BESTE LEZER, Deze laatste Nieuwsflits geeft een update van de ontwikkelingen binnen het Programma Vernieuwing Toezicht (VT) voor de domeinen Chemie & Afval. Wilt u reageren op een onderwerp in de Nieuwsflits, wendt u dan tot de aangegeven contactpersoon of de in het colofon genoemde personen. WETSWIJZIGNG ART. 17 WM MELDINGEN ONGEWONE VOORVALLEN In oktober heeft de Tweede Kamer verslag uitgebracht over de wetswijziging artikel 17 Wet milieubeheer (meldingen ongewone voorvallen). Deze wetswijziging is positief ontvangen. Staatssecretaris Atsma heeft de antwoorden op de schriftelijke vragen eind november aan de Tweede Kamer gestuurd. Als volgende stap zal een mondelinge behandeling plaatsvinden. De Tweede Kamer plant dat zelf in. Daarna volgt de behandeling in de Eerste Kamer (ook eerst schriftelijk en vervolgens mondeling). Inwerkingtreding wordt nu verwacht op 1juli 2011 (was beoogd op januari 2011). Informatie: Gaby Schäfer en Maurice Stijfs (gaby.schafer@minvrom.nl en mstijfs@brabant.nl ) DOMEIN OVERIGE CHEMIE ANTWOORD VOOR BEDRIJVEN Op de uitgezette vragenlijst bij brancheorganisaties (betrokken bij toezichtlast-meting in 2008) zijn reacties ontvangen. Daaruit bleek dat er vooral behoefde is aan tijdige en klantvriendelijke communicatie over wet- en regelgeving vanuit de overheid. De website van Antwoord voor bedrijven is daarom nog eens goed onder de loep genomen. De huidige site www.antwoordvoorbedrijven.nl is de afgelopen jaren enorm uitgebreid en zou volgens Antwoord voor bedrijven in principe in zijn huidige vorm aan de wensen van de bedrijven moeten kunnen voldoen. Antwoord voor bedrijven valt onder verantwoordelijkheid van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en werkt nauw samen met de hele Nederlandse overheid, zoals ministeries, gemeenten, provincies en waterschappen. Antwoord voor bedrijven bevat de links naar de websites van de overheden. Antwoord voor bedrijven kan op verzoek van branches bekijken of branchespecifieke informatie toegevoegd kan worden aan de site. De brancheorganisaties zijn gewezen op de mogelijkheden van informatieverstrekking via Antwoord voor bedrijven en zijn verzocht hun leden te wijzen op deze informatiebron. De Inspectieraad zal worden geïnformeerd over de ontwikkelingen binnen het domein overige chemie waarbij zal worden aangegeven dat: het verbetervoorstel deskundigheid van de gemeentelijke toezichthouder wordt meegenomen in de ontwikkellijn van de RUD s (kwaliteitscriteria); er volgens de branches geen extra informatievoorziening nodig is en dat de website Antwoord voor bedrijven voorziet in de communicatie vanuit de overheid over wet- en regelgeving. Informatie: Gaby Schäfer (gaby.schafer@minvrom.nl) 1
LEZERSENQUÊTE Bij Nieuwsflits no. 5 was een beknopte lezersenquête gevoegd met de vraag die ingevuld te retourneren. In totaal zijn 4 reacties ontvangen (1 x rijk, 2 x provincie en 1 x DCMR; allen toezicht). De respondenten reageerden positief op de inhoud van de Nieuwsflits (niet wijzigen), hoewel meer directe koppelingen naar relevante informatie op prijs worden gesteld. De geboden mogelijkheid om contact op te nemen met inhoudelijk betrokken personen wordt niet gebruikt terwijl over de inhoud niet of nauwelijks met anderen wordt gecommuniceerd. Andere bronnen van informatie over Vernieuwing Toezicht die genoemd worden zijn Inspectieloket.nl, Vergadernet van IPO en directe contacten met collega s. Samenvattend wordt de Nieuwsflits in huidige vorm gewaardeerd door de goede en bondige berichten. Informatie: Peter van der Linden (peter.vanderlinden@minvrom.nl) BEDRIJVENDAG DCMR Maandagmiddag 29 november 2010 verzorgde de DCMR Milieudienst Rijnmond samen met andere overheden