Verslag visitatie opleidingsschool Driestar College 16 maart 2010 Visitatiecommissie - dr. N.A. Broer (voorzitter) - S. Kroes (secretaris) - D.I. Geuze (Wartburg) - M. Harkema (Wartburg) Inleiding Op 16 maart 2010 heeft de visitatie van de opleidingsschool van het Driestar college plaatsgevonden met als doel het valideren van de gegevens die de commissie in de documenten (waaronder het zelfevaluatierapport) werden aangereikt. Voorzitter van de visitatiecommissie was dr. N.A. Broer (manager kwaliteitszorg bij Driestar Educatief). De medevisitatoren vanuit het Wartburg College waren D.I. Geuze (opleidingscoördinator) en M. Harkema (kwaliteitszorgmedewerker). Secretaris van de commissie was S. Kroes (onderwijskundig beleidsmedewerker LVO bij Driestar Educatief). Als voorbereiding op de visitatie zijn de volgende documenten door de commissie bestudeerd: het visitatieverslag van 2007, het zelfevaluatierapport van de opleidingsschool, het verbeterplan 2008-2009 en een verslag van een tussentijds bezoek van J. Strijbis. De visitatie bestond uit drie gespreksrondes. We spraken in de eerste ronde met opleidingscoördinator P. Schakel en E. Korevaar (hoofd personeel & organisatie). In de tweede ronde spraken we met drie docentopleiders, namelijk C. Cammeraat (locatie Gouda), W. Olieman (locatie Gouda) en B. Remmelzwaal (locatie Leiden). In de derde ronde vond er een gesprek plaats met de studenten Jelle Spreij (1 e jaar, engels), Liesbeth Nieuwenhuis (2 e jaar, nederlands), Gerben de Jong (3 e jaar, natuurkunde) en Tineke den Engelsman-Nap (4 e jaar+, wiskunde). Deze duale studenten werken en studeren op de locaties Gouda en Leiden. Bij de nabespreking was drs. W. de Kloe (directeur onderwijs) aanwezig. De hoofdstukken in dit verslag zijn ontleend aan het Kwaliteitmanagementsplan van Driestar Educatief. In ieder hoofdstuk is verwerkt wat er in de drie gespreksronden door de gesprekpartners naar voren werd gebracht.
Visie Plaats en rol van de opleidingsschool in het geheel van de school De positionering van de opleidingsschool in de school is sterk verbeterd ten opzichte van de vorige visitatie. Volgens de opleidingscoördinator is het een verschil van dag en nacht. Momenteel is binnen de school bekend wie betrokken zijn bij de opleidingsschool, wat er gedaan wordt en waar men voor staat. Er zijn functiebeschrijvingen gemaakt voor de functie van opleidingscoördinator en docentopleider. Zoals blijkt uit de zelfevaluatie is niet de opleidingscoördinator, maar het hoofd van de afdeling personeel en organisatie (P&O) aanspreekbaar voor het functioneren van de medewerkers van de opleidingsschool. Hij wordt aangestuurd door de directeur bedrijfsvoering. Voor de opleidingsschool zijn docenten uit verschillende afdelingen van het Driestar College geworven om het effect van een olievlek te creëren. Dit lukt aardig. De docentopleiders worden bekender en collega s krijgen interesse om ook docentopleider te worden. Daarnaast wordt soms een beroep op de expertise van docentopleiders gedaan (bijvoorbeeld het begeleiden van een zijinstromer). Opleidingskarakter van de opleidingsschool De opleidingsschool organiseert centrale bijeenkomsten voor duale studenten zoals de dagopeningen op dinsdagmorgen. Daarnaast hebben de eerstejaarsstudenten acht keer en de tweedejaars vier keer per jaar intervisie. Volgens de docentopleiders is men in de duale opleiding heel sterk met de persoon bezig. De opdrachten worden met de studenten besproken waarbij één docentopleider aangeeft ook theorie en didactiek daarbij te betrekken. De studenten geven aan dat het nabespreken van een les hen het idee geeft dat ze opgeleid worden. Volgens hen worden ze in de opdrachten meer begeleid.
