Ambassadeurs op tour! Datum: 14 en 15 oktober 2010 Organisatie: Landelijk Steunpunt Brede Scholen Locatie: Van Zwolle via Assen naar Groningen. Van Groningen via Haulerwijk en Heerenveen naar Zwolle 1
Inleiding Op donderdag 14 en vrijdag 15 oktober organiseerde het Landelijk Steunpunt Brede Scholen een bustour voor zijn ambassadeurs. De bustour leidde langs verschillende scholen van ambassadeurs, zoals Het Wonderwoud in Zwolle, MFA Schakelveld in Assen, Vensterschool Stadspark in Groningen, De Samensprong in Haulerwijk en MFA de Spil in Heerenveen. Doel van de reis: een kijkje nemen in andermans keuken, ervaringen uitwisselen en kennis delen! Tonny van den berg, adviseur bij het Landelijk Steunpunt Brede Scholen: Het Landelijk Steunpunt organiseert deze tweedaagse reis op verzoek van de ambassadeurs. Toen wij de ambassadeurs vroegen: in welk land willen jullie goede voorbeelden bezoeken? Zeiden alle ambassadeurs: Laten we beginnen met bij elkaar te kijken. Deze busreis vindt plaats in het Noorden van het land, maar misschien kunnen we later nog een bustour door het Zuiden en Westen maken. Een groot aantal ambassadeurs meldde zich donderdag 14 oktober om 9.45 meldde op treinstation Zwolle, waar de busreis zijn aanvang vond. Voor velen voelde deze busreis als een schoolreisje. De eerste stop was Brede School het Wonderwoud in Zwolle waar ambassadeur Elske Heinen een ieder welkom heette. Enkele kleuters waren erg onder de indruk van de grote bus die voor hun school stopte. Een van hen vroeg: Wie zijn jullie? Kwamen jullie uit die bus? In dit document vindt u een verslag van de bustour op donderdag 14 oktober. 2
Zwolle - Het Wonderwoud Elske Heinen is Brede Schoolcoördinator geweest op het Wonderwoud en werkt nu bij Welzijnsstichting Travers, waar zij welzijnsactiviteiten doet die met kinderen en ouders te maken hebben. Zwolle Zwolle heeft twintig brede scholen, waarvan vijftien onder de coördinatie van Travers Welzijn. De gemeente wil alle scholen brede scholen maken, maar de verantwoordelijkheid voor de brede school ligt bij de school zelf. De gemeente heeft een omschrijving gemaakt van wat een Zwolse Brede School precies is. Omdat de school in de Brede School een centrale plaats inneemt zijn de coördinatoren gespitst op een verbindende rol. De gemeente Zwolle financiert de coördinatie. Het bedrag dat de school krijgt is afhankelijk van welk soort school je bent. Er zijn drie fasen waar scholen zich in kunnen bevinden: 1. Planfase, subsidie voor een jaar 2. Startfase, periode van twee jaar 3. Structurele fase. Scholen die subsidie willen krijgen moeten elk jaar evalueren en ze moeten voldoen aan een keurmerk. (Zie voor criteria van dit keurmerk de presentatie van Elske) Dit keurmerk moet eens in de twee jaar worden vernieuwd. In Zwolle is bewust gekozen voor aansturing vanuit het onderwijs. De samenwerking met Welzijn zorgt er namelijk voor dat de blik wordt verbreed. Het Wonderwoud bestaat uit: - Onderwijs - Peuterspeelzaal - BSO - Kinderopvang 0 tot 4 jaar - Sportaanbod (inpandige gymzaal) - CJG (met inloopspreekuren) - School maatschappelijk werk - Wijkverpleegkundige - Er wordt op dit moment gewerkt aan een spelotheek. Het Wonderwoud zit nu zeven jaar in het huidige gebouw. Voor de doelgroep 4 tot 12 jaar deed de school al heel veel, daarom wilde de school 0 tot 4 jarigen meer betrekken bij het aanbod en een doorgaande lijn ontwikkelen. Dit resulteerde in de 0 tot 6 werkgroep. Er is nu ruimere aandacht voor de voorschoolse periode en een betere afstemming van de gezamenlijke activiteiten. 3
