at osborne special gezondheidszorg ontwikkelingen 3 17 20 24 Nieuwe trends in de ziekenhuissector Samen bouwen aan een woonservicewijk Medisch Spectrum Twente in blijde verwachting Vernieuwende concepten in de care
Voorwoord CONSULTANTS & MANAGERS HUISVESTING & VASTGOED INFRASTRUCTUUR, GEBIEDSONTWIKKELING & MILIEU 2 Ontwikkelingen Nieuwe trends in de ziekenhuissector 3 Masterplan leidt nieuwbouw Laurentius in goede banen 6 SQUARE: voor weloverwogen investeringen in zorgvastgoed 10 Epilepsieinstelling SEIN kiest voor nieuwbouw 14 Samen bouwen aan een woonservicewijk 17 Medisch Spectrum Twente in blijde verwachting 20 Vernieuwende concepten in de care 24 Seminar Laboratoriumgebouwen in internationaal perspectief 28 Flexibeler werken dankzij multifunctionele poli 32 Column Mr. Ingrid Dolmans-Budé 35 AT Osborne Interim Executives 36 Colofon ontwikkelingen is een uitgave van AT Osborne B.V. Met vragen en/of opmerkingen kunt u contact opnemen met: Redactie van ontwikkelingen J.F. Kennedylaan 100 3741 EH Baarn T 035-543 43 43 F 035-543 43 44 E fbr@atosborne.nl Concept en ontwerp Funcke communications & design, Haarlem Druk LenoirSchuring, Amstelveen Oplage 1.500 exemplaren Ruim drie jaar geleden werden wij door een ziekenhuis benaderd met de vraag een Masterplan te ontwikkelen voor huisvesting passend bij de werkelijke zorgproductie. Voor de buitenwereld een niet meer dan logische vraagstelling. Vanuit de zorg bezien zeker niet. Daar was het traditionele uitgangspunt: zoveel mogelijk vierkante meters uit te onderhandelen met het Bouwcollege. Door het wegvallen van het Bouwcollege zijn directies van zorginstellingen zelf verantwoordelijk geworden voor beheer en financiering van de bouw. Dat deze vraag inmiddels als gewoon wordt ervaren, geeft aan hoe snel de wereld van het zorgvastgoed is veranderd. Met deze verschuiving van verantwoordelijkheden is ook de scope van investeringsvraagstukken verbreed van alleen het gebouw naar de ontwikkeling van het totale instellingsterrein. Deze verbreding wordt ingezet om de zorgfunctie op de locatie te versterken met zorggerelateerde functies, maar vooral ook om het benodigde geld voor de bouwplannen te kunnen genereren. In deze nieuwsbrief willen wij laten zien dat onze adviseurs anticiperen op de veranderende context en vragen. Door het maken van multidisciplinaire combinaties met onder andere onze adviseurs Gezondheidszorg, Gebiedsontwikkeling en Finance, wordt niet alleen de zorgvraag vertaald naar een huisvestingsvraag, maar worden ook de ontwikkelingsmogelijkheden van de gehele locatie meegenomen. Met de selectie van projecten die wij in deze special Gezondheidszorg onder uw aandacht brengen, willen wij u een blik achter de schermen van deze multidisciplinaire benadering geven. Aan het woord komen onze adviseurs én onze opdrachtgevers. Heeft deze nieuwsbrief uw belangstelling voor onze dienstverlening gewekt, neemt u dan gerust contact met ons op en wij vertellen u graag meer over hoe wij uw projecten haalbaar kunnen maken. Rutger Kriek Business manager Gezondheidszorg E-mail: rkr@atosborne.nl
Een terugblik op de AT Osborne Brussel studiedag gezondheidszorg Nieuwe trends in de ziekenhuissector Trends 3 Bestuurders en directieleden van ziekenhuizen uit België en Frankrijk verzamelden zich op een vroege vrijdagochtend op de luchthaven Kortrijk Wevelgem om er het vliegtuig te nemen naar Eelde Groningen. Het doel: een studiebezoek aan het nieuwe Martini Ziekenhuis in Groningen. Een bijzonder ziekenhuis, omdat het gebouwd is conform het IFD-principe (Industrieel Flexibel Demontabel). Op elke verdieping kan zowel een verpleegeenheid, een polikliniek als een kantoor worden ingericht. Hierdoor is een duurzaam gebouw ontstaan met een maximale flexibiliteit. Het bezoek werd georganiseerd en geleid door Martine Forget, gedelegeerd bestuurder AT Osborne België, Luxemburg en Frankrijk. Het ochtendprogramma bestond uit een presentatie over en een rondleiding in de recent in gebruik genomen nieuwbouw van het Martini Ziekenhuis. Het middagprogramma bestond uit een sprekersgedeelte. Zo kwam een interessante en internationale uitwisseling inzake ziekenhuismaterie tot stand.
Trends 4 Gastheer was de heer mr. Jack Thiadens, arts, voorzitter Raad van Bestuur Martini Ziekenhuis. Hij gaf een toelichting op het healing environment concept dat succesvol toegepast is in het nieuwe Martini Ziekenhuis. Aandacht voor onder meer licht, kleur, geluid en sociaal contact, leidt tot stressreductie voor patiënten en bezoekers en geeft hen meer vertrouwen, wat bevorderend werkt voor het genezingsproces. Vervolgens gaf de heer Rutger Kriek, projectmanager AT Osborne, een toelichting op het bouwconcept. Hij heeft het project Martini Ziekenhuis begeleid vanaf het ontwerp tot en met de op levering. In zijn presentatie gaf hij inzage in het IFD-bouwen in de zorg, en in de ontwikkeling van de zorgvisie tot en met de uitvoering. Tijdens de rondgang door het ziekenhuis was het interessant om overeenkomsten en verschillen in de bouw van ziekenhuizen in Frankrijk, België en Nederland met elkaar te delen. Het programma werd voortgezet in het NH Hotel de Ville. Gesterkt door spijs en drank ging het sprekersgedeelte van start. In zijn presentatie zette de heer Marc Cockx, verantwoordelijke bouwtechnisch team van het VIPA (Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden), de nieuwe structuur en kerntaken van het VIPA uiteen. De missie van het nieuwe VIPA bestaat uit het ontwikkelen van initiatieven en deze in een financiering te voorzien van een kwaliteitsvolle, toegankelijke en betaalbare infrastructuur voor de zorg- en dienstverlening. Aan het door het VIPA afgegeven decreet van 17 maart 2006 wordt een artikel toegevoegd betreffende alternatieve vormen van investeringssubsidies, gerelateerd aan gebruiksnormen, en inzake de investeringswaarborg. Tot slot wordt de visie van het VIPA op het federaal MB van 7 mei 2007 met de nieuwe bouwplafonds toegelicht.