Programma HBO-niveau Studenten vinden de opdrachten vaak oppervlakkig en veel van hetzelfde. De opdrachten mogen van hen wel iets meer body krijgen. Tijdens het overleg met docentopleiders wordt gekeken of de opdrachten voldoende niveau hebben. Gebruik van het portfolio Een aantal studenten ervaren het portfolio als dwangbuis. Anderen vinden een aantal opdrachten onvoldoende relevant voor het werk in de klas. Volgens de opleidingscoördinator nemen docentopleiders misschien ook onvoldoende vrijheid met betrekking tot de opdrachten. Voor de docentopleiders is het problematisch dat niet alle opdrachten uitgelegd kunnen worden als zinvol. Studenten zijn erg druk met de opdrachten en sommigen komen niet in vier jaar klaar. Flexibiliteit wordt geboden door docentopleiders. Als dezelfde doelstellingen gehaald kunnen worden, mogen studenten de opdracht wel anders maken. Studenten geven aan dat de criteria voor opdrachten niet altijd even helder en beknopt weergegeven zijn in de gids. De voortgangsgesprekken over het portfolio worden gevoerd door de opleidingscoördinator. Bevorderen van samenhang programma Studenten vinden de verbinding tussen het pedagogisch/didactische en het vakinhoudelijke deel van de opleiding voldoende. Één student geeft aan dat ze het wel apart vind apart dat ze twee scripties moet maken: één voor de minor en één voor het vak. Dit zorgt voor veel werk. De samenwerking tussen Driestar Educatief en de Hogeschool Utrecht is waardeloos, aldus een student. Er zijn geen goede afspraken gemaakt wat tot gevolg heeft dat er naast een portfolio voor Driestar Educatief ook een portfolio voor de Hogeschool Utrecht gemaakt moet worden. Studeerbaarheid Volgens de opleidingscoördinator vinden studenten de portfolio-opdrachten individuaal getint en wordt samenwerking niet bevorderd. Docentopleiders proberen er op toe te zien dat studenten geen opdrachten van elkaar kopiëren. Uit het zelfevaluatierapport blijkt dat het onderwijsprogramma niet voor alle studenten helder is. Volgens de eerstejaarsstudenten moet de studielast beter over de verschillende perioden worden verdeeld.studenten vinden dat ze erg veel opdrachten moeten maken. Ze steken daar veel tijd in en vinden het plannen een lastige zaak. Als in het derde jaar meer lesgegeven gaat worden, neemt de druk toe. De facilitering voor nieuwe docenten laat soms nog wel te wensen over. Beoordeling en toetsing Volgens de studenten zijn de beoordelingcriteria van toetsen helder. Die worden in jaar 1 en 3 centraal nabesproken (en ook soms voorbesproken). Dan is er sprake van een soort instructiemoment.
Inzet van personeel Formele positie van de opleidingscoördinator De positionering van de opleidingscoördinator in de school is sterk verbeterd ten opzichte van de vorige visitatie. Door een wisseling van personen wordt de functie van de opleidingscoördinator meer gewaardeerd dan daarvoor. Rol van het management Vanuit de directie is de opleidingsschool momenteel een gewaardeerd onderdeel binnen de school. Bij de verhuizing wilde de bestuurder de opleidingsschool dichtbij zich hebben en is er letterlijk een plaats gecreëerd. Volgens de groendruk is men aan de slag gegaan. Er zijn ook formele functieomschrijvingen gemaakt zodat er sprake is van erkenning en beloning. Er is twee keer een uitbreiding geweest in aantallen van de docentopleiders. Nu zijn een aantal zaken formeel geregeld. Functioneringsgesprekken De opleidingscoördinator heeft zijn functioneringsgesprek met het hoofd van de afdeling personeel en organisatie (P&O). De docentopleiders hebben functioneringsgesprekken met hun direct leidinggevende. Ze zijn daar niet helemaal tevreden over, maar verschillen van mening over de partij die het gesprek wel met hen moet voeren. De één vind dat de kwaliteitszorgmedewerker (die tevens hoofd van P&O is) het moet doen terwijl de ander pleit voor een gespecialiseerd iemand. Voor de opleidingscoördinator is het onduidelijk of in de functioneringsgesprekken het functioneren binnen de opleidingsschool aan bod komt. De docentopleiders geven aan dat het verschilt per leidinggevende of hun docentopleiderschap aan bod komt in het functioneringsgesprek. De docentopleiders vinden dat de formele waardering binnen de school over het docentopleiderschap beter zou kunnen. Sommige leidinggevenden weten er niets van af. Overleg (intervisie) van docentopleiders en vakcoaches De opleidingscoördinator heeft regelmatig gepland overleg met de docentopleiders. In deze overlegmomenten is tijd voor intervisie waarin opdrachten besproken worden. Het is onduidelijk hoe de verhouding is tussen docentopleiders en vakcoaches en de functionering van hen richting duale studenten. Positie van docentopleiders en vakcoaches Ten opzichte van vijf jaar geleden genieten docentopleiders meer erkenning. Studenten vinden dat het niveau qua lesgeven van docentopleiders hoger is dan op de lerarenopleiding. Volgens de studenten krijgen ze zinvolle tips van docentopleiders en worden de lessen goed nabesproken. Uit het zelfevaluatierapport blijkt dat zowel docentopleiders als studenten niet allemaal tevreden zijn over de vakcoaches.