Het Wonderwoud werkt ook met zorgoverdracht aan thuiszorg, GGD, onderwijs en ouders. De wijkverpleegkundige ziet het kind opgroeien, maar als het kind naar de basisschool ging was er geen goede overdracht. Om dit te verbeteren worden alle ouders uitgenodigd als het kind een aantal maanden op school zit. Bij dit gesprek is de eigen wijkverpleegkundige, schooljuf/meester en schoolverpleegkundige aanwezig. Het kind wordt besproken in het bijzijn van de ouders. Op die manier krijgt de leerkracht veel informatie en leert hij/zij de ouders sneller kennen. Het is een tijdsinvestering, maar de ouders voelen zich gezien en serieus genomen. Elke ouder wordt uitgenodigd, het is laagdrempelig. De insteek is: praten over je kind is leuk. Maxie Axie Onder de noemer Maxie Axie organiseert Het Wonderwoud naschoolse activiteiten voor kinderen van 0 tot 4 jaar. Bijvoorbeeld peutergym, een activiteit gericht op ouder en kind. Van ouders wordt een actieve deelname verwacht. Het Wonderwoud krijgt ook subsidie om de buurtmoeder een dagdeel in de week in te zetten voor taalstimulering. De buurtmoeder gaat met ouders aan de slag met vragen als: hoe communiceer je met je kind? De buurtmoeder doet spelletjes met het gezin. Ze heeft een andere insteek dan de schoolse benadering. Er worden ook logopediestudenten gekoppeld aan de buurtmoeder. De buurtmoeder geeft aan in welke gezinnen logopedie gewenst is. Beiden werken volgens de VAT-methode: Volgen, aanpassen, toevoegen. Buurtmoeders worden betaald vanuit Welzijn en de Voor- en Vroegschoolse educatie. Op dit moment zijn er zes in dienst, die allemaal in de aandachtswijken werkzaam zijn. Spelotheek Ouders hebben nog wel eens vragen over welk speelgoed ze moeten gebruiken tijdens samen spelen en oefenen. Het Wonderwoud wil een spelotheek realiseren waar ouders voor een laag bedrag per jaar lid van kunnen worden. Het assortiment speelgoed moet bestaan uit handzame dingen voor kinderen van 0 tot 7 jaar. In februari gaat de spelotheek van start. Ouders van kinderen op Het Wonderwoud gaan de spelotheek runnen. School probeert de verbindende factor te zijn. Tip bij de spelotheek: creatief kijken naar welke potjes met geld er voorbij komen. Buitenschoolse activiteiten Voor de buitenschoolse activiteiten van Het Wonderwoud is een potje met geld, want de school ligt in een aandachtswijk. Er wordt competentiegericht gewerkt in samenwerking met de BSO. Valkuil: organiseren van een activiteit wordt doel op zich, terwijl activiteit juist een middel moet zijn om een doel te bereiken. Je wilt wel een leuk schilderij maken, maar het kunstwerk is niet het doel op zich. Dat moet je goed bespreken met ouders. Ouders zijn hierbij partner, geen klanten. Maxie Axie Plus Voor kinderen met een rugzakje, ADHD-ers, kinderen die minder goed kunnen leren en niet op school zitten in de buurt. Hier is subsidie voor. Er is een aanbod activiteiten op woensdag- en zaterdagmiddag. Er is ruimte voor twee jaar experimenteren en dan wordt er gekeken of het ook in andere wijken binnen gewone Maxie Axie aanbod geplaatst kan worden. Eén van de doelen is kijken of kinderen meer vriendjes en vriendinnetjes kunnen krijgen binnen de eigen wijk. Op de website www.stadskids.nl kunnen kinderen inschrijven voor activiteiten. 4
De buurt als opvoeder Toen Elske wist dat het CJG eraan kwam, is er op Het Wonderwoud een proces gestart. De CJG richt zich namelijk vaak op individuele probleemgevallen, maar de school wilde zich niet alleen daarop richten, maar meer op de hele wijk. Ouders kunnen er terecht met vragen over zindelijkheid of opgroeiende pubers. Met z n allen werken aan een goed pedagogisch klimaat. Opvoeding en socialisatie koppelen vanuit de verschillende domeinen. Er is behoefte aan het delen van de opvoedingsverantwoordelijkheid. Voor een gezond pedagogisch buurtklimaat wordt een preventienetwerk opgericht met deelnemers uit de wijk. Meer over Het Wonderwoud: http://www.bredeschoolzwolle.nl/wonder/ Contactgegevens Ambassadeur Het Wonderwoud: Elske Heinen Travers Welzijn Koestraat 6 8011 NK Zwolle e.heinen@travers.nl 5
