FAQ Professionalisering maatschappelijke gezondheidszorg Op zoek naar eenheid van taal 1. Terminologie Korte toelichting Met de nieuwe spilfunctie van de wijkverpleging in de eerste lijn ontstaat dringend behoefte aan transparante en gestandaardiseerde informatie over inzet, inhoud en effect van de zorg. Dit is niet nieuw, er wordt al lang vanuit verschillende invalshoeken over nagedacht hoe dit georganiseerd zou kunnen worden. Hierbij worden veel termen gebruikt die niet altijd eenduidig zijn. Voor dit initiatief baseren we ons op de omschrijving van NICTIZ en stukken van V&VN. Kerntermen in deze ontwikkeling zijn: - Classificatie: dit is een terminologiestelsel waarin concepten en termen op basis van gemeenschappelijke kenmerken zijn ingedeeld. 1 Veelgebruikte classificatiesystemen binnen de verpleging en verzorging zijn Nanda/NIC/NOC, Omaha system, International Classification of Nursing Practice (ICNP) en de International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF). Deze classificaties hebben elk een eigen gezichtspunt en achtergrond, waarmee verpleegkundigen en verzorgenden hun zorg kunnen indelen en beschrijven. - Codestelsel: een terminologie, vocabulaire of classificatiesysteem wordt een codestelsel genoemd als de concepten geïdentificeerd worden met een code - Terminologie: is een lijst van termen en concepten binnen een specifiek domein. Los van de precieze invulling van termen en begrippen willen we in gezamenlijkheid met zorgorganisaties, professionals en andere stakeholders duidelijkheid bieden over de vak inhoud en de onderbouwing van de (wijk)verpleging. Uiteraard willen we aansluiten bij de huidige discussie en ontwikkeling over de termen, maar we willen ook met elkaar aan de slag. Vooralsnog gebruiken we voor ons streven de term: classificatie. Q: Wat is een classificatie? A. Een classificatie kent een officiële definitie (zie toelichting hierboven). Het is een ordening van termen op een voor een specifiek terrein logische en onderbouwde manier. Als een classificatie breed geaccepteerd wordt door een beroepsgroep kan het de standaard worden voor de onderbouwing van hun vak. De classificatie biedt als het ware een woordenboek. Het is een hulpmiddel waarmee we duidelijk kunnen maken wat de (wijk)verpleging omvat. Q: Wat is het nut van een classificatie? A. Een classificatie is een hulpmiddel voor het communiceren. Het biedt een basis voor een gezamenlijke taal tussen zorgverleners, ook multidisciplinair. Door te verduidelijken wat het vak verpleging inhoudt biedt een classificatie ook helderheid in de communicatie tussen zorgverleners en management. Maar vooral en als basis, is het te gebruiken in het gesprek met de cliënt. Het helpt je om de vraag van de cliënt, de acties die daaruit voortvloeien en resultaten van die acties te beschrijven Q: Wat is het niet? A. Een classificatie is niet een ICT systeem, maar kan als er een codering aan gekoppeld is gemakkelijk vertaald worden naar een ICT systeem. Door een goede uitwerking van een classificatie binnen een ICT systeem wordt bijvoorbeeld het zorgplan gebaseerd op een classificatie en kan het voor meerdere doelen gebruikt worden. 1 ICT standaarden in de zorg, NICTIZ, 2012
Q: Wat kunnen we zelf toevoegen of aanpassen? A. De classificatie moet je heel goed bewaken en controleren: anders is het niet meer een breed geaccepteerd en wetenschappelijk onderbouwd geheel. De classificaties die er zijn worden door wetenschappelijke, onafhankelijke beheerders bewaakt en op vaste tijden mogelijk aangepast. 2. Onderbouwing keuze Omaha System Q: Waarom het Omaha System, hoe is deze keuze tot stand gekomen? A: Het Omaha system heeft de volgende voordelen: Pragmatisch; het is vertaald naar het Nederlands, het is op een aantal plaatsen in gebruik en het is breed toepasbaar voor de zorg thuis, We hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden. Overzichtelijk: het systeem omvat voor de zorg alle domeinen en concepten, maar is niet te gedetailleerd; het Omaha System heeft een beperkt aantal termen dat medewerkers snel begrijpen en overzien. Internationaal geborgd; de classificatie is ontwikkeld voor en door verpleegkundigen in de maatschappelijke gezondheidszorg in Amerika. Met steun van de Universiteit van Minneapolis is het geheel onderbouwd en onderzocht. Inmiddels is het vertaald in 14 talen en wordt het in meer dan 20 landen gebruikt. Inhoudelijk; vanuit de classificatie ligt de focus op de mens als geheel binnen een leefgemeenschap in een community. Dit past bij de thuiszorg en de huidige ontwikkelingen die spelen; het sluit aan bij het methodisch