5 Vervolgens kwamen de heren Didier Bourdon, directeur Investeringen, Werken, Onderhoud en Veiligheid, AP-HP (Assistance Publique - Hôpitaux de Paris) en Pierre Soulier, architect consultant bij Groupe Montaigne, aan het woord. Zij schetsten de constante evolutie in de ziekenhuisarchitectuur. Deze wordt gekenmerkt door grote veranderingen, zoals het ontstaan van paviljoenziekenhuizen, ziekenhuiscampussen en mono blokafgeleiden. De ziekenhuisarchitectuur balanceert tussen nieuwbouw aan de rand van de stad, en restauratie van het oude patrimonium. Het vastgoed onder Franse ziekenhuisarchitectuur was gedeeltelijk verouderd. Een belangrijke inspanning tot modernisatie werd gelanceerd door de regering aan de hand van twee plannen voor een totaal van 16 miljard euro. De privéziekenhuizen dalen in aantal maar vergroten in capaciteit aan bedden. De publieke meerlocatieziekenhuizen verminderen hun spreiding. Als laatste spreker vroeg Linda Van Steenberge, consultant Gezondheidszorg AT Osborne Brussel, aandacht voor de vastgoedvisie, die ook in de zorg steeds belangrijker wordt. Onderwerpen als functionaliteit, locatiebeleid met unilocatie versus gespreide locaties met satellietpolen en doorontwikkelen op locatie met een langetermijnvisie, zijn nog steeds aan de orde. Daarnaast groeit het belang van uitstraling, imago, en de ligging van het vastgoed en wordt dit meer en meer gezien als een strategisch instrument. Tot slot vond er een geanimeerd panelgesprek plaats, waar verschillen werden onderstreept in wetgeving, gebruik en plaatsing van afwerkingsmaterialen en hygiënische eisen voor ziekenhuizen in België, Nederland en Frankrijk. n
Laurentius Roermond 6 Masterplan leidt nieuwbouw Laurentius in goede banen Het Laurentius Ziekenhuis in Roermond staat de komende jaren voor een omvangrijke bouwopgave. Op termijn worden alle bouwdelen vervangen door nieuwbouw. Daarnaast krijgt, in een afzonderlijk traject, een deel van het ziekenhuisterrein een nieuwe bestemming. AT Osborne schreef samen met het bouwbureau van het Laurentius het masterplan voor beide trajecten. Nieuwbouw fase 1 fase 2
7 Het Laurentius Ziekenhuis staat op een prachtige locatie en heeft een belangrijke functie voor de gezondheid van de stad. Tegelijkertijd zijn de huidige bebouwing en inrichting van het terrein niet optimaal. Nu ontstaat de unieke gelegenheid daar wat aan te doen, legt Rutger Kriek uit. Hij is als business manager Gezondheidszorg vanuit AT Osborne als adviseur bij de nieuwbouw- en renovatieplannen van het Laurentius Ziekenhuis betrokken. Referentiekader voor alle bouwplannen Het Laurentius Ziekenhuis in Roermond is een algemeen ziekenhuis met 429 bedden, waarin zorg verleend wordt aan de regio Midden-Limburg. Het complex bestaat uit verschillende gebouwen, waarvan het oudste uit 1931 en het jongste uit 1992 stamt. Het ziekenhuis ligt dicht tegen het centrum van de stad aan. Deze ligging en de omvang het terrein is 64.000 vierkante meter groot bieden veel mogelijkheden om tot een modern en aantrekkelijk geheel te komen. AT Osborne heeft in opdracht van het ziekenhuis het masterplan geschreven voor de herontwikkeling van het vastgoed en het terrein. Dit plan geldt de komende jaren als referentiekader voor alle bouwplannen van het ziekenhuis. In zijn huidige vorm bestaat het Laurentius Ziekenhuis uit een diversiteit aan gebouwen, die niet meer op de meest efficiënte wijze gebruikt kunnen worden. De looplijnen voor de zorgverleners zijn lang en voor al het verkeer in het ziekenhuis zijn veel vierkante meters in gebruik. Bovendien zijn de routes niet overal even logisch voor de patiënten en bezoekers. Daarnaast wil het ziekenhuis meer scheiding aanbrengen in het logistieke verkeer tussen de patiënten- en bezoekersstromen. Ook zou de zorgverlening efficiënter verlopen wanneer zorgverleners die veel met elkaar moeten samenwerken, dichter bij elkaar komen te zitten. Nu liggen afdelingen vaak onhandig ver uit elkaar. Verder kan de ontsluiting van het ziekenhuisterrein beter. Hoewel het ziekenhuis dichtbij het centrum van de stad ligt, is de entree van de locatie niet op de binnenstad gericht. Het ziekenhuis zou zich fysiek nog beter kunnen presenteren aan de stad. Het is een ziekenhuis waar de inwoners van Roermond aan gehecht zijn. De gemoedelijkheid en toegankelijkheid van de ziekenhuismedewerkers is bijna spreekwoordelijk. De inrichting van het terrein en de aansluiting op het stadscentrum zijn daar geen afspiegeling meer van. Ook het gebouwencomplex is gedateerd en faciliteert de huidige zorgprocessen niet meer, zegt Kriek. Gefaseerde nieuwbouw Reden genoeg dus om het gebruik van de gebouwen en het ziekenhuisterrein eens goed tegen het licht te houden. Het Laurentius Ziekenhuis streeft op termijn naar volledige nieuwbouw op de bestaande locatie. Maar om dat ook financieel mogelijk te maken, worden niet alle bouwdelen gelijktijdig vervangen. De nieuwbouw wordt gefaseerd uitgevoerd, gecombineerd met renovatie van bestaande gebouwen. Een deel van het ziekenhuis heeft nog een te hoge boekwaarde. Te vroege vervanging door nieuwbouw zou kapitaalvernietiging betekenen. Bovendien moet het ziekenhuis tijdens de bouw gewoon in bedrijf blijven. Het masterplan maakt bouw in fasen mogelijk en definieert alvast het eindplaatje van een volledig nieuwgebouwd ziekenhuis. In feite geeft het masterplan een beeld van waar het ziekenhuis naartoe wil. Alle bouwplannen van de komende jaren zullen getoetst worden aan de visie en de structuur die in dit plan beschreven staan. Elk nieuw plan moet passen in het totaalplan. Zo blijven de eenheid van het ziekenhuis en het terrein in stand, legt Kriek uit. We maken de
Laurentius Roermond 8 keuze om extra te investeren in de zaken waar we goed in zijn. Dat mag best wat meer vierkante meters kosten dan we traditioneel vanuit de bouwmaat staven gewend zijn. Aan de andere kant kijken we ook naar de mogelijkheid om in te krimpen op gebieden waar in de toekomst minder vraag naar is, zegt bouwmanager Sjef Koenen van het Laurentius Ziekenhuis. Ambities Om tot een goed gefundeerd masterplan te kunnen komen, hebben AT Osborne en het Laurentius Ziekenhuis eerst door middel van workshops de strategie van het ziekenhuis in kaart gebracht, vertelt Kriek. Vanuit vier verschillende invalshoeken is door mensen uit de organisatie gesproken over de ambities van het ziekenhuis: de zorg, het vastgoed, de organisatie en de markt. Deze gesprekken leveren een beeld op van de koers die het ziekenhuis wil varen. En dat is belangrijke input voor het masterplan. Daarnaast zijn voor het masterplan de boekwaarde, technische staat en functionele beoordeling van de huidige bouwdelen van belang. Niet alleen voor het huidige gebruik, maar ook voor eventuele