Arbowet Arbeidsomstandigheden bij de directie Zuid-Holland: daarvoor zijn we samen verantwoordelijk Ministerie van Verkeer en Waterstaat D i recto raat- G e ne raai Ri j ks wate rstaat Directie Zuid-Holland Bibliotheek POM 80-8
Rijkswaterstaat Directie Zuid-Holland Facilitaire Dienst AMMO <il..n*.<i. rw i m~niau Brochure Arbowet, Arbeidsomstandigheden bij de directie Zuid-Holland : daarvoor zijn we samen verantwoordelijk In de brochure "Arbowet, Arbeidsomstandigheden bij de directie Zuid-Holland : daarvoor zijn we samen verantwoordelijk" staan helaas een tweetal foutjes. Het betreft : * pagina 9 het omkaderdc deel : DX moet zijn P&O * pagina 13 Bedrijfsmaatschappelijk werk (BMW) Zuid-Holland : mw J. Diekerman moet zijn mw J. Diehlman Met vriendelijke groet, Piet Wijngaarden Ar bo-coordinator RUtanbrrteat, Mmtk M i H.II..J F.rtlluln DHUI
Arbowet Arbeidsomstandigheden bij directie Zuid-Holland; daarvoor zijn we samen verantwoordelijk
Arbeidsomstandighedenwet Om plezierig en goed te kunnen werken zijn veiligheid, gezondheid en welzijn van groot belang. Voor iedereen in de hele organisatie. Samen vormen wij het belangrijkste bedrijfskapitaal van directie «jid-holland. e arbeidsomstandigheden verdienen daarom veel aandacht. Vooral omdat directie Zuid-Holland dat belangrijk vindt. Maar ook omdat het moet, volgens de zogeheten Arbeidsomstandighedenwet. We hebben allemaal op de een of andere manier te maken met arbeidsomstandigheden: op kantoor en RIJKSOVERHEID EN ARBOWET TAKEN EN VERANTWOORDEUJKHEDEN BIJ HET INVOEREN VAN AR BO-BILE ID buiten. Denk maar aan een juiste werkhouding achter het bureau of veiiig materiaal om buiten het werk te kunnen doen. De Arbowet is voor iedereen bij directie Zuid-Holland van belang. De laatste fase van deze wet is op 1 oktober 1990 ingevoerd. Misschien heeft u er al kennis mee gemaakt. In deze brochure leest u alles over de gevolgen van de wet voor u en uw werk. Beleidsintentieverklaring "Goed arbeidsomstandighedenbeleid is een van de doelstellingen van het organisatiebeleid. Op grond hiervan streeft directie Zuid-Holland naar een zo groot mogelijke mate van veiligheid, gezondheid en welzijn in het belang van alle betrokkenen. Voor zover bepaalde risico's onvermijdelijk zijn, richten wij ons op een zodanige organisatie en uitvoering van de werkzaamheden dat alle onaanvaardbare risico's worden uitgesloten en andere risico's worden geminimaliseerd. Bij alle beslissingen en bij de dagelijkse gang van zaken zal daarom de aandacht voor risico-aspecten prioriteit hebben." 3
Samen.bij directie Zuid-Holland Op 1 januari 1983 is de Arbeidsomstandighedenwet ingevoerd. In de wet staan voorschriften die alles te maken hebben met veiligheid, gezondheid en welzijn. Met de wet wil de overheid bereiken dat werk en werkomstandigheden zo goed mogelijk op elkaar zijn afgestemd. Maar, en dat staat ook in de wet, dat kan niet van een kant komen. Er staat ook in dat werkgevers en werknemers samen verantwoordelijk zijn voor de uitvoering. Per 1 oktober 1990 is de derde fase van kracht geworden. Voor directie Zuid-Holland was dit feitelijk aanleiding voor een hele nieuwe formulering van het Arbo-beleid. Veiligheid, gezondheid, welzijn... De wet is in fasen ingevoerd zodat het bedrijfsleven beter kon inspelen op de nieuwe voorschriften. De eerste fase