handelen van de (wijk)verpleegkundige, maar het is ook geschikt voor interdisciplinaire samenwerking met name in het sociale domein. Beleidsmatig; de komende tijd wordt de zorg thuis anders ingericht, de wijkverpleegkundige krijgt een centrale rol in de organisatie van de zorg en de indicatiestelling, naast de zorgverleningstaken die zij al heeft; dit vraagt om nieuwe breed geaccepteerde termen en systemen die deze taken ondersteunen. Breed en multidisciplinair te begrijpen en gebruiken; begrijpelijk voor diverse niveaus en sectoren (V&VT, VG, LG, GGZ, GZ, Jeugdzorg) Ondersteunt professioneel handelen; Het volgt het primair proces en biedt hierdoor houvast voor het methodisch werken en verpleegkundig redeneren. Het sluit aan bij het normen kader V&VN voor de indicatiestelling. Het voldoet aan de eisen van de richtlijn verslaglegging van V&VN. Q: Hoe is de relatie tussen Omaha System ICF NANDA- NIC NOC? A. Vilans werkt met een aantal externe experts aan een globale vergelijking van de kenmerken van deze classificaties, die wat dieper gaat dan de vergelijkingen die er nu zijn. Dit gebeurt in nauw contact met V&VN. V&VN gaat op wetenschappelijke basis deze vergelijking organiseren. Dit is een langer durend traject. Op dit moment kiezen we ervoor om een snelle maar wel door experts gedeelde vergelijking te maken, waarbij we gebruik maken van de al gedane vergelijkingen door diverse partijen. De genoemde classificaties hebben doelen die voor een deel vergelijkbaar zijn, maar er zijn ook verschillen. De zorgaanbieder maakt de keuze voor een ICT uitwerking van een classificatie op basis van een eigen wensenpakket. We verwachten dat uiteindelijk één of twee classificaties het meest gekozen worden en leidend zullen worden in het veld. Q: Andere classificaties ontwikkelen door. Wordt in de gaten gehouden of dit gebeurt en wordt het meegenomen in Omaha System als dit moet? A. We houden ontwikkelingen in de gaten stemmen nu af met alle experts op het gebied van RAI, NANDA, NIC, NOC, etc. Daarnaast overleggen we ook met NICTIZ. Echter, een classificatie verander je niet zomaar. Dan leent hij zich immers niet meer voor standaardisering.
Q: Is er verschil in classificaties tussen de Care en de Cure? A. Nee, eigenlijk niet. Cure en care zijn onhandige begrippen. Of de zorg langdurend of kortdurend is, gericht op herstel, behoud van functies of op palliatie, betaald wordt uit de Zorgverzekeringswet, de AWBZ of de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, voor ouderen of jongeren is, in alle gevallen is het kader bruikbaar. In principe is het Omaha System ook intramuraal te gebruiken. Op dit moment gaat het erom dat het in ieder geval in de zorg thuis door een grote groep professionals breed geaccepteerd en gebruikt gaat worden. In ziekenhuizen wordt al iets langer en breder gewerkt met classificaties in de zorg. 3. Gezamenlijke aanpak Q: Waarom moeten we dit nu gezamenlijk oppakken? A. Juist nu, met de naderende transitie, zoeken veel organisaties naar andere systemen om de inzet en kosten van de (wijk)verpleging te verantwoorden. De beroepsgroep zelf zoekt naar manieren om het vak inzichtelijk en professioneel in beeld te brengen en te versterken. Beroepsbeoefenaren en organisaties hebben behoefte aan afstemming over begrippen om goed te kunnen samenwerken. Zorgverzekeraars en gemeenten willen inzicht in de resultaten van de zorg. Alle betrokken hebben baat bij eenheid van taal. Het voorkomt versnippering en dubbele rapportages, dus minder bureaucratie en meer aandacht voor de cliënt, het bevordert en professionaliseert de inhoudelijke ontwikkeling van maatschappelijke gezondheidszorg en het verheldert de verpleegkundige indicatiestelling. Duidelijke afspraken over eenheid van taal bevorderen dat beroepsgroepen en systemen met elkaar kunnen communiceren. Q: Hoe gaan we gezamenlijk aan de slag? A. Een initiatiefgroep van zorgorganisaties uit de thuiszorg en Vilans hebben in een verkennende bijeenkomst draagvlak gevonden voor het opzetten en ontwikkelen van het Omaha System als basis voor het verduidelijken van de wijkverpleging. Deze kerngroep ontwikkelt een plan van aanpak en werkt uit wat er verder nodig is. Per 1 oktober kunnen organisaties die mee willen werken aan dit initiatief zich daadwerkelijk verbinden. Q: Wie zitten er in het projectteam en wat is de rol van Vilans? A. Enkele bestuurders van zorgorganisaties: Inge Borghuis van Amstelring Irma Harmelink van Zorgaccent Patricia Esveld van Hilverzorg Mariëtte Keijser van Vivium Zorggroep Jos de Blok van Buurtzorg Samen met de Raad van Bestuur van Vilans: Henk Nies Annelies