herbestemming is de waarde van het vastgoed vastgesteld en in het masterplan opgenomen. Verschillende scenario s Wat de nieuwbouw en renovatie van het vastgoed betreft, moet het ziekenhuis uit verschillende scenario s een keuze maken. Het masterplan noemt drie haalbare opties. De eerste variant is volledige nieuwbouw naast het bestaande ziekenhuis. Dat heeft als voordeel dat de overlast van het bouwproces tot een minimum beperkt wordt. Wel moet in deze variant de bestaande bebouwing versneld worden afgeschreven. De tweede variant ondervangt dit nadeel. Hier blijven de bestaande gebouwen nog lange tijd in gebruik en worden stapsgewijs nieuwe delen bijgebouwd en in gebruik genomen. Maar dan zal de bouw wel meer overlast geven. Medewerkers en patiënten ondervinden meer hinder van het lawaai en het stof. Bovendien moeten sommige gebouwen eerst worden gerenoveerd om later alsnog door nieuwbouw te worden vervangen. De derde optie houdt in dat het ziekenhuis op termijn geheel door nieuwbouw wordt vervangen, maar dat dit in fasen gebeurt die zo goed mogelijk op de bestaande situatie aan sluiten. Hierdoor ontstaat een compact ziekenhuis, waardoor een groter deel van het terrein een nieuwe bestemming kan krijgen. Maar het betekent ook dat de organisatie op korte termijn al grote investeringen moet doen. Zorglogistiek als vertrekpunt Het masterplan geeft ook inzage in de consequenties van de verschillende opties voor de doorlooptijd van het bouwproces en voor de kapitaallasten, afgezet tegen de verwachte ontwikkelingen in de omzet. In het masterplan zelf is nog geen definitieve keuze gemaakt voor één variant, zegt bouwmanager Sjef Koenen van het ziekenhuis. Het heeft een helder inzicht gegeven in de verschillende mogelijkheden. Het ziekenhuis heeft er bewust voor gekozen eerst alle opties te verkennen en de zorglogistiek in beeld te brengen om pas in de volgende fase te gaan praten over de vormgeving en inrichting van de gebouwen. Dat leverde volgens Koenen een belangrijk voordeel op. Daardoor is de ontwikkeling van het masterplan niet gericht op de vierkante meters per afdeling of architecto nische keuzes, maar ging het gesprek eerst over de vraag wat we nu eigenlijk willen met het ziekenhuis. Onze plannen zijn zo echt conceptueel tot stand gekomen, beginnend bij de zorgvraag vertaald in een zorglogistieke ordening. Inmiddels is een keuze gemaakt voor één variant.
De zorglogistieke ordening wordt vertaald naar een ruimtelijke programma en een functionele layout voor de variant waarin een gedeeltelijke nieuwbouw plaats vindt en een deel van het bestaande huis wordt gerenoveerd. Conceptuele ontwikkeling In de gesprekken over de toekomst van het ziekenhuis bewijst de zorgcirkel van AT Osborne zijn waarde, merkt Kriek op. Wij merken dat de huisvesting van het ziekenhuis vaak een sterke invloed heeft op de organisatie van de zorgverlening. Maar juist bij nieuwbouwplannen is het belangrijk om niet de vorm van het gebouw of de architectuur leidend te laten zijn. Daarom gebruiken we in het gesprek een model, de zorgcirkel, waarin we schematisch weergeven hoe de logistiek, de planning, de capaciteit en andere aspecten van een zorgproces op elkaar inspelen. Dat helpt om de kern van de discussie vast te houden, los van de indeling van het gebouw en los van de vraag wie waar komt te zitten in het nieuwe gebouw. In deze manier van denken ligt de kracht van AT Osborne, vindt ook Koenen. Zij hebben enorm veel kennis over de conceptuele ontwikkeling van zorgprocessen. En ze stellen zich heel coöperatief op. De medewerkers van AT Osborne dragen frisse en vernieuwende ideeën aan. De samenwerking verloopt heel prettig. Daardoor hebben we dit master plan in zeer korte tijd kunnen maken. Daar zullen we in een later stadium, bij het ontwerpen van de functionele layout en de schetsen van de gebouwen, alleen maar baat bij hebben. We doen dat bewust in deze volgorde: eerst de functionaliteit, daarna de vorm. Stedenbouwkundig en architectonisch inpassen Het wordt nog een hele toer om het bouw proces in goede banen te leiden, verwacht Kriek. Dat maakt dit traject ook zo leuk. Het lastige is vooral dat het ziekenhuis moet nieuwbouwen op plaatsen waar al vastgoed staat. Een andere uitdaging is om het nieuwe complex stedenbouwkundig en architectonisch goed in te passen in de centrumomgeving van Roermond. En terwijl de nieuwbouw stapsgewijs vorm krijgt, moet het ziekenhuis ook in de tussenfasen een mooie uitstraling krijgen. Naar verwachting kan eind 2009 of begin 2010 de uitvoering van het eerste bouwplan voor het Laurentius Ziekenhuis beginnen. Daarmee krijgt het masterplan stapsgewijs vorm in concrete nieuwbouw en renovatie, waardoor uiteindelijk een ziekenhuiscomplex ontstaat dat weer jaren mee kan. n 9 ZIEKENHUIS cardiologie röntgen lab 1 Permanente thema s Specialismen bij elkaar in de buurt 1 neurologie 2 Parttime thema s Zorgverleners komen bij elkaar voor een spreekuur patiënt longgeneeskunde functieonderzoek 3 3 Virtuele thema s Op afstand samenwerken in een zorgpad orthopaedie patiënt patiënt diëtist kinderarts psycholoog 2 geriatrie 1 labuitslag 2 röntgen 3 consult 4 consult
SQUARE 10 SQUARE: voor weloverwog in zorgvastgoed Een ziekenhuis moet aan een groot aantal zorgprocessen en activiteiten ruimte bieden: van spreekuurafdeling tot interventie-ok. Dat maakt nieuw- of verbouw een complexe operatie. Want hoe maak je de oppervlakte en kosten van zoveel verschillende functies inzichtelijk én beheersbaar? En wat is het effect van je huisvestingsambities daarop? Een team van adviseurs binnen AT Osborne boog zich over deze vragen. Het resultaat: een adviesinstrument dat het zorgproces, de vereiste oppervlakte en alle gebouwgerelateerde kosten combineert in één model. Het ontstaan van dit instrument, SQUARE, is een reactie op de veranderde wetgeving, schetst Jonts van Iterson, adviseur Gezondheidszorg bij AT Osborne. Voorheen gaf een WTZi-vergunning zekerheid over de vergoeding van de kapitaal lasten. In de komende periode wordt dit afgebouwd. Voor ziekenhuizen neemt de keuzevrijheid toe bij het invullen van hun huisvesting, maar dat betekent ook grotere financiële risico s. Daarom hebben wij één geïntegreerd model ontwikkeld om huisvesting in vierkante meters en euro s te bepalen op basis van de productie en de ambities. Inzicht in kosten Van Iterson is één van de drijvende krachten achter het adviesinstrument. Zij heeft bij de ontwikkeling hiervan ook een aantal ziekenhuizen betrokken. Die gaven aan belang te hechten aan scenario-analyse en transparante onderbouwing van keuzes. Ook inzicht verkrijgen in kosten per afdeling was een belangrijke wens. Hun input gaf mede vorm aan SQUARE, dat uit drie modules is opgebouwd: een oppervlaktemodule een investeringskostenmodule een exploitatiekostenmodule
