Overschrijdingen Wijkverpleging 2015

Rapportage ActiZ onderzoek verschrijdingen Wijkverpleging 2015 Voor ActiZ, organisatie van zorgondernemers Van ICSB Marketing en Strategie Drs. Yousri Mandour Loes Wevers MSc. Datum 8 juli 2015

Inhoudsopgave Samenvatting... 3 1. Budgetoverschrijdingen Wijkverpleging 2015... 5 1.1 Zorgverzekeraars... 5 1.2 Budgetoverschrijdingen en -onderschrijdingen... 8 1.3 Verwachting budgetoverschrijdingen... 10 1.4 orzaken overschrijdingen... 11 1.5 Complexe zorg... 15 1.6 Financiële positie en continuïteit... 16 Bijlage 1 - nderzoeksverantwoording... 19 Evaluatie inkoop wijkverpleging 2015... 19 Kenmerken respondenten... 19 Bijlage 2 Enquête verschrijdingen Wijkverpleging 2015... 20 Pag. 2

Samenvatting Met ingang van 1 januari 2015 zijn de extramurale functies verpleging en verzorging overgeheveld van de AWBZ naar de Zvw. Het landelijk budget dat voor de wijkverpleging in 2015 beschikbaar is, is gemaximeerd tot ruim 3 miljard euro, waarbij er sprake is van een taakstelling van ruim 400 miljoen euro ten opzichte van 2014. In een landelijk akkoord zijn in het voorjaar van 2014 afspraken gemaakt over de beheersing van het macrokader. Afgesproken is onder andere dat een Macrobeheersingsinstrument (MBI) kan worden ingezet, wanneer het macrokader overschreden wordt. In het verlengde hiervan zijn met zorgaanbieders afspraken gemaakt over een budgetplafond. Recent hebben diverse leden bij ActiZ aandacht gevraagd voor (dreigende) overschrijdingen van de budgetten wijkverpleging. Dit was aanleiding voor ActiZ om de enquête verschrijdingen Inkoop Wijkverpleging 2015 uit te voeren. 193 zorgorganisaties hebben de enquête volledig ingevuld. Dit komt neer op een respons van 54%. Wanneer we een grove schatting van de omvang van de productieafspraken voor wijkverpleegkundige zorg maken voor de respondenten, komen we uit op een bedrag van ruim 1,6 miljard. 71% van de zorgorganisaties overschrijdt in eerste kwartaal 2015 71% van de zorgorganisaties geeft aan dat zij het budget voor wijkverpleegkundige zorg in het eerste kwartaal van 2015 heeft overschreden. 17% heeft het budget onderschreden, 12% weet dit niet. De gemiddelde budgetoverschrijding bedroeg 21%. Een grove schatting van de budgetoverschrijding in het eerste kwartaal voor de 137 respondenten bedraagt daarmee circa 61 miljoen. De gemiddelde budgetonderschrijding is lager, gemiddeld bijna 10%. Voor de 33 respondenten die een budgetonderschrijding hebben, komt dat neer op een totaal van circa 7 miljoen. 78% van de zorgorganisaties verwacht budgetoverschrijding eind 2015 De budgetoverschrijdingen in het eerste kwartaal zetten zich naar verwachting voort: maar liefst 78% van de zorgorganisaties verwacht een budgetoverschrijding aan het eind van 2015. Zij verwachten gemiddeld een overschrijding van 19%. Een grove inschatting van de totale verwachte budgetoverschrijding voor 2015 bedraagt 242 miljoen voor de 150 respondenten die een budgetoverschrijding verwachten. Meerdere oorzaken van budgetoverschrijdingen De meeste zorgorganisaties vinden dat er meerdere oorzaken ten grondslag liggen aan de budgetoverschrijdingen. De doorslaggevende oorzaak volgens bijna de helft van de zorgorganisaties is dat het budgetplafond dat de zorgverzekeraar heeft opgelegd te laag is. 19% stelt dat doorslaggevend is dat het financiële kader dat landelijk voor de Pag. 3

wijkverpleging beschikbaar is te krap is, nog eens 19% vindt het doorslaggevend dat een toenemend aantal cliënten wijkverpleegkundige zorg nodig heeft. Andere belangrijke oorzaken zijn dat, als gevolg van de gewijzigde toegang tot de Wlz, meer mensen een beroep doen op de wijkverpleging en dat het aantal cliënten met complexe problemen toeneemt. Complexe zorg brengt vooral grote zorgorganisaties in de problemen Aan respondenten is een casus voorgelegd over de complexe zorg. Deze case gaat uit van de volgende situatie: met de lage(re) opbrengsten van de prestatiemix in 2016 (lagere tarieven van deze prestaties) kunnen zorgorganisaties de complexe zorg (met veel medewerkers op niveau 3 en 4 alsmede RT) niet kostendekkend aanbieden. 26% van de zorgorganisaties geeft aan dat deze situatie op hen van toepassing is. Wanneer we dit splitsen naar de omvang van het budget van de organisatie, blijkt dat voornamelijk de grote zorgorganisaties hiermee geconfronteerd worden. Bijna de helft van hen (49%) geeft aan dat deze situatie op hun organisatie van toepassing is. Continuïteit van zorg staat al dit jaar op het spel, continuïteit van de zorgorganisaties staat op de lange termijn onder druk Ruim drie kwart van de zorgorganisaties (76%) signaleert een cumulatie van problemen in relatie tot de financiële positie van hun organisatie, mede als gevolg van de transities en bezuinigingen in andere deelsegmenten. Eén respondent licht dit als volgt toe: Als gevolg van beperkingen in de Wmo en Wlz blijven cliënten langer in de Zvw. mdat er geen doorstroom meer is naar verzorgingshuizen is de zorgintensiteit verzwaard. Bijna de helft van de zorgorganisaties geeft aan dat de continuïteit van zorg in hun regio aan bestaande en/of nieuwe cliënten de komende periode in gevaar komt. Zij geven vooral aan dat dit gevaar zich aandient als de budgetoverschrijding niet gefinancierd wordt en zij noodgedwongen een cliëntenstop of bezuiniging op cliëntniveau moeten invoeren. Een toelichting: Wij kunnen onmogelijk doorgaan met het aannemen van nieuwe cliënten als daar geen dekking tegenover staat. 38% van de respondenten verwacht niet dat de continuïteit van zorg in de komende periode in gevaar komt. Een meerderheid van de zorgorganisaties (75%) verwacht dat hun eigen organisatie de komende periode nog geen continuïteitsrisico loopt. Respondenten merken hierbij op dat de zorgorganisatie op dit moment nog over voldoende middelen beschikt, maar dat deze situatie zich niet gedurende jaren kan voortslepen: De organisatie beschikt over voldoende eigen vermogen. Indien de huidige ontwikkeling zich ook in de komende jaren blijft voordoen, dan ontstaat wel een risico. 19% verwacht dat de zorgorganisatie de komende periode wel een continuïteitsrisico loopt, voornamelijk als de budgetoverschrijding niet wordt gefinancierd. Pag. 4

