De voedingsconsumptie van de Belg in kaart gebracht In 2007, 2009 en 2011 onderzocht InSites Consulting in opdracht van VLAM wie wat waar en wanneer consumeert. Hieruit blijkt dat thuis de meest frequente consumptieplaats is, maar dat toch ook een derde van de consumpties buitenshuis plaatsvinden. Dit gebeurt in de eerste plaats op werk/school, bij familie of vrienden of in een horecazaak. Een focus op warme maaltijden leert ons dat drie kwart van alle warme maaltijden thuis wordt klaargemaakt. Als we alle eetmomenten in beschouwing nemen, dan is brood het meest geconsumeerde product. Groenten en fruit blijven we te weinig eten: op een gemiddelde dag eet slechts 62% van de Belgen groenten, voor fruit is dit zelfs maar 35%. Binnen de maaltijdbegeleiders blijven aardappelen en aardappelbereidingen de koploper voor pasta en rijst. Op een gemiddelde dag eet 79% van de Belgen vlees (incl. vleeswaren, vleessnacks en vleessoep), 21% vis (incl. verwerkte vis en vissoep) en 15% vis noch vlees. Zuivel stond bij 61% van de ondervraagden de dag voordien op de menu en eieren bij 13%. Op een gemiddelde dag eet of drinkt 29% van de Belgen minstens 1 biologisch product. Onderzoeksmethode Net als in 2007 en 2009 hebben we in 2011 elke dag 17 in België thuiswonende personen tussen 15 en 65 jaar bevraagd over hun voedingsconsumptie de dag voordien. Via een internetvragenlijst werden de respondenten op basis van tijdsblokken doorheen de voorbije dag geloodst. Bij elk tijdsblok peilden we naar de plaats van consumptie, de geconsumeerde producten en, indien relevant, naar de aankoopplaats. Op deze wijze verzamelden we tijdens de drie onderzochte jaren samen informatie over de consumptie op meer dan 18.000 dagen en over bijna 100.000 consumptiemomenten. Het onderzoek werd uitgevoerd door InSites Consulting in opdracht van VLAM. Thuis is en blijft dé consumptieplaats bij uitstek Als we alle consumpties op alle consumptieplaatsen tegenover elkaar zetten, dan heeft thuis veruit het grootste aandeel. In 2007 werden 65% van alle consumpties thuis genuttigd. In 2009 ging de Belg (door de crisis) opnieuw wat meer thuis consumeren en steeg het aandeel van thuis tot 67%. Ook in 2011 haalde thuis opnieuw een aandeel van 67% van alle consumpties. Dit gemiddelde percentage stijgt met de leeftijd en daalt met het inkomen. Daarnaast consumeren vrouwen in verhouding iets vaker thuis dan mannen en zijn Walen grotere thuisconsumenten dan Brusselaars. De Vlaming houdt de middenmaat. De consumpties thuis vinden uiteraard eerder in de ochtend of tijdens de avond plaats dan overdag. Ook tijdens het weekend, en dan vooral op zondag, ligt het aandeel van thuis hoger. Een groter percentage Belgen consumeert dan wel iets in de horeca of bij familie en vrienden, maar thuisconsumptie blijft belangrijk omdat men vaak ook overdag thuis is. De school of het werk is, na thuis, de belangrijkste consumptieplaats. 33% van alle ondervraagden hebben de dag voordien (week- en weekenddagen samen) daar iets gegeten of gedronken. Bij 28% van de consumpties op het werk of op school werd er ook op het werk of de school gekocht. De andere consumpties werden van thuis meegebracht, ergens afgehaald of gratis verkregen. De meest typische verbruikers op het werk zijn 25- tot 45-jarigen, mannen, hogere inkomens en Brusselaars. Na een daling tussen 2007 en 2009 die we o.a. kunnen toeschrijven aan de crisis, noteren we in 2011 opnieuw een lichte stijging. Het niveau van 2007 wordt evenwel niet meer gehaald. De tegenovergestelde evolutie geldt voor de consumpties bij familie of vrienden. Na een stijging in 2009 noteren we in 2011 opnieuw een daling. Op een gemiddelde dag consumeert 18% van de Belgen iets bij familie of vrienden. Specifiek in het weekend loopt dit percentage op tot 26%. Consumpties bij familie of vrienden gebeuren eerder door 15- tot 34-jarigen, door vrouwen en door singles. Op een gemiddelde dag in 2011 aten of dronken 17% van de Belgen iets op restaurant, snackbar, café, frituur De daling die we reeds zagen in 2009 (van 20% naar 19%), zet zich in 2011 dus verder. In het weekend ligt het bezoek aan restaurants e.d. hoger. Op een gemiddelde weekenddag consumeerde één op vier Belgen iets in een van deze gelegenheden. Het bezoek aan restaurants e.d. ligt hoger bij mannen, Nederlandstaligen, hogere inkomens, singles en inwoners van grotere steden.