11 en investeringen Juist door die combinatie geven we een betrouwbaar beeld van de investering en huisvestingslasten, de oppervlakte en in hoeverre de huisvesting aansluit op de productie, zegt Van Iterson. Het instrument stemt de totale omvang zorgvuldig af op wat je als ziekenhuis aan capaciteit nodig hebt. Voorheen was de voorgeschreven norm gebaseerd op het verzorgingsgebied. Nu heb je zoveel beïnvloedbare parameters dat de berekening veel beter bij de eigen ambities en doelen aansluit. onderbouwd advies waarin ook ambitieniveaus en toekomstscenario s zijn meegewogen. Voor wie? Het adviesinstrument is geschikt voor ziekenhuizen met een huisvestingsvraag. Dat kan variëren van complete nieuwbouw tot een voorgenomen (deel)renovatie. Het instrument kan worden gebruikt voor het totale ziekenhuis, maar ook voor individuele afdelingen en specialismen. Wat doet het adviesinstrument? SQUARE is een adviesinstrument dat ziekenhuizen helpt bij het maken van objectieve en weloverwogen investeringsbeslissingen. De productiecijfers van het ziekenhuis vormen de basis voor de berekening in het instrument. Deze worden in de oppervlaktemodule ingevoerd. De modules voor investerings- en exploitatiekosten zijn gekoppeld aan de benodigde oppervlakte. Het resultaat is een Wat levert het op? Door productiegegevens zoals het aantal operaties en patiënten per afdeling te combineren met oppervlakte, investering en exploitatie ontstaat een reëel beeld van alle gebouwgebonden kosten. Niet alleen voor de bouwinvestering, maar ook voor de bijbehorende exploitatiekosten. SQUARE gaat bovendien uit van de ambities die een ziekenhuis heeft en verbindt daaraan een totaaladvies over de
SQUARE 12 gevolgen voor oppervlakte, investering en exploitatie. Wel quick, niet dirty Stel dat je als ziekenhuis wilt investeren in healing environment, zegt Ytzen van der Werf, senior-adviseur bij AT Osborne. Dat kan extra geld kosten. Maar als je kunt onderbouwen dat dit de verpleegduur bekort, heb je die meerkosten al snel gedekt. Door in het adviesinstrument de ene knop omhoog en de andere omlaag te draaien krijg je als ziekenhuis steeds de consequenties van jouw keuzes voorgeschoteld. Dat levert een totaalbeeld op van kosten en mogelijkheden dat echt voor jouw ziekenhuis van toepassing is, zegt Van der Werf. Het model werkt dus wel quick, maar zeker niet dirty. Door te draaien aan de ambitieknoppen, krijg je als ziekenhuis steeds de consequenties van jouw keuzes voorgeschoteld. Zo werkt het instrument SQUARE is opgebouwd uit drie modules: oppervlakte investeringskosten exploitatiekosten De productiegegevens van het ziekenhuis worden ingevoerd in de oppervlaktemodule, die de benodigde vierkante meters berekent. De modules voor investerings- en exploitatiekosten zijn aan de oppervlaktemodule gekoppeld. Zo wordt de relatie tussen productie, investeringskosten en exploitatiekosten gelegd. Per module wordt rekening gehouden met de ambities van het ziekenhuis op het gebied van organisatie, ruimte, gebouw en gebruik. Dat varieert van de wens openingstijden te verruimen tot een verhoogd klimaatcomfort, of meer aandacht voor bijvoorbeeld veiligheid. Zo worden consequenties van diverse scenario s bepaald. Door de snelheid waarmee dat kan, is het model goed geschikt voor scenario-analyses. productie oppervlakte investering exploitatie - ambitie organisatie + - ambitie ruimte + totaal m 2 - ambitie gebouw + totaal - ambitie gebruik + totaal /jr per functie per functie per functie - ambitie organisatie + productiegroei openingstijd bezettingsgraad - ambitie ruimte + grootte van ruimten - ambitie gebouw + nieuwbouw/renovatie healing environment uitstraling duurzaamheid flexibiliteit veiligheid marktinvloed demonteren - ambitie gebruik + afschrijvingstermijn onderhoud energie
13 Weloverwogen beslissen Het gemak waarmee SQUARE verschillende scenario s de revue laat passeren, bepaalt mede de kracht van het adviesinstrument. Dit gebeurt door wijzigingen in de productie of het ambitieniveau aan te brengen. Zo is de huidige huisvesting van een ziekenhuis moeiteloos te vergelijken met toekomstscenario s. Het helpt ziekenhuisbestuurders meer gevoel te krijgen bij de strategische keuzes die ze maken. Een andere meerwaarde zit in de onderbouwing van beslissingen. We maken het proces inzichtelijk, zegt Van der Werf. Het is niet alleen een uitkomst die de werkelijkheid recht doet, maar ook een die transparant is. Het advies is daardoor geen black box en dat geeft een bestuurder ook gevoelsmatig de zekerheid dat hij een weloverwogen beslissing neemt. Inspringen op marktwerking Hoe gedetailleerder de informatie die een opdrachtgever aanlevert, hoe verfijnder en specifieker de uitkomst. Hoeveel mensen bezoeken mijn poliklinieken, hoeveel patiënten wil ik ontvangen op de verpleegafdeling? Het gaat om de vraag wat werkelijk nodig is. Daarmee sluit het adviesinstrument aan bij de marktwerking en noodzaak tot efficiency in ziekenhuizen. Toenemende marktwerking noodzaakt ziekenhuizen immers om kosten en feitelijke productie nauwkeurig af te stemmen. Voor ziekenhuizen is het van belang kosten per afdeling snel inzichtelijk te kunnen maken. Je krijgt als ziekenhuis tenslotte niet langer financiering per vierkante meter, maar financiering afhankelijk van het aantal behandelingen dat je uitvoert. Snellere scenario-analyses Maar hoe nieuw is dit instrument nu eigenlijk? Wijzelf en ook andere adviesbureaus konden al prima voorrekenen hoe groot een ziekenhuis moest worden, zegt Van Iterson. Ook kostenmanagement behoort tot onze dagelijkse bezigheden. De sprong die we met SQUARE maken is dat de productie, kosten en omvang worden gecombineerd in één model waarbij je ook de ambities kunt wijzigen. We willen de opdrachtgevers van dienst zijn door dit instrument mee te nemen in de advisering. Hiermee kunnen we sneller scenarioanalyses uitvoeren, met een grotere mate van verfijning. AT Osborne verzorgt presentaties bij een aantal ziekenhuizen die hun huisvesting heroverwegen. Van der Werf: Vanuit de ervaringen die we in die organisaties ontmoeten, zullen we anderen interesseren. n
SEIN Cruquiushoeve 14 Epilepsieinstelling SEIN kiest voor nieuwbouw SEIN, de Stichting Epilepsie Instellingen Nederland, staat voor een omvangrijke en ambitieuze bouwopgave. De zorg organisatie wil op locatie De Cruquiushoeve tussen Hoofddorp en Heemstede nieuwbouw realiseren voor 240 cliënten lang verblijf. Daarnaast krijgt de nabijgelegen locatie Meer en Bosch 40 nieuwe plaatsen. Voor De Cruquius hoeve wordt bovendien een masterplan ontwikkeld. AT Osborne begeleidt SEIN bij de totstandkoming van zowel masterplan als bouwplan en voert het programmama nagement over het bouwtraject.