1. Budgetoverschrijdingen Wijkverpleging 2015 Aanleiding Met ingang van 1 januari 2015 zijn de extramurale functies verpleging en verzorging overgeheveld van de AWBZ naar de Zvw. Het landelijk budget dat voor de wijkverpleging in 2015 beschikbaar is, is gemaximeerd tot ruim 3 miljard euro, waarbij er sprake is van een taakstelling van ruim 400 miljoen euro ten opzichte van 2014. In een landelijk akkoord zijn in het voorjaar van 2014 afspraken gemaakt over de beheersing van het macrokader. Afgesproken is onder andere dat een Macrobeheersingsinstrument (MBI) kan worden ingezet, wanneer het macrokader overschreden wordt. In het verlengde hiervan zijn met zorgaanbieders afspraken gemaakt over een budgetplafond. ActiZ ontvangt veel signalen van leden die melden dat zij niet uitkomen met de middelen die beschikbaar zijn; de leden geven aan dat zij over hun budgetplafond heen dreigen te gaan. Voor ActiZ was dit aanleiding om de leden op dit onderwerp te bevragen. 1.1 Zorgverzekeraars In de eerste plaats is aan de zorgorganisaties gevraagd met welke zorgverzekeraar(s) men een contract voor cliëntgebonden wijkverpleegkundige zorg heeft afgesloten. Uit figuur 1.1 blijkt dat respondenten vooral afspraken maakten met Achmea, gevolgd door CZ en VGZ. Zorgverzekeraars Aantal Percentage Achmea 86 45% CZ 66 34% Menzis 49 25% VGZ 66 34% verige concessiehouders 70 36% De Friesland 19 10% DSW 17 9% EN 14 7% Zorg en Zekerheid 20 10% Figuur 1.1 Met welke zorgverzekeraar(s) heeft u een contract afgesloten over de levering van cliëntgebonden wijkverpleegkundige zorg (segment 2) in 2015? (n=193, meerkeuzevraag) Pag. 5

In 2015 wordt de cliëntgebonden wijkverpleegkundige zorg in representatie ingekocht. Dat betekent dat één zorgverzekeraar mede namens de andere zorgverzekeraars de inkoop van de zorg voor zijn rekening heeft genomen. Het komt voor dat zorgaanbieders met meerdere representanten een contract hebben afgesloten. Bijvoorbeeld omdat zij in meerdere regio s werkzaam zijn of landelijk werken. Aan de respondenten is daarom ook gevraagd om aan te geven met welke zorgverzekeraar zij de meest omvangrijke productieafspraken hebben gemaakt. Uit de antwoorden blijkt dat 30% van de respondenten de grootste productieafspraak heeft gemaakt met Achmea; 22% deed dit met CZ en 19% met VGZ. De verzekeraar met wie de aanbieder de meest omvangrijke productieafspraken heeft gemaakt, vormt bij de verwerking van de onderzoeksresultaten die betrekking hebben op individuele verzekeraars het vertrekpunt. Zorgverzekeraars Aantal Percentage Achmea 58 30% CZ 43 22% Menzis 31 16% VGZ 36 19% verige zorgverzekeraars 25 13% De Friesland 8 4% DSW 4 2% EN 4 2% Zorg en Zekerheid 9 5% Totaal 193 100% Figuur 1.2 Met welke zorgverzekeraar(s) heeft u de meest omvangrijke productieafspraken cliëntgebonden wijkverpleegkundige zorg (segment 2) gemaakt? Pag. 6

Vervolgens is gekeken naar het volume waarover afspraken zijn gemaakt. Het onderzoek maakt duidelijk dat een derde van de respondenten voor wijkverpleegkundige zorg binnen de Zvw een afspraak van minder dan 1 miljoen heeft gemaakt. Daarnaast heeft nog eens 21% een afspraak gemaakt tussen de 1 miljoen en 2,5 miljoen. Er zijn 22 aanbieders die afspraken hebben gemaakt voor een bedrag van 20 miljoen of meer. De bedragen waarvoor zorgorganisaties afspraken maken lopen sterk uiteen. Wanneer we een grove schatting van de omvang van de afspraken voor wijkverpleegkundige zorg maken, komen we uit op een bedrag van ruim 1,6 miljard. Gemiddeld betekent dit een afspraak van bijna 8,5 miljoen per zorgorganisatie. Afspraken wijkverpleegkundige zorg 2015 Aantal Percentage Minder dan 1 miljoen 64 33% Tussen de 1 miljoen en 2,5 miljoen 40 21% Tussen de 2,5 miljoen en 5 miljoen 28 15% Tussen de 5 miljoen en 10 miljoen 22 11% Tussen de 10 miljoen en 20 miljoen 17 9% Tussen de 20 miljoen en 30 miljoen 10 5% Tussen de 30 miljoen en 40 miljoen 5 3% Tussen de 40 miljoen en 50 miljoen 5 3% Meer dan 50 miljoen 2 1% Totaal 193 100% Figuur 1.3 Wat is het bedrag dat u voor het bieden van wijkverpleegkundige zorg in 2015 (cliëntgebonden Zvw deel!) gecontracteerd heeft gekregen door de zorgverzekeraar (tevens het budgetplafond dat de zorgverzekeraar aan u heeft opgelegd)? Pag. 7

