Innovatie & Brancheversterking Strategische Agenda & Activiteitenplan VSCD 2009 Amsterdam 17 november 2008 1
Inleiding Strategie op hoofdlijnen Activiteitenplan resultaat gericht Sinds 2002 presenteren bureau en bestuur jaarlijks een beleidsnotitie en het daaruit voortkomende activiteitenoverzicht voor het daarop volgende jaar. Daarin geven we een opsomming van de onderwerpen (dossiers) waar de VSCD zich mee bezig houdt, de daaraan verbonden activiteiten voor het daarop volgende jaar, verrijkt met een aantal bijzondere accenten of motto s. Motto s van de afgelopen jaren waren structurering en verheldering, dynamiseren en richting geven, werking, binding en inhoud, samenwerking en feest en de vereniging. Voor 2009 is gekozen voor enerzijds een verscherping van de strategische inzet van de vereniging en anderzijds een nog meer op resultaat gerichte benadering van de diverse onderwerpen en activiteiten waar we ons mee bezig houden, zoveel mogelijk vertaald naar in 2009 te behalen resultaten. Naast deze strategische agenda is er een activiteitenplan opgesteld. Beide stukken houden nauw verband met elkaar, maar zijn afzonderlijk gepubliceerd. Deze notitie is het resultaat van een brainstorm van bureau en bestuur van de VSCD. Ook enkele regio s (niet allemaal) en individuele leden hebben commentaar gegeven. Deze notitie is goedgekeurd op de ALV op 17 november a.s. Actief bijdragen aan innovatie Wat zijn de grote ontwikkelingen waartoe de podia zich te verhouden hebben? Hoe zorgen podia dat zij zijn toegerust op de kredietcrisis, worden zij klimaatneutraal, zorgen zij voor voldoende prachtaanbod, stellen zij hun financiering veilig, maken ze optimaal gebruik van de digitalisering van de samenleving en vinden zij nog meer (nieuw) publiek? En vooral: wat doen zij samen en mogen zij daarin van hun vereniging verwachten? Bestuur en bureau willen meer dan tot nu toe gebruikelijk was op deze onderwerpen een actieve en innoverende rol spelen. Natuurlijk blijven we ook belangen behartigen en diensten verlenen waar door leden individueel of collectief om wordt gevraagd. Wij blijven de volle aandacht geven aan de strijd om een rechtvaardiger auteursrecht of inkoopkortingen, meer deelnemers aan de Academie voor Podiumkunsten en verdieping van het congres. Op al deze onderwerpen willen we nog duidelijker resultaten boeken. Daar komen we in het activiteitenplan op terug. Maar daarnaast willen we een actieve bijdrage leveren aan de noodzakelijke innovatie in de podiumkunsten en bij onze leden. Waarop moet die zich richten? Hierna doen we een voorstel in de vorm van een strategische agenda. Daarbij gaan we in op de ontwikkelingen waar podia en festivals de komende jaren mee te maken krijgen en wordt aangegeven welke rol de vereniging daarin (in 2009) wil spelen. Waartoe zijn wij op aard? Presenteren, maar ook productie en ontwikkeling De tijd dat programmeren niet meer was dan smaakvol boeken is voorbij. Actieve deelname in de productie van nieuw aanbod, het onderdak verlenen aan een eigen productiehuis of gezelschap, samen een hele tournee inkopen in het buitenland, een podium bieden aan nieuw talent in de eigen buurt, het combineren van een gebouw met de organisatie van één of meer festivals, alles komt voor en in toenemende mate. Gemeenten en provincies zijn niet zelden bereid dergelijke initiatieven financieel te steunen. De verscheidenheid van taken en functies binnen onze vereniging is groot. We hebben als eerder eens een poging tot positionering gedaan (Podia 2003, positioneringsmodel), maar de vraag wat je als podium of festival kunt en wilt zijn verdient uitwerking. Hoe wordt je meer dan een boeker? Wat zijn kansrijke mogelijkheden? Hoe organiseer en financier je deze verbreding en verdieping van je functie? Wat kun je hierin samen bereiken? In 2009 zullen voorbeelden worden getoond van podia en festivals die deze nieuwe functie succesvol hebben ingevuld. Een handzaam lijstje van 2
haalbare en onhaalbare ambities en inzicht in de factoren die ervoor moeten zorgen dat deze ambities daadwerkelijk worden gerealiseerd. Bij het gesubsidieerde aanbod gaat het om een nieuwe rol en functie van de gezelschappen en orkesten in de zogenaamde basisinfrastructuur en onze verhouding tot het nieuwe (fonds)aanbod. Daarin zullen we gezamenlijk ook aan publieksontwikkeling moeten doen, gekoppeld aan een effectief pleidooi voor een andere verhouding tussen maken (iets minder) en spelen (iets meer). Op de ( vrije ) markt gaat het ook om de organisatie van inkoopmacht. In 2009 willen we het gesprek met het gesubsidieerde aanbod hebben georganiseerd en een aantal voorbeelden van zowel effectieve samenwerking als effectieve