Jaarverslag Welstandscommissie Voor een mooi! Wilt u meer weten? Contactpersoon Stef de Wit Functie adviseur ruimtelijke kwaliteit/rayonarchitect Telefoon 026 442 17 42 Email s.de.wit@geldersgenootschap.nl Website www.geldersgenootschap.nl Dit is een uitgave van het
Adviseren over ruimtelijke kwaliteit Met dit biedt de welstandscommissie inzicht in haar werkwijze en plannen waarover in is geadviseerd. Dat is niet uitputtend, maar toont wel de breedte van de advisering: kwaliteit van bouwplannen, grote ruimtelijke ontwikkelingen en gemeentelijk beleid. Advisering vindt In lijn met voorafgaande jaren liepen de ontwikkelingen in de gemeente ook afgelopen jaar terug. Dat doet echter niets af aan het plezier om middels advisering een positieve bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van plannen op welke schaal dan ook. Integendeel, juist in deze tijd is het belangrijk dat de aandacht voor kwaliteit overeind vooral plaats door de adviseur ruimtelijke kwaliteit. De commissie komt alleen in beeld bij complexe plannen. Het biedt raadsleden ook een nadere blijft. Mensen nemen nu alleen een beslissing om te bouwen of verbouwen als het een meerwaarde geeft voor de toekomst. Met de crisis is het besef toegenomen dat de economische waarde van een pand afhangt van een zekere basiskwaliteit. Daarbij speelt ook de behoefte aan een goede omgeving, een omgeving die het waard is om te werken en te wonen. Ik probeer daarom altijd met de aanvrager mee te denken, rekening te houden met het programma maar ook met de omgeving. Regelmatig worden plannen namelijk vanuit de eigen wensen ontwikkeld met minder aandacht voor de invloed is op kennismaking met de commissie. Wij tonen hoe we de omgeving. Onmisbaar waren daarbij de toelichtingen en de betrokken houding van de meewerkende ambtenaren. de gemeente helpen bij het regisseren van ruimtelijke kwaliteit. Het gemeentelijk Stef de Wit beleid is daarbij uiteraard de leidraad. Als vaste adviseur kijken we hoe je evenwicht bewaart tussen vrijheid voor burgers en ontwerpers en heldere regie door de gemeente. Ruimtelijke kwaliteit ontstaat als gevolg van een wisselwerking tussen betrokkenheid, deskundigheid én regelgeving. Daarom wordt ingezet op een koers die aansluit bij de maatschappelijke tendens van minder regels en meer ruimte voor eigen initiatief, maar wél met behoud van de karakteristieken die de ge meente kwaliteit en identiteit geven. Dit hoopt een impuls te geven om ruimtelijke kwaliteit tot een terugkerend onderwerp van debat in uw gemeente te maken. Wij nodigen de raadsleden daarom uit om de mandaat- of commissievergadering te bezoeken, of om met ons ter plekke te gaan kijken hoe de borging van ruimtelijke kwaliteit gestalte krijgt.
Nieuwe Holleweg Metamorfose Woning Bij het verbouw- en uitbreidingsplan van een woning aan de Nieuwe Holleweg werd ingezet op een nieuw bijvolume achter het bestaande hoofdvolume. Bij het architectonische concept is goed rekening gehouden met het hoofdvolume door middel van een lagere nokhoogte en een ondergeschikte uitstraling. Door de kleinere massa, positionering aan de achterzijde en afwijkende materialen toont de uitbreiding ondergeschikt in relatie tot het hoofdvolume, in lijn met het beleid. Bij de terreininrichting is rekening gehouden met de gewenste landschappelijke waarde van het zeer geaccidenteerde terrein. Ontwerp: Ton Hubbers Geveltekeningen van de uitbreiding
Terugblik In lijn met voorafgaande jaren liepen de ontwikkelingen in de gemeente ook afgelopen jaar terug. Dat doet echter niets af aan het plezier om met de advisering een positieve bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van plannen op welke schaal dan ook. Integendeel, juist in deze tijd is het belangrijk dat de aandacht voor kwaliteit overeind blijft. Mensen nemen nu alleen een beslissing om te bouwen of verbouwen als het een meerwaarde geeft voor de toekomst. Met de crisis is het besef toegenomen dat de economische waarde van een pand afhangt van een zekere basiskwaliteit. Daarbij speelt ook de behoefte keld waarbij vaak beperkt rekening wordt gehouden met de invloed op de omgeving. Onmisbaar waren daarbij de toelichtingen en de betrokken aan een goede omgeving, een omgeving die het houding van de meewerkende ambtenaren. waard is om in te werken en te wonen. Stef de Wit Ik probeer daarom altijd met de aanvrager mee te denken, rekening te houden met het programma maar ook met de omgeving. Regelmatig worden plannen namelijk vanuit de eigen wensen ontwik-