1.2 Budgetoverschrijdingen en -onderschrijdingen Vervolgens is aan de respondenten gevraagd of zij in het eerste kwartaal van 2015 het budget voor wijkverpleegkundige zorg hebben onder- of overschreden. 71% van de zorgorganisaties geeft aan dat het budget voor wijkverpleegkundige zorg in het eerste kwartaal van 2015 is overschreden. Bij 17% van de organisaties is dit onderschreden, bij de overige 12% is dit niet over- en niet onderschreden 1. Wanneer we deze resultaten uitsplitsen naar zorgverzekeraar 2, blijkt dat zorgorganisaties bij CZ en VGZ de budgetten het vaakst hebben overschreden. ok bij Menzis is dit bovengemiddeld. Bij Achmea en de overige concessiehouders komt dit nog steeds vaak voor (respectievelijk 57% en 64%), maar ligt dit onder het gemiddelde. Budgetten Budget overschreden Budget onderschreden Budget niet over- en niet onderschreden Achmea 57% 26% 17% CZ 84% 5% 12% Menzis 74% 16% 10% VGZ 81% 14% 6% verig 64% 24% 12% Gemiddeld 71% 17% 12% Figuur 1.4 Budgetoverschrijding of -onderschrijding (n=193) Een ruime meerderheid van de zorgorganisaties (71%) geeft dus aan dat zij het budget voor het eerste kwartaal hebben overschreden. Van hen geeft 41% aan dat de overschrijding meer dan 15% was (zie figuur 1.5). Daarnaast heeft 13% het budget met 10% tot 15% overschreden. De budgetoverschrijding van zorgorganisaties die groter is dan 15%, loopt sterk uiteen, van enkele tientallen procenten tot soms meer dan 100%. De gemiddelde overschrijding van het budget bedraagt 21% 3. Wanneer we een grove inschatting willen maken van de budgetoverschrijding in het eerste kwartaal, gaan we uit van een gemiddelde productieafspraak per zorgorganisatie van 8,5 miljoen. 137 organisaties hebben het budget in kwartaal 1 overschreden, met gemiddeld 21%. De overschrijding in kwartaal 1 komt daarmee voor de respondenten grofweg uit op 61 miljoen. 1 Zorgaanbieders uit Friesland geven aan dat het voor hen lastig is om te bepalen of zij onder- of overschrijden. Zorgverzekeraar De Friesland hanteert het geld volgt klant principe. Zorgaanbieders hebben als gevolg hiervan geen zicht op onder- of overschrijdingen van het budget. 2 Met 90% zekerheid een significant verschil. 3 Hierbij is 1 outlier buiten beschouwing gelaten. Pag. 8

Budget overschreden Aantal Percentage 0% tot 2% 13 10% 2% tot 4% 7 5% 4% tot 6% 14 10% 6% tot 8% 12 9% 8% tot 10% 17 12% 10% tot 15% 18 13% Meer dan 15% 56 41% Totaal 137 100% Figuur 1.5 Met welk percentage heeft u het budget voor wijkverpleegkundige zorg in het eerste kwartaal van 2015 overschreden? Er zijn ook zorgorganisaties die het budget voor wijkverpleegkundige zorg hebben onderschreden. 33 organisaties (17%) hebben het budget in het eerste kwartaal onderschreden. 27% van hen heeft het budget met 8% tot 10% onderschreden. 18% heeft het budget met 2% tot 4% onderschreden. Daarnaast geeft 15% van de respondenten aan het budget met meer dan 15% te hebben onderschreden. Gemiddeld onderschrijden deze zorgorganisaties het budget met bijna 10%. Wanneer we een grove inschatting willen maken van de onderschrijding, gaan we uit van 33 organisaties met een gemiddeld budget van 8,5 miljoen productieafspraak. De gemiddelde onderschrijding van de 33 zorgorganisaties bedraagt 10%. Een grove inschatting van de onderschrijding bedraagt daarmee circa 7 miljoen. Budget onderschreden Aantal Percentage 0% tot 2% 2 6% 2% tot 4% 6 18% 4% tot 6% 4 12% 6% tot 8% 3 9% 8% tot 10% 9 27% 10% tot 15% 4 12% Meer dan 15% 5 15% Totaal 33 100% Figuur 1.6 Met welk percentage heeft u het budget voor wijkverpleegkundige zorg in het eerste kwartaal van 2015 onderschreden? Pag. 9

