Seminar Zorg voor de toekomst zorgt voor interessante uitspraken en mooie inzichten Op woensdagmiddag 20 juni 2012 vond de tweede editie van het Avéro Achmea zorgseminar plaats op de locatie Buitenplaats Amerongen. Tijdens dit seminar keken we vanuit verschillende invalshoeken naar de toekomst van de zorgmarkt. Roelof Konterman, Achmea Zorg & Gezondheid, Wouter Bos, KPMG Plexus, en Jan Willem Menkveld, FrieslandCampina, spraken en debatteerden onder leiding van dagvoorzitter Lars Duursma. Lees verder voor een uitgebreid inhoudelijk verslag van de dag. Jack Hommel, directievoorzitter Avéro Achmea, heette de zaal warm welkom. Hij stond stil bij het doel van het seminar: samen kennis delen en nadenken over de zorg voor de toekomst. Na de aftrap van Jack Hommel, zette dagvoorzitter Lars Duursma de aanwezigen meteen in beweging. Via een overloopdebat poneerde hij een aantal stellingen. Bevindingen eerste debat Intermediairs zien een toekomst voor de restitutiepolis. Naar verwachting zal het prijsverschil met de naturapolis groter worden. Toch blijft er een doelgroep bestaan die dat ervoor over heeft. Het merendeel van de intermediairs is het eens met het standpunt van Achmea over de maximale tandartsvergoeding en kan dit ook uitleggen aan de klant. Wel is het moment en de wijze van communiceren vanuit Achmea voor verbetering vatbaar. Door hier nadrukkelijk samen in op te trekken ontstaat een betere boodschap en een betere acceptatie bij de consument. De toekomstige zorgmarkt, de keuzes van Achmea Bevindingen uit de presentatie van Roelof Konterman, Achmea Divisie Zorg & Gezondheid Door onder andere de verbetering van de zorg is de levensverwachting ten opzichte van 30 jaar geleden met 5 jaar toegenomen. Hiervan wordt slechts 2,3 jaar geleefd in een gezondheid die als goed wordt ervaren. Wanneer bereik je, los van de ethische discussie, vanuit kostenperspectief de grens om te stoppen met de inzet van zorg in relatie tot welzijn? Dus hoe lang ga je door met de inzet van moderne en dure technieken die wel de levensduur verlengen, maar dus niet automatisch de levenskwaliteit? Financiering Het is een misverstand dat de zorgkosten alsmaar stijgen. De kostenstijging in de zorg is van alle jaren en deze zijn relatief gezien niet hoger dan in het verleden. Het probleem is de daling in economische groei. Hierdoor valt een deel van de benodigde financiering weg, terwijl de zorgkosten een steeds groter deel uitmaken van het BNP. Dit roept discussies op over de wijze van financiering en in het verlengde daarvan welke mate van solidariteit moet blijven gelden? Moet de werkgever nog wel mee blijven betalen voor niet-werkenden? Moeten mensen met een ongezonde levensstijl meer gaan betalen? Verbeteringen In de Nederlandse zorgverzekeringsmarkt zien we nu meer aanbieders en labels dan ooit. De gemiddelde klantwaardering is de afgelopen 5 jaar gestegen van een 6,6 naar een 7,6. De betrokkenheid van medewerkers is verbeterd. Verzekeraars werken efficiënter. En we
kunnen constateren dat het met de zorginkoop beter gaat. Consumenten krijgen meer zorg voor elke euro. Van iedere 100 euro zorgpremie gaat 96 euro direct naar de zorg, 3 euro naar de verzekeraar (voor kosten en stukje rendement) en is 1 euro voor verbetering van de solvabiliteitsmarge. Kwaliteitsverschillen De kwaliteit van zorg is onderbelicht in de discussie over de wijze waarop de kosten in de zorg zijn te verlagen. Ook de consument is onvoldoende bewust van de kwaliteitsverschillen tussen de diverse zorgverleners en laat dit niet meewegen in zijn beslissing. Sterker nog, in de praktijk blijkt dat de meeste consumenten meer belang hechten aan bijzaken, zoals goede parkeergelegenheid (bron: klanttevredenheidsonderzoek ziekenhuis) en nabijheid van zorg (casus ziekenhuis Dokkum) dan aan kwaliteit van de zorg. Terwijl er grote verschillen bestaan in de kwaliteit van de zorgaanbieders. Ter illustratie: de beste IVF-kliniek scoort een factor 10 beter dan de slechtste IVF-kliniek. Meer transparantie over de kwaliteit van de zorgverleners is noodzakelijk om de consument duidelijk te maken dat selectie loont en om under performers in de zorg aan te sporen te verbeteren. Bijvoorbeeld: is een inwoner van Dokkum bereid om een behandeling in Groningen te ondergaan als de kans van slagen daar tien