Scholing van docentopleiders en vakcoaches Alle docentopleiders volgen de training voor School Video Interactie Begeleiding (SVIB). Volgens de opleidingscoördinator vraagt deze training wel meer tijd dan van tevoren gedacht werd. Daarnaast kost het docentopleiders veel tijd om zich in te lezen in studiegidsen. De benodigde materialen zijn wel allemaal aangeschaft.
Voorzieningen Huisvesting en materiële voorzieningen De voorzieningen met name werkplekken is een groot probleem. Op de opleidingsdag voor duale studenten zijn vaak alle ruimtes bezet door orthopedagogen. Dit is lastig voor docentopleiders en studenten. Om het samenwerken met de verschillende locaties te bevorderen, is er om de vier weken overleg. Daarnaast is er mailverkeer van de opleidingscoördinator en bezoekt hij de andere locaties. Beschikbare tijd voor begeleiding Volgens de docentopleiders hebben ze voldoende uren voor het begeleiden van studenten. Vooral als ze meer studenten hebben, kunnen ze door compensatie genoeg tijd vinden om ze te begeleiden. Studenten geven echter aan dat docentopleiders niet altijd voldoende tijd hebben. Een eerstejaarsstudent heeft elke week een gesprek terwijl een tweedejaarsstudent geen vaste gespreksmomenten heeft. De docentopleiders begeleiden teveel mensen tegelijkertijd, aldus de studenten. Begeleiding van studenten Volgens de opleidingscoördinator zou het goed zijn als de structuur en de verantwoordelijkheden van de begeleiding beschreven worden zodat de taken duidelijk zijn. De opleidingsschool groeit hard en dan is een duidelijke afbakening (wat behoort bij wie) van belang. Volgens het zelfevaluatierapport heeft de opleidingsschool als doelstelling om in het voorjaar van 2010 de structuur en de verantwoordelijkheden te beschrijven. Volgens de opleidingscoördinator fungeert de school video interactiebegeleiding (SVIB) als kwaliteitsimpuls in de begeleiding van studenten. Docentopleiders vinden het leerzaam om studenten te begeleiden. Het begeleiden van duale studenten naast het zelf lesgeven, geeft hen veel voldoening doordat ze daarmee op een ander niveau bezig zijn. Volgens de docentopleiders gaat de begeleiding wel redelijk op dezelfde manier. Tijdens de vergaderingen met de opleidingscoördinator worden zowel studenten als opdrachten besproken en is er een redelijke consensus. De studenten kijken daar anders tegenaan. Volgens hen is de ene docentopleider veel kritischer dan de ander. Daarnaast zijn er ook docentopleiders die met weinig genoegen nemen. Niet elke student ervaart de begeleiding als voldoende. Eén student geeft dat ze elke week een reflectie moet inleveren terwijl andere studenten soms maar één keer per maand hoeven te reflecteren. Toen het gezegd werd, kreeg ze als reactie van docentopleiders terug dat ze die vrijheid hadden. Één student wordt niet door een vakcoach begeleidt waardoor ze een stukje begeleiding met vakkennis mist. De docentopleider observeert wel de lessen, maar kan alleen algemene feedback geven. Studenten krijgen geen hulp van docentopleiders en vakcoaches bij het plannen van de opdrachten. De docentopleiders hanteren geen strikte deadlines en laten hen behoorlijk vrij met
betrekking tot het inleveren van opdrachten. Dit maakt het voor studenten lastig maakt om alles op tijd in te leveren en af te ronden. Informatievoorziening Volgens de studenten is de informatievoorziening goed. Het schema van de opleidingscoördinator wordt aangehouden en deze is helder en duidelijk. Daarnaast is de opleidingscoördinator ook goed te bereiken. Dat in de vragenlijsten aangegeven werd dat verbeteringen niet duidelijk doorgegeven worden, wijt de opleidingscoördinator aan de forse uitbreiding van de opleidingsschool en de communicatie.