Een ander fenomeen in de huidige, hectische samenleving is de consumptie onderweg. Uit het onderzoek blijkt dat 11% de dag voordien iets onderweg gegeten of gedronken heeft. Dit is evenveel als in 2007 en 2009. Het percentage stijgt naarmate de leeftijd daalt en ligt hoger bij mannen dan bij vrouwen. Ten slotte zijn er nog een heleboel andere mogelijke consumptieplaatsen. Zo verbruikt op een gemiddelde dag 2,9% van de Belgen iets in een (sport)kantine, 1,9% iets in een pretpark of op een evenement, 1,1% iets in een hotel of vakantiepark Drie kwart van de warme maaltijden worden thuis klaargemaakt Van alle warme maaltijden in 2007, 2009 en 2011 was 74% thuisbereid. De overige 26% werd dus buitenshuis gegeten, gekocht in een afhaalrestaurant of kant-en-klaar uit de supermarkt. In 2009 werd er in verhouding iets meer thuis gekookt dan in 2007. Een van de oorzaken was de crisis waardoor men opnieuw meer zelf ging koken met basisvoedingsproducten. In 2011 zien we voor België een lichte terugval van het percentage thuisbereid, maar in Vlaanderen is het aandeel thuisbereid in 2011 wel nog licht gestegen. Het succes in Vlaanderen van kookprogramma s als Dagelijkse Kost speelt hierin mogelijk een rol. De 55- tot 64-jarigen zijn de meest fervente thuiskokers. 80% van hun warme maaltijden hebben ze in huis klaargemaakt. Daartegenover staan de 25- tot 34-jarigen die slechts 69% van hun warme maaltijden thuis bereiden. Ook mannen, singles, hogere inkomens en Brusselaars eten in verhouding minder zelfbereide maaltijden. Warme maaltijden worden eerder s avonds dan s middags gegeten. Indien er s middags warm gegeten wordt, dan is dit in verhouding minder een thuisbereide maaltijd dan indien er s avonds warm gegeten wordt. De populairste thuiskookdagen zijn maandag, dinsdag en woensdag. Op vrijdag en zaterdag staan we het minst achter het fornuis.
Brood, groenten, zuivel, vlees en aardappel(bereiding)en zijn de toppers op het bord Op een gemiddelde dag eet 86% van de Belgen tussen 15 en 65 jaar brood (inclusief sandwiches, broodjes en stokbrood). Daarmee is het veruit de meest vermelde productgroep en scoort het aanzienlijk hoger dan ontbijtgranen, dat bij 16% van de Belgen de dag voordien op de menu stond. De broodconsumptie verspreidt zich ook over de ganse dag, terwijl ontbijtgranen vooral s ochtends gegeten worden. Binnen brood blijft de thuisbelegde boterham de absolute topper. Wanneer we alle consumptiemomenten met brood, broodjes, sandwiches en stokbrood samen nemen, dan gaat het in 92% van de keren om thuisbelegde producten. Deze kunnen ook elders gegeten worden, bv. op het werk. Gekocht belegde broodjes en stokbrood zijn wel in verhouding populairder bij <35-jarigen, mannen, Brusselaars, hogere inkomens en singles. Het meest populaire broodbeleg is kaas, gevolgd door smeerpasta, confituur, gekookte ham en salami. Koffiekoeken en taart en gebak werden door respectievelijk 11% en 8% van de ondervraagden de dag voordien geconsumeerd. Deze producten worden ook wel op weekdagen gegeten, maar zondag blijft de topdag: 20% van de Belgen eet op een gemiddelde zondag koffiekoeken en 15% gebakjes of taart. Ook hier blijft thuis de belangrijkste consumptieplaats, maar koffiekoeken worden ook regelmatig onderweg gegeten en gebakjes en taart bij familie of vrienden of in de horeca. 62% van de Belgen verklaarden dat ze de dag voor het onderzoek groenten gegeten hebben en 35% dat ze fruit gegeten hebben. Dit houdt in dat 28% van de Belgen niet aangaf dat ze de voorbije dag groenten of fruit gegeten hebben. Zelfs als ook soep meetelt, blijft op een gemiddelde dag 23% van de Belgen groente- en fruitloos. Het percentage groente- en fruiteters stijgt met de leeftijd en daalt met het inkomen. Vrouwen scoren ook beter dan mannen. De populairste groenten zijn tomaten, sla en wortelen en de populairste fruitsoorten appelen, bananen en sinaasappelen. Groenten worden het vaakst gegeten bij de warme maaltijd, terwijl fruit doorheen de dag gegeten wordt: zowel bij het ontbijt, bij de maaltijd of als tussendoortje. Voor fruit winnen de consumptieplaatsen werk of school (wel meestal van thuis meegenomen) en onderweg relatief aan belang. De Belgen blijven in de eerste plaats vleeseters. 59% van de respondenten aten de vorige dag vers vlees, terwijl 13% verse vis (inclusief schaal- en weekdieren) at en 2% vleesvervangers. Indien we bij de consumptie van vers vlees ook deze van vleeswaren, vleessnacks en soep met stukjes vlees tellen dan komen we in 2007 uit op een dagpenetratie voor vlees van 81% en in 2011 van 78%. Diegenen die vers vlees aten, zijn in verhouding eerder ouder dan 35 jaar en mannelijk. Voor verse vis gaat het eerder om 55- tot 64-jarigen en vrouwen en bij vleesvervangers om <35-jarigen en vrouwen. Vers vlees wordt in 72% van de gevallen thuis gegeten, terwijl dit bij