Publieksprijs 2014 Gelderse Prijs voor Ruimtelijke Kwaliteit De gemeente mag trots zijn op de nieuwbouw van het schoolgebouw Notre Dame des Anges. Het ontwerp door Spring Architecten en Rinus Roovers Architect heeft zojuist de Gelderse Publieks Prijs voor Ruimtelijke Kwaliteit gewonnen. De provincie reikte begin maart 2014 voor de vijfde maal de Gelderse Prijs voor Ruimtelijke Kwaliteit (GPRK) uit aan dit project dat een opvallende, positieve bijdrage levert aan de ruimtelijke kwaliteit van de Gelderse leefomgeving. De CRK heeft het plan diverse keren met de ontwerpers besproken en geoptimaliseerd. Een Gelderse stemmer motiveerde zijn keuze als volgt: Zo kan het ook, moderne architectuur en behoud van natuur gaan hand in hand, met als resultaat een prachtige leeromgeving in de breedste zin van het woord. Ontwerp: Spring Architecten & Rinus Roovers Architect
Draagvlak voor ruimtelijke kwaliteit De tijd dat de inrichting van onze leefomgeving grotendeels in plannen en regels was vastgelegd, ligt achter ons. Deregulering, decentralisatie, eigen verantwoordelijkheid: het zijn begrippen die al vele jaren de toon zetten, ook in het ruimtelijk domein. Tegenwoordig is het een andere overheid die de kwaliteit van de leefomgeving regisseert. Dit gebeurt steeds meer samen met burgers. Het besef is doorgedrongen dat ruimtelijke kwaliteit niet louter met regels valt te sturen en dat beleid meer effect heeft als dit gepaard gaat met input vanuit de samenleving. Door burgers meer ruimte te geven voor eigen initiatieven voelen deze zich meer verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun leefomgeving. De overheid kan de aandacht hierdoor verleggen van regels en normen naar regie en stimulering. Zie bijvoorbeeld innovatieve instrumenten als de kookboeken voor de leefomgeving (www.omgevingswet.pleio.nl). Aanbeveling: - De gemeente werkt nog met een welstandsnota van de eerste generatie, met veel regels en een weinig stimulerende opzet. Daarnaast gaat de gemeente samenwerken met de buurgemeenten Groesbeek en Millingen aan de Rijn. Het is te overwegen om gezamenlijk een meer inspirerende en gebruiksvriendelijke nota op te stellen, die tevens als digitale webapplicatie kan worden gebruikt.
Werkwijze Afstemming Monumenten en Cultuurhistorie Op het gebied van cultuurhistorie en landschap is een rijke gemeente. De gemeente telt vele rijks- en gemeentelijke monumenten, waaronder een groot aantal landgoederen en buitenplaatsen. Afgelopen jaar zijn verschillende plannen voorgelegd. In eerste instantie worden de plannen besproken met de gemeentelijke monumentencommissie. Daarna worden de plannen teruggekoppeld en besproken met de rayonarchitect tijdens de welstandvergadering. Dit leidt tot een advies, waarin zowel de welstands- als monumentenaspecten van een plan worden afgewogen. Steeds werd daarbij gezocht naar een goede balans tussen de bescherming van de monumentale waarden en een passend gebruik voor de toekomst. Het oude materiaal en de karakteristieke verschijningsvorm van het gebouw zelf en de relatie met de (historische) omgeving vormen daarbij het uitgangspunt. Daarbij wordt naar een zo hoog mogelijk haalbare kwaliteit gezocht. Ook bij kleinere plannen bij monumenten wordt gestreefd naar ontwerpen die passen bij de uitstraling van het monument. Voormalig klooster De Refter : in goed overleg met beide commissies is met de toevoeging van een loopbrug een aantal problemen opgelost