Interne kwaliteitszorg Systeem kwaliteitszorg en evaluatie resultaten Momenteel is kwaliteitszorg voor de opleidingsschool beter geregeld dan tijdens de vorige visitatie. Het Driestar College is in zijn geheel systematischer geworden en in het jaarverslag komt de opleidingsschool ook naar voren. Zoals ook uit het zelfevaluatierapport bleek, is de interne kwaliteitszorg echter nog niet cyclisch vormgegeven. Er is wel veel individueel overleg en de toetsresultaten worden besproken. Maatregelen ter verbetering Studenten geven aan dat ze wel eens evaluatieve opmerkingen maken, maar dat daar niet altijd wat mee wordt gedaan. Zo heeft één student eens gevraagd om opheldering van de scheiding tussen docentopleider en vakcoach. Daar is na een (redelijk lange) tijd iets mee gedaan. Een andere student heeft eens aangegeven dat ze graag een vakcoach zou willen voor begeleiding in de vakdidactiek, maar daar is geen gehoor aan gegeven. Uit het zelfevaluatierapport blijkt dat er concrete plannen zijn voor verbetering van de opleidingsschool. Zo wil de opleidingsschool verschillende zaken beschrijven zoals: de structuur en de verantwoordelijkheden van de begeleiding, visie op het beroep van leraar en de doelen van de opleiding. Daarnaast verbindt de opleidingsschool conclusies en verbeteracties aan de ingevulde vragenlijsten.
Resultaten Gerealiseerd niveau Volgens de docentopleiders is de duale route in het algemeen een geschikte opleiding om te groeien in het leraarschap. Soms lijkt een student bij binnenkomst niet geschikt te zijn, maar ze hebben ervaren dat studenten in korte tijd een grote ontwikkeling kunnen doormaken. Volgens de studenten biedt de opleiding alles om van je een goede docent te maken. Ze leren om lesstof levendig over te brengen naar leerlingen en krijgen begeleiding in dagopeningen. Het duale karakter zorgt ervoor dat de opleiding praktisch is en dat de theoretische handvatten door studenten zelf toegepast moeten worden in de praktijk. Één student geeft aan dat hij veel handvatten in handen heeft gekregen en daardoor in de afgelopen jaren een grote ontwikkeling heeft kunnen doormaken.