1.3 Verwachting budgetoverschrijdingen Het onderzoek had niet alleen betrekking op de onder- of overschrijdingen in het eerste kwartaal; ook is gevraagd naar de verwachtingen met betrekking tot heel 2015. 78% van de respondenten (150 organisaties) verwacht dat zij aan het eind van het jaar het budgetplafond overschrijden. Er is geen significant verschil in de verwachting dat organisaties het budget overschrijden bij de diverse zorgverzekeraars. Verwachting overschrijding Ja Nee Achmea 69% 31% CZ 86% 14% Menzis 77% 23% VGZ 86% 14% verige concessiehouders 72% 28% Gemiddeld 78% 22% Figuur 1.7 Verwachting overschrijding budget voor wijkverpleegkundige zorg (n=193) Een derde van de zorgorganisaties verwacht het budget aan het eind van 2015 met meer dan 15% te overschrijden. Daarnaast verwacht 21% een overschrijding van het budget van tussen de 10% en 15%. De budgetoverschrijdingen variëren sterk, van enkele tientallen procenten tot meer dan 100%. Gemiddeld verwachten zorgorganisaties een overschrijding van 19% 4. Wanneer we een grove inschatting willen maken van de overschrijding van het budget voor 2015, gaan we uit van 150 zorgorganisaties, met een productieafspraak van gemiddeld 8,5 miljoen, die een overschrijding van gemiddeld 19% verwachten. Een inschatting van de budgetoverschrijding voor de respondenten bedraagt dan circa 242 miljoen voor 2015. Verwachting overschrijding budget Aantal Percentage 0% tot 2% 11 7% 2% tot 4% 14 9% 4% tot 6% 15 10% 6% tot 8% 13 9% 8% tot 10% 16 11% 10% tot 15% 31 21% Meer dan 15% 50 33% Totaal 150 100% Figuur 1.8 Met welk percentage verwacht u aan het eind van 2015 het budget voor wijkverpleging te overschrijden? 4 Hierbij is 1 outlier buiten beschouwing gelaten. Pag. 10

1.4 orzaken overschrijdingen Er kunnen meerdere oorzaken ten grondslag liggen aan de overschrijdingen van het budget wijkverpleging (zie figuur 1.9). Aan respondenten is gevraagd welke oorzaken in hun situatie van toepassing zijn. De meest voorkomende oorzaak is dat het budgetplafond dat de zorgverzekeraar aan de zorgorganisatie heeft opgelegd te laag is (90%). Daarnaast heeft een toenemend aantal cliënten wijkverpleegkundige zorg nodig (74%) en is het financiële kader dat landelijk beschikbaar is voor wijkverpleging te krap (70%). Daarnaast vindt 60% dat de budgetoverschrijdingen (mede) veroorzaakt worden doordat als gevolg van de gewijzigde toegang tot de Wlz meer mensen een beroep doen op de wijkverpleging en stelt 59% dat het aantal cliënten met complexe problemen toeneemt. Figuur 1.9 orzaken van overschrijdingen budget wijkverpleging, meerkeuze (n=150) Pag. 11

Zorgorganisaties met de grootste jaaromzetten vinden vaker dat het aantal cliënten met complexe problemen toeneemt dan de andere zorgorganisaties. ok geven zij vaker aan dat het financiële kader dat landelijk voor de wijkverpleging beschikbaar is te krap is. De zorgorganisaties met de grootste jaaromzet geven vaker dan de kleinere zorgorganisaties aan dat zij problemen hebben om hun exploitatie rond te krijgen, omdat de tarieven niet kostendekkend zijn voor de zorg die zij hiervoor leveren. ver de oorzaken van het budget wijkoverschrijdingen merken respondenten op: Budgetplafond gebaseerd op realisatie productie 1 ste helft 2014. nze organisatie heeft in de 2 de helft van 2014 groei doorgemaakt welke niet vertaald is in budget. Cliënten eind 2014 echter wel aanwezig. Stel dat reeds per 2015 de taakstelling van 20% was gerealiseerd, dan nog zou een forse overschrijding van het budget blijven bestaan. De afbakeningsproblematiek tussen diverse regimes heeft het werk bepaald niet regelarmer gemaakt. Door gewijzigde regels kan er minder efficiënt gewerkt worden. De krapte in het budget Zvw ontstaat hoofdzakelijk door een toestroom van cliënten. Zorgverzekeraars verwachten dit te kunnen opvangen door de geplande 15% reductie bij herindicering. De toestroom is echter hoger dan de 15% reductie, waarbij de zorgvraag van bestaande cliënten ook is gestegen. De overheid bezuinigt op de zorg door niet meer te indiceren voor ZZP 1, 2 en 3, maar geeft tevens geen ruimte dit anders te kunnen opvangen. orzaak van de overschrijding ligt primair bij een te laag opgelegd (nietonderhandelbaar) budgetplafond, meermaals kenbaar gemaakt aan de verzekeraar. Als organisatie hebben we na toekenning van het budget direct een wachtlijst ingevoerd, dit biedt onvoldoende uitkomst. Als aanbieder blijven we conform de gesloten overeenkomst verantwoordelijk voor de continuïteit van zorg aan onze cliënten. Waarmee we nu gedwongen worden om cliënten (en medewerkers) over te dragen aan andere partijen in onze regio. Geen van de partijen in de regio heeft ruimte voor onderaanneming. Al met al een zeer onbevredigende en schrijnende situatie voor cliënt, medewerkers en organisatie. Het tarief is te laag. De bureaucratie en administratie zijn dusdanig toegenomen dat het huidige tarief ontoereikend is. We hebben cliënten waarbij de zorgvraag fors is toegenomen. Deze kunnen wij onmogelijk daardoor de deur wijzen. Er komen veel aanvragen binnen voor wijkverpleging, maar die moeten naar collega s in de zorg die ook geen ruimte hebben. Door herindicering is het volume met 12% gedaald. De herindicering is tijdig afgerond. We zien dat bestaande klanten een hogere zorgvraag krijgen en dat het aantal klanten toeneemt. Het productieplafond is gekort met 20% met als basis de gemiddelde productie in 2014. mdat wij in 2014 zijn gegroeid is dit een te lage basisafspraak. Pag. 12

Aan respondenten is daarnaast gevraagd wat de doorslaggevende oorzaak is van de overschrijding van het budget wijkverpleging. Bijna de helft (47%) geeft aan dat het budgetplafond dat de zorgverzekeraar heeft opgelegd, te laag is. Daarnaast vindt 19% dat het financiële kader dat landelijk voor de wijkverpleging beschikbaar is te krap is en dat een toenemend aantal cliënten wijkverpleegkundige zorg nodig heeft. Figuur 1.10 Doorslaggevende oorzaak overschrijding budget wijkverpleging (n=150) Pag. 13