15 De Cruquiushoeve gaat de komende jaren ingrijpend op de schop. De zorginstelling SEIN bouwt hier 240 plaatsen en op Meer en Bosch nog eens 40 plaatsen voor mensen met epilepsie. De nieuwbouw dient ter vervanging van de bestaande woningvoorraad, die grotendeels uit het begin van de jaren zeventig stamt. Daarnaast komt er een nieuwe kliniek en krijgen de concerndiensten nieuwe huisvesting in het gebouw ZuidOostPunt. Verder wil SEIN een deel van het terrein afstoten voor woningbouw. Hier moet een dorp van vijfhonderd tot duizend woningen ontstaan. Door middel van deze omgekeerde integratie brengt de organisatie de maatschappij dichter naar de cliënten toe die op De Cruquiushoeve wonen. Voor de herontwikkeling van het terrein en een verbeterde aansluiting op de omgeving laat SEIN een masterplan ontwikkelen. Stroomversnelling SEIN liep al een aantal jaren rond met plannen voor vernieuwing van de locaties. De zaak kwam in een stroomversnelling toen de oude woongebouwen niet meer bleken te voldoen aan de eisen die het Bouwcollege stelt. Ook wat de brandveiligheid betreft was het vastgoed aan vernieuwing toe. Het dorp Cruquius hoort bij de gemeente Haarlemmermeer, waar ook Schiphol onder valt. Sinds de Schipholbrand van 2005 houdt de gemeente streng de hand aan de brandveiligheid van gebouwen. AT Osborne adviseert bij de bouw projecten van SEIN, begeleidt de ontwikkeling van het masterplan voor de herontwikkeling van De Cruquiushoeve en begeleidt de Europese aanbesteding van de bouwopgave. De Europese aan besteding heeft inmiddels tot een voorselectie van drie design & build-partijen geleid. Zij maken op basis van het programma van eisen een aanbiedingsontwerp. Aan de hand daarvan kiest SEIN de partij die de bouw gaat realiseren. Om de doorlooptijd van het bouwproces kort en de kosten laag te houden, heeft SEIN voor een innovatieve vorm van contracteren gekozen: het zogeheten design & build-contract. Hierbij wordt één enkele partij verantwoordelijk voor zowel het ontwerp als de uitvoering. De uitvoerende partij kan hierdoor het ontwerp optimaal afstemmen op de uitvoering van de nieuwbouw. Dat moet zorgen voor een integraal product waarin ontwerp, budget en planning vroegtijdig op elkaar zijn afgestemd en geeft meer mogelijkheden om technologische vernieuwingen in de bouw toe te passen. Een ander voordeel van design & build is dat de design & build-partner integraal verantwoordelijk is voor het ontwerp en de tijdige realisatie van de nieuwbouw binnen de marges van het budget. De zorgverlening als vertrekpunt AT Osborne neemt in het advieswerk de zorgverlening als vertrekpunt. Hoe belangrijk bouwplannen ook zijn, ze zijn dienstbaar aan de zorgverlening. Het vastgoed moet goed aansluiten bij de zorgvisie van de organisatie. Toch blijkt vastgoed andersom ook van grote invloed te zijn op de manier waarop die zorgvisie in de praktijk gestalte kan krijgen. De start van een grootschalig bouwtraject is daarom een uitgelezen moment om nog eens kritisch in gesprek te gaan over de strategie, de manier van werken en de cultuur van de organisatie. Daar heeft SEIN samen met de specialisten van AT Osborne dan ook voldoende tijd voor uitgetrokken. In deze gesprekken zijn de ontwikkelingen in de vraag, de zorgmarkt en het vastgoedbeleid in hun samenhang bekeken. Ook bedrijfseconomische uitgangspunten, zoals de optimale groepsgrootte van een woon eenheid, zijn hierin mee gewogen. Omdat zorginstellingen in de nabije toekomst zelf verantwoordelijk worden voor rendabele financiering van hun vastgoed, is een goed businessplan harde noodzaak geworden. Advies over het businessplan maakte in eerste instantie geen deel uit van de opdracht aan
SEIN Cruquiushoeve 16 AT Osborne, maar wordt nu toch in het proces meegenomen. De juiste vragen stellen, daarin bewijst AT Osborne haar meerwaarde. Ingewikkeld proces Complicerende factor in de plannen van SEIN is dat het masterplan en het bouwplan gelijktijdig ontwikkeld worden. Normaliter zou er eerst een masterplan moeten komen, waar het bouwplan dan een afgeleide van wordt. Maar deze traditionele manier van werken levert voor SEIN te veel tijdverlies op. Daarom hebben AT Osborne en SEIN ervoor gekozen de ontwikkeling van het masterplan en van het bouwplan parallel te laten verlopen. Door goed onderling overleg en door gezamenlijke sessies te houden over bijvoorbeeld de beeldkwaliteit, zorgen de projectleiders ervoor dat het masterplan en het bouwplan goed op elkaar afgestemd blijven. Want de kwaliteit van het bouwplan dat voor SEIN wordt gerealiseerd is van invloed op de opbrengst van het masterplan. De totstandkoming van het masterplan is een ingewikkeld proces. Er moet een milieueffectrapportage komen, het geluid van de aangrenzende provinciale weg N201 kan voor beperkingen zorgen en de provincie stelt de nodige eisen aan de plannen. Verder zoekt SEIN bij de lokale politiek naar draagvlak voor de woningbouwplannen. Want van oorsprong kent De Cruquiushoeve geen uitgesproken stedenbouwkundige structuur. Ook binnen SEIN is het belangrijk om bestuur, medewerkers, cliënten en cliëntvertegenwoordigers zoveel mogelijk op één lijn te krijgen. Dit project wordt geleid door een ervaren gebiedsontwikkelaar van AT Osborne. Verder bestaat het team uit onder meer technische en juridische specialisten van AT Osborne. Langetermijnvisie Met het oog op de toekomst moet het vastgoed van SEIN voldoende flexibel inzetbaar blijven. Gebouwen worden een blok aan het been als ze zo specifiek voor één gebruiksdoel gemaakt zijn dat ze nooit meer voor andere doeleinden gebruikt kunnen worden. Dan vormen ze een remmende factor op het moment dat de organisatie nieuwe wegen in wil slaan. Terecht zoeken zorginstellingen daarom naar oplossingen voor de jarenlange afschrijving op functioneel verouderde gebouwen en proberen ze dit soort problemen zo veel mogelijk te voorkomen. AT Osborne adviseert SEIN ook over de vastgoedontwikkeling op de lange termijn. Regeren is immers vooruitzien. Dus is het goed om nu alvast na te denken over de inpassing van bijvoorbeeld het relatief nieuwe dagactiviteitencentrum van SEIN, dat pas over een flink aantal jaren aan vernieuwing toe is. De nieuwbouw op De Cruquiushoeve en op Meer en Bosch zal volgens planning begin 2010 gereed zijn. Dan beschikt SEIN over een modern en flexibel vastgoedbestand, waarmee ook de komende decennia goede zorg verleend kan worden aan mensen met epilepsie. n Artist Impression Nieuwbouw SEIN Ontwerp: Wentink Architecten, Muiden Realisatie: BAM Utiliteitsbouw, regio Noordwest