een voorlichtingsbijeenkomst over de vernieuwing van het toezicht richting de industriële bedrijven uit de provincie Zuid-Holland, voornamelijk uit het Rijnmondgebied. Met name de redenen van deze vernieuwing kwamen daarbij aan de orde, nl. lastenverlichting aan bedrijfs- en overheidskant. Duidelijk bleek dat noch het bedrijfsleven noch de overheid zich al 'verlicht' voelt. Er is dus nog veel werk aan de winkel. Het bedrijfsleven en de overheden moeten daarom een samenwerking aangaan. De afgestemde inspectie en systeemgericht toezicht zijn de speerpunten van deze samenwerking. Deze middag was een mooie start. Het complete verslag vindt u op www.dcmr.nl onder nieuws. Informatie: Meryam Twisk (beleidsmedewerker DCMR, 010 246 80 27) of Robert Mout (programmamanager Brzo DCMR, 010 246 84 39). 2 VT-TROFEE 2010 De maatschappij is volop in beweging. Daarom moeten ook de instituties meebewegen. Dit geldt met name voor de politiek en de overheid, maar ook voor bedrijven en zelfs de rechterlijke macht. En dus ook voor de toezichthouders. Is hard ingrijpen altijd een garantie dat een slechte nalever verandert in een goede en hoe kunnen toezichthouders er voor zorgen dat goede nalevers de regels blijven respecteren? Het bestaande toezicht wordt geïnnoveerd en gerenoveerd. Sommige oude vormen worden afgedankt en nieuwe vormen van toezicht worden geïntroduceerd. Waar veel organisaties en personen nadenken over vernieuwing van het toezicht zullen ook veel wielen worden uitgevonden. Sommigen blijken slechts toepasbaar te zijn binnen de organisatie of het onderdeel waar ze zijn bedacht. Andere initiatieven hebben op korte termijn succes, maar dat beklijft niet. Andere initiatieven zijn ook op langere termijn succesvol en ook heel goed breder toepasbaar. Dat zijn de krachtige innovaties die de Inspectieraad, de initiatiefnemer van de trofee Vernieuwing Toezicht, graag een podium gunt. Het oogmerk daarvan is: andere inspecties en inspecteurs te inspireren en te stimuleren, waardoor nieuwe ideeën, concepten en werkwijzen ook elders toegepast zullen worden. En ook om de maatschappij te laten zien dat de wereld van het toezicht zich bewust is van de veranderende eisen. Op 11 november jl. werd tijdens het congres Mythes in Toezicht en Beleid de VT-trofee uitgereikt aan de provincie Noord Brabant voor het project Systeemgericht toezicht. Het huidige toezicht (outputgericht) doet geen recht aan de inspanningen die bedrijven leveren. Bovendien krijgen toezichthouders steeds meer taken, minder euro s en wijzigingen in personeelsbestanden (demografie). Een tekortkoming van outputgericht toezicht is dat het slechts een momentopname is. Bij het Brabantse project Systeemgericht Toezicht is het uitgangspunt het geven van vertrouwen aan bedrijven waar dat kan. In het project is gedefinieerd wat vertrouwen is en dat is vertaald naar vier niveaus van zogenaamde nalevingscompetentie. Bij die niveaus
behoren vastgestelde niveaus van toezicht. Met systeemgericht toezicht zorgt het bedrijf er voor dat zij de naleving van wet- en regelgeving gaat borgen. Systeemgericht toezicht biedt een mooie kans om daadwerkelijk over te stappen naar integraal toezicht. De jury beoordeelde de gekozen aanpak elegant en zorgvuldig uitgewerkt. Het is lastenverminderend want het sluit aan op de systemen van de bedrijven. Bedrijven moeten zich kwalificeren voordat ze tot deze aanpak worden toegelaten. Het project is een moderne vorm van toezichtuitoefening die helemaal past binnen de huidige tijdgeest. De jury bestond uit: Prof. dr. Heinrich Winter (hoogleraar Toezicht, Faculteit Rechtsgeleerdheid, Rijksuniversiteit Groningen, voorzitter), Ing. Bianca van Lunteren (teamleider bij de nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit en winnares van de VT-Trofee 2009), Mr. Mirjam Prinsen (adviseur Handhaven als Professie CCV) en Jan de Jong M.Eng. (Inspecteur-Generaal van Staatstoezicht op de Mijnen). Informatie: www.brabant.nl/systeemtoezicht. WORKSHOP SYSTEEMGERICHT TOEZICHT VOOR MANAGERS Het huidige toezicht (outputgericht) doet geen recht aan de inspanning die bedrijven leveren. Met systeemgericht toezicht zorgt het bedrijf er voor dat zij de naleving van wet- en regelgeving gaat borgen. Systeemgericht toezicht biedt een mooie kans om daadwerkelijk over te stappen naar integraal toezicht. De stappen die op andere velden gezet worden bij de samenwerking in Zuid-Nederland worden ook gezet bij systeemgericht toezicht. Zo is er bijvoorbeeld samenwerking bij vestigingen van Van Gansewinkel in Brabant en Limburg (concernbenadering waarbij toezichthouders meelopen in een andere provincie). Ook stemmen Noord-Brabant, Zeeland en Limburg hun werkmethoden onderling af, wordt onderling informatie uitgewisseld en ondersteunen zij elkaar bij presentaties. In het kader van het project systeemgericht toezicht van de Provincie Noord-Brabant worden met de deelnemende bedrijven werkafspraken gemaakt. Het is niet ondenkbaar dat zich in de toekomst bij de 3 deelnemende bedrijven incidenten zullen voordoen die in deze categorie van de werkafspraken vallen en in de publiciteit kunnen komen. Hierdoor kunnen de gemaakte werkafspraken onder druk komen te staan. Om de houdbaarheid van de werkafspraken in dergelijke situaties te verkennen heeft de Provincie Noord-Brabant adviesbureau Next Step Management verzocht een workshop te organiseren voor de drie zuidelijke provincies. Het doel van de workshop was door bespreking van twee casussen antwoord te verkrijgen op de vraag: Hoe dient de provincie te handelen als we werkafspraken op het gebied van systeemgericht toezicht zijn gemaakt en er een calamiteit of incident bij het betreffende bedrijf optreedt? De deelnemers kregen een rol als deelnemer crisisteam, observator of informatiebron. Enkele conclusies uit de workshop: - In een situatie waarin sprake is van overtreding, wordt vooral door het toezichthoudende orgaan energie gestoken in het verzamelen van informatie over de gebeurtenis. Er wordt daarbij weinig aandacht getoond voor het eerdere traject dat met het bedrijf is doorlopen om te komen tot de conclusie dat het bedrijf een goed intern beheersingssysteem heeft. - Het is van groot belang dat er voor systeemgericht toezicht breed draagvlak bestaat bij in ieder geval het management van overheid en bedrijf. - Probeer in een situatie van overtreding of calamiteit een professionele neutrale toon te behouden. De neiging tot het maken van wantrouwende of zelfs verdachtmakende opmerkingen kan snel de kop opsteken en de communicatie vertroebelen De workshop werd als zeer nuttig ervaren en kan voor andere provincies eveneens zeer nuttig zijn. Informatie: Paul Meerman (provincie Noord Brabant, pmeerman@brabant.nl) of Martin de Bree (info@nextstepmanagement.nl). SYSTEEMGERICHT TOEZICHT EUROPA-BREED? De Provincie Noord Brabant heeft bij IMPEL (the European Union Network for the Implementation and Enforcement of Environmental Law) een projectvoorstel