In de toelichting merken respondenten onder andere op: Budget is vooraf door diverse factoren te veel gekort, o.a. door verkeerde uitgangsposities, terwijl cliëntenaantal uitbreidt. De zorgcontinuering voor bestaande cliënten is zelfs niet mogelijk uit het bestaande budget. De knip tussen WLZ en ZWV is anders gelegd dan de werkelijkheid blijkt te zijn. Met als gevolg een onderschrijding binnen de WLZ en een overschrijding van de ZVW. Door vergrijzing en doordat veel mensen die voorheen in een verzorgingshuis werden opgenomen, maar nu op de wijkverpleging zijn aangewezen, neemt het aantal cliënten wijkverpleging flink toe, terwijl de budgetten t.o.v. vorig jaar gekort zijn. Feitelijk is sprake van multiproblematiek, omdat meerdere oorzaken leiden tot een overschrijding. Voor ons is doorslaggevend dat voor onze wijkverpleging een te laag budgetplafond is vastgesteld. Uiteindelijk is het beschikbaar gestelde (landelijk) budget te krap i.v.m. toename a.g.v. de transities in de zorg budget is gekort landelijk, terwijl zorgvraag toeneemt. Pag. 14

1.5 Complexe zorg Aan respondenten is de volgende casus voorgelegd: Tot en met 2014 kreeg ik een relatief groot deel persoonlijke verzorging speciaal en persoonlijke verzorging extra gecontracteerd door het zorgkantoor, omdat wij relatief veel complexe zorg in de regio aanbieden. Als gevolg van de huidige indicatiestelling door de wijkverpleegkundige valt veel van deze complexe zorg momenteel uiteen in één deel verpleging en meerdere delen verzorging. Met de lage(re) opbrengsten van deze prestatiemix (de lagere tarieven van deze prestaties) kunnen wij de complexe zorg (veel medewerkers op niveau 3 en 4 alsmede RT) niet kostendekkend aanbieden. 26% van de zorgorganisaties geeft aan dat deze situatie op hun organisatie van toepassing is. Bij 58% van de zorgorganisaties is dit niet het geval. Wanneer we een splitsing maken naar omvang van de organisatie, blijkt dat de zorgorganisaties met de grootste jaaromzetten deze casus het meest in hun eigen praktijksituatie herkennen. Dit sluit aan bij de redenen die zij aangeven voor de overschrijdingen van het budget wijkverpleging. Figuur 1.11 Herkenbaarheid casus (n=193) Pag. 15

1.6 Financiële positie en continuïteit Een meerderheid van de zorgorganisaties (147, 76%) signaleert een cumulatie van problemen in relatie tot de financiële positie van hun organisatie, mede als gevolg van de transities en bezuinigingen binnen andere deelsegmenten. 20% signaleert dit niet (38 organisaties), de overige 4% van de zorgorganisaties (8 organisaties) weet dit niet. In de ruimte voor open opmerkingen merken respondenten vooral op dat zij worden geconfronteerd met (volume- en tarief)kortingen, terwijl de kwaliteitseisen toenemen: Als gevolg van beperkingen in de Wmo en Wlz blijven cliënten langer in de Zvw. mdat er geen doorstroom meer is naar verzorgingshuizen is de zorgintensiteit verzwaard. Combinatie regeldruk en druk op tarieven + krimp bereikt kritische grens. De onzekerheid neemt toe: over tarieven (Wmo met name) en over volume (Wlz met name); dat maakt de financiële positie meer onzeker. Er is zeker sprake van cumulatie, de korting van tarief en budgetten vindt plaats over alle domeinen heen. Marges nemen af. Risico s nemen toe. Eisen aan personeel zijn verzwaard en vragen om investering in opleiding. Verantwoordingseisen worden diverser, systemen zijn daar niet op berekend dus veel extra handmatig werk. nze businesscase is sluitend; vorig jaar haalden we een rendement van ruim 5%. Dit jaar zijn we zo hard gekort, dat het heel lastig wordt, dit terwijl de productiviteit boven landelijk gemiddelde ligt, het gemiddeld aantal uren zorg per cliënt lager dan collega-organisaties ligt en we een overhead hebben van 3,9%. De rek is er uit en met name de plafonds zijn een ramp, omdat we geen eigen middelen hebben om dit te financieren. nzekerheid inkomsten WM. verproductie Zvw: medewerkers ingezet die niet betaald worden. Liquide middelen: probleem met declaraties Zvw en WM. p alle terreinen worden volumes beperkt en tarieven verlaagd (vooral de WM met percentages tot 25%) en is inzet extra overhead noodzakelijk i.v.m. sterk toegenomen administratieve lasten. Tarieven zijn verlaagd t.o.v. voorgaande jaren terwijl de (personele) kwaliteitseisen zijn gestegen. Teruglopende volumes en tarieven WM, lagere tarieven ZVW, teruglopende volumes VPT, intramuraal op 1 locatie oplopende leegstand. Bij dit alles hogere kwaliteitseisen en onvoldoende flexibele schil in personele formatie. WLZ: toegang is verzwaard, dus meer cliënten in Zvw/WM. Herstelzorg: te weinig ingekocht (subsidieregeling). GRZ: slibt dicht door gebrek aan plek voor herstelzorg (bijvoorbeeld ernstig CVA). WM: mantelzorg moet al meer doen. Pag. 16