Assen MFA Schakelveld Presentatie door Wim Bakker, Nicoline Waanders en Poldy Koot. Over MFA Schakelveld. MFA Schakelveld is nog maar een half jaar open. In het splinternieuwe gebouw aan de Witterhoofdweg in Assen hebben onder meer obs Baggelhuizen, cbs Het Octaaf, de Van Lieflandschool, Stichting Peuterspeelzaalwerk Assen, de Algemene Stichting Kinderopvang Assen, Kinderdagcentrum De Arkel, Stichting Sociaal Cultureel Werk, Dorpshuis de Schakel en de gemeente Assen een plaats gekregen. Ook kent het complex een theaterzaal, tot stand gekomen door onder meer financiële bijdragen van diverse fondsen en instellingen. In de MFA Schakelveld komen verschillende instellingen samen met elk een eigen identiteit. Hoewel het gebouw van alle gemakken is voorzien, gaat het natuurlijk niet om het gebouw alleen: er wordt nadrukkelijk gezocht naar samenwerking. Die gaat verder dan het gezamenlijk gebruik van ruimtes: ook als het gaat om inkoop of het opdoen van werkleerervaring door leerlingen zoeken partijen samenwerking. Naast de instellingen en een theaterzaal zijn in het centrum ook een zwembad en een sportzaal gehuisvest. In Assen is bewust gekozen voor aansturing van de Brede School vanuit de gemeente. De Brede School richt zich op: - Gelijke kansen - Het benutten van talenten - Het ontwikkelen van burgerschap In alle wijken in Assen moeten Brede Scholen ontstaan. De Brede School richt zich op kinderen van 0 tot 15 jaar en de wijk is organiserend principe. De inhoud berust op vijf pijlers: 1. Doorgaande lijnen 2. Dagarrangementen 3. Zorgafstemming 4. Opvoedingsondersteuning en ouderbetrokkenheid 5. Sociale cohesie, kwaliteit van de omgeving / wijk Elke wijk heeft zijn eigen kleur en wijkgerichte aanpak. De locatiemanager heeft de regierol en is de spil in het netwerk. Er moet wel duidelijk gesteld worden dat de locatie manager geen facilitair manager van de MFA is, maar een / de manager van de inhoudelijke samenwerking. Alle partners van de Brede School zitten in een stuurgroep (stedelijk niveau): wethouder, GGD, ICare, bibliotheek. Elke wijk heeft een plangroep. Deze werkgroep is per wijk verschillend en is afhankelijk van de speerpunten uit het werkplan. 6
Voortgezet Onderwijs is niet standaard vertegenwoordigd in de Brede School, maar wel op projectbasis en er wordt gezorgd voor een kwaliteitsimpuls voor doorstroming van het primair naar het voortgezet onderwijs. Steeds meer activiteiten vinden plaats in samenwerking met het voortgezet onderwijs. Er is een open aanbod aan activiteiten waar kinderen zich voor in kunnen schrijven, maar er is ook een selecter aanbod, bijvoorbeeld voor kinderen van ouders die in scheiding liggen. De naschoolse activiteiten zijn verdeeld in blokken. Als school ziet da bepaalde kinderen een speciaal aanbod nodig hebben, dan worden die kinderen gevraagd voor een bepaald clubje. Ouders wordt gevraagd of zij het goed vinden dat hun kind naar dat clubje gaat. Andere kinderen hoeven niet te weten dat een kind naar een speciaal clubje gaat. De verlieskoffer De Brede School werkt ook met een zorgproject voor kinderen in echtscheidingssituaties. In de wijk Kloosterveen ligt het percentage gescheiden ouders hoog. ouders die. Maatschappelijkwerk en de school merkten dat er veel dezelfde vragen kwamen, daar wilden ze iets op ontwikkelen. 