Samen bouwen aan een woonservicewijk Borgerbuurt Amsterdam 17 De Borgerbuurt wordt de eerste woonservicewijk van het Amsterdamse stads deel Oud-West. Gezamenlijk hebben bewoners, het stadsdeel en aanbieders van diensten voor wonen, welzijn en zorg op een rij gezet welke projecten er moeten komen om de woonservicewijk vorm en inhoud te geven. Samenwerking is hierbij het sleutelwoord. Ingrid de Jong van AT Osborne begeleidde de planvorming, in opdracht van het stadsdeel. Het idee van een woonservicewijk is dat mensen zo lang mogelijk in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen, leven en deelnemen aan de maatschappij. Door zorgverlening en andere ondersteunende hulp zoveel mogelijk aan huis aan te bieden, hoeven mensen die zorg nodig hebben niet naar bijvoorbeeld een verpleeg- of verzorgingshuis, legt adviseur Gezondheidszorg Ingrid de Jong van AT Osborne uit. Bemoedigende resultaten Het concept van de woonservicewijk is sterk in opkomst. Overal in Nederland worden plannen gemaakt om wijken in te richten waar zorg en ondersteuning voorhanden is voor mensen die dat nodig hebben. Amsterdam wil in elk stadsdeel woonservicewijken realiseren. De eerste woonservicewijk van Oud-West wordt gerealiseerd in de Borgerbuurt. Daarna zal worden beslist of dit concept ook in andere wijken van Oud-West kan worden toegepast. Om tot een goed resultaat te kunnen komen, heeft het stadsdeel Oud-West AT Osborne ingeschakeld om een implementatieplan voor de woonservicewijk Borgerbuurt te schrijven. Om te beginnen heeft procesbegeleider De Jong geïnventariseerd welke organisaties in de buurt actief zijn en welke voorzieningen al aanwezig zijn. Dat leverde bemoedigende resultaten op. De Borgerbuurt blijkt al veel in huis te hebben om tot een goede woonservicewijk te kunnen uitgroeien. Zo is er een centraal ontmoetingscentrum De Klinker van waaruit verschillende voorzieningen worden aangeboden. Voor mensen die niet meer zelfstandig kunnen wonen biedt De Klinker diverse woongroepen. Voor je dagelijkse levensbehoeften en voor het pinnen van geld hoef je bijvoorbeeld de buurt niet uit. Daarnaast heeft de Borgerbuurt een halte voor het openbaar vervoer en zijn huisarts, apotheek en fysiotherapeut dichtbij. Groot percentage ouderen Het is niet verwonderlijk dat de Borgerbuurt zoveel voorzieningen heeft voor wonen, welzijn en zorg. Vergeleken met de andere buurten van Oud-West woont hier het grootste percentage ouderen. Wel is de toegankelijkheid van de woningen een uitdaging, merkt De Jong op. De woningen in De Borgerbuurt zijn over het algemeen
Borgerbuurt Amsterdam 18 niet zo geschikt voor mensen die lichamelijk wat minder vitaal worden. Het zijn voor het grootste deel rolstoelonvriendelijke jaren-tachtig etagewoningen die nog niet afgeschreven zijn. Grootschalige nieuwbouw is dan ook geen optie in de Borgerbuurt. Daarom wordt de oplossing vooral gezocht in aanpassing van bestaande woningen en in intensievere samenwerking tussen de aanbieders van diensten voor wonen, welzijn en zorg. De Borgerbuurt blijkt veel samenwerkingspotentieel te hebben. Tot nu toe is dat potentieel nog niet voldoende benut. Het implementatieplan moet aan deze situatie een einde maken. Want al is het in deze buurt eigenlijk best goed geregeld, het kan altijd beter. Betrokkenheid Vanaf het begin zijn de aanbieders van wonen, welzijn en zorg intensief bij de totstandkoming van het implementatieplan betrokken. Dat was een bewuste keuze. We wilden voorkomen dat we zelf een rapport vol aanbevelingen gingen schrijven waar alle betrokkenen het vervolgens mee zouden moeten doen, zegt De Jong. Het bijzondere van dit plan is juist dat we het samen gemaakt hebben. Ook de gebruikers van de woonservicewijk zijn er via een aantal belangenorganisaties nauw bij betrokken geweest. Dat heeft ertoe geleid dat iedereen heel enthousiast en gemotiveerd is om met de woonservicewijk aan de slag te gaan. Het is hun eigen product. In een serie van vier workshops hebben bewoners, aanbieders en het stadsdeel het implementatieplan geschreven. De eerste workshop was in november 2007. De aanbieders van wonen, zorg en welzijn, zorgverzekeraar AGIS en het stadsdeel Oud-West zochten op drie vragen een antwoord: Wat kan uw organisatie zelf doen voor de woonservicewijk? Wat kan uw organisatie met hulp van anderen doen? Wat kan uw organisatie voor anderen doen om succesvol te zijn in de woonservicewijk? Initiatieven De workshop resulteerde in een lijst van 102 initiatieven die al dan niet in samenwerking tot stand gebracht kunnen worden in de woonservicewijk Borgerbuurt. In de tweede workshop hebben belangenorganisaties en het stadsdeel van gedachten gewisseld over de behoeften van bewoners in een woonservicewijk en over de knelpunten in de huidige Borgerbuurt. In de derde en de vierde workshop hebben aanbieders en belangenbehartigers een selectie van de initiatieven uitgewerkt tot concrete projecten. Voor deze workshops hebben we medewerkers uitgenodigd die een laag dieper in de organisatie zitten, zodat de initiatieven van het directieniveau vertaald kunnen worden naar de werkvloer, merkt De Jong op. Aanbieders zijn graag bereid met anderen samen te werken, is haar opgevallen. Als aanbieders elkaar al als concurrenten beschouwen en daardoor niet het achterste van hun tong durven te laten zien, dan is dat in de brainstorm en bij de uitwerking van ideeën in ieder geval niet gebleken. Er zijn juist veel samenwerkingsmogelijkheden naar boven gekomen waar iedereen baat bij kan hebben. Die samenwerkingsmogelijkheden kunnen nog beter worden gebruikt wanneer de directies hun planning beter op elkaar afstemmen. Het traject om tot dit implementatieplan te komen heeft daar echt verandering in gebracht. Veel waardering De manier waarop het implementatieplan tot stand is gekomen heeft veel waardering gekregen. Dat alle partijen volop de ruimte hadden om mee te werken aan de ontwikkeling van het plan, is bij het stadsdeel Oud-West in goede aarde gevallen. Ook de gemeente Amsterdam heeft warme belangstelling voor het plan. Voor Ingrid de Jong zit het werk er nog niet op. We hebben ook de opdracht gekregen de uitvoering van het implementatieplan te begeleiden. De organisaties die bij de Borgerbuurt betrokken zijn, gaan het komende jaar aan de slag om de projecten in gang te zetten. Wij spelen daarbij een coördinerende rol, onder meer door tools en ondersteuning aan te bieden en door tweemaal per jaar op directieniveau een evaluatie te organiseren met alle betrokkenen. Zo houden we de vaart erin en blijft de prettige samenwerking levend. n
