses. Wie het diepgaande traject volgt, krijgt ook individuele bedrijfsbegeleiding bij het integreren van netshape-sleuteltechnologieën in zijn specifieke omgeving. 17

i-suport Sustainable Port(s) through Innovative Repair Technologies De Vlaamse scheepvaartsector heeft nood aan een technologie-injectie om zijn competitiviteit en milieuperformantie te verhogen. Dat blijkt uit twee eerdere initiatieven: een eco-efficiëntiescan bij tien bedrijven in 2011, en een strategische studie met betrekking tot de droogdokoperaties in de haven van Antwerpen. Een bezoek van tien kmo s uit de sector aan het LaserCentrumVlaanderen toonde dat er wel degelijk economische én ecologische alternatieven bestaan voor de huidige milieubelastende technologieën. Ze blijken alleen onhaalbaar voor individuele bedrijven. KET Gerichte bedrijfsbenadering 01/3/2013 tem 28/02/2016 VITO; ABC Diesel; AMW Industrie; AWN (Algemeen Werkhuis Noord); Balliu; Bartholomeeussen; BASF; Carron Marine; Fabricom; Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen; IDP Shipyard; Maintenance Partners; MAN Diesel; Mitraco; REM B; Sirris; Werkhuizen Frans Stevens VITO Mevr Carine Van Hove carine.vanhove@vito.be www.i-suport.be Twee technologiegroepen zijn met name interessant voor onze Vlaamse bedrijven: laserherstellassen, lasercladden en laserreinigen van onderdelen in de haven- en scheepsvaart (assen, swivels, rotors, plunjers, draaikegelventiel, veiligheidskleppen, ) ; complementaire technologieën zoals omvormingstechnologieën, herstellassen zonder laser, additief produceren van kleine vervangingsonderdelen,... Dit project wil deze moderne technologieën in de sector injecteren door het zetten van twee concrete stappen: Veertien Vlaamse bedrijven kunnen eigen stukken opgeven voor bewerking met lasertechnologie. Ze kunnen deze bewerkingen mee volgen en de resultaten voor hun bedrijf evalueren. Daarna volgt een verspreiding van de resultaten naar andere sectoren. Het project ontwikkelt ook een business case en haalbaarheidsstudie voor een geclusterd concept. Zo n collectieve benadering binnen de scheepsherstelsector heeft immers meer kans op slagen en laat toe om de transformatie stapsgewijs en samen door te voeren. veertien bedrijven van nabij laten kennismaken met de sleuteltechnologieën; disseminatie naar meer bedrijven, ook uit andere sectoren; business-case en haalbaarheidsstudie opmaken voor een (fysiek of virtueel) geclusterd concept. Bedrijven (kmo en go) uit de maakindustrie, haven- en scheepsgebonden industrie. Veertien bedrijven nemen rechtstreeks deel aan het project en zien hun stukken hersteld met nieuwe technologieën. Via twee disseminatie-events komen de geleerde lessen ook terecht bij andere bedrijven en andere sectoren. De ontwikkelde ecotechnologietool laat bedrijven achteraf toe om de toepasbaarheid van de sleuteltechnologieën in te schatten voor hun eigen activiteit. De haalbaarheidsstudie rond het shared infrastructure concept kan aanleiding geven tot concrete investeringen bij bestaande en nieuwe ondernemingen. 18