Versteegden Vilans ondersteunt het proces van bij elkaar brengen van partijen en met hen de stappen te maken om tot invoering te komen. Vilans vindt het van belang dat er een gedegen classificatie komt dat het werkproces binnen de thuiszorg ondersteunt. Er is geen tijd om lang te testen en te onderzoeken. Vilans vindt het ook belangrijk dat er goede professionele standaarden zijn waar goede en erkende kennis aan gekoppeld kan worden, ook nu weer om het vak verder te professionaliseren en uiteindelijk de zorg te verbeteren en doelmatiger te maken. Classificaties zijn hiervoor een belangrijke voorwaarde. Q: Hoe wordt het Omaha System algemeen toegankelijk gemaakt en hoe is het beheer geregeld? A. Er komt een rechtspersoon waarschijnlijk een - stichting die het systeem of - beter gezegd de classificatie gaat beheren. Dit zal een rechtspersoon zijn die onafhankelijk van ICT-leveranciers, opleidingsorganisaties of adviesbureaus zal opereren. Deze rechtspersoon zal de classificatie voor Nederland beheren en er op toezien dat deze correct wordt toegepast en ingevoerd. Dat houdt in: Opleiders certificeren
Software certificeren Ontwikkelen en beheren van kwaliteitsstandaarden, protocollen en richtlijnen Zorgdragen voor het beheer en de toegang tot de gegevens Zorgdragen voor eventuele aanpassingen in internationaal verband De huidige stichting OMAHA Systems Europe zal worden omgebouwd tot de nieuwe rechtspersoon of de rechten worden overgedragen. In beide gevallen zal de rechtspersoon zonder winstoogmerk werken, maar moet zichzelf wel kunnen bedruipen. 4. Praktische zaken Q: Staat het Omaha System op het internet? A. Ja, de classificatie is zo te vinden: - www.omahasystem.org Dit is de oorsprong van het Omaha System, gestart vanuit de universiteit van Minneapolis. Hier is ook een gebruikersgroep en een onderzoeksgroep aan gekoppeld. - www.omahasystem.eu. Dit is de website van het Omaha System binnen Nederland tot nu toe. Deze wordt binnenkort omgezet naar de nieuwe beheersstructuur. - www.nictiz.nl Ook in het algemene overzicht over classificaties en standaarden in de zorg van NICTIZ staat informatie over het Omaha System. Q: Wat zijn de kosten? A. Omaha System als classificatie op zich is open access, dat wil zeggen: openbaar en gratis toegankelijk voor iedereen. Aan het gebruik vanuit de gezamenlijke aanpak die we opzetten worden wel eisen gesteld en er zijn kosten aan verbonden. Hoeveel dit zal zijn is nu nog niet bekend. Het beheer van de classificatie is niet op winst gericht, maar zal zichzelf wel moeten kunnen bedruipen. Q: Hoe implementeer je deze nieuwe manier van werken? A. Werken met een classificatie heeft veel voordelen, maar is niet een klusje erbij. Het vergt een gedegen invoeringstraject. In de organisatie of in het samenwerkingsverband moet je afspraken maken over hoe je er binnen het primaire proces mee gaat werken, hoe het ingebed wordt in de intake en het zorgproces en hoe het wordt gekoppeld aan protocollen en richtlijnen en sturingsinformatie voor de zorgprocessen (tijd, budget, roosters etc.). Dat vereist instructie en scholing en goede technische ondersteuning (ICT, PC s en/of tablets). Daarnaast moeten goede afspraken worden gemaakt met samenwerkingspartners en met cliënten (privacy, toegang tot gegevens en dergelijke). Op management niveau moet worden bepaald welke gegevens worden gebruikt voor welk doel. Ook is het van belang vast te stellen of en hoe de gegevens in de externe verantwoording worden gebruikt (Inspectie, zorgverzekeraar, gemeente). Q: Hoe leer je er mee werken en hoe is het onderwijs aangehaakt? A. Het onderwijs is nu nog beperkt aangehaakt. Dat zal zeker meer gebeuren als het werken met classificaties gemeengoed wordt en organisaties er daadwerkelijk mee gaan werken. Als veel partijen hiervoor kiezen, volgen onderwijs en ICT-leveranciers vanzelf door toepassingen te maken. De nieuw op te richten rechtspersoon zal de implementatie en de scholing naar verwachting faciliteren door specificaties en prototypes te maken die gebruikt kunnen worden voor onderwijs doeleinden. Q: Is het gebruiksvriendelijk in de praktijk? A. De ervaringen bij bijvoorbeeld Amstelring in Amsterdam/Amstelveen zijn zeker positief. Er werken per 1 januari zestig teams mee. De wijkverpleegkundigen en verzorgenden zijn erg enthousiast. Bij Buurtzorg werkt ongeveer de helft van de medewerkers met het Omaha System. Ook daar zijn de geluiden overwegend positief. De gebruiksvriendelijkheid van het Omaha System zit in het beperkt aantal termen dat gebruikt wordt. Ook voor ziekenverzorgenden is het systeem prima te gebruiken.