inkoopmacht kunnen presenteren. Versterking cultureel ondernemerschap, een meer bedrijfsmatige aanpak In 2008 is veel gepraat over cultureel ondernemerschap. Inmiddels weten we wel wat er allemaal mee wordt bedoeld: meer eigen inkomsten, verbindingen leggen met het bedrijfsleven, versterking van de professionaliteit van het eigen personeel, allianties aangaan met andere (culturele) instellingen, het realiseren van belastingvoordelen, het voorkomen van vennootschapsbelasting.. Het is tijd voor concretisering. Hoe doe je dat dan precies? Hoe kom je binnen bij het bedrijfsleven in je eigen omgeving? Wat valt er te winnen met een hernieuwde lobby bij het ministerie van financiën over Anbi, vennootschapsbelasting en btw? Hoe versterken we de professionaliteit van onze medewerkers? In 2009 willen we concrete voortgang boeken met de versterking van het ondernemerschap bij de podia. Ook hier uitwisseling van mooie voorbeelden, maar ook een financiële lobby, de opzet van een nieuw cursus/training voor aankomend directeuren en een handreiking voor outsourcing van je backoffice (om het in goed Nederlands te zeggen), een website voor de gebruikers van de artiestenregeling en (eindelijk) een website voor de automatische koppeling van de financiële administratie aan de jaarrekening en TAS gegevens. Publieksontwikkelingen: vergrijzing, verjonging, impuls, co-creatie, urban.. Als we alleen naar de cijfers kijken, kunnen we tevreden zijn: 60% van de bevolking gaat 3 keer per jaar en ongeveer de helft daarvan komt bij VSCD podia en festivals terecht. Men is (zeer) tevreden over de kwaliteit van de voorstellingen en concerten en blijkt bereid daar soms ver voor te reizen of er zelfs een heel weekeindje uit van te maken. Maar achter deze tevredenheid doen zich ontwikkelingen voor waar we soms net bij zijn, soms hijgend achterna lopen. Hoe halen we het ouder wordende publiek binnen dat alleen is komen te staan, maar liever niet alleen naar een voorstelling/concert gaat? Hebben we een goed antwoord op de gestage, maar onverbiddelijke verschuiving van abonnement naar losse (impuls) aankoop? Bieden we de jongere die vooral of tenminste ook zelf wil acteren ( Stem niet, acteer zelf! ) voldoende verbindingen met ons podium? Slagen we erin om de helden van de vele immigrantengroepen zo op ons podium te zetten dat ze het weten en graag komen? Hoe zorgen we ervoor dat marketing meer wordt dan in deeltijd posters plakken? CRM verwijst al jaren niet meer naar een ministerie, maar van een diepgaand gebruik van deze nieuwe communicatie is bij vele podia nog geen sprake. Ook de verbinding met de media laat op veel plekken te wensen over. Terwijl TV sterren worden gecast in toneelstukken, nieuwe musicaltalenten via de TV worden gekozen en ontwikkeld, is de omgekeerde beweging van podia naar de media nog altijd mager ontwikkeld. In 2009 willen we deze ontwikkelingen in kaart brengen en een aantal bijeenkomsten beleggen met direct betrokkenen en een aantal deskundigen (onder andere Bureau promotie podiumkunsten) om tot een concreet en voor verschillende leden passend plan van aanpak te komen. 3
Een prominente positie in de lobby bij gemeente, provincie, rijk en Europa Gemeenten zijn de belangrijkste financier van de podiumkunsten. En ze doen dat graag en met trots. Resultaat daarvan is een ongekend bloeiend tapijt van theaters, concertgebouwen, podia en festivals. Niet zelden gaat die trots zo ver dat gemeenten ook buiten de podia om podiumkunst financieren in bijvoorbeeld het actieplan cultuurbereik, een eigen festivaldienst, of in samenwerking met woningcorporaties in kracht- en prachtwijken. Dat is vaak een verrijking, maar soms ook dom langs elkaar heen werken. Hoe verhouden we ons tot onze collega culturele instellingen (bibliotheken, buurtcentra, musea, woningbouwcorporaties)? Hoe kan cultuurclustering (de nieuwe trend) voor iedereen het beste georganiseerd worden? En hoe verhouden we ons tot onze andere collega s binnen de vrijetijdsindustrie? Wat valt er te winnen als er in gezamenlijkheid wordt aangedrongen op een portefeuille vrije tijd en toerisme? Hoe onderscheidend is de podiumkunst van de wat meer sociaal gedreven culturele initiatieven? Hoe zorgen we ervoor dat wij als podia voldoende aansluiting houden/vinden bij deze gemeentelijke trots (10 gemeenten bereiden een kandidatuur voor culturele hoofdstad 2016 voor)? In 2009 willen we de kansen die deze ontwikkeling ons biedt concreet in kaart brengen en de handreiking lokale lobby actualiseren. Het moderne woord is toolkit: daarin zullen we uitleggen hoe je in de verkiezingsprogramma s komt (die worden in 2009 geschreven), je politieke partijen benadert en zorgt voor een