1 docent heeft de opleiding verliestherapeut gevolgd. Acht middagen is er een groep waarin rouwthema s worden besproken. Dit is nadrukkelijk geen therapie. De groep is bedoeld voor kinderen uit groep 6,7 en 8. De groepjes bestaan uit acht tot tien kinderen. Kinderen worden voor deze groep geselecteerd door middel van peiling bij ouders en op basis van toenemend verzuim en slechter functioneren. De pilot beviel erg goed. Nu is er een koffer met materiaal ontwikkeld; de verlieskoffer. Hierin zit o.a. de map: gedeeld verdriet. Effecten van de verlieskoffer: Kinderen: - Presteren weer beter op school - Spelen weer buiten - Durven weer in hun eigen bed te slapen - Gaan weer met plezier naar school Beide ouders moeten toestemming geven voor deelname van hun kind aan deze groep. De problemen die het kind heeft, moeten wel een gevolg zijn van de echtscheiding en mogen geen andere oorzaak hebben. De maatschappelijk werker geeft de training samen met de leerkracht. Er zijn acht leerkrachten en vier maatschappelijk werkers die een tweedaagse training hiervoor hebben gevolgd. De subsidie daarvan is uit de VVE gehaald. De school heeft de ambitie dit project over de hele stad uit te rollen en in te zetten waar het nodig is. Docenten kunnen dan uitgewisseld worden naar een andere school. Voorleeskaravaan De Voorleeskaravaan is een project waarbij Pabo-studenten 30 weken voorlezen bij allochtone gezinnen thuis. Het verschil met de Voorleesexpress is dat er bewust gekozen is voor samenwerking met Pabo-studenten en niet met vrijwilligers. Partners bij de Voorleeskaravaan zijn: - School - Bibliotheek - Pabo - Leerkrachten De school communiceert naar ouders en de Pabo communiceert naar studenten. Studenten krijgen studiepunten voor deelname aan de Voorleeskaravaan. In 2008/2009 is een pilot van dit project uitgevoerd in Brede School Pittelo. Dit was een groot succes. Inmiddels vindt alweer de derde editie plaats, waaraan 35 studenten en 42 gezinnen deelnemen. 7
De selectie van ouders die in aanmerking komen voor deelname aan het project gebeurt op school door leerkrachten en IB ers. Centraal bij de Voorleeskaravaan staat het voorleesritueel. Het gaat erom dat er voorgelezen wordt, het maakt niet uit in welke taal. Dat mag ook gewoon in de eigen taal, bijvoorbeeld het Pools zijn. De beginafspraken met de gezinnen zijn soms moeilijk, maar daarna ondervinden de studenten weinig problemen. Studenten worden altijd geadviseerd om afspraken met ouders schriftelijk vast te leggen en niet alleen telefonisch te maken. Veel allochtone gezinnen hebben wel een kennis of familielid die ze een brief voor kan lezen. Het is ook handig om een vast dagdeel af te spreken. De studenten krijgen een eindbijeenkomst met het gezin in de bibliotheek. Gedurende het project komen zij ook al vier keer met het gezin in de bibliotheek. Dit stimuleert allochtone ouders vaker met hun kinderen naar de bibliotheek te gaan. Studenten doen mee aan het project omdat ze voorlezen leuk vinden en omdat ze geïnteresseerd zijn in andere culturen. Voor de studenten is er ook een beginbijeenkomst waarbij allochtone moeders uitgenodigd worden. Tijdens deze kennismakingsbijeenkomst wordt door de moeders begrip gevraagd voor hun cultuur. De koppeling van studenten en ouders gebeurt heel eenvoudig door een Jip en Janneke kaart door de midden te knippen. Een Jip en een Janneke vormen samen een match. Het probleem is wel dat er steeds meer mannelijke studenten zijn, die niet zomaar in moslimgezinnen geplaatst kunnen worden. Tijdens de activiteit is de Pabo aansprakelijk voor het welzijn van de studenten. Eén keer is voorgekomen dat een student zich niet prettig voelde in het gezin. In dat geval wordt ervoor gekozen een tweede student mee te laten gaan. Als ook dat nog problemen oplevert wordt er natuurlijk voor gekozen de student van het project af te halen. Contactgegevens Ambassadeur MFA Schakelveld: Nicoline Waanders Gemeente Assen Postbus 30018 9400 RA Assen. 8