Bijna de helft van de zorgorganisaties (48%, 92) geeft aan dat de continuïteit van zorg in hun regio aan bestaande en/of nieuwe cliënten de komende periode in gevaar komt. 38% van de zorgorganisaties (73 organisaties) verwacht niet dat dit in gevaar komt. De overige 15% van de respondenten (28) weet dit niet. Respondenten geven hierbij vooral aan dat zij moeten sturen op het budgetplafond: Als de budgetoverschrijding niet gefinancierd wordt, zullen wij zoveel mogelijk moeten sturen om binnen het plafond te blijven. Dit kan consequenties hebben voor de zorg die wij leveren aan bestaande en nieuwe cliënten. Als de zorg niet betaald gaat worden, zullen we terughoudend zijn in het aannemen van nieuwe cliënten. Als er geen bijstelling komt van het beschikbare budget, zowel voor wijkverpleging, eerstelijnszorg als de lage ZZP s, dan moeten we later in het jaar een stop op nieuwe cliënten zetten. Als dat bij andere aanbieder ook het geval is (waarschijnlijk wel), dan is er regionaal een probleem. Bestaande cliënten: versobering van zorg door aanpassen aanbod aan financiering. Nieuwe cliënten: ontstaan van wachtlijsten ook voor actief wachtenden met vermijdbare gezondheidslast tot gevolg. Algemeen: verwacht wordt een grotere druk op kortdurende voorzieningen (respijtzorg, eerstelijnsverblijf, spoedzorg, logeeropvang). Grotere wachtlijst doordat we cliënten niet in zorg nemen/passende zorg geven wegens het risico op overproductie op gelimiteerde budgetten. verproductie die in de nacalculatie voor eigen rekening is. Indien er geen concrete toezeggingen komen moet ik een productiestop inzetten in de wijkverpleegkundige zorg of zorguren korten, waardoor zorg onder de norm verantwoorde zorg komt. Wanneer er geen garantie komt tot extra budget, is zorgstop of bezuiniging op cliëntniveau niet uitgesloten. Wij kunnen onmogelijk doorgaan met het aannemen van nieuwe cliënten als daar geen dekking tegenover staat. Daartegenover staat dat enkele respondenten opmerken dat de continuïteit niet in gevaar komt, omdat zij verplicht zijn zorg te leveren: De continuïteit van zorg komt op korte termijn niet in gevaar, omdat zorgaanbieders verplicht zijn zorg te leveren, ook als hiertegenover geen financiële dekking staat. p de langere termijn kan de continuïteit wel in gevaar komen als zorginstellingen gaan omvallen. De zorg aan de klant zal geleverd worden, echter zijn de financiële risico s die daarmee gepaard gaan voor de zorgaanbieder. Enkele respondenten merken bovendien op dat het gevaar niet voor de korte termijn geldt, tenzij het budgetplafond ernstig wordt overschreden. Pag. 17

Van de 193 zorgorganisaties die de enquête volledig hebben ingevuld, verwacht 19% (36 organisaties) dat de zorgorganisatie de komende periode een continuïteitsrisico loopt. Drie kwart van de zorgorganisaties (75%, 144 organisaties) stelt dat hun zorgorganisatie de komende periode geen continuïteitsrisico loopt. 13 respondenten (7%) weet dit niet. Zowel de zorgorganisaties met de kleinste als met de grootste budgetten verwachten het vaakst dat de continuïteit van de organisatie in gevaar komt. In de open antwoorden lichten respondenten toe dat het continuïteitsrisico op de korte termijn gering is, maar dat dit zich met name op de lange termijn wel voor kan doen: De organisatie beschikt over voldoende eigen vermogen. Indien de huidige ontwikkeling zich ook in de komende jaren blijft voordoen, dan ontstaat wel een risico. Maar wel een aanslag op de financiële positie waardoor investeringsruimte in vernieuwing fors afneemt. Niet op de korte en middellange termijn, maar er ligt veel druk te anticiperen op de huidige situatie binnen de kaders om een continuïteitsrisico op de meer langere termijn te voorkomen. Vooralsnog is de financiële positie solide, maar de exploitatie wordt waarschijnlijk op korte termijn negatief. Respondenten die een continuïteitsprobleem voorzien, merken op: In kader onzekerheid over toekennen herindicatie, versnippering van inkomsten. Discontinuïteit in medewerkersbestand vanwege onzekerheden en risico s in kader van bijvoorbeeld de wet werk en zekerheid. Te grote voorfinanciering uit eigen middelen (reserve). Ja, indien overschrijding niet wordt gefinancierd. Daarnaast merkt 1 zorgorganisatie op dat er wel financiële buffers zijn, maar dat de liquiditeit krap is: Financieel is er een stevige buffer voorhanden om negatieve exploitatiekosten op te vangen. Liquiditeiten zijn echter krap omdat afrekening stroef op gang kwam en de ontvangen voorschotten ontoereikend waren. Financiers zijn niet scheutig met het verstrekken van rekening courant kredieten. Pag. 18

Bijlage 1 - nderzoeksverantwoording Evaluatie inkoop wijkverpleging 2015 Recent hebben diverse leden bij ActiZ aandacht gevraagd voor (dreigende) overschrijdingen van de budgetten wijkverpleging. Tijdens de ALV op 20 mei jl. is de suggestie gedaan om te peilen hoe leden er voor staan. ActiZ heeft besloten om aan dit verzoek gehoor te geven, middels de inzet van een korte vragenlijst. In de periode van 3 tot en met 22 juni 2015 was de vragenlijst verschrijdingen Wijkverpleging 2015 beschikbaar voor de leden van ActiZ. In totaal hebben 193 zorgorganisaties deelgenomen aan het onderzoek. Dit komt neer op een respons van 54%. In tabel 0.1 vindt u een overzicht van de respons. Het aantal antwoorden per vraag kan verschillen, omdat de vragen die respondenten voorgelegd krijgen afhankelijk zijn van eerder gegeven antwoorden. Aantal benaderde respondenten en respons Percentage Aantal benaderde zorgorganisaties 356 Aantal deelnemende zorgorganisaties 193 Responspercentage 54% Tabel 0.1 Respons op onderzoek naar zorgcontractering Kenmerken respondenten De meeste deelnemende zorgorganisaties hebben een totale jaaromzet van de gehele organisatie tussen de 10 en 40 miljoen. Een overzicht van de jaaromzetten is te zien in tabel 0.2. Totale jaaromzet Aantal Percentage Minder dan 10 miljoen 49 25% Tussen 10 en 40 miljoen 67 35% Tussen 40 en 100 miljoen 40 21% Meer dan 100 miljoen 37 19% Totaal 193 100% Tabel 0.2 Verdeling naar totale jaaromzet zorgorganisatie Pag. 19