ingediend om te onderzoeken hoe systeemgericht toezicht in andere landen van de EU plaatsvindt. Het projectvoorstel is behandeld in de algemene vergadering van IMPEL van 18 november jl.. De aanwezige EU landen, kandidaat landen, de EUcommissie, OECD, ENAP en REPIN hebben het voorstel breed omarmd en budget beschikbaar gesteld. De EU-commissie is zeer te spreken over het project. De vertegenwoordiger hiervan gaf aan dat als het project in 2011 succesvol verloopt de nu nog bescheiden opzet in de volgende jaren flink zou moeten worden opgeschaald. In de werkgroep die zich gaat bezig houden met het onderzoek nemen naast de provincie Noord Brabant o.m. vertegenwoordigers uit Duitsland, Engeland, Schotland, Italië en Noorwegen deel. De EG-commissie is zeer geïnteresseerd en zal het project nauw volgen. Het project voorziet in een schriftelijke enquête onder de EU-landen en locatiebezoeken bij landen die goede voorbeelden hebben. Bij het project zal samen opgetrokken worden met het internationale bedrijfsleven (2 of 3 multinationals). Ook de SCCM en IPO zullen in het onderzoek betrokken worden. Resultaten van het onderzoek en de bezoeken worden in een internationale workshop (mei /juni 2011) behandeld. Informatie: Paul Meerman (projectleider Systeemgericht toezicht provincie Noord Brabant, pmeerman@brabant.nl) of Han de Haas (regisseur Handhaving provincie Noord Brabant, jmdhaas@brabant.nl) ITS A LONG WAY TO TIPPERARY SYSTEEMGERICHT TOEZICHT EN TRANSPARANTIE PARADOX (GESPREKKEN MET HET OM) Op 11 oktober jl. hebben Kees Boekel en Marinus Jordaan systeemgericht toezicht toegelicht bij de Handhavingseenheid Milieu Noordoost van het OM in Zwolle. Daarbij waren alle provinciale projectleiders van de pilots systeemgericht toezicht uit Groningen, Overijssel, Drenthe en Friesland aanwezig. De informatiebijeenkomst bleek erg nuttig omdat er nog steeds veel verschillende en niet altijd juiste beelden bestaan over wat systeemgericht toezicht wel en vooral niet is. Er zijn afspraken gemaakt tussen de projectleiders en de officieren in hun regio. In het periodieke milieuoverleg dat tussen iedere provincie en het OM plaats vindt, komt het onderwerp systeemtoezicht op de agenda. De bedrijven waar systeemgericht toezicht toegepast wordt (of gaat worden) zullen daarin expliciet worden besproken, waarbij het vooral gaat om: het uitwisselen van beelden en ervaringen vanuit bestuursrecht en strafrecht over dat bedrijf (mede in het licht van de geschiktheid voor systeemtoezicht); het communiceren over het resultaat van het toezicht en naleefgedrag, met name ook wat betreft concrete gevallen van niet-naleving (overtredingen, aard en ernst), hoe het bedrijf hiermee is omgegaan en hoe dan wel/niet handhavend is opgetreden (op basis van het afsprakendocument). Vanuit het programma Vernieuwing Toezicht zal samen met het landelijk FP/OM nader worden overlegd om te komen tot een (model voor een) landelijke sanctiestrategie. In navolging van het laatste actiepunt zijn Kees en Marinus op 6 december jl. in Den Haag bij het landelijk FP/OM gaan uitleggen wat vernieuwing toezicht en systeemgericht toezicht wel en niet is. Ook hier weer veel onbekendheid. Tijdens het overleg is gewezen op de handhavingstrategie die in Zuid Holland is aangenomen en ook andere voorbeelden in het land waar provincies met hun beleid inspelen op systeemgericht toezicht. Vanuit het VT programma hebben wij hen in navolging van de regionale sessies bij OM-afdelingen gevraagd in de landelijk handhaving en sanctiestrategie rekening te houden met deze ontwikkeling. Er waren bij dat overleg leden aanwezig van een werkgroep die het onderwerp strafrecht bestuursrecht waaronder genoemde landelijke sanctiestrategie vanuit Justitie nader uitwerken. Hiermee zijn we zoals Kees vaak zegt stapje voor stapje dichterbij aan het komen bij een voor alle betrokken partijen werkbare oplossing voor de transparantieparadox. 4
