1 e BAG conferentie Wim Claasen Pedagogisch handelen: voorkomen en ondervangen
Voorkomen is beter dan genezen Een eenvoudige waarheid, maar in de praktijk niet vanzelfsprekend. Hebt u wel eens geprobeerd af te vallen?
Pedagogisch handelen: Er is al veel bekend dat we kunnen gebruiken A Alles G Geht A Anders B Bei U Uns?? Net zoals bij afvallen: we weten hoe het moet (gezonde leefstijl) maar het realiseren, vanzelfsprekend maken, vraagt om een gerichte aanpak op veel niveaus en oefening, gewoonte vorming
BAG: Effectieve benaderingen & Een samenhangende aanpak Grote overeenkomsten tussen onderzoek naar effectief onderwijs (Marzano, 2003) en inclusief onderwijs (Meijer, 2005): Preventieve benaderingen Ik geef een overzicht aan de hand van de 4 leerlinggerichte competenties. Waaraan denkt u het eerst bij het ondervangen van gedragsproblemen?
Belangrijkste factor DE LERAAR! (groepsleider, therapeut): vlgs Marzano een invloed van 80% op de ontwikkeling van leerlingen. Voorkomen en ondervangen en de 4 Competenties: Interpersoonlijk Pedagogisch Didactisch Organisatorisch
De leraar: een ondeelbare eenheid: Van houding naar handelen Marzano onderscheidt op leraarsniveau factoren maar kan ze niet statistisch onderscheiden Houding lijkt belangrijker dan interventie (houding bepaalt kwaliteit interventie)
Interpersoonlijk handelen: Vooral voorkomen (?) Kwaliteit van de afstemming/bejegening: Kijken naar leerlingen (withitness, Marzano) Leraar-leerling-interacties (Wubbels), opbouwen van een relatie. Mainhard: De ideale leraar lacht al vóór Kerst Is een basale kwaliteit; goed te ontwikkelen met o.a. SVIB Zelfvertrouwen en vertrouwen in de leerling
De rol van (zelf)vertrouwen: leraar & leerling in hetzelfde schuitje! Een goede leraar heeft hoge verwachtingen van de leerlingen, creëert leerervaringen die zelfvertrouwen stimuleren (Claasen e.a., 2009)
Factoren die het zelfvertrouwen van Leraren én leerlingen beïnvloeden Goede voorbeelden Verbale aanmoediging Emotionele toestand Sense of Efficacy (ik doe er toe, wat ik doe doet er toe Succeservaringen
Zelfvertrouwen creëert zelfvertrouwen: de leraar als model In de wijze waarop de leraar zich gedraagt functioneert hij als model voor de leerlingen: Juist laten zien dat je ondersteuning nodigt hebt en je bronnen effectief gebruikt! Leerlingen zijn zich heel bewust van de verbale en non-verbale signalen die de leraar uitzendt. Bewust omgaan met eigen gevoelens en grenzen: voor jezelf en voor de leerlingen
Pedagogisch handelen Preventieve praktijken: Gezamenlijke afspraken gewenst gedrag Programma sociale ontwikkeling Vaardigheid in interventies Oplossingsgerichte gespreksvoering Gedragstherapeutische aanpak Leerlinggerichte aanpak Intake, leerling actief betrekken bij doelbepaling en evaluatie Specifiek op deze leerling gerichte interventies (bijsluiter)
De praktijk in een reboundvoorziening; Video-opnames en thematische interviews Analyse van banden en thematische interviews: vóórkomen van externaliserend & internaliserend probleemgedrag: handelen van de ( ) medewerkers: benaderingen en overwegingen gedragstherapeutisch handelen oplossingsgericht werken feedback op gedrag
Belangrijkste resultaten probleemgedrag komt nagenoeg niet voor! medewerkers zijn heel divers in hun benaderingen & overwegingen (scripts) gedragstherapeutisch: vooral belonen gewenst gedrag, ook wel negeren ongewenst gedrag, veel waarschuwingen zonder consequenties oplossingsgericht werken: wel zeggen - niet doen en andersom feedback op gedrag: weinig complimenten, veel stellen van vragen en geven van uitleg Hoe denkt u over deze resultaten?
Conclusie Belangrijke verschillen tussen wat iemand zegt en realiteit zelfbeeld, handelen Praktijknabije training en begeleiding is nodig Ook de vraag: wat is OW in de groepspraktijk? Vooral de houding van gespreksvoering? Of de hantering van de interventies, de 7 stappen? Persoon en/in Interventie Is wat ons betreft nog onderwerp van onderzoek. Gekozen voor training en begeleiding in oplossingsgerichte gespreksvoering
Voorkomen: Diversiteit als uitgangspunt voor alle leerlingen (Meijer, Claasen e.a.) Leren, afgestemd op jouw motieven en mogelijkheden werkt stimulerend! Directe instructie en feedback Coöperatief leren Didactisch handelen Alternatieve leerstrategieën Belang van ondersteuning & samenwerking
Organisatorisch handelen Klassemanagement: structureren van ruimte, tijd en handeling Inrichting van het lokaal Aanpak en organisatie van de lessen
De praktijk in een reboundvoorziening; Video-opnames en thematische interviews Inrichting van lokaal en externaliserend probleemgedrag Wel literatuuronderzoek over inrichting iha, niet specifiek voor externaliserend probleemgedrag Uitgangspunten voor inrichting: Forrer & Janssen 1999, Bongaard & Sas 1995:
Uitgangspunten voor inrichting Goed bereikbare in- en uitgangen Ramen naar buiten die ook afgeschermd kunnen worden Toegankelijkheid van de ruimte (loopruimte) Centrale plaats waar de hele klas kan zitten Ruime werkplekken Afgeschermde werkplekken Specifieke werkhoeken (computerhoek, timmerhoek, e.d.) Materialen toegankelijk Flexibele inrichting (gemakkelijk aanpassen opstellingen) Bord goed zichtbaar Sobere wandversiering Gevisualiseerde gedragsregels Gevisualiseerde werkschema s Klok
Belangrijkste resultaten ¾ van de medewerkers hanteert 3 of meer uitgangspunten die op basis van onderzoek voor leerlingen iha effectief zijn gebleken De nadruk ligt op een prikkelarme omgeving, meest frequent: toegankelijkheid ruimte & materialen overzichtelijke indeling sobere wandversiering Verschillen hebben vooral te maken met type lokaal, o.a. meer aandacht voor veiligheid in praktijk-lokalen
Praktijken op schoolniveau Elementair: samenwerking, een gedeelde visie en beschikbare ondersteuning Enkele voorbeelden: Reboundvoorziening: OW, oplossingsgerichte intervisie Ontwikkeling van een schoolbijsluiter Handelings Gericht Werken BAG/SWPBS??? Andere voorbeelden??
Discussie- en ontwikkelpunt: De relatie tussen Sociaal en medisch model Hoe verhoudt OW zich tot diagnostiek? Gaat HGW teveel uit van medisch model????
Voorkomen is beter dan genezen Een eenvoudige waarheid. Effectief pedagogisch handelen vraagt echter om een aanpak op veel niveaus, oefening & onderzoek. Een belangrijk aspect = het leren van goede gewoontes Gewoonte, ik zeg je, mijn vriend, `t Is oefening jarenlang, En zie, dan wordt ze op het laatst, de mens nog tot een natuur (Aristoteles, Ethica Nicomachea)