Overlegplatform Sport voor Allen Sportkaderopleiding in relatie met een Sport voor Allen beleid Synthesenota werkgroep 5 goedgekeurd door het Overlegplatform Sport voor Allen op19/12/2005 1
Werkgroep 5 :Sportkaderopleiding in functie van een Sport voor Allen beleid Samenstelling werkgroep 5: VTS : Paul Eliaerts, Marc Van der Beken, Koen Termont, Katinka Pottie, Nicole Bossaerts (voorzitter) Bloso sportpromotie: André Van Lierde, Jan Mahy ISB : Edwin Aerts, René Schreurs, Winand Vandelaer, Pascal De Maesschalck VSF: Tom Poppe, Roland Willox, Wouter Devriendt VVP: Elke Leenaards VVSG: Nathalie Van Osselaer Onderwijsgebonden sport: Jaak Dhont VGC: Hilde Vits Situering actiepunten Volgende drie strategische doelstellingen (SD) worden voorgesteld: Meer en beter gekwalificeerde sportbegeleiders opleiden Het sportkaderopleidingsaanbod en het werkveld beter op elkaar laten aansluiten Het educatief belang van de sport versterken Door het nemen van de nodige maatregelen (=actiepunten) zal in 2009 de sportomkadering op het lokaal vlak zichtbaar/tastbaar verbeterd zijn. SD1. Meer en beter gekwalificeerde sportbegeleiders opleiden Actiepunt 1: Voeren van een brede sensibiliserings en recruteringsactie voor het volgen van een opleiding van de Vlaamse Trainersschool. Uit de enquêtecijfers naar aanleiding van de Staten-Generaal van de sportclubs (september 2003) blijkt dat 62% van de sportclubs over weinig of geen gekwalificeerde trainers beschikt. Wat de jeugdsportbegeleiding betreft beschikt slechts 25% van de clubs over een trainer of een begeleider met een kwalificatie. Onderzoek toont aan dat goed opgeleide trainers en begeleiders het verschil kunnen maken in de kwalitatieve uitbouw van een sportclub. Er moet een mentaliteitswijzing komen waarbij het belang van gekwalificeerde trainers duidelijk onderschreven wordt zeker bij de ouders en de clubbestuurders. Info over VTS is voornamelijk gericht naar personen die VTS reeds kennen. Een groot aantal potentiële kandidaten wordt momenteel niet aangesproken. Het voeren van een brede sensibiliseringscampagne en een gerichte recruteringsactie: 2
Sensibiliseringscampagne: - Via folders, affiches, brochure sportkaderopleiding en Bloso-website de VTS als sportkaderopleidingsinstantie (werking + doelstelling) aan een breed publiek bekend maken. Deze info zal niet alleen naar de vaste partners (federaties, universiteiten, hogescholen) gezonden worden, maar dient ook ter beschikking te zijn in gemeentelijke en provinciale sportdiensten, sportinfrastructuren (gemeentelijk, provinciaal, privaat, Bloso, etc.) jeugddiensten, bibliotheken, scholen met een sportafdeling, etc. Gerichte recruteringsactie: - VTS organiseert promotionele infosessies over de werking van VTS ten behoeve van organisaties die actief betrokken zijn bij sport en voert hierover een gerichte strategie naar: Gemeentelijke sportraden Provinciale sportraden Algemene vergaderingen van sportfederaties Sporthumaniora s Hogescholen/universiteiten De organiserende instanties bezorgen de adressen + e-mails van trainers/ sportbegeleiders/ studenten/ sportcoördinatoren van scholen, sportclubs, etc. Zo zal VTS de vele vrijwilligers die een regelende en begeleidende functie opnemen binnen een sportclub gericht kunnen aanschrijven en op de hoogte houden van initiatieven inzake het sportkaderopleidingsaanbod (cursussen/ bijscholingen, ). Om deze promotionele dienstverlening blijvend te kunnen garanderen zal VTS beroep moeten doen op enerzijds een persoon die deze promotionele dienstverlening coördineert en anderzijds op een grote groep van VTS gangmakers (personen die via een korte opleiding voorbereid worden om deze dienstverlening in het lokale veld te verzorgen). Gekwalificeerde initiators, instructeurs en trainers gericht sensibiliseren om zich verder bij te scholen of hogere en aanvullende opleidingen te volgen. Promotiecampagne uitwerken om de persoonlijke herkenbaarheid van gediplomeerde trainers te verhogen. Via een gerichte televisiecampagne op regionale zenders het belang van gekwalificeerde trainers en VTS als opleidingsinstantie promoten. Bij het project betrokken partijen VTS Sportfederaties Bloso-inspecteurs Financiële implicatie Sensibiliseringscampagne: binnen reguliere budget VTS Gerichte recruteringsactie: bijkomende werkkrachten + middelen Televisiecampagne: nog te onderzoeken 3