Bijlage 2 Enquête verschrijdingen Wijkverpleging 2015 Let op: dit PDF-bestand is enkel een handleiding voor het invullen van de vragenlijst. Voor deelname aan de enquête dient u deze online in te vullen. Vraag 1 Wat is de totale jaaromzet (som der bedrijfsopbrengsten) van de gehele zorgorganisatie/concern? Jaaromzet kleiner dan 10 miljoen Jaaromzet tussen de 10 en 40 miljoen Jaaromzet tussen de 40 en 100 miljoen Jaaromzet groter dan 100 miljoen Vraag 2 Met welke zorgverzekeraar(s) heeft u een contract afgesloten over de levering van cliëntgebonden wijkverpleegkundige zorg (segment 2) in 2015? Meerdere antwoorden zijn mogelijk. Achmea CZ De Friesland DSW EN Menzis VGZ Zorg en Zekerheid Toelichting bij vraag 2 Het bekostigingsmodel voor de wijkverpleging bestaat in 2015 uit twee segmenten. In segment 1 wordt het wijkgericht werken bekostigd. Segment 2 betreft cliëntgebonden zorg. Het gaat om de prestaties: persoonlijke verzorging, oproepbare verzorging, verpleging, oproepbare verpleging, gespecialiseerde verpleging en AIV (Advies, instructie en voorlichting). De exacte omschrijving van de prestaties vindt u in de NZa beleidsregel BR/CU - 7107 Pag. 20

Vraag 3 Indien u met meer dan 1 zorgverzekeraar afspraken heeft gemaakt: Met welke zorgverzekeraar heeft u de meest omvangrijke productieafspraken cliëntgebonden wijkverpleegkundige zorg (segment 2) gemaakt? Achmea CZ De Friesland DSW EN Menzis VGZ Zorg en Zekerheid Vraag 4 Wat is het bedrag dat u voor het bieden van wijkverpleegkundige zorg in 2015 (cliëntgebonden Zvw deel!) gecontracteerd heeft gekregen door de zorgverzekeraar (tevens het budgetplafond dat de zorgverzekeraar aan u heeft opgelegd)? minder dan 1 miljoen tussen de 1 miljoen en de 2,5 miljoen tussen de 2,5 miljoen en de 5 miljoen tussen de 5 miljoen en de 10 miljoen tussen de 10 miljoen en de 20 miljoen tussen de 20 miljoen en de 30 miljoen tussen de 30 miljoen en de 40 miljoen tussen de 40 miljoen en de 50 miljoen meer dan 50 miljoen, namelijk Toelichting bij vraag 4 Vraag 4 heeft uitsluitend betrekking op de omzet in segment 2 die u maakt binnen de Zorgverzekeringswet (Zvw). In 2015 is er een groep cliënten met een indicatie voor Verblijf die deze Wlz-zorg in de thuissituatie aangeboden krijgt. Het gaat om cliënten (die al dan niet vallen onder het overgangsrecht en) die in 2015 hun verblijfsindicatie in de vorm van bijvoorbeeld functies en klassen in de thuissituatie verzilveren. Deze zorg wordt soms door dezelfde teams geboden die ook de wijkverpleegkundige zorg (Zwvdeel) aanbieden. Wij verzoeken u om de zorg die u levert binnen de Wlz buiten beschouwing te laten. Pag. 21

Vraag 5 Heeft u in het eerste kwartaal van 2015 het budget voor wijkverpleegkundige zorg over- of onderschreden? Budget overschreden (ga naar vraag 6) Budget onderschreden (ga naar vraag 7) Budget niet over- en niet onderschreden (zorg precies volgens budget) (ga naar vraag 8) Toelichting bij vraag 5 Vraag 5 heeft uitsluitend betrekking op de omzet in segment 2 die u maakt binnen de Zorgverzekeringswet (Zvw). Wij verzoeken u om het totale bedrag dat u in 2015 voor wijkverpleegkundige zorg (Zvw deel) gecontracteerd heeft gekregen te delen door 4. Dit bedrag vormt de definitie van het budget voor wijkverpleegkundige zorg in het eerste kwartaal van 2015. Vraag 6 Met welk percentage heeft u het budget voor wijkverpleegkundige zorg in het eerste kwartaal van 2015 overschreden? 0% tot 2% 2% tot 4% 4% tot 6% 6% tot 8% 8% tot 10% 10% tot 15% Meer dan 15%, namelijk Toelichting bij vraag 6 Vraag 6 heeft uitsluitend betrekking op de omzet in segment 2 die u maakt binnen de Zorgverzekeringswet (Zvw). DR NAAR VRAAG 8 Pag. 22

Vraag 7 Met welk percentage heeft u het budget voor wijkverpleegkundige zorg in het eerste kwartaal van 2015 onderschreden? 0% tot 2% 2% tot 4% 4% tot 6% 6% tot 8% 8% tot 10% 10% tot 15% Meer dan 15%, namelijk Toelichting bij vraag 7 Vraag 7 heeft uitsluitend betrekking op de omzet in segment 2 die u maakt binnen de Zorgverzekeringswet (Zvw). Wij verzoeken u om het totale bedrag dat u in 2015 voor wijkverpleegkundige zorg (Zvw deel) gecontracteerd heeft gekregen te delen door 4. Dit bedrag vormt de definitie van het budget voor wijkverpleegkundige zorg in het eerste kwartaal van 2015. Vraag 8 Is uw verwachting dat u aan het eind van 2015 het bedrag dat u voor het bieden van wijkverpleegkundige zorg gecontracteerd heeft gekregen (tevens het budgetplafond dat de zorgverzekeraar aan u heeft opgelegd) zal gaan overschrijden? Ja (bij ja -> ga door naar vraag 9) Nee (bij nee -> ga door naar vraag 12) Toelichting bij vraag 8 Vraag 8 heeft uitsluitend betrekking op de omzet in segment 2 die u maakt binnen de Zorgverzekeringswet (Zvw). Vraag 9 Met welk percentage verwacht u aan het eind van 2015 het budget voor wijkverpleging te overschrijden? 0% tot 2% 2% tot 4% 4% tot 6% 6% tot 8% 8% tot 10% 10% tot 15% Meer dan 15%, namelijk Toelichting bij vraag 9 Vraag 9 heeft uitsluitend betrekking op de omzet in segment 2 die u maakt binnen de Zorgverzekeringswet (Zvw). Pag. 23