De Omgevingswet komt eraan Naar verwachting treedt in 2018 de Omgevingswet in werking: een integrale wet voor de fysieke leefomgeving. Doel hiervan is onder meer dat gemeentelijke bestuurders een bredere afweging kunnen maken bij het realiseren van ruimtelijke projecten. Niet de regels staan voorop, maar de vraag of een project een bijdrage levert aan een goede ruimtelijke kwaliteit en hierdoor meerwaarde oplevert. De gemeente is hierbij vooral een uitnodigende regisseur. Voorwaarde om als gemeente regie te voeren op ruimtelijke kwaliteit is dat er een heldere visie met doelstellingen ligt en waarin de kernkwaliteiten van de gemeente zijn verwoord. Dat gebeurt uiteraard in de welstandsnota maar met de komst van de Omgevingswet wordt een aantal nieuwe instrumenten geïntroduceerd, namelijk het omgevingsplan (verplicht) en de omgevingsvisie (facultatief). In een omgevingsplan worden vooral concrete richtlijnen opgenomen, vergelijkbaar met een bestemmingsplan. Een omgevingsvisie is bedoeld als integrale, strategische visie waarin keuzes worden gemaakt voor de inrichting van de leefomgeving. Aspecten als architectuur, cultuurhistorie, welstand, stedenbouw, landschap, milieu en economie worden in onderlinge samenhang bekeken. Daarmee is dit instrument straks hét middel om de ruimtelijke ambities van een gemeente aan te geven en burgers en bestuurders hiermee houvast te geven. Aanbevelingen: - Het lijkt nog ver weg, maar wij vragen nu alvast aandacht voor het opstellen van een omgevingsvisie. Dit is weliswaar niet verplicht, maar het is onmisbaar als de gemeente ruimte wil laten voor initiatieven en niet alles in regels wil vatten. Ook anticipeert u met een omgevingsvisie op een effectief ruimtelijk kwaliteitsbeleid als straks de Omgevingswet een feit is. - De procedures voor het opstellen van nieuwe bestemmingsplannen (op termijn omgevingsplannen ) en beeldkwaliteitplannen gelijk laten oplopen. Dit biedt een sterkere basis voor ruimtelijke kwaliteit. - (Nieuwe) raadsleden kunnen voor een nadere oriëntatie terecht bij de adviseur ruimtelijke kwaliteit om te kijken hoe de advisering functioneert. Desgewenst kunnen hier via het ook cursussen voor worden georganiseerd.
Thornsche molen Cultuurhistorie Bij de gewone aanvragen bevinden zich soms bijzondere plannen zoals bij de herbouw van de Thornsche molen. Zes eeuwen lang heeft de molen gestaan in het landschap van de Ooijpolder bij Nijmegen. In de Tweede Wereldoorlog is hij volledig vernield. Met veel inzet van de Stichting Thornsche Molen is het benodigde geld binnengehaald om de molen eind 2015 volledig in oude glorie te herstellen. In het najaar is tijdens een eerste overleg kritisch gekeken naar het concept. Bij de nieuwbouw was er namelijk geen duidelijk onderscheid tussen de historische herbouw en de afwijkende nieuwbouw (t.b.v. de horecafunctie onder maaiveld). In een collegiaal overleg is gesproken over een mogelijke oplossing, waarbij de horecafunctie wordt voorzien van een glazen gevel onder het maaiveld. Er is eveneens de nodige aandacht gevraagd voor de landschappelijke inpassing van de grote terrasfunctie en de geparkeerde auto s. Architect Koen van de Braak van ISO3 heeft het plan binnen twee weken aangepast waarna positief kon worden geadviseerd. Artist impression Historische foto Artist impression Ontwerp: Bovenbouw maaiveld: molendeskundige en architect ir. Jan Heijdra uit Barneveld Onderbouw maaiveld: architect ir. Koen van de Braak van ISO3 bouwkundig ingenieursbureau BV uit Ooij
Werkwijze bij de advisering De adviseur ruimtelijke kwaliteit van het is vanuit zijn adviesrol het eerste aanspreekpunt voor gemeente en initiatiefnemers. Hij adviseert het college van B&W over het brede spectrum van ruimtelijke kwaliteit, zowel plannen, beleid als grote ruimtelijke ontwikkelingen. Het merendeel van de plannen wordt wekelijks ter plekke bij de gemeente door de adviseur ruimtelijke kwaliteit behandeld. Dit gebeurt onder mandaat van de commissie. Voortraject én oplossingsgericht Bij de advisering legt de adviseur ruimtelijke kwaliteit de nadruk op het begeleiden van plannen en