19 Projecten voor de Borgerbuurt De workshops hebben een groot aantal waardevolle ideeën opge leverd, die door bewoners en aanbieders van wonen, welzijn en zorg in concrete projecten voor de woonservicewijk Borgerbuurt zijn uitgewerkt: Casemanagement Mensen met meervoudige problematiek hebben vaak met verschillende zorgaanbieders te maken. Zij hebben er baat bij als de verschillende vormen van zorgverlening goed worden gecoördineerd en op elkaar afgestemd. Dit project voorziet in casemanagers die deze taak op zich nemen. Daardoor kunnen bewoners langer en met meer kwaliteit van leven in hun eigen omgeving blijven wonen, ondanks hun vaak complexe en intensieve zorgbehoefte. Van hoog naar laag De woningcorporaties willen bemiddeling aanbieden aan ouderen die op een verdieping wonen, zodat ze kunnen verhuizen naar een beganegrondwoning in de buurt. Dit moet de toegankelijkheid van woningen voor mensen met een lichamelijke beperking verbeteren. Hierdoor kunnen ze langer zelfstandig blijven wonen in hun eigen omgeving. Voorlichting medicijngebruik Verkeerd medicijngebruik kan gevolgen hebben voor de gezondheid en zelfstandigheid van buurtbewoners. Voorlichting vanuit het gezondheidscentrum en de apotheek draagt bij aan verantwoord medicijngebruik. Zorgketen dementie De Borgerbuurt moet een sluitend systeem krijgen van zorgverlening aan mensen met dementie, van signalering en diagnostiek tot dienstverlening aan patiënten en ondersteuning van mantelzorgers. Burgers met een beperking inzetten als vrijwilliger Vrijwilligers vervullen een belangrijk rol in de ondersteuning van mensen die zorg nodig hebben. Door zich als vrijwilliger in te zetten, kunnen mensen met een beperking actief deelnemen aan de samenleving. Het mes snijdt hier aan twee kanten. Aan de ene kant krijgen bewoners ondersteuning, aan de andere kant levert het andere bewoners een actieve rol op in de samenleving. Kwaliteitspanel woonservicewijk Ouderen en mensen met een beperking beoordelen tweemaal per jaar de algemene voorzieningen in de buurt en kennen een onderscheiding toe aan een voorziening die goed toegankelijk is.
Medisch Spectrum Twente Enschede 20 Medisch Spectrum Twente in blijde verwachting De nieuwbouw van het Vrouw Kind Centrum van Medisch Spectrum Twente stond onder grote tijdsdruk. Toch is het gelukt om voldoende tijd uit te trekken voor overleg met de toekomstige gebruikers. Het nieuwe centrum is een aanwinst en geeft alvast een beeld van de nieuwbouw die de komende jaren nog zijn beslag krijgt in dit Enschedese ziekenhuis.
21 Medisch Spectrum Twente maakt vaart met de bouw van een nieuw Vrouw Kind Centrum op de hoofdlocatie aan de Haaksbergerstraat in Enschede. Dit vier verdiepingen tellende ovaalvormige gebouw wordt achter het bestaande ziekenhuis neergezet. Na het Thoraxcentrum is dit het tweede nieuwe gebouw van het ziekenhuis. Uiteindelijk zal het gehele dertig jaar oude ziekenhuisgebouw vervangen worden door nieuwbouw. De nabijgelegen locatie Ariënsplein, die nog ouder is, wordt als ziekenhuisvoorziening opgeheven. Veel randvoorwaarden Cees Berger is als kwartiermaker Vrouw Kind Centrum verantwoordelijk voor de realisatie namens het Medisch Spectrum Twente. Daarnaast is hij binnen de huidige organisatie bedrijfskundig manager. De verantwoordelijkheid voor de realisatie omvat naast het bouwtraject ook de inrichting van de werkprocessen. Cees Berger laat zich voor het projectmanagement bijstaan door Peter van Hooff van AT Osborne. Een goede samenwerking is van cruciaal belang om dit project tot een goed resultaat te leiden en hij is daarover zeer positief. Cees Berger is vanaf begin 2007 bij het project betrokken. Ruim daarvoor werd AT Osborne al belast met het projectmanagement waardoor zij ook voor continuïteit heeft kunnen zorgdragen. Bij de start van het project was Renee Dooyeweerd, adviseur Gezondheidszorg van AT Osborne, verantwoordelijk voor de vertaling van het zorgproces naar een passende huisvesting van het Vrouw Kind Centrum. Het is een project met veel verschillende randvoorwaarden. Bovendien komt het onder vrij grote tijdsdruk tot stand en hebben we bij het ontwerp veel energie gestoken in het overleg met de toekomstige gebruikers van het gebouw: de medisch specialisten en het personeel. Verder houdt de verhuizing naar het Vrouw Kind Centrum voor de betrokkenen ook nog eens een organisatorische herstructurering in. Loopbrug Medisch Spectrum Twente was hard toe aan nieuwe huisvesting. Met name de afdeling Gynaecologie/Verloskunde. Deze was op de locatie Ariënsplein gevestigd, terwijl de operatiekamers zich aan de Haaksbergerstraat bevonden. Met name voor Verloskunde is de route naar de operatiekamer, via de loopbrug die beide locaties verbindt, een probleem. Ook de Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft zich hierover kritisch uitgelaten. Daarom is besloten de zorg voor vrouw en kind als eerste over te brengen naar nieuwe huisvesting op de andere locatie, dichtbij de operatiekamers. De poliklinieken en verpleegafdelingen voor Gynaecologie/Verloskunde, Kindergeneeskunde, en Neonatologie worden in het nieuwe Vrouw Kind Centrum ondergebracht, dat in 2009 zal worden opgeleverd. Het centrum krijgt een oppervlakte van elfduizend vierkante meter en wordt in de toekomst verbonden met de centrale hal van het nieuwe ziekenhuisgebouw. Sommige bouwdelen moeten wijken om ruimte te maken voor het Vrouw Kind Centrum. De poliklinieken voor Oogheelkunde, Fysiotherapie, Kaakchirurgie met bijzondere tandheelkunde, Orthopedie en Chirurgie zijn naar tijdelijke huisvesting verhuisd. Voor het ziekenhuis betekent dit woekeren met de ruimte die nog beschikbaar is op de locatie Haaksbergerstraat. Nieuw ontwerp Het Vrouw Kind Centrum is onder stevige tijds druk tot stand gekomen, vertelt Dooyeweerd. Een eerder ontwerp kon niet worden uitgevoerd. Het