betekende weinig veranderingen. De bevoegdheden van de ondernemingsraden werden uitgebreid en de individuele werknemer kreeg het recht om bij acuut gevaar voor mensen het werk te onderbreken. Met de tweede fase werden de arbeidsomstandigheden voor jeugdige werknemers beter geregeld. Opslagruimten De gebouwen waarin gewerkt wordt, moeten aan veel eisen voldoen. Ze moeten doeimatig zijn ingericht, brandveilig zijn, voldoende vluchtwegen hebben. Er moeten bijvoorbeeld ook opslagplaatsen zijn voor brandbare stoffen en voor bestrijdingsmiddelen. Hoe die ruimten ingericht moeten zijn, is beschreven in de Hinderwet, Bestrijdingsmiddelenwet, Gemeentelijk bouwverordeningen, maar ook in de Arbowet. 4
De basis daarvoor is de "Arbo-beleidsintentieverklaring" van de leiding van de dienst. Daarin staat dat de arbeidsomstandigheden zo goed mogelijk moeten zijn. Onaanvaardbare risico's moeten worden uitgesloten en andere risico's zoveel mogelijk beperkt. ^ et (nieuwe) Arbo-beleid is een uitvloeisel van die intentie en van de Arbo-doorlichting van begin 1992. Het is beschreven in het eerste Arbo-jaarplan 1992-1993. Dat is in het bezit van uw chef; vraag hem of haar gerust hiernaar. De Arbowet en directie Zuid-Holland Kijken we naar de invulling, dan komt het er in de praktijk op neer dat de werkgever altijd rekening moet houden met de arbeidsomstandigheden. Uit de wet halen we de volgende punten waaraan de werkgever, in dit geval Rijkswaterstaat directie Zuid-Holland, ^^bh moet houden. Voortdurend rekening houden met mogelijke risico's. Al bij het ontwerpen en realiseren van installaties, gebouwen en machines risico's uitsluiten. Veiligheidskleding en -middelen beschikbaar stellen en er op letten dat het wordt gebruikt. I Gevaarlijke situaties opheffen. I Het belang van veiiig werken duidelijk maken. I De medewerkers betrekken bij de besluitvorming over arbeidsomstandigheden en de te nemen maatregelen. I Bij introducties, opleidingen en trainingen aandacht besteden aan arbeidsomstandigheden. I Het realiseren en handhaven van organisatiestructuren en procedures. I Zorgen voor een juiste en deskundige ondersteuning. Zorgen dat de wettelijke voorschriften en verplichtingen, die uit het beleid voortvloeien, worden nageleefd. Redelijkheidsprincipe In de wet komt overigens vaak de term "redelijkerwijs" voor. Daarmee wordt bedoeld dat gedaan moet worden wat haalbaar is. Haalbaar volgens de stand der techniek: is het technisch uitvoerbaar; economisch: is het betaalbaar en operationeel: is het in te passen in de werkwijze. 5
De Arbowet en u Tot zover de plichten van directie Zuid-Holland als werkgever. Hoe het zit met uw plichten, als werknemer, staat ook in de Arbowet. Er wordt van u verwacht dat u voorzichtig bent en gevaar voor uzelf en anderen vermijdt. Dus bijvoorbeeld machines, toestellen, gevaarlijke stoffen, transportmiddelen op de juiste wijze gebruikt en onderhoudt. Dat u zuinig bent op beschermingsmiddelen en die goed gebruikt. En dat u geen beveiligingen op bijvoorbeeld werktuigen en toestellen verandert of weghaalt. Dat u meewerkt aan projecten met betrekking tot de veiligheid en de gezondheid. En dat u gevaren voor veiligheid of gezondheid direct meldt aan uw chef. U mag uw werk onderbreken als u meent dat er gevaar voor personen aanwezig is en dat dat gevaar zo onmiddellijk