stevige culturele paragraaf met veel aandacht voor de podiumkunsten. Hetzelfde willen we doen voor de provincies (die kijken nogal eens voorbij de podia) en het rijks cultuurbeleid. De nieuwe systematiek van basisinfrastructuur en fondsfinanciering gaat zijn eerste jaar in en wij zullen de betrokkenen laten weten of we de uitkomst daarvan vooruitgang vinden. Want door de systeemwijziging is de auto is nu wel opnieuw ingericht (eindelijk één stuur en vier wielen), maar waar hij heen moet rijden is veel minder besproken. Wij willen in 2009 een leidende rol spelen in de discussie hierover. Ook Europees zullen we de belangen van de podiumkunsten (auteursrecht, mobiliteit, dubbele belasting, visa wetgeving) blijven behartigen in samenwerking met de andere koepelen brancheverenigingen in de cultuur en daarbuiten (MKB). Het duurzame podium De eerste discotheek waar de bezoekers al dansend hun eigen energie opwekken is inmiddels een feit. Duurzaamheid is in snel tempo in bedrijfskringen noodzaak geworden. De rijksoverheid dwingt duurzaamheid af door deze als inkoopvoorwaarde te stellen, maar ook door het afsluiten van convenanten waarin industrie en dienstverlening 2 3 jaar de tijd krijgen zelf duurzaamheidbeleid te ontwikkelen voordat de overheid met maatregelen komt. Dergelijke convenanten zijn afgesloten met MKB Nederland, de Kamers van Koophandel en in oktober 2008 met de VSCD. Kenmerk van deze projecten is dat duurzaamheid niet alleen geld kost, maar door besparing van vooral energie ook (veel geld) oplevert. In 2009 willen we bereiken dat 90% van onze leden weten welke soms voor de hand liggende - maatregelen kunnen bijdragen aan duurzaamheid en kostenbesparing en er tenminste 5 voorbeelden zijn van podia die naar grote tevredenheid actie hebben ondernomen. Brancheversterking, specialisatie en verbreding: we kunnen veel niet alleen Een aantal van bovenstaande ambities kan op eigen kracht van podia en festivals of van de vereniging VSCD worden ingevuld. Maar veel ervan vraagt om support van en samenwerking met andere brancheverenigingen binnen de podiumkunsten, de cultuur of zelfs daarbuiten. Met de notitie Eén boom met vele takken hebben we een start gemaakt met het gesprek met de andere verenigingen binnen de podiumkunsten. Met de VNPF en VPT zullen we onze samenwerking intensiveren. Met de andere verenigingen en met hun afzonderlijke leden zullen we kijken op welke fronten samenwerking noodzakelijk is en vruchten afwerpt. We zullen hen waar dat zinvol is aan onze innovatietafel uitnodigen en vragen mee te doen. 4
Een interactieve aanpak: de innovatietafel Veel van de bovengenoemde onderwerpen worden ook genoemd in de conclusies van het rapport Wat kan er Beter in de Podiumkunsten. Uit de bespreking daarvan op het congres is gebleken dat de noodzakelijke innovatie, professionalisering en slagkracht tot stand kan komen door kennisdeling, schaalvergroting en/of samenwerking. Daarmee kunnen de nadelen en beperkingen van de (te) kleine schaal van opereren binnen de podiumkunsten worden overwonnen. Veel van de acties die daarin zinvol zijn, moeten voort komen uit de afzonderlijke organisaties: podia onder elkaar (inkoopmacht), podium gezelschap met elkaar (coproductie, marketing) en andere verbanden. Als vereniging (bestuur en bureau) willen we meer dan in het verleden een actieve rol in deze noodzakelijke innovatie spelen. Dat kan door de inrichting van een zogenaamde innovatietafel. Per onderwerp richten we een projectgroep in van leden en andere direct betrokkenen met wie we in een concreet plan van aanpak een aantal resultaten formuleren en deze vervolgens in een afgebakende periode bereiken. De innovatietafel kan dus meerdere projectgroepen tellen, elk gericht om een concreet doel en resultaat, zoals hierboven beschreven. Prioriteiten We zijn ons bewust van het hoge ambitieniveau van bovengenoemde strategische inzet. Per onderwerp is nog niet nauwkeurig aan te geven hoeveel menskracht en geld ermee gemoeid zal zijn. In de begroting is rekening gehouden met 25.000,- voor de financiering van een aantal concrete projecten die uit deze innovatie agenda voortvloeien. Als alles naar verwachting verloopt is daar nog een extra 15.000,- uit het overschot 2008 aan toegevoegd worden. Maar ook de personele inzet kent zijn grenzen. Om die reden is een prioriteitsstelling gewenst. Daar horen we de leden graag over. Activiteitenplan aparte publicatie Naast deze strategische agenda blijft het bureau zich inzetten voor de lange lijst onderwerpen die ook in het jaarverslag altijd worden genoemd. Wel willen we proberen ook daar (nog) iets meer resultaatgericht te opereren. Dit activiteitenplan is apart gepubliceerd. 5