Q: Hoeveel tijd kost het? A. Het is natuurlijk wel even wennen voor verpleegkundigen en verzorgenden om hun huidige werkwijze te veranderen en met beschreven termen te werken. Omdat het Omaha System het primaire proces van de thuiszorg volgt en versterkt is het snel op te pakken door medewerkers. Het aanleren van het anders werken hangt ook af van de scholingen die intern wel of niet gevolgd zijn rond het maken van zorg/leefplannen, klinisch redeneren en mogelijk rond indiceren. Voor ingewerkte medewerkers vraagt het werken met de classificatie niet meer tijd dan de huidige manier van werken met zorg-leefplannen. 5. Voordelen voor de (wijk)verpleging Q: Wat levert het de (wijk)verpleging op? A. Het maakt het formuleren van problemen, doelen en acties gemakkelijker door het aanbieden van te kiezen opties. Elk onderdeel is specifiek op maat te maken voor elke individuele cliënt. Het helpt (wijk)verpleegkundigen om breed naar de situatie en de vraag van de cliënt en zijn omgeving te kijken. Het welzijns- en gezondheidsdomein komen zo dichter bij elkaar te liggen en de vragen worden duidelijker in hun samenhang. Het plan is begrijpelijk en herkenbaar voor collega s omdat iedereen uitgaat van dezelfde termen en definities. Het plan en voortgang worden in samenhang met elkaar een levend geheel en niet een document in een kast op kantoor. Onderbouwing van de interventies is professioneler en maakt de inhoud van het transparanter. Instrumenten en voortgang zijn direct te koppelen aan het zorg-leefplan Door eenmalig de gegevens van een cliënt op deze manier vast te leggen en bij te houden is op management- en beheers niveau veel minder andere registratie rond urenverantwoording nodig. En minder tijd voor registratie betekent: meer tijd voor de cliënt. Q: Is het systeem bruikbaar voor indicatiestelling? A. We denken van wel, al is het de vraag wat je visie op indicatiestelling is. We vinden niet dat de wijkverpleegkundige een soort mini-ciz medewerker moet worden. Het gaat om een goede probleemverkenning en vraagverheldering (diagnostiek) vanuit een relatie met de cliënt om het zorgproces in gang te zetten en dat goed te monitoren en bij te sturen. Als dat transparant gebeurt, kun je zeggen dat er een indicatiestelling is waar betaling aan gekoppeld kan worden. Er wordt nu gewerkt aan het Zorg Aanvraag Instrument. Dit is een soort van samenvatting van alle velden uit het Omaha System aan de hand waarvan de indicatie aangevraagd kan worden. We verwachten dat het doel van de zorgverlening en de zorgaanvraag aan elkaar gekoppeld kunnen worden, waardoor we een realistische indicatie en zorgplanning krijgen. Q: Wat is de relatie met het zorg-leefplan? A. Het Omaha System ondersteunt het verpleegkundig proces en biedt structuur aan het zorg-leefplan: het verheldert de begrippen die je gebruikt om de vraag van de cliënt in beeld te brengen op vier relevante levensdomeinen en geeft inzicht in de situationele factoren. Het ordent de bijbehorende interventies die met de cliënt en diens naasten worden overeengekomen en het monitort het verloop van het proces en de uitkomsten voor de cliënt. Met andere woorden, het biedt de begrippen en definities om het zorgplan helder en holistisch te gebruiken. Door het Omaha System direct te koppelen aan het zorg-leefplan wordt het gebruik van dezelfde termen vanzelfsprekend en gemakkelijk. Zorgverleners gebruiken de logica van de ordening waardoor het zelf formuleren van problemen of doelen veel minder tijd en gepieker kost.