Timing Sensibiliseringscampagne: start najaar 2005 Gerichte recruteringsactie: Een eerste aanzet is reeds gegeven maar zal in het najaar 2005 op volle toeren komen. Van zodra er voldoende VTS gangmakers zijn, kunnen er op grotere schaal infosessies gegeven worden. Promotiecampagne om de persoonlijke herkenbaarheid te vergroten: start 2006 Televisiecampagne: 2006 Actiepunt 2: VTS als kwaliteitsvolle opleidingsinstantie toegankelijker maken De VTS heeft een voortrekkersrol in het opleiden van gekwalificeerde sportbegeleiders. Maar de stap naar VTS is voor velen te groot omwille van een veelheid aan factoren. Nog teveel begeleiders zijn aan de slag zonder enige vorm van kwalificatie. Nood aan meer sporttechnische bijscholingen door de federatie (eigen vervolmaking) als voorbereiding op de VTS-cursussen die pedagogisch-didactisch georiënteerd zijn + promotie hiervoor. Het opleidingsaanbod dient kwaliteitsgericht maar gelijktijdig ook toegankelijk en uitnodigend te zijn. Er is nood aan een duidelijke omschrijving en communicatie van de eindtermen van de opleidingscursussen. Trainers hebben nood aan wetenschappelijke basisinformatie die vaak sporttakoverschrijdend is. Zij beschikken echter niet altijd over de mogelijkheden (tijd, financiën..) om deze informatie te vinden en aan te kopen. Uitwerken van concept van toelatingsproeven door federaties als opstap naar VTSopleidingen. - Federaties maken inventaris op van vormingsnoden van niet gediplomeerde begeleiders/trainers. - Federaties leggen toelatingsvoorwaarden vast en zorgen voor een brede informatieverspreiding (website..). - Federaties voorzien voldoende oefenmomenten om aan vooropgestelde criteria te beantwoorden en voorzien op regelmatige tijdstippen de mogelijkheid om de toelatingsproeven af te leggen. Uitwerken van voortraject voor specifieke doelgroepen als opstap naar VTSopleidingen. - Jongeren van allochtone origine hebben vaak heel wat sporttechnische capaciteiten maar zijn weinig vertrouwd met het opleidingsconcept van de VTS. Ze stappen in de opleiding zonder voldoende voorkennis te hebben (didactische vaardigheden, schoolse kennis ) - In samenspraak met de organisaties waar de doelgroepjongeren aan de slag zijn (buurtsport, jeugdsector..) dient een kort voortraject uitgewerkt te worden waar de geïnteresseerde jongeren vertrouwd worden gemaakt met het concept van cursussen en waar ze de kans krijgen om hun didactische vaardigheden in te oefenen. Cursusgeld op verschillende manieren terugbetalen: via clubsubsidies, gemeentelijke subsidies, VDAB-opleidingscheques, sportkaderopleidingscheques. 4
Betere en duidelijkere communicatie over de eindtermen van de opleidingscursussen. De VTS dient de samenwerking tussen de verschillende kennisbezitters te bevorderen en de sporttakoverschrijdende informatie (sporttechnisch, didactisch, veiligheid, ontwikkelingslijn ) te verzamelen en ter beschikking stellen van het werkveld door: - Het voorzien van een centrale informatiedatabank (op lange termijn). - De oprichting en uitbouw van een Publicatiefonds Vlaamse Trainersschool. - De realisatie van een sporttakoverschrijdend trainersvakblad (opdracht coördinatie VSF, bijgestaan door BVLO, hogescholen, universiteiten) - Het mailen van een Nieuwsflash (flexibelere en snellere communicatie) - Het tweejaarlijks organiseren van de Dag van de Trainer Bij het project betrokken partijen Toelatingsproeven:Sportfederaties / VTS Voortraject: VTS/ Buurtsport / jeugdsector Sporttakoverschrijdend trainersvakblad: VSF Communicatie eindtermen: VTS / sportfederaties Terugbetaling