dreigt dat de Arbeidsinspectie niet tijdig kan optreden. U moet zo'n onderbreking wel direct melden bij uw chef. Ten slotte moet u met de werkgever samenwerken om de zorg voor de veiligheid, gezondheid en welzijn zo goed mogelijk te behartigen. Dit betekent dat u bijvoorbeeld mee moet werken aan georganiseerd werkoverleg. Het staat er met veel woorden. In de praktijk zal niemand op kantoor het in zijn hoofd halen om aan het werk te ^ gaan als er een verdieping lager brand is uitgebroken. Kantoorinrichting Ook op kantoor moet er aandacht worden besteed aart^^ werkomstandigheden 6
Alles is vastgelegd Met de intentieverklaring alleen zijn we er natuurlijk niet. Daaruit blijkt waar we met het Arbo-beleid naar toe willen. Maar hoe willen we dat bereiken? Daarvoor is een planmatige aanpak van ^felang. Deze aanpak is terug te vinden ^ h e t Arbo-jaarplan 1992-1993 met name in de projecten 93.01 Arbo-beleid 1994-1998, 93.02 Arbo-structuur en 93.03 Voorlichtings- en opleidingsplan. Deze brochure hoort ook bij die plannen. Dit is onze manier om u op de hoogte te stellen van de gevolgen van de Arbowet. Maar in die plannen staat ook dat we daadwerkelijk willen werken aan de uitvoering. Dat betekent dat iedereen moet weten waar 'ie aan toe is, en wat er van hem of haar verwacht wordt. Dat wordt vastgelegd in een organisatiestructuur die we de Arbo-structuur noemen (project 93.02). De Arbo-structuur geldt voor de gehele dienst. En al hebben we allemaal ^^gelijks met onze arbeidsomstandigheden te maken, we zijn geen specialisten op dit gebied. Om tot de beste oplossingen te komen moet je daarom kunnen terugvallen op deskundige ondersteuning. Dat moet ook worden vastgelegd, zodat we allemaal weten waar we met vragen, problemen of voor ondersteuning terecht kunnen. Dat wordt allemaal geregeld in de organisatiestructuur, waarvan het Arbo-beleid een wezenlijk deel uitmaakt. In het eerste Arbo-jaarplan zijn naast de al genoemde projecten nog 18 andere opgenomen. Deze varieren van vervangen archiefkasten, bediening, bedrijfshulpverlening tot aandacht voor ergonomie. Dit Arbo-jaarplan ligt bij uw chef ter inzage. Beeldschermwerk 7
Specialisten In alle gevallen en op alle niveaus wordt er alles aan gedaan om voor optimale arbeidsomstandigheden te zorgen. Soms zal een beroep moeten worden gedaan op specialisten, meestal bij (deskundige) Arbo-diensten. Dat is ook vastgelegd, zodat niemand kan zeggen: "daarvoor hebben wij geen tijd". Er moet tijd voor vrijgemaakt worden. Een Arbo-dienst beschikt over kennis op het gebied van arbeids- en bedrijfsgeneeskunde, van arbeids- en organisatiekunde en van veiligheidskunde. Deze diensten zullen in de toekomst gecertificeerd worden. Voor onze dienst is belangrijk op Arbo-gebied; de Rijks Bedrijfsgezondheids- en Bedrijfsveiligheidsdienst (RBB) zowel de bedrijfsartsen als de afdeling O en O (het Arbo advies bureau). U kunt ook direct een beroep doen op de kennis bij de dienst bijvoorbeeld over: algemene Arbo-zaken - bij de Facilitaire Dienst (ZX) Arbo-coordinator 010-4026268 meubilair - bij de afdeling Interne Zaken (ZXZ) automatiseringsapparatuur - bij de afdeling Automatisering (ZXI) opleidingen - bij de afdeling Personeel en Organisatie (P&O) en bij de personeelsbureau's Als intermediar kunt u een beroep doen op: "Voor alle Arbo-zaken" - de Arbo-coordinator tm - de bedrijfsbureau's ^ - de afdeling Personeel en organisatie - de personeelsbureau's Bij vragen over: kunt u terecht bij: - rechtspositionele afdeling Personeel belangen en Organisatie (P&O) - registratie van P-bureau's en ziekteverzuim Arbo-coordinator - mogelijkheden tot het volgen van opleidingen en trainingen - ergonomie van de werkplek ^ - Arbo-wet en Arbo-voorschriften - persoonlijke beschermingsmiddelen - EHBO - ziekteverzuim 8