6. Ketensamenwerking Q: Is het systeem toepasbaar op de relatie van zorg met wonen en welzijn / de verbinding met PG-locaties / met revalidatie etc.? A. Ja, er is bij www.omahasytems.eu een lijst op te vragen met 300 artikelen en casestudy s die dit bevestigen. Q: Hoe zit het met de overdracht tussen andere organisaties, zoals zieken huizen? A. Er is een goede vertaalslag te maken, als er massa is en het veld gekozen heeft voor een internationale standaard zoals b.v. Omaha System. Q: Hoe zit de link met de huisarts? A. Het is goed te koppelen aan de ICPC-code van de huisartsen zodat een uitwisseling van gegevens goed te maken is. Dit moet echter nog ontwikkeld worden. 7. Cliënt en privacy Q: Wat betekent dit allemaal voor de cliënt? A. Het werken met een classificatie verandert in principe niets in de relatie van de cliënt met de zorgverlener. Vanuit de relatie die de zorgverlener opbouwt met de cliënt en vanuit haar kennis verzamelt de verpleegkundige gegevens waarop zij haar interventies, in samenspraak met de cliënt en zijn omgeving afstemt. Hoe zij dit professioneel en transparant vastlegt verandert wel. Q: Hoe heeft de cliënt inzicht in de gegevens? A. Een cliënt heeft recht op inzage in het eigen dossier. Hoe dat er uit ziet is verschillend per organisatie. Meestal ligt er een dossier met een zorgplan bij de cliënt thuis. Dit is met het gebruiken van een classificatie systeem niet anders. Het is bij elk zorg-leefplan een keuze van de organisatie hoe dat met de cliënt wordt gedeeld. Elke organisatie bepaalt dat zelf aan de hand van de eigen ontwikkeling op dit gebied. Een organisatie kan bijvoorbeeld een eigen cliëntportaal bouwen of aansluiten bij een regionaal /landelijk initiatief. Dit is een beleidskeuze die los staat van de keuze voor al dan niet werken met Omaha System. Q: Hoe is de privacy en de geheimhoudingsplicht richting andere instanties geregeld? A. Ook hier geldt dat dit een vraagstuk is dat niet specifiek alleen voor het Omaha System geldt. Voor elk zorg-leefplan, voor uitwisseling van gegevens rond cliënten en voor elke registratie moeten hier goede afspraken voor worden gemaakt. 8. ICT en Omaha System Q: Is er een belangrijke rol voor NICTIZ weggelegd? A. We zijn met NICTIZ in gesprek. We moeten nog verder vormgeven aan deze samenwerking. Q: Zijn er al ICT-leveranciers bezig om het Omaha System goed te implementeren in hun ICT-systeem? A. Ja, zo ver wij weten zijn er nu twee leveranciers mee bezig.
Q: Is er nog een papieren versie beschikbaar, wij hebben namelijk nog geen ECD? A. Ja, deze is aan te vragen via www.omahasystem.eu. 9. Registratie en inzicht in gegevens Q: Is het Omaha System een verantwoordingssysteem? A. Nee, het is geen verantwoordingssysteem. Je kunt het gebruiken om de resultaten van je zorg- en dienstverlening te laten zien. Het is primair een classificatie om de zorgverlening goed geordende te beschrijven en daarmee de kwaliteit van zorg te verhogen en inzichtelijk te maken. Q: Is het een registratiesysteem? A. Nee, het is een classificatiesysteem om je je ondersteunen in je dagelijks werk. De classificatie staat vast, de instrumenten hang je er zelf in. Het helpt wel om direct je zorgplan te controleren, bij te werken of aan te passen. Het zorg-leefplan bij het Omaha System is direct gekoppeld aan voortgangsrapportage en protocollen of richtlijnen. Q: In hoeverre krijgen zorgverzekeraars inzicht in de metingen? A. Daar hebben we geen afspraken over gemaakt en we gaan daar ook niet over. Dat moeten verzekeraars met zorgaanbieders en andere partijen afspreken. Dit geldt ook voor andere classificaties of andere gegevens. Het is dus geen vraagstuk dat specifiek is voor het werken met het Omaha System.