Medisch Spectrum Twente Enschede 22 bron: IAA Architecten Enschede bleek technisch onhaalbaar en zou tijdens de bouw teveel overlast hebben veroorzaakt. Bovendien leverde het uiteindelijk, als alle nieuwbouw klaar zou zijn, geen optimaal gebouw op. Toen wij medio 2006 bij dit project werden betrokken, kwam er net een nieuw ontwerp op tafel. In zeer korte tijd is dat besproken en heeft het ziekenhuis er een besluit over genomen. Daarna ging alles in sneltreinvaart. Dooyeweerd: In de zomer volgde de openbare aanbesteding, waarna het in oktober 2006 is gegund. Wij hebben vervolgens tot begin december 2006 met de toekomstige gebruikers van het Vrouw Kind Centrum over de indeling van het gebouw gepraat, terwijl ondertussen de voorbereiding van de bouw al van start ging. Om dat mogelijk te maken hebben we de bouw van het casco en de inrichting uit elkaar getrokken. De oplevering van het geheel staat voor maart 2009 gepland. Gebruikersgroepen Het besluit om de bouw van het centrum op te knippen in het casco en de inrichting was nodig om verdere vertraging te voorkomen. Daardoor kon het casco alvast gebouwd worden, terwijl we met de gebruikersgroepen nog in overleg moesten over de inrichting. In deze gesprekken hebben we ook tijd besteed aan het opbouwen van visie en vertrouwen. Want door de bouw van het Vrouw Kind Centrum worden afdelingen bij elkaar gebracht die daarvoor gescheiden optrokken. Bovendien heeft ten tijde van het vorige ontwerp het gebruikersoverleg een tijdlang stilgelegen. Verder had het management vanwege de tijdsdruk al wel de aanbesteding in gang gezet. Gelukkig bleef daarna nog voldoende tijd over om in overleg met de gebruikers het ontwerp te optimaliseren. We hebben uiteindelijk voldoende mogelijkheden kunnen vinden om hun wensen in te passen. Het komt er in dit soort processen ook op aan dat je de taal van de zorg spreekt en luistert naar de bezwaren die naar voren worden gebracht. Daardoor hebben we dit traject naar tevredenheid kunnen afronden. Processen gestroomlijnd In het gebruikersoverleg zijn goede oplossingen naar voren gekomen voor de logistieke structuur van het nieuwe centrum en de aanlevering van goederen. Dat proces vindt straks zoveel mogelijk gescheiden plaats van de patiëntenstroom. Om de aangeboden zorg voor de verschillende patiëntengroepen van het Vrouw Kind Centrum goed te kunnen organiseren, komen afdelingen, die voorheen fysiek verder van elkaar verwijderd waren, nu dicht bij elkaar te zitten. Op de begane grond worden de poliklinieken van het Vrouw Kind Centrum gerealiseerd. De verloskamers en de couveuseruimten (Neonatologie) komen op de 1e etage dicht bij elkaar te liggen. Op de 2e etage komen de Kraamafdeling en Gynaecologie en op de 3e etage de Kinderafdeling met voor de tieners een aparte tienerhoek. Het nieuwe centrum wordt de plek waar alle zorg rondom Vrouw en Kind gegeven wordt, ongeacht de aandoening. De medisch-specialistische zorg wordt rondom de patiënt georganiseerd. Dat komt de patiëntgerichtheid ten goede. Verder stemmen de specialisten hun afspraken met dezelfde patiënt beter op elkaar af, waardoor de patiënt veel tijd bespaart.
polikinieken Gynaecologie Verloskunde 23 Themagerichte spreekuren Vergeleken met de oude situatie levert het nieuwe centrum veel voordeel op voor de zorgverlening. Aan het Ariënsplein lagen de verpleegafdeling Gynaecologie en de verlosafdeling ver uit elkaar. Daar komt in het Vrouw Kind Centrum een einde aan. Hierdoor kunnen artsen veel efficiënter hun visites afleggen. Bovendien maakt de bundeling van verwante medische specialismen het eenvoudiger om themagerichte spreekuren te organiseren. Een andere vernieuwing is dat de backoffice voor de artsen en het secretariaat van de verschillende poliklinieken elders worden ondergebracht. Daardoor krijgt de zorgverlening aan de patiënt alle ruimte en blijven functies die daar niet rechtstreeks mee te maken hebben wat meer op de achtergrond. Themagericht werken is voor Medisch Spectrum Twente een belangrijk begrip. Het ziekenhuis wil, zoals dat in het Thoraxcentrum en het Vrouw Kind Centrum al gebeurt, ook de overige specialismen van het ziekenhuis in herkenbare centra samenbrengen, legt Dooyeweerd uit. Medisch Spectrum Twente kiest voor themagericht werken om de herkenbaarheid en kleine schaal terug te brengen in het ziekenhuis, de onderlinge samenwerking te bevorderen en om met resultaatverantwoordelijke eenheden te kunnen werken. Geslaagd proces AT Osborne kijkt terug op een geslaagd ontwerpproces. We zijn met een grote variëteit aan gebruikersgroepen in gesprek geweest, zegt Dooyeweerd. Dat verliep parallel aan elkaar en moest uiteindelijk verwerkt worden in het ontwerp voor het nieuwe gebouw. Daarin moesten alle specialismen van de verschillende afdelingen hun inbreng kunnen herkennen. Gecombineerd met de tijdsdruk die erop lag, gaf dat aan dit project een sterke dynamiek. In de uitvoering opereerden Peter van Hooff en Cees Berger als een tandem. We communiceerden zowel intern als extern dezelfde boodschap en namen in gezamenlijk overleg snel en adequaat belangrijke beslissingen, aldus Van Hooff. Dit heeft een positieve invloed op zowel het besluitvormingsproces als het ontwerpen uitvoeringsproces. In dit project kwamen veel partijen samen die in eerste instantie niet altijd vanuit hetzelfde perspectief naar de problematiek keken. Bovendien moest het project anticiperen op de herstructurering van de organisatie die nodig was om deze afdelingen en specialismen bij elkaar te brengen. n bron: IAA Architecten Enschede