keer zo groot is? In Nederland zijn slechts 6 tot 8 procent van de behandelingsresultaten inzichtelijk. In Zweden is dit 35 procent. Beloning Ook op het gebied van het beloningssysteem van zorgverleners is nog veel winst te boeken. Nu worden zorgverleners grotendeels beloond op volume in plaats van op kwaliteit. Dit is een incentive om meer te behandelen en drijft de zorgkosten op. Pilots in de fysiotherapie laten zien dat het werkt om een goed presterende fysiotherapeut hoger te belonen dan een minder goed presenterende fysiotherapeut. Er hoeven minder behandelingen te worden vergoed. Dit weegt op tegen een hogere beloning. Per saldo wordt er fors bespaard op de zorgkosten. Zorginkoop Door meer te focussen op kwaliteit verandert de infrastructuur van de zorg, zoals verdere concentratie en specialisatie van bepaalde zorg. Ziekenhuizen kunnen besparen op inkoopkosten. Deze liggen 30 procent hoger dan de kosten van omringende landen. Door collectieve inkoop is er veel voordeel te behalen, tot wel 30 procent. Innovatie Ook op het gebied van innovatie is er nog veel te winnen. Achmea ondersteunt dit door 50 miljoen euro bij te dragen aan een innovatiefonds. Konterman pleit voor meer focus, zodat initiatieven daadwerkelijk de eindstreep halen. Er zijn zeer veel innovatieprojecten. Het overheidsbeleid is te veel gericht op kwantiteit in de hoop dat er dan wel een paar projecten zullen slagen. Zorgsparen Ook de consument heeft een aandeel. Het gedrag is minder solidair. Mensen nemen een tandartsverzekering als ze moeten worden behandeld en zeggen de verzekering op als de behandeling voorbij is. Een idee is om de basisverzekering te versoberen en mensen zelf te laten sparen voor zorg (voor nu of later) om zo zelf de pieken in de eigen zorgconsumptie af te dekken: het zogenaamde zorgsparen.
Adviseur Voor het intermediair ziet Roelof Konterman een belangrijke rol weggelegd. Zeker in de advisering van de werkgever. Het onderwerp zorg wordt immers steeds belangrijker. Zorgkosten zijn een grote post voor de consument en zullen nog meer gaan stijgen. De consument realiseert zich vaak niet dat hij naast de premie van de zorgverzekering ook nog eens via de loonstrook meebetaalt aan de korte termijn (zorgverzekeringswet) en de lange termijn (AWBZ). Voor een gezin met een inkomen van 1,5x modaal bedragen de kosten nu al jaarlijks 11.500 euro. Dit is inclusief eigen risico en eigen bijdragen. Daarnaast valt er voor consumenten steeds meer te kiezen en dus uit te leggen. Discussie met de zaal en andere sprekers Is het een idee om pensioen, zorg en wonen aan elkaar te verbinden?hierover merkt Wouter Bos op dat dit oplossingen biedt voor de financiering, maar niet voor het kostenprobleem in de zorg. Daarnaast twijfelt hij of dit idee wel goed zal vallen bij de consument omdat het een lastenverschuiving naar de consument is. Eet eerst je huis of pensioen maar op om je zorgkosten mee te betalen. Zijn de speerpunten van Achmea om de zorg goedkoper te maken niet oude wijn in nieuwe zakken? Konterman: het klopt dat een groot deel niet revolutionair is ten opzichte van het verleden, het gaat er vooral om dat het nu daadwerkelijk in de praktijk gebracht wordt. Er is wel degelijk veel bereikt. Zie bijvoorbeeld de casus beloning fysiotherapie. Maar verbeteringen moeten en kunnen nog sneller worden doorgevoerd. Collectieven vervullen een belangrijke rol in het gericht inkopen van zorg en dragen bij aan efficiency. Een verbod op collectiviteiten is daarom niet wenselijk. Door informatie over schadelast en het effect van behandelingen beter vast te leggen en te bundelen, kan veel worden bereikt. Het zorgaanbod kan dan beter op de behoeften van de collectiviteit worden afgestemd. De partijen in de gehele keten dienen daarbij nauw samen te werken. De verzekeraar heeft hierin een grote rol door het aanbieden van gebundelde informatie. Dit is ook een vorm van innovatie. Verder is het van belang om de werknemer of consument hier meer bij te betrekken. Het is wenselijk dat de werkgever meer gaat sturen op deelname in het collectief, aangezien de werkgever een groot deel van de kosten voor zijn rekening neemt. Jan Willem Menkveld wijst op het belang de werknemer bewust te maken van zijn eigen verantwoordelijkheid voor zijn duurzame inzetbaarheid, en dus ook zijn