Informatie: Kees Boekel (kees.boekel@minvrom.nl) en Marinus Jordaan (mjordaan@ipo.nl) METEN IS WETEN Op 6 december jl. heeft het onderzoeksbureau TNS- NIPO de internetspiegel per email naar ruim 80 bedrijven gestuurd waar afgelopen jaar afgestemd toezicht heeft plaatsgevonden. Bedrijven uit de provincies Zuid-Holland, Limburg, Brabant, Drenthe en Overijssel zijn bevraagd. De internetspiegel is een vragenlijst waarbij bedrijven wordt gevraagd naar kwaliteitaspecten van het toezicht zoals de bekende VT verbeterthema s; focus, uniformiteit en professionaliteit (m.n. in de context van de samenwerking en afstemming). Ook naar verbetermogelijkheden wordt gevraagd. Begin januari 2011 volgt nog een herinneringsmail en omstreeks eind januari zal het bureau rapporteren over de eindresultaten. De vragenlijst is zo opgezet dat de resultaten straks ook per provincie/milieudienst inzichtelijk zijn. Het is daarna aan de provincies/milieudienst om de verbeterhandschoen op te pakken. Informatie: Marinus Jordaan (mjordaan@ipo.nl) GIR OEFENEN? De e-leeromgeving GIR-VTC is onlangs afgeleverd door Kees Boot van het bureau Learnwise. De e- leeromgeving is een via internet te benaderen filmpje waarbij je stap voor stap het invoeren in de gemeenschappelijke inspectieruimte Vernieuwing Toezicht Chemie (GIR-VTC) kunt oefenen. Ook de verschillende rollen binnen afgestemd toezicht worden daarbij toegelicht. Een handig hulpmiddel om kennis te maken met GIR of om even weggezakte vaardigheden weer op te frissen wanneer en waar het jou uitkomt. Binnenkort zal de e- leeromgeving worden gepubliceerd op de BRZOwebsite (naar verwachting nog in 2010).. Informatie: Marinus Jordaan (mjordaan@ipo.nl) DE BRANCHETEAMS De jaren 2009 en 2010 zijn intensief en veeleisend geweest voor de brancheteams afvalbedrijven. 5 Er zijn in die periode vijf brancheteams opgericht en vijf landelijke branchemanagers benoemd. Zij hebben binnen hun brancheteams werkgroepen benoemd die zich hebben ingespannen om belangrijke zaken binnen hun vakgebied te regelen en op de kaart te zetten. De vijf brancheteams hebben o. m. brancheplannen gemaakt die de provincies in staat stellen om binnen de branches metaalrecycling, autodemontage bedrijven, puinbrekers, op- en overslag stations (waaronder gemeentelijke milieustraten) en afvalverbrandingsinstallaties (AVI s), te prioriteren in handhavingdoelen. Daarnaast zijn er contacten geweest met de diverse brancheorganisaties, die hebben geresulteerd in een regulier overleg en afstemming over belangrijke handhavingzaken. De vertegenwoordigers van de branches hebben algemeen hun waardering uitgesproken over de wijze waarop nu, binnen zekere kaders, een vorm van samenwerking en afstemming is ontstaan. Een belangrijke doelstelling binnen Vernieuwing Toezicht is transparantie en dat is hiermee prima ingevuld. Een ander belangrijk resultaat dat genoemd moet worden, is het verkrijgen van eenduidigheid in optreden. De provincies hebben nu, meer dan voorheen, kennis kunnen nemen van elkaars werkwijze en waar mogelijk is de aanpak gelijksoortig. Een en ander betekent niet dat we nu achterover kunnen leunen. Het jaar 2011 is belangrijk voor de branchegerichte aanpak. De trekkersrol wordt door de VROM-Inspectie overgedragen aan het Inter-Provinciaal Overleg (IPO) en de provincies en de brancheplannen moeten geïmplementeerd gaan worden in het reguliere werkproces van die provincies. Andere producten die door de diverse werkgroepen zijn gerealiseerd zoals de massabalans voor de autodemontagebedrijven en de factsheets die een bepaald onderwerp behandelen, worden uitgezet en ondersteunen de handhaving. Jammer genoeg gaat Rene Bontje, een branchemanager van het eerste uur, het brancheteam AVI s verlaten. Dit is mede het gevolg van zijn plaatsing bij de proeftuin voor de RUD s in Dordrecht. Wij zijn hem en natuurlijk ook de andere branchemanagers en brancheteamleden veel dank verschuldigd.
