November 2015 Conclusies enquête Een zzp er kiest voor zelfstandigheid, vrijheid en ondernemerschap. Daar moet je hem/haar de ruimte voor geven. Verplichte collectieve zaken staan in tegenstelling tot het karakter van de zzp er.
Inleiding Met trots presenteren wij u de resultaten van ons onderzoek dat een uitvloeisel is van de door geïnitieerde Politieke Ronde Tafel. We hebben zo n 400 bekende contactpersonen bij circa 350 middelgrote en grote bedrijven ondervraagd over actuele arbeidsmarktontwikkelingen. Het onderzoek is anoniem ingevuld, het betreft het persoonlijk oordeel van mensen werkzaam in het hoger management en de directie. Het geeft een duidelijk beeld weer: het bedrijfsleven wil een vruchtbaarder klimaat voor zelfstandig kenniswerkers. Aanleiding voor dit onderzoek waren verschillende waarnemingen van gesprekspartners aan onze Politieke Ronde Tafel. Sinds 2013 organiseren we samen met bedrijven, overheidsinstanties en politici bijeenkomsten waarin het debat over de zelfstandigen en de toekomstige ontwikkeling van de arbeidsmarkt centraal staat. De behoefte om gezamenlijk in kaart te brengen hoe bedrijven oordelen over de hoogopgeleide zelfstandig kenniswerker (in de volksmond zzp er) bleek groot. Het gaat voor het bedrijfsleven dan ook om een zeer relevante doelgroep die sterk groeit, volgens het CBS inmiddels 350.000 mensen. Helaas wordt deze doelgroep door vakbonden, zzp belangenorganisaties en verschillende politici in één adem genoemd met zaken als de uitholling van het sociale stelsel en schijnconstructies. De conclusies van dit onderzoek bevestigen wat ik aan onze tafel al hoorde: het bedrijfsleven ziet het vaste arbeidscontract niet langer als norm en heeft zzp ers hard nodig om de veranderingen van deze tijd bij te kunnen houden. Bedrijven geven aan behoefte te hebben aan een lange termijn relatie met hoogwaardige zzp ers waarin ruimte is voor kennisdeling, het vergroten van het netwerk en oog voor de professionele ontwikkeling. De maatschappelijke verantwoordelijkheid en de bereidheid tot investeren neem ik ook bij veel bedrijven waar. Men beseft zich terdege dat veel zelfstandigen het ondernemerschap zien als een passie, in plaats van een uit nood geboren manier om geld te verdienen. Natuurlijk zijn er bij bedrijven ook zorgen. Onder andere als het gaat om de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Bedrijven voorzien enorme tekorten voor specialistisch werk. En de omgang met kenniswerkers in de toekomst is een groot vraagstuk. Men geeft aan meer behoefte te hebben aan flexibeler tussenvormen, tussen de twee extremen in die we nu kennen (vast dienstverband of zelfstandigenbestaan). De politiek is hier aan zet. Een meer flexibeler arbeidsmarkt helpt de toekomstige innovatiekracht van onze ondernemingen. We staan pas in het begin van een maatschappelijke ontwikkeling waarbinnen de zelfstandig kenniswerker een cruciale rol gaat spelen. Ik hoop dat dit onderzoek ertoe bijdraagt dat u deze groep ten volle omarmt en de maximale potentie benut. Bart Timmer Algemeen Directeur De politiek moet zich aan de bovenkant van de arbeidsmarkt minder bemoeien en aan de onderkant van de arbeidsmarkt juist meer. Er ontstaan allerlei schijnconstructies die op langere termijn onhoudbaar zijn en de gevolgen dan ook zichtbaat worden. Zoals dat mensen geen pensioen hebben, etc.