gezondheid. Hij is geen voorstander van het verplichten van de werknemer om deel te nemen aan de collectiviteit. Wouter Bos heeft vraagtekens bij innovatie via technologie. Hij geeft aan dat meer technologie ook zorgt voor hogere kosten. Door betere, maar ook duurdere technologie zijn er meer mogelijkheden waardoor er automatisch ook meer zorgvraag ontstaat. Wat verwacht de werkgever van ons? Bevindingen uit de presentatie van Jan Willem Menkveld, Royal FrieslandCampina Jan Willem geeft aan dat het grote belang dat FrieslandCampina hecht aan zorg en gezondheid voortkomt uit een financieel motief. Namelijk het borgen en verhogen van de productiviteit van de medewerkers, maar ook de zorgplicht die je als werkgever hebt voor je medewerkers. Zijn werknemers minder goed verzekerd, dan krijgt de werkgever daar de rekening van gepresenteerd, omdat bij minder zorg de duur van het verzuim toeneemt. Deze daling van de inzetbaarheid kost de werkgever geld.
Vitaliteitsbudget Wel is de werkgever faciliterend en kan hij niet alleen voor de kosten opdraaien. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De werknemer moet zich open opstellen en zorgen dat hij duurzaam inzetbaar is. Ook in verband met de pensioendatum die steeds hoger komt te liggen. Als de werkgever te veel zelf regelt en te veel kosten voor zijn rekening neemt, bestaat de kans dat de werknemer gemakzuchtig wordt en denkt: mijn werkgever regelt het allemaal wel voor me. De werknemer dient ook eigen verantwoordelijkheid te nemen. FrieslandCampina is bijvoorbeeld in de CAO overeengekomen dat de werknemer een vitaliteitbudget krijgt. Dit budget kan hij naar eigen inzicht besteden aan vitaliteit. Integrale werkwijze Een effectieve aanpak vraagt om een integrale werkwijze, waarbij preventie-, arbo-, verzuim- en re-integratiebeleid aan elkaar worden gekoppeld. Dit betekent ook dat alle externe betrokken partijen samen moeten werken en als één keten moeten functioneren. Het intermediair vervult daarbij een belangrijke adviserende en coördinerende rol, maar de werkgever dient de eindregie te behouden. Tenslotte betaalt de werkgever een groot deel van de kosten. Arbeidsgerelateerde zorg FrieslandCampina werkt het liefst met een beperkt aantal partijen. Zo is er de voorkeur voor één zorgverzekeraar, terwijl de medezeggenschap vaak aandringt op meer keuzemogelijkheden en dus meer zorgcollectiviteiten. Door bundeling en het beperken van het aantal betrokken partijen kan er beter gestuurd worden op zorg. Er ontstaat een hechtere samenwerking, waardoor er vanuit een totaalbeeld van de schadelast en de zorgconsumptie gerichter kan worden ingekocht. Bijvoorbeeld in de vorm van specifieke arbeidsgerelateerde zorg, die aansluit bij de problematiek van het bedrijf. De partners gaan dan vraaggestuurd werken in plaats van aanbodgestuurd. Er zijn nog te veel aanbieders die alleen maar aanbodgestuurd kunnen werken. Verankering Een succesvol gezondheidsbeleid vraagt ook om een verankering in de bedrijfsstrategie door commitment van het management. Daarbij gaat het niet alleen om mooie woorden in een strategisch plan. Het moet echt een thema worden binnen het bedrijf. FrieslandCampina heeft daarvoor een speciale projectorganisatie ingericht, maar ook nadrukkelijk de verbinding gezocht met de medezeggenschapsorganen. Het besef dient er te zijn dat het een gedragsverandering vraagt van de HR-kolom, het lijnmanagement en de medewerker. Dat vraagt om bewust managen van de verandering. Als voorbeeld noemt Jan Willem het afmelden bij ziekte bij de leidinggevende in plaats van bij de portier. De ziekmelding is direct een onderwerp van gesprek en dan kan de juiste follow up worden gegeven. Het realiseren van de verandering vraagt om een lange adem en het consequent blijven volhouden. Businesscase Een belangrijke randvoorwaarde om het gezondheidsbeleid te verankeren en er budget voor vrij te spelen is om te werken met een businesscase. De kosten van de inzet van interventies en diensten moeten zich minimaal terugverdienen. En uiteindelijk onder de streep besparingen opleveren. Deze financiële component ontbreekt nogal eens. De partners in de zorgketen, zoals de verzekeraar en het intermediair, kunnen hierin verbetering aanbrengen door een betere vertaalslag te maken van de kosten versus de baten.