Groningen Vensterscholen In Groningen aangekomen krijgen de ambassadeurs eerst een rondleiding door Vensterschool Stadspark. Vooral de winkel en het techniek lokaal maken indruk. In de winkel, een klaslokaal met stellingen, kartonnen verpakkingen van levensmiddelen en een kassa, krijgen de leerlingen van groep drie rekenonderwijs. Ze leren aantallen en leren omgaan met geld. Via een webcam in de winkel kunnen klasgenootjes in het lokaal op het digibord zien wat er in de winkel gebeurt. In het technieklokaal, met werkbanken, een keuken en microscopen krijgen de ambassadeurs uitleg over de uitgebreide technieklessen. Meer hierover is te vinden op www.scienceopschool.nl Over Vensterscholen Na de rondleiding gaf Rene Schaap een inleiding over de Vensterscholen in Groningen. De Vensterscholen zijn begonnen door achterstandenbeleid en behoefte aan meer opvang voor kinderen van werkende ouders. De Vensterschool is een samenwerkingsverband voor kinderen van 0 tot 15 jaar. De eerste tien jaar was er een mandaat om de Vensterschool verder uit te werken. In 2004 heeft Sardes het concept geëvalueerd en aanbevelingen gedaan( Kijken door het Vensters, Vegt. A. v.d., Studulski. F, 2004)Dit onderzoek heeft geleid tot de beleidsnotitie Opgroeien met de Vensterschool. (2005) De Vensterschool is een buurtgebonden instelling waar wordt samengewerkt aan onderwijs en opvoedingsondersteuning. De Vensterschool is niet in iedere wijk hetzelfde. Er is een breed scala aan instellingen die mee kunnen doen. Nu zijn er in Groningen tien Vensterscholen, waarvan zes in een Multifunctionele Accommodatie. In negen scholen doen alle basisscholen uit de wijk mee. In een aantal wijken is er ook samenwerking met het voortgezet onderwijs. De Vensterschool is gebaseerd op zeven pijlers: - Doorgaande lijn - Interne samenwerking - Binnen en buiten - Ouders - Sluitende zorg - Sociale cohesie - Gebouwen: ruimtes delen integraal. Gemeente eigenaar van gebouwen. Nicole Stutterheim Tien jaar Vensterschool Koorenspoor Vensterschool Koorenspoor valt in twee achterstandswijken in Groningen-Noord. De eerste tien jaar kon de school helemaal los gaan, ze kreeg veel ruimte van de wethouder. Mensen moesten verleid worden om mee te doen en zuilen moesten doorbroken worden. Er zijn een aantal successen behaald: 9
- Afstemming - CJG - Pedagogisch klimaat - Plangroep - Overdracht voorschool naar basisschool - Naschoolse activiteiten - VVE - BE Slim Inzet van studenten Een goed voorbeeld is de samenwerking met studenten. Vensterschool Koorenspoor bindt studenten aan zich door ze gratis woonruimte aan te bieden. In ruil daarvoor moeten ze tien uur in de week aan het werk bij de Vensterschool. Het maakt niet uit van welke opleiding de studenten komen. Ze doen allerhande activiteiten, bijvoorbeeld een meisje met de auto naar naschoolse activiteiten brengen, omdat haar moeder dat niet kan. De studenten krijgen een gratis huis, plus honderd euro toeslag in de maand voor gas, water en licht. De woningen worden beschikbaar gesteld door de woningbouw. Op dit moment zijn er tien studenten verbonden aan Vensterschool Koorenspoor. Dat betekent 100 uur extra handen in de week. De studenten die deelnemen woonden zelf al in de wijk, maar hadden er geen band mee. Er worden veel mannelijke studenten ingezet, want er zijn veel jongetjes in de krachtwijken die geen goed vadervoorbeeld hebben. Groningen draait heel erg op politiek.