initiatieven, liefst door vooroverleg in een vroeg stadium van planontwikkeling. Dan bestaat nog volop ruimte voor de initiatiefnemer. Bij voorkeur betrekt de gemeente de adviseur ruimtelijke kwaliteit al in de RO-fase van beleidsen planvorming. Ruimtelijke kwaliteit maakt dan vanaf het begin deel uit van het planologisch en stedenbouwkundig traject. Door lokaal en digitaal te werken is deze werkwijze efficiënt en kostenbesparend voor de gemeente. Bovendien is dit klantvriendelijk richting burgers. Integratie met cultuurhistorie Wijzigingsplannen voor monumenten worden ook door de adviseur ruimtelijke kwaliteit (wat betreft de welstandstoets) beoordeeld. Afstemming wordt gedaan via de schriftelijke adviezen. Dit maakt een frequente en snelle behandeling van dit soort plannen mogelijk. Overige advisering over cultuurhistorie vindt plaats door de gemeentelijke monumentencommissie. Landgoed Löthe en Nieuw Elzenhof
Rol van de commissie De commissie vergadert driewekelijks en concentreert zich vooral op complexe projecten, waarin naast welstand ook aspecten als stedenbouw, landschap, cultuurhistorie of openbare ruimte meespelen. Hiertoe is de commissie samengesteld uit meerdere disciplines. Aanbeveling: - Het is aan te raden om een integrale commissie te benoemen voor zowel welstand als monumenten. Hiermee kunnen plannen worden besproken tijdens de zogenaamde mandaatzitting. Met een kleine gemandateerde commissie (die bijvoorbeeld bestaat uit een lid welstand en een lid monumenten) kunnen de plannen nog sneller worden afgehandeld. Voor de burger wordt het eenvoudiger om een plan toe te lichten in een vergadering.
Kasteelselaan 2 te Loods Met de bouw van een loods is soms ook de creativiteit goed zichtbaar, zoals bij de loods aan de Kasteelselaan 2 te. In het kader van vooroverleg werd een bijzonder vormgegeven loods voorgesteld. Hoewel een loods best wel mag spreken, is vanuit welstandsoogpunt de nodige aandacht gevraagd voor de ondergeschikte uitstraling in relatie tot de landschappelijke omgeving. Reden waarom extra aandacht is gevraagd bij het materiaal- en kleurgebruik. Het resultaat is door de massavorm bijzonder te noemen. Gerealiseerde situatie Ontwerp: Bernbroek architectonische vormgeving
Samenstelling commissie Voorzitter H. Vreeswijk wethouder gemeente Scherpenzeel Adviseur ruimtelijke kwaliteit/ rayonarchitect ir. S. de Wit Architect/Stedenbouwkundige ir. P. Thole Architect A. de Vries Landschapsarchitect mevr. ir. A. Kho Monumentendeskundige drs. R. Crols Ambtelijke ondersteuning A. Cornelissen Het afgelopen jaar is dhr. ir. S. de Wit een aantal maanden vervangen door mevr. ir. W. Broer, eveneens adviseur ruimtelijke kwaliteit bij het. Commissie vlnr: Henk Vreeswijk, Peter Thole, Stef de Wit en Abel de Vries De cijfers Afgelopen jaar werden 124 plannen voorgelegd aan de adviseur ruimtelijke kwaliteit, deels in aanwezigheid van de aanvrager of ontwerper. Van deze plannen werd 88% ter plekke door de adviseur ruimtelijke kwaliteit van een positief advies voorzien. Voor 12% was een wijziging nodig. Tevens werd voor 3 plannen een gecombineerd welstandsen monumentenadvies uitgebracht. In werden er geen plannen aan de grote commissie voorgelegd.
Elzenweg nieuwbouw Villa Gevelbeelden Artist impressions Aan de Elzenweg is het concept voor het nieuwbouwplan voor een villa met een aantal bijgebouwen afgerond. Vooraf waren de nodige wijzingen van het bestemmingsplan gemaakt waarbij extra eisen zijn opgesteld wat betreft de bescherming van de beek met hoge ecologische waarde. De bijbehorende beeldkwaliteit dient als vertrekpunt bij de welstandsbeoordeling. In het plan zijn bestaande waterelementen opgenomen in het plan. Bij de nieuwbouw van de villa komt een groen dak dat mee glooit met de bestaande hellingen. Verder worden stenen en veldkeien toegepast om de indruk te wekken dat het er al eeuwen staat. In het eindconcept meanderen de bestaande forellenvijvers om de woning en geven deze villa zijn bijzondere uitstraling. Ontwerp: te Kiefte architecten