Discussie met de zaal en andere sprekers In welke mate dient de werkgever de volloop van de collectiviteit te stimuleren? Moet de werkgever de werknemer kunnen verplichten om deel te nemen, omdat hij een groot deel van de kosten draagt? Conclusie: het merendeel van de werkgevers kan zich actiever opstellen, maar het moet geen verplichting worden. Je kunt het niet pushen. Dat past ook niet in de Nederlandse cultuur. De werknemer mag zelf bepalen wat voor hem het beste aanbod is. Bij een actieve opstelling van de werkgever ontstaat er vanzelf volloop. Het actief betrekken van de medezeggenschap speelt ook een belangrijke rol. Ook ligt hier een rol voor de arbodienst, die kan attenderen op de mogelijkheden van de zorgverzekering en de aanpalende gezondheidsdiensten. Kan de branche zichzelf vernieuwen? Bevindingen uit presentatie Wouter Bos, KPMG Plexus Het Nederlandse zorgstelsel staat internationaal hoog aangeschreven en presteert in internationaal opzicht goed. Wel is het systeem lastig te duiden omdat het een mix van collectief en privaat betreft zowel in financiering als in uitvoering. Dit maakt het complex. Ook omdat er sprake is van pseudo marktwerking. Het huidige stelsel is nog zeer jong en bevindt zich nog in een transitiefase. Slechts weinigen zijn hiervan doordrongen. Het stelsel heeft tijd nodig om te rijpen. Rol verzekeraar In het stelsel is een grote rol weggelegd voor de verzekeraar. De verzekeraar dient de regie te nemen, maar tegelijkertijd is de verzekeraar een speler in de markt met een eigen (commercieel) belang. De verzekeraars zijn zich nog aan het voegen naar deze nieuwe rol. Ze beschikken ook pas kort over mogelijkheden om deze rol goed te pakken. Koppositie care Het Nederlandse stelsel zit in de kopgroep van landen met het hoogste percentage zorgkosten afgezet tegen het Bruto Nationaal Inkomen. De kosten voor cure (korte termijn zorg geregeld via de ZVW) zijn internationaal gezien niet overdreven hoog. Wel zijn de kosten voor care enorm hoog (lange termijn zorg geregeld via de AWBZ). Dit wordt primair veroorzaakt door de kosten voor gehandicaptenzorg, ouderenzorg en chronisch zieken. Hier ligt dus een groot verbeterpotentieel. 50 procent van deze kosten zijn niet te beïnvloeden als gevolg van vergrijzing, welvaartstoename en technologie, maar de andere 50 procent is wel beïnvloedbaar. Uit eigen zak Als de ontwikkeling van de zorgkosten wordt afgezet wordt tegen de ontwikkeling van het nationaal inkomen, tegen een gelijkblijvende collectieve bijdrage, zal de private bijdrage enorm gaan stijgen. Nu wordt circa 18 procent van de zorgkosten door de consument uit eigen zak betaald. Over 30 jaar zal dat richting de 50 procent gaan. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door een economische groei die achterblijft bij de groei van de zorg, zoals ook al door Roelof Konterman was aangegeven. Dit is één van de belangrijkste uitdagingen waar we voor staan. Marktwerking Een ander uitdaging is het verbeteren van de kwaliteit van de zorg. De bewustwording over de verschillen tussen de zorgverleners is te laag. De ontwikkeling van transparantie over de kwaliteit van zorgverleners gaat traag. Ook bij de politiek staat dit onvoldoende op de agenda. Ondertussen neemt het gevoel van urgentie, o.a. bij de politiek, wel toe. Dit leidt tot allerlei uitspraken en discussies over marktwerking, die volgens Bos onzinnig zijn. Er ontbreekt