Zorg dat de echte zzp ers overblijven en stimuleer deze. Voorkom dat er onderbetaalde schijnzelfstandige constructies ontstaan. Pak deze aan. Beoordeel zzp ers ook per functie en sector waarin zij actief zijn. Kijk niet alleen kortzichtig naar het aantal opdrachtgevers per jaar maar echt naar de inhoud van het werk wat zij doen. Laat intermediairs een eenmalige fee ontvangen en laat facturatie via de zzp er zelf verlopen. Bijna de helft van de bedrijven (47%) geeft aan dat het totale personeelsbestand voor 10 tot 25% bestaat uit flexibele contracten. Hieronder worden uitzendkrachten, zzp ers en tijdelijke arbeidscontracten verstaan. Bij 25% van de bedrijven bestaat reeds de helft van alle flex uit zzp ers. Circa 50% van de bedrijven geeft aan nu nog een kleiner aandeel zzp ers (minder dan 10% van hun totale flex) te hebben. Men voorziet dat dit percentage in de toekomst snel gaat stijgen. Zes op de tien bedrijven ervaart op dit moment voor specialistisch werk een tekort aan geschikte kandidaten. Bij de helft van de bedrijven zitten er (hierdoor) momenteel al zelfstandigen op strategische posities in de organisatie. Het percentage mensen dat verwacht dat de tekorten in de toekomst toeneemt is overweldigend met bijna 90%. Deze tekorten doen zich met name voor bij ICT functies: 5% 5% 5% ICT 7% Marketing Technische ambachten 78% Finance Anders
Een zzp er kiest er voor om zelfstandig te zijn. Laat hem dan ook zelfstandig zijn. Ga hem niet helpen met allerlei voorzieningen etc. Dat hoort bij het ondernemen. Het lijkt beter om te richten op de excessen en misbruik van de zzp-mogelijkheid, zonder de echte zzp ers hierbij lastig te vallen. Bijna de helft van de bedrijven vindt de contractvorm voor het inzetten van hoogwaardige specialisten (bijv. vast / tijdelijk / inhuur) niet (meer) van belang. 40% vindt dit juist wel van belang, 15% staat er neutraal tegenover. Een ruime meerderheid (61%) van de bedrijven geeft aan dat de organisatie dankzij zzp ers goed in staat is om snel te reageren op de ontwikkelingen in het werkveld. Ook vindt meer dan driekwart het van belang om met zzp ers een lange termijn relatie op te bouwen waarin oog is voor onder andere kennisdeling, het uitbreiden van het netwerk en professionele ontwikkeling. 55% van de bedrijven vindt de hoeveelheid wet- en regelgeving waar de organisatie aan moet voldoen in relatie tot personeel en externen onredelijk hoog. De belangrijkste reden(en) voor het inzetten van zelfstandige kenniswerkers zijn... 8% 22% 5% 3% 3% 35% Flexibele inzetbaarheid Inhoud van het werk Krapte op de arbeidsmarkt Kosten Organisatiecultuur 25% Risico s op arbeidsrechtelijk vlak Anders
Bijna driekwart van de bedrijven vindt het onwenselijk dat er een groep zelfstandigen aan de onderkant van de arbeidsmarkt is ontstaan die niet (volledig) uit eigen wil zelfstandige is geworden. Deze conclusie is onderschreven in eerdere ronde tafelsessies. Meer dan zes op de tien bedrijven zijn van mening dat de overheid geen duidelijk en vruchtbaar klimaat schept voor zelfstandige kenniswerkers. 73% van de geënquêteerden vindt dat het huidige onderwijs in Nederland onvoldoende aansluit bij de arbeidsmarkt van de toekomst. Bijna de helft (46%) van de bedrijven heeft geen mening over de vraag of de zelfstandigenaftrek het beste kan worden afgeschaft. Van de mensen die wel een mening hebben is de grootste groep het niet eens met het afschaffen van de zelfstandigenaftrek. 77% geeft ook aan dat de zelfstandigenaftrek geen invloed heeft op het tarief dat het bedrijfsleven betaalt. Bij de vraag of men bereid is om een hoger tarief te betalen voor zzp ers die kunnen aantonen dat ze adequaat verzekerd zijn zijn de antwoorden verdeeld. 53% zegt ja, 47% zegt nee. In de Volkskrant van 13 juni 2015 zei hoogleraar Sweder van Wijnbergen het volgende: Structureel zal uiteindelijk wel een knoop moeten worden doorgehakt. Het huidige vaste arbeidscontract waar Asscher iedereen terug in wil hebben, is internationaal gezien onhoudbaar geworden. Maar je moet ook niet van iedereen een zzp er willen maken. Er zal een nieuwe tussenvorm moeten worden bedacht, waar bedrijven mensen aan zich kunnen binden zonder ze in tijden van crisis vol te moeten doorbetalen. Je wilt meer ruimte voor flexibeler tussenvormen, tussen de twee extremen in die we nu hebben. Daar zie ik nog geen ideeën voor. Dat zou Nederland echt een voorsprong geven. 85% van de bedrijven is het met deze stellingname eens. Het grootste deel van de bedrijven vindt dat er geen verplichte verzekeringen moeten komen voor zzp ers. Als er een verzekering zou moeten komen dan worden arbeidsongeschiktheid en beroepsaansprakelijkheid als eerste genoemd. Contracten voor onbepaalde tijd bestaan niet (meer). Deze schijnzekerheid moet stoppen en plaats maken voor afspraken tussen werkgever en werknemer onderling. Geen werkgever wil een goede werknemer kwijt en vice versa. Neem ook, in ieder geval voor MKB, de doorbetaling bij ziekte weg. Dit risico is een belemmering voor langdurige samenwerking, zeker voor oudere werknemers.