Samenvatting en aanbevelingen ON DER DEEL visie Plaats en rol van de opleidingsschool in het geheel van de school Opleidingskarakter van de opleidingsschool programma HBO-niveau Gebruik van het portfolio Bevorderen van samenhang programma Studeerbaarheid Beoordeling en toetsing i nz et van personeel Formele positie van de opleidingscoördinator Rol van het management Functioneringsgesprekken Overleg van docentopleiders en vakcoaches Positie van docentopleiders en vakcoaches Scholing van docentopleiders en vakcoaches v oorzieni nge n Huisvesting en materiële voorzieningen Beschikbare tijd voor begeleiding Begeleiding van studenten Informatievoorziening i nte rne kwaliteitsz org Systeem kwaliteitszorg en evaluatie resultaten Maatregelen ter verbetering resul tate n Gerealiseerd niveau W AAR DER ING Voldoe nde Voldoe nde Voldoe nde Voldoe nde M a ti g Voldoe nde
Samenvatting en aanbevelingen 1. De positie van de opleidingsschool binnen het Driestar College is sterk verbeterd ten opzichte van de vorige visitatie. De opleidingsschool wordt herkend en erkend. Daarnaast zijn de doelstellingen verhelderd waardoor de positie binnen de school ook duidelijker wordt. 2. In de opleidingsschool ligt het accent sterk op de begeleiding van studenten. De opleiding wordt in deze opleidingsschool vooral gezien als begeleiding van (het uitvoeren van) opleidingsactiviteiten vanuit de lerarenopleiding. Er zijn wel centrale momenten, maar misschien moet dat wat zwaarder aangezet worden. 3. De functie van het portfolio is dat het een middel tot begeleiding is. Tijdens de visitatie werd duidelijk dat de opleidingscoördinator de portfoliogesprekken voert. De visitatiecommissie is van mening dat het een vraag blijft wat de precieze plaats is die de portfoliogesprekken en het begeleidingsaspect van het portfolio hebben in heel de opleidingsschool. De commissie beveelt aan om dit expliciet op papier te zetten en docentopleiders daar aan te houden. 4. Het management steunt en stimuleert de opleidingscoördinator en de opleidingsschool. Dit is te zien in formele functieomschrijvingen met de bijbehorende erkenning en beloning. 5. De cyclus en invulling voor functioneringsgesprekken van docentopleiders is nog niet helder. Tevens is het onduidelijk met wie de docentopleiders dat gesprek moeten voeren. 6. Het bestaan van centrale overlegmomenten tussen opleidingscoördinator en docentopleiders is positief. Daarmee wordt onder andere beoogd dat er stroomlijning zit in de begeleiding van studenten, maar er blijken nog behoorlijke verschillen te zijn. De visitatiecommissie is van mening dat de bespreking van opdrachten (intervisie) niet direct een homogene beoordeling tot gevolg heeft. De commissie beveelt aan om tijdens de intervisiemomenten onderwijsinhoudelijke zaken (zoals opdrachten) voor te bespreken en de criteria op de juiste wijze te hanteren. 7. De formele positie van de opleidingscoördinator en van docentopleiders is duidelijk verbeterd ten opzichte van de vorige visitatie. Dat is een positief punt. 8. De docentopleiders zijn enthousiast en bevlogen met betrekking tot het opleiden en begeleiden van studenten. Dit is positief. De visitatiecommissie vraagt zich wel af hoe de docentopleiders samen met de vakcoaches functioneren richting de studenten. Sommige studenten hebben geen vakcoach en krijgen daardoor geen vakdidactische feedback. Mede daardoor is de positie van vakcoaches onduidelijk binnen de opleidingsschool. De commissie beveelt aan om (eerstejaars)studenten een vakcoach te geven. Daarnaast beveelt de
commissie aan om duale studenten meer aan te bieden in de opleidingsschool door meer structuur in opleiding (en begeleiding) aan te brengen. 9. Duale studenten worden behoorlijk vrij gelaten en krijgen van sommige docentopleiders te weinig begeleiding. De visitatiecommissie is van mening dat er behoorlijke verschillen bestaan in de begeleiding van studenten, met name wat betreft de hoeveelheid tijd en het stellen van eisen aan opdrachten. Daarnaast bestaat er enige vrijblijvendheid in het inleveren van opdrachten en kan de begeleiding van het plannen beter. Studenten zijn ontevreden over de hoeveelheid tijd en zouden graag iets meer sturing ontvangen. De commissie beveelt aan om de begeleiding van duale studenten volgens vaste schoolbrede afspraken en structuren vorm te geven en de begeleiding af te stemmen op de behoefte van de student. 10. De opleidingsschool is voor deze visitatieronde geëvalueerd. De visitatiecommissie is van mening dat de interne kwaliteitszorg echter nog niet op een cyclische manier is vormgegeven. Dat kwam ook al uit het zelfevaluatierapport naar voren. De commissie beveelt aan om de kwaliteitszorg van de opleidingsschool systematischer (welk instrumentarium: hoe en wat?), planmatiger (wanneer?) en meer cyclisch te laten worden. Maak een plan met een tijdpad erbij waardoor dingen die gerealiseerd zijn, geëvalueerd en afgestreept kunnen worden. Bovendien is het raadzaam om daarbij alle betrokkenen een rol in te geven.