Er wordt momenteel hard gewerkt om de vacature vervuld te krijgen. Informatie: Leo Blanker (leo.blanker@minvrom.nl) VIM ILLEGALITEIT EN FREERIDERS Op 5 januari 2010 is het VROM-Inspectie-Meldpunt illegaliteit en free riders in de lucht gegaan. Daar waar de brancheverenigingen vooraf hadden aangegeven dat dit een belangrijk hulpmiddel zou kunnen zijn om de illegaliteit binnen hun branches aan te kunnen pakken, is dit in de praktijk tot nu toe tegengevallen. Tot aan het ter perse gaan van dit nummer zijn er 8 meldingen ontvangen, uitgezet en verwerkt. Dit aantal is landelijk en verspreid over alle branches. Bij de evaluatie is bekeken hoe dit te rijmen is met de vooraf uitgesproken ambities. Een deel is terug te voeren op de slechte bereikbaarheid van het meldpunt op de VROM-site tot medio oktober 2010. Dit is nu gelukkig sterk verbeterd. Daarnaast zal ook de onbekendheid van dit meldpunt binnen de leden van de branches een rol gespeeld hebben. Besloten is om in ieder geval nog een jaar met het meldpunt door te gaan en dan opnieuw te evalueren. Informatie: Leo Blanker (leo.blanker@minvrom.nl) OVERDRACHT PROGRAMMA VERNIEUWING TOEZICHT Mede gezien de fase van ontwikkeling van de beide domeinen Chemie en Afval wordt in 2010 de ontwikkelfase onder regie van de VROM-Inspectie afgerond en met ingang van 2011 overgedragen naar andere (uitvoerings)organisaties. C OLO FON Dit is een uitga ve va n het pro gr amm a Vernieuw ing Toezich t Ch emie & Af val. Meer informatie bij VROM-Inspectie: IPO, (Marinus Jordaan): Download: kees.boekel@minvrom.nl peter.vanderlinden@minvrom.nl mjordaan@ipo.nl www.inspectieloket.nl Daar vindt verdere doorontwikkeling en implementatie in de uitvoering plaats. De VROM-Inspectie blijft ook na de overdracht betrokken en actief deelnemen. Zoals bekend wordt het programma VT-Chemie vanaf 2011 geïntegreerd met het BRZO-toezicht tot één nieuw programma voor het toezicht op de majeure risicobedrijven. In dat nieuwe programma, Landelijke Aanpak Toezicht Risicobeheersing Bedrijven (LAT-RB), zijn ook alle toezichtinstanties betrokken vanuit het BRZO-toezicht en VT-Chemie. Binnenkort verschijnt weer een aparte Nieuwsflits BRZO-VT Chemie over de stand van zaken. Het programma VT-Afval wordt overgedragen aan het IPO (en de provincies) als trekker. De brancheaanpak (brancheteam met provinciaal branchemanager en een landelijk brancheplan voor het toezicht) wordt uiteraard gecontinueerd en de stand van zaken is elders in deze Nieuwsflits beschreven. De Klankbord- Projectgroep VT-Afval (met vertegenwoordigers van betrokken overheden en brancheorganisaties) wordt in ieder geval in 2011 voortgezet en dan voorgezeten door Robin Tophoven (Afdelingshoofd Handhaving van de provincie Gelderland). Binnen het IPO is de inzet van Marinus Jordaan voor 2011 gecontinueerd, enerzijds voor ondersteuning bij de brancheaanpak afval en anderzijds als landelijk projectleider voor de doorontwikkeling van systeemtoezicht. De berichtgeving over VT-Chemie en VT-Afval in de vorm van deze Nieuwsflits zal ook worden beëindigd en dit is dus de laatste uitgave. Uit de enquête bij de vorige Nieuwsflits is gebleken (zie elders in deze Nieuwsflits) dat de berichtgeving in een behoefte voorziet. Voor het nieuwe programma LAT-RB zal dat o.m. gebeuren via de betreffende Nieuwsflits. Voor VT-Afval zal vanuit het IPO gezorgd worden voor de communicatie naar de deelnemers en de meest geschikte vorm waarin dit zal gebeuren wordt nog nader bepaald. Informatie: Kees Boekel (kees.boekel@minvrom.nl) en Marinus Jordaan (mjordaan@ipo.nl) 6