Vraag 10 Er kunnen meerdere oorzaken ten grondslag liggen aan de overschrijdingen van het budget wijkverpleging. Welke oorzaken zijn in uw situatie van toepassing? Meerdere antwoorden zijn mogelijk. Een toenemend aantal cliënten heeft wijkverpleegkundige zorg nodig. Het aantal cliënten met complexe problemen neemt toe. Het financiële kader dat landelijk voor de wijkverpleging beschikbaar is te krap. Het budgetplafond dat de zorgverzekeraar aan mij heeft opgelegd is te laag. Ik heb problemen om mijn exploitatie rond te krijgen omdat ik er niet in geslaagd ben om alle bestaande cliënten tijdig te herindiceren. Ik heb problemen om mijn exploitatie rond te krijgen omdat de verhouding Verpleging/Verzorging die ik lever niet overeenkomt met hetgeen ik met de zorgverzekeraar ben overeengekomen. Ik heb problemen om mijn exploitatie rond te krijgen omdat de tarieven niet kostendekkend zijn voor de zorg die ik hiervoor lever. Als gevolg van een toenemende druk op de wijkverpleging neemt het langdurig ziekteverzuim toe. Als gevolg van de gewijzigde toegang tot de Wlz doen meer mensen een beroep op de wijkverpleging. Cliënten stellen opname in de Wlz uit omdat hier een Eigen Bijdrage betaald moet worden. Er sprake is van afwenteling vanuit de Wmo; de zorg die door de gemeenten moet worden geleverd is niet toereikend en/of te laat. Er zijn problemen met facturering en/of declaratie. Ruimte voor toelichting bij vraag 10 Pag. 24

Vraag 11 Welke oorzaak vindt u doorslaggevend voor de overschrijdingen van het budget wijkverpleging? Er is één antwoord mogelijk. Een toenemend aantal cliënten heeft wijkverpleegkundige zorg nodig. Het aantal cliënten met complexe problemen neemt toe. Het financiële kader dat landelijk voor de wijkverpleging beschikbaar is te krap. Het budgetplafond dat de zorgverzekeraar aan mij heeft opgelegd is te laag. Ik heb problemen om mijn exploitatie rond te krijgen omdat ik er niet in geslaagd ben om alle bestaande cliënten tijdig te herindiceren. Ik heb problemen om mijn exploitatie rond te krijgen omdat de verhouding Verpleging/Verzorging die ik lever niet overeenkomt met hetgeen ik met de zorgverzekeraar ben overeengekomen. Ik heb problemen om mijn exploitatie rond te krijgen omdat de tarieven niet kostendekkend zijn voor de zorg die ik hiervoor lever. Als gevolg van een toenemende druk op de wijkverpleging neemt het langdurig ziekteverzuim toe. Als gevolg van de gewijzigde toegang tot de Wlz doen meer mensen een beroep op de wijkverpleging. Cliënten stellen opname in de Wlz uit omdat hier een Eigen Bijdrage betaald moet worden. Er sprake is van afwenteling vanuit de Wmo; de zorg die door de gemeenten moet worden geleverd is niet toereikend en/of te laat. Er zijn problemen met facturering en/of declaratie. Ruimte voor toelichting bij vraag 11 Pag. 25

Vraag 12 Wij leggen de volgende casus aan u voor. Tot en met 2014 kreeg ik een relatief groot deel persoonlijke verzorging speciaal en persoonlijke verzorging extra gecontracteerd door het zorgkantoor, omdat wij relatief veel complexe zorg in de regio aanbieden. Als gevolg van de huidige indicatiestelling door de wijkverpleegkundige valt veel van deze complexe zorg momenteel uiteen in één deel verpleging en meerdere delen verzorging. Met de lage(re) opbrengsten van deze prestatiemix (de lagere tarieven van deze prestaties) kunnen wij de complexe zorg (veel medewerkers op niveau 3 en 4 alsmede RT) niet kostendekkend aanbieden. Deze situatie is ook op mijn organisatie van toepassing. Deze situatie is niet op mijn organisatie van toepassing. Weet ik niet. Vraag 13 Signaleert u een cumulatie van problemen in relatie tot de financiële positie van uw organisatie mede als gevolg van de transities en/of bezuinigingen binnen andere deelsegmenten (denk aan: Wmo, Wlz, GRZ)? Ja Nee Weet ik niet Ruimte voor toelichting bij vraag 13 Vraag 14 Komt de continuïteit van zorg in uw regio aan bestaande en/of nieuwe cliënten de komende periode in gevaar? Ja Nee Weet ik niet Ruimte voor toelichting bij vraag 14 Pag. 26

Vraag 15 Loopt uw organisatie de komende periode een continuïteitsrisico? Ja Nee Weet ik niet Ruimte voor toelichting bij vraag 15 Vraag 16 Kan ActiZ naar aanleiding van de beantwoording van deze vragen contact opnemen met iemand in uw organisatie? 0 Nee 0 Ja, te weten met: Naam: Functie: E-mail adres: Telefoonnummer: HARTELIJK DANK VR UW MEDEWERKING! Pag. 27