- bedrijfsgebouwen ZXZ en - werkmethoden bedrijfsbureau's - meubilair - kantoorapparaten - inrichting van kantoorruimten ^^informatie en Directiesecretariaat ^^voorlichting en Arbo-coordinator - automatiserings- ZXI middelen (soft- en hardware) Arbo-structuur "Weer even terug naar de wet. Om te realiseren dat de Arbowet werkt, moeten we er voor zorgen dat verantwoordelijkheden niet kunnen worden afgeschoven, dat u eigenlijk gedwongen wordt om uw mond open te doen als dat nodig is. Immers alle betrokken partijen zijn verantwoordelijk voor het naleven van de wet. Dat wordt bij directie Zuid-Holland vertaald in de nieuwe Arbo-structuur. Meld altijd: gevaarlijke situaties ongevallen waarbij een of meerdere personen gewond zijn geraakt ongevallen waarbij schade is ontstaan ziekte die waarschijnlijk door het werk is ontstaan Stuur de ongevallenmelding naar de ^mfdeling Personeel en Organisatie DX J Er zijn speciale meldingsformulieren voor Veiligheidsmaatregelen Bij de aanschaf en inzet van werktuigen en hulpmiddelen moet op de veiligheid en de gebruiksmogelijkheden gelet worden. 9
Werkoverleg Wat doet u als u iets opvalt dat gevaarlijk is? Wanneer u meent dat iets beter en veiliger kan? Of erger nog als u te maken krijgt met een bedrijfsongeval of een bijna bedrijfsongeval? Dan laat u het natuurlijk niet bij een constatering. U doet er iets mee. Bijvoorbeeld tijdens het werkoverleg. In eerste instantie worden zaken die met veiligheid, gezondheid en welzijn te maken hebben, daarin besproken. Dit werkoverleg, tussen uitvoerenden en leidinggevenden, moet regelmatig en georganiseerd plaatsvinden. Iedereen doet er aan mee en kan zijn ideeen en wensen kwijt. Soms kunnen er naar aanleiding van het werkoverleg direct al maatregelen genomen worden. Bij een van de dienstkringen werd met de uitsluiting van 06-nummers in de telefooncentrale ook 06-11, het noodnummer, geblokkeerd. In het werkoverleg werd besloten deze blokkade voor 06-11 direct op te heffen. Moet er bijvoorbeeld nieuw materiaal worden aangeschaft, dan wordt daar op een ander niveau over beslist. De verantwoordelijke persoon zal dat moeten aankaarten bij de afdelingsstaf. Veiligheidsmaatregelen Voor sommige medewerkers is goede veiligheidskleding letterlijk van levensbelang. Het gebruik van veiligheidsschoenen, een helm, een veiligheidsbroek, oogbescherming, vluchtmaskers en dergelijke zijn voor de hand liggend. In de Arbowet is nog eens omschreven dat de werkgever die kleding beschikbaar moet stellen en erop moet letten dat die gebruikt worden. En van de medewerkers wordt verwacht dat zij die kleding dragen. Maar het kan om nog grotere of ingrijpender zaken gaan, zoals een ^ andere werkwijze. Vermindering van het gebruik van bestrijdingsmiddelen en besluiten over geisoleerde arbeid zijn goede voorbeelden. 10