een goede definitie en een goed beeld van het begrip marktwerking. Juist vanwege het complexe Nederlandse stelsel is dit een vereiste om zinvolle uitspraken te doen. Door het ontbreken van een heldere definitie ontstaan er allerlei inconsistenties in de opvattingen van politici. Zo zijn de politieke partijen die de marktwerking willen terugdraaien voorstander van een verschuiving naar het persoonsgebonden budget. Juist daar is er het meest sprake van marktwerking of privatisering. Ook de consument is inconsequent. Deze ziet zorg als een recht in plaats van als een schade. De consument wil wel de lusten, maar niet de lasten. Regierol verzekeraars Bos is geen voorstander van een stelselwijziging. Hij pleit er voor om ons jonge stelsel de tijd te geven en de energie te richten op het verwijderen van de inconsistenties. Binnen de kaders van het huidige stelsel dient de zorgmarkt als een echte markt te gaan functioneren, waarin partijen ook de instrumenten hebben om de herordening op kwaliteit en kosten af te dwingen. Daarbij zijn er wel een aantal twijfels. Bijvoorbeeld of verzekeraars wel voldoende worden vertrouwd door stakeholders en de andere partijen binnen de zorgmarkt. Zonder dit vertrouwen kunnen ze hun beoogde en belangrijke regierol niet waarmaken. Bos adviseert de verzekeraars te handelen naar de geest van het spel en niet het beeld te laten ontstaan dat verzekeraars het alleen voor hun eigen centen doen. In dit perspectief stelt Bos als voorbeeld dat de verzekeraars voorzichtig moeten zijn met het aangaan van gelegenheidscollectieven. An sich is er geen bezwaar tegen het bundelen van inkoopkracht via een collectief, dat bevordert de marktwerking. Echter, het mag niet leiden tot het uitsluiten van slechte risico s. Op dat moment komt de solidariteit namelijk in het geding en zal de politiek ingrijpen en zet de verzekeraar zichzelf buitenspel. Verder spoort Bos de verzekeraars aan om haast te maken. Om plannen sneller om te zetten in daden. Afschaffing AWBZ De afschaffing van de AWBZ ziet Bos als een verbetering van het huidige stelsel. De functie daarvan kan dan deels worden verlegd naar de verzekeraars en de VMO. Bevindingen tweede debat Na de bijdrages van de sprekers en een korte pauze werden de aanwezigen opnieuw in beweging gebracht voor het tweede debat waarin de rol van het intermediair in de zorgmarkt van de toekomst centraal stond. Enkele constateringen vanuit het debat: De zorgmarkt biedt nog volop kansen voor het intermediair. Bijvoorbeeld door nog meer op maat te adviseren, integraal gezondheidsmanagement toe te passen en de regierol nog meer te pakken. Om integraal gezondheidmanagement in de praktijk te brengen zal de verzekeraar ook stappen moeten maken. De verzekeraar zal meer informatie over schadelast en zorgconsumptie beschikbaar moeten stellen. Ook moeten intern de productlijnen op elkaar zijn afgestemd. In de zorgmarkt is werkgeveradvies de makkelijkste kans. Maar via een efficiënte organisatie is ook werknemer- en consumentenadvies interessant voor het intermediair. Borrelende energie Jack Hommel bedankte de sprekers en aanwezige intermediairs voor hun inspirerende bijdrages. Vervolgens verhuisden veel deelnemers mee naar het zonnige terras van het Poortgebouw. Om daar onder het genot van een hapje en een drankje de sprekers en de ontwikkelingen in de zorgmarkt te reflecteren. De energie van de dag was nog duidelijk voelbaar.