InnEEPlas Innovatieve speerpunttechnologieën voor Energie-Effectiviteit & Efficiëntie in het kunststofverwerkingsproces InnEEPlas wil een handvol speerpunttechnologieën rond koeling en restwarmterecuperatie bij het kunststofverwerkingsproces beter bekend maken en ingang doen vinden bij de Vlaamse kunststofverwerkende sector. Die sector telt in Vlaanderen bijna 450 bedrijven, vooral kmo s, die werken in een uiterst competitieve internationale omgeving. De kost van energie bij de productie van kunststoffen bedraagt 5 à 10 procent. Daarop ingrijpen kan de sector dus een belangrijke impuls bieden. Bovendien wil Vlaanderen ook de Europese sectorafspraken over energiebesparingen (EUPlasVoltage) halen in 2020. KET Bedrijfsbenadering 01/03/2013 tot 29/02/2016 Flanders Plastic Vision Federplast.be, Sirris Flanders Plastic Vision Dhr Jan Sijnave Jan.Sijnave@plasticvision.be InnEEPlas zet resoluut in op energiebesparing in het kunststofverwerkingsproces zelf. Daarin is vooral bij de kleine ondernemingen nog veel marge. Het project wil twee drempels overwinnen: De meeste technologieën en speerpunten bestaan, maar zijn onvoldoende gekend bij onze Vlaamse bedrijven. Dit project komt daaraan tegemoet met brede promotie, demonstratoren, collectieve ervaringsuitwisseling en bedrijfsindividuele begeleiding en coaching. Goede resultaten vereisen samenwerking tussen energie-experts en specialisten van het kunststofverwerkingsproces. Ook daar zet dit project op in. informatie/disseminatie van internationale good practices; demonstratie van energie-speerpunttechnologieën; collectieve ervaringsuitwisseling; bedrijfsspecifieke begeleiding. Kmo s uit de maakindustrie, in het bijzonder de kunstofverwerkers. Ondernemingen krijgen coaching op maat over energiebesparing op korte termijn en energiebeleid en energieplanning op lange termijn. De ervaringsuitwisseling met peer-bedrijven zorgt voor verdere kennisopbouw. www.inneeplas.be 19

Change2Micro De Vlaamse kunststofverwerkende sector heeft nog geen transitie gemaakt naar microverwerking van kunststoffen tot kleinere, nauwkeurigere en waardevollere producten. Denk vooral aan eindtoepassingen in de micro-electronica, de biomedische industrie, de microfluidics, de fotonica,... Daar wil dit project een doorbraak realiseren. KET Samenwerking in de waardeketen Nieuwe businessmodellen Bedrijfsbenadering 01/03/2013 tem 29/02/2016 Flanders Plastic Vision Sirris SMALL lab, VUB, UGent Flanders Plastic Vision Dhr Jan Sijnave Jan.Sijnave@plasticvision.be www.change2micro.be Change2Micro bouwt voort op de toekomstverkenning Microverwerking van kunststoffen in Vlaanderen uit 2012. Die verkenning leerde dat er wel degelijk genoeg interessante markten voor microverwerking van kunststoffen toegankelijk zijn vanuit Vlaanderen. En ook dat een kmo-kunststoflandschap mits adequate partnering daarin een rol kan spelen. Change2Micro wil via goed gekozen business cases en een bootcamp de volgende stappen zetten: vergemakkelijken van de toegang van Vlaamse kunststofverwerkers tot Original Equipment Manufacturers (OEM s), Hogescholen en Universiteiten; de mogelijkheden van de Vlaamse kunststofverwerkers bekend maken aan OEM s om hen te stimuleren hier te blijven voor de productie van micro-onderdelen; de link tussen onderzoekers en kmo s als afnemers versterken; coachen van kmo s bij de opmaak van een nieuw businessmodel, het sluiten van partnerships, de opbouw van competenties,... detecteren en communiceren van Vlaamse succesverhalen die fungeren als versneller voor andere bedrijven in de sector. creatie van nieuwe high value waardeketens (fotonica, microfluïdica, micro-electronica,...) en innovatie-opportuniteiten voor microverwerking van kunststoffen in Vlaanderen; transitie naar microverwerking initiëren voor een aantal kmo s; creatie van lead examples en verdere sensibilisering van de betrokken spelers. Kunststofverwerkers en kenniscentra. Bedrijven genieten van gestructureerde netwerking, technologische ondersteuning en businessmodel coaching. Een handvol nieuwe businesscases worden onder begeleiding ook echt gerealiseerd. 20