(andere bewoording iets van Het beleid van de Vesterscholen is erg afhankelijk van het gemeentelijk beleid en de wethouder. Vensterschool Koorenspoor had het geluk dat de wijk een Vogelaarwijk werd, daar kwam veel geld bij kijken. Pedagogische Kracht in de wijk PK in de Wijk is een interventieprogramma dat tussen 2008 en 2010 is uitgevoerd in een van de veertig krachtwijken in de gemeente Groningen, te weten in de Hoogte en de Indische buurt. In 2007, bij het uitroepen van het krachtwijkenbeleid door het programmaministerie voor Wonen, Wijken en Integratie, bleek de pedagogische infrastructuur van Vensterschool Koorenspoor onvoldoende te werken. Op diverse niveaus constateerden professionals, managers, beleidsmakers dat Vensterschool Koorenspoor niet als een effectief samenwerkingsverband werd beleefd. Uit die constatering is het programma PK in de Wijk geboren. Er is samen met kernpartners (COP-groep, GGD Groningen, MJD, SKSG, O2G2, VCOG, gemeente Groningen) in de wijk een consortium gevormd om Vensterschool Koorenspoor door te ontwikkelen tot een duurzaam en effectief samenwerkingsverband. Versteviging van collegiale verbanden en interprofessionele uitwisseling van expertise zijn daarvoor essentieel. Het programma PK in de Wijk kende verschillende deelprojecten: Voor- 10
en vroegschoolse educatie, binnen- en buitenschools leren, ouderbetrokkenheid, leefwereld van 10-14 jarigen en de ontwikkeling van een gezamenlijk pedagogische visie. Kijk voor meer informatie op www.pkindewijk.nl Vensterschool Stadspark Vier jaar geleden begon de locatiemanager op deze school met een mooi gebouw voor school, opvang en welzijn en een dagarrangement van 7.30 tot 18.30. Er was een breed en gevarieerd aanbod en een doorlopende leerlijn science voor 2 tot 15 jarigen. Dat klinkt allemaal positief, maar het dagarrangement bleek meer te bestaan uit losse onderdelen en er was onvoldoende dialoog met ouders over het aanbod en onvoldoende aansluiting binnenen buitenschools keren. De sturing was te vrijblijvend. De school ging op zoek naar een geïntegreerd curriculum. Aanpak: samen met de kernpartners en het lectoraat Integraal Jeugdbeleid, de Vensterschool als portaal bij de Hanze Hogeschool in Groningen. Er werd een analyse gemaakt van doelen en scenario s, betrokkenen werden geraadpleegd; professionals, leerlingen en experts. Uiteindelijk werd het ideale scenario voor Vensterschool Stadspark gekozen. Gekozen werd voor een integrale kindorganisatie, met vrijwillige deelname aan naschoolse en buitenschoolse opvang. Zie voor meer informatie over dit geïntegreerd curriculum: http://www.hanze.nl/nr/rdonlyres/93708829-d1da-473c-b0a1-487ed4c86086/0/opzoeknaareengicvoorvensterschoolstadspark.pdf Enkele onderdelen van het GIC Jaarplan 2009/2010 - Pedagogisch klimaat - Visie huisvesting - Science training personeel BSO - Kindvolgsysteem (Esis A,B) - Zorgoverleg - Thema ruimtevaart - Portfolio De locatiemanager zelf is erg te spreken over dit model en het proces dat de school in is gegaan. De school is leidend maar heeft eigenlijk zijn eigen mandaat. Contactgegevens Ambassadeurs Vensterscholen Groningen: Marielle Reneman Nicole Stutterheim Europaweg 8 Europaweg 8 9723 AS Groningen 9723 AS Groningen m.reneman@ocsw.groningen.nl Vensterschool.koorenspoor@planet.nl 11
Slotwoord Na een inspirerende dag vol mooie voorbeelden, begeven de ambassadeurs restaurant Doppler voor een heerlijk diner. Tijdens het nuttigen van de maaltijd wordt de dag besproken. Tot slot overnachten de ambassadeurs in Hotel Martini Plaza om de volgende dag weer vroeg op pad te gaan. Dan staan immers nog twee scholen op het programma: Brede School De Samensprong in Haulerwijk en MFA De Spil in Heerenveen. 12