Dat moet dan aan de orde komen in beleidsoverleg of stafoverleg. En desnoods gaat het nog verder de organisatie in. Want alles wat in het werkoverleg, bij de staf enzovoorts is besproken en dat te maken heeft met arbeidsomstandigheden moet opgelost ^p^orden. Tot aan de Dienstcommissie en de directeur toe. Bij de directeur komen dus alle lijnen samen die te maken hebben met de arbeidsomstandigheden. Die draagt immers de eindverantwoordelijkheid en heeft dat ook samen met het managementteam vastgelegd in de intentieverklaring. Hij zal het geld, de middelen en het personeel er voor moeten bieden. Maar hij moet ook, zoals het in de Arbowet omschreven is: "een voorbeeldfunctie vervullen inzake de naleving van de veiligheidsvoorschriften". En dan zijn we waar we deze brochure mee begonnen. Aan de Arbowet geven we ^ m e n een invulling. Veiligheidsmaatregelen Er zijn werkzaamheden waarbij gevaarlijke dampen vrijkomen. Een ruimte waar dat gebeurt moet daarom een goede afzuiging hebben. Op kantoor komen dergelijke situaties ook voor. Kopieerapparaten en printers moeten zoveel mogelijk gescheiden van de kantoorruimten staan, om de kwaliteit van de leeflucht zo min mogelijk te bei'nvloeden. 11
Arbeidsinspectie Arbeidsinspectie Al Anna van Hannoverstraat postbus 90804 2509 LV Den Haag tel: 070-3334444 Districtkantoren van belang voor Zuid-Holland Arbeidsinspectie 3e district Stadionweg 43c postbus 9580 3007 AN Rotterdam tel: 010-4798300 Rijks Bedrijfsgezondheids- en Bedrijfsveiligheidsdienst RBB Bedrijfsartsen RS. Noyon Westblaak 208 postbus 1810 3000 BV Rotterdam tel: 010-4112920 H. Hennink Koningskade 4 postbus 20906 2500 EX Den Haag tel: 070-3244305 Arbeidsinspectie 5e district Boerhavelaan 3 postbus 3013 2700 KN Zoetermeer tel: 079-710101 W.J. Stol Schuttersveld 9 postbus 2150 2301 CD Leiden tel: 071-222611 Arbeidsinspectie 2e district Vismarktstraat 28 postbus 90109 4811 WE Breda tel: 076-223400 S.S.R. Resopawiro Lucas Bolwerk 10 postbus 400 3500 AK Utrecht tel: 030-333432 Arbeidsinspectie 4e district Florijnburg 41 Postbus 7001 3430 JA Nieuwegein tel: 03402-94511 A.L.J, van der Bosch Bredasestraat 44 6611 CH Bergen op Zoom tel: 01640-42254 12
Bedrijfsmaatschappelijk werk (BMW) Zuid-Holland Personeelsafdelingen "Zuid-Holland" Boompjes 200 postbus 556 3000 AN Rotterdam tel: 010-4026200 ^^w. J. Diekerman tel. rechtstreeks: 010-4026277 mw. R. Horemans tel. rechtstreeks: 010-4026278 Arbo-coordinatie "Zuid-Holland" Boompjes 200 postbus 556 3000 AN Rotterdam tel: 010-4026200 coordinator ing. RT. Wijngaarden tel. rechtstreeks: 010-4026268 Algemeen adres Boompjes 200 postbus 556 3000 AN Rotterdam tel: 010-4026200 Personeel en Organisatie (P&O) T. Knoester tel. rechtstreeks: 010-4026051 mw. A. Mispelblom-Beyer tel. rechtstreeks: 010-4026057 J. Versluis tel. rechtstreeks: 010-4026056 Personeelsbureau's H. Bijl (ZXP) tel. rechtstreeks: 010-4026279 R.H. Janssen (AXP) tel. rechtstreeks: 010-4026320 H. Nonnekes (TXP) tel. rechtstreeks: 010-4026514 mw. A.D.M. Westerduin (VXP) tel. rechtstreeks: 010-4026217
Colofon Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat directie Zuid-Holland Bron: Deze brochure is gebaseerd op de Brochure "Arbowet" van het Staatsbosbeheer, Driebergen Tekst: Hartgring/van Spall Vormgeving: Produktie Voorlichtingsmiddelen Fotograf ie: Hans Schuling Druk: Drukkerij Borghouts Februari 1993