cursusgeld: VDAB, lokale overheid, sportpromotie Actiepunt 3: Het verhogen van het organiserend vermogen (kennis, inzicht en vaardigheden) van een sportclub (bestuurlijk kader) door het aanbieden van vorming op maat Vlaanderen telt meer dan 23000 sportclubs. Het gemiddelde aantal leden ligt rond de 70. Een sportclub op een efficiënte en effectieve wijze besturen is geen evidente zaak. Naast sporttechnische omkadering moet er op bestuurlijk en organisatorisch vlak ook heel wat geregeld worden in een sportclub. Er dient ook rekening gehouden te worden met allerlei maatschappelijke ontwikkelingen (regelgeving, nieuwe trends, beleidsontwikkeling en visie,...). De vele vrijwilligers die de sportclubs besturen hebben nood aan extra ondersteuning (know-how, externe begeleiding, bijscholingen.) om deze diverse taken op een kwaliteitsvolle wijze te kunnen uitvoeren. Promotie van Sportac-opleidingen (bestuurskader) - Intergemeentelijke en regionale samenwerkingsvormen afsluiten voor vorming bestuurskader (stimulering via provincies). - Introduceren van korte info s op algemene vergadering van sportraden met een sensibiliserende functie als aanzet tot Sportac-bijscholing. - Persoonlijke herkenbaarheid van clubbestuurders die opleidingen/bijscholingen gevolgd hebben, vergroten. - De Sportac-opleidingen moeten gewaardeerd worden via subsidiesystemen op provinciaal en gemeentelijk niveau. Het aanbod van de Sportac-opleidingen verder uitbreiden en optimaliseren. Hierbij rekening houden met volgende aandachtspunten: 5
- De thema s moeten praktisch toepasbaar zijn en aansluiten bij actuele clubproblematieken. - Introduceren van langere bijscholingen waarbij deelnemers leren om een analyse te maken van de clubwerking en leren op een creatieve manier probleemoplossend te werken (=zelfredzaamheid verhogen). - Uitwerken van een vormingstraject (2 tot 3 samenkomsten) waarbij specifieke thema s worden uitgediept (vooral het toepassen van het geleerde in de praktijk, het verwerken van eigen ervaringen in de leersessies en het leren van elkaar is hier belangrijk). - Via een Sportac-module de sportclubbestuurders sensibiliseren om hun clubtrainers aan te zetten een VTS-opleiding te volgen. Alternerend met de Dag van de Trainer de Dag van de Clubbestuurders organiseren i.s.m. de provincies in hun provincie of in Vlaanderen (nog te onderzoeken). Het voorzien van een helpdesk waar clubbestuurders terecht kunnen met specifieke vragen. SD2. Het sportkaderopleidingsaanbod en werkveld beter op elkaar laten aansluiten Actiepunt 4: Het verder uitbouwen (vernieuwing en verbreding) van het sportkaderopleidingsaanbod met bijzondere aandacht voor - de diversiteit van sporters. - het evenwicht tussen recreatieve en prestatiegerichte sportbegeleiding - volgende doelgroepen (sporters met een handicap, senioren, recreanten met beperkte bewegings- of sportervaring, jongste sporters..) - het life-time karakter van sporten +doelstelling In het kader van het Sport voor Allen beleid is diversiteit een uitgangspunt. Er is nog veel begripsverwarring over recreatieve en prestatiegerichte sportbeoefening. Dit dient duidelijker omschreven en gedefinieerd te worden. Bepaalde doelgroepen vragen specifieke omkadering. Hierbij moet er zowel aandacht zijn voor sporttakspecifieke vaardigheden als voor de kennis en inzicht van de specifieke functionele mogelijkheden. Meer nadruk leggen op het life-time karakter van sporten. De gunstige gevolgen van beweging en sport op het lichamelijk en psychisch welbevinden zijn op lange termijn gekend. In deze context is het belangrijk om de jongeren bewust te maken van de waarde van sport met het oog op een life-time sportbeoefening. De begripsverwarring met betrekking tot recreatieve en prestatiegerichte (competitieve) sportbeoefening ophelderen door het uitwerken van een eenvoudig en verstaanbaar referentiekader. Verder uitwerken van een recreatieve sporttakoverschrijdende module in de sporttakspecifieke VTS-opleidingen Initiator. Nagaan of er in de bestaande VTScursussen voldoende aandacht is voor het recreatieve aspect. 6
Aandacht voor doelgroepen in het sportkaderopleidingsaanbod: - Specifieke modules voor het begeleiden van sporters met een handicap voor nieuwe sporttakken uitwerken. - In de VTS opleiding specifieke aandacht geven aan sportende senioren. Alle sportfederaties hierbij betrekken en sensibiliseren. - Organiseren van een breed debat met alle betrokken actoren over het belang van een sporttakoverschrijdend aanbod voor de jongste sporters als basis van de ontwikkelingslijn van de sport. Gelijktijdig ouders, sportclubs, federaties en sportdiensten sensibiliseren over de noodzaak van deze visie. Life-time: In de opleiding voldoende nadruk leggen op de gezondheidsbevordering, zodat sporters hun leven lang kunnen blijven sporten. Life-time sportaanbod in sportclubs stimuleren via bijkomende incentives/subsidies. Duidelijke link leggen in mediacampagnes tussen sport en gezondheid. Actiepunt 5: Situering en erkenning van de functie van Bewegingsanimator en andere begeleidingsgerichte opleidingen (Wegkapitein, Jogbegeleider ) in het kader voor Sport voor Allen. +doelstelling Naast lesgevers/trainers zijn er nog andere belangrijke taken en opdrachten in (jeugd)sportclubs te vervullen (veiligheidsomkadering, organiserende taken, animeren, ). Er is een bijkomende nood aan een ander soort sportbegeleider dan alleen maar lesgever of trainer. Gekwalificeerde begeleiders (vb. Beweginsanimator, Wegkapitein, Jogbegeleider, ) kunnen een meerwaarde betekenen voor de sportparticipatie. Er is nood aan een grondige analyse van het brede werkveld: Welke soort begeleider voor welke taken? Welke doelgroepen worden niet bereikt? Er is nood aan een eenduidige afbakening van het begrip gekwalificeerd. Sommige actoren hanteren verschillende kwalificatiecriteria (Bloso, VLABUS, gemeentelijke sportdiensten, etc.). De Bloso-verloningstabel (luik 1) dient hiervoor als referentiekader gebruikt te worden. Opname door VTS van begeleidingsgerichte kwalificaties in het subsidiëringsbeleid van de Vlaamse Gemeenschap (decreet lokaal sportbeleid) en het gemeentelijk en provinciaal subsidiereglement, waarbij de specifieke bevoegdheden van deze kwalificaties gerespecteerd worden. VTS zal nieuwe begeleidingsgerichte opleidingen uitwerken, in functie van de nood en vraag van het werkveld. Actiepunt 6: Het Sport voor Allen beleid integreren in de opleiding en bijscholing van sportfunctionarissen Van de sportfunctionarissen wordt verwacht dat zij een sportbeleidsplan voorbereiden en uitwerken dat beantwoordt aan de vragen en noden van de lokale bevolking. Dit vraagt kennis en inzicht in de bevolkingssamenstelling, werking van de sportclubs, doelgroepen, organisaties,. en de vaardigheid om samenwerkingsverbanden te 7
ontwikkelen met de betrokken actoren. Teveel clubs kampen met dezelfde problemen (te weinig mensen, mogelijkheden en middelen en te weinig klantgericht werken) en zijn te veel bezig met randvoorwaarden te creëren en investeren te weinig tijd in hun hoofdopdracht, waardoor de efficiëntie duidelijk in vraag kan gesteld worden. Sportfunctionarissen via bijscholingen en de opleiding Sportfunctionaris ondersteunen bij hun basisopdracht: uitwerken en invullen van een kwaliteitsvol Sport voor Allen - beleid. Daarbij dienen volgende aandachtspunten opgenomen te worden: - Voorzien van een vak Diversiteit in de opleiding van sportfunctionarissen. - Leren structuren uitbouwen waarin samenwerkingsvormen tussen clubs kunnen opgezet worden (sportacademies kunnen hierin passen), praktijkvoorbeelden verzamelen. - Leren strategieën ontwikkelen om samenwerkingsvormen te stimuleren en te ontwikkelen op bestuurlijk-, sporttechnisch- en infrastructureel vlak. - Hoe sensibiliseren en overtuigen van clubbestuurders, ouders, trainers en hoe anticiperen op mogelijke weerstanden (communicatiestrategieën ontwikkelen). - De rol van de sportfunctionaris als coördinator en regisseur van gemeentelijke clubwerking en begeleider van vrijwillige bestuurders. - Hoe samenwerkingsvormen opzetten met andere gemeentelijke diensten zoals welzijn, gezondheid, jeugd, om beweging via deze kanalen te integreren en te promoten. - Ontwikkelen van specifiek Sport voor Allen beleidsplan op gemeentelijk vlak in kader van maatschappelijke trends en evoluties waarin voorgaande elementen zijn opgenomen. - De vertaling van klantgerichtheid in concrete actiepunten op clubniveau. - Analyse kunnen maken van een sportclubwerking en probleemoplossend leren denken. Actiepunt 7: Strategieën ontwikkelen om VTS-gekwalificeerden effectief in de sportclub aan de slag te laten gaan (vb. diplomaplicht, ) Als er meer VTS-gekwalificeerden in de sportclub zijn, zal de kwaliteit van het sportaanbod groter zijn (betere omkadering, minder drop-out.). Het is dan ook de eerste zorg om er op toe te zien dat de opleidingen van dusdanige kwaliteit maar toch realistisch toegankelijk zijn dat een diplomaplicht kan geëist worden. De verplichting van gekwalificeerde trainers mag niet leiden tot extra hoge lidgelden. Uitwerken van een beleid waarbij alle sportclubs aangespoord worden om uitsluitend met gekwalificeerde trainers te werken. Hiervoor dient een specifieke regelgeving ontwikkeld te worden (via het decreet op het lokale sportbeleid). 1 fase: Gedurende een periode van 5 jaar de sportclubs via een actief subsidiëringsbeleid stimuleren om met zoveel mogelijk gekwalificeerde trainers te werken (te starten met clubs met jeugdwerking). 8
2 fase: Binnen 10 jaar worden alle sportclubs verplicht om een minimaal aantal gekwalificeerde trainers in dienst te hebben waarbij in een eerste fase het accent gelegd wordt op de jeugd. De federaties aanzetten en stimuleren tot het invoeren van een verplichte trainerslicentie waardoor de aangesloten sportclubs verplicht worden om minimaal één VTS gekwalificeerde trainer in dienst te hebben. Aansluitend dient op lokaal vlak een subsidiëringsbeleid gevoerd te worden waarbij sportclubs met jeugd extra betoelaagd worden voor de gekwalificeerde jeugdtrainers. VTS-databank met beschikbare gediplomeerde trainers ter beschikking stellen van de niet commerciële actoren (clubs, gemeentelijke en provinciale sportdiensten, federaties). Daarbij rekening houden met de wet op de privacy. SD3. Het educatief belang van de sport versterken Actiepunt 8: Uitwerken van een sport (ethische)code en van richtlijnen voor de omkadering in de jeugdsport De omkadering in de jeugdsport versterken. Nood aan minimum aantal gekwalificeerde in jeugdvriendelijke sportclubs. Nood aan jeugdcoördinatoren (sporttechnisch gekwalificeerde die een algemene coördinerende taak hebben). Belang van de L.O. op school: zou enkel mogen gegeven worden door kwalificeerde L.O.-ers. Belang van de naschoolse sport: belang van een goede sporttechnische vorming van schoolsportlesgevers (stimuleren tot het volgen van een VTS-cursus) ism met gekwalificeerde trainers. Uitwerken van een ethische sportcode (cfr. code van Panathlon) die de positieve waarden van de sport uitdraagt en deze code integreren in alle opleidingsniveaus. Deze visie eveneens via een gemeenschappelijk platform uitdragen en promoten (Publiceren van een boek rond ethiek in de sport in samenwerking met BOIC, organiseren van lezingen in eerste instantie voor de VTS cursisten maar ook voor een ruim doelpubliek). Elke VTS gediplomeerde moet alvorens zijn diploma te ontvangen een charter (code of conduct) ondertekenen. Dit zal eveneens op het diploma vermeld staan. Uitwerken van richtlijnen en visie inzake deelname aan competitie voor jonge kinderen. Uitwerken van richtlijnen en visie inzake sportomkadering van jongeren (sporttechnisch, bestuurlijk, participatie van jongeren,.). De federaties dienen in de opleiding voor scheidsrechters (jeugd) bijzondere aandacht te besteden aan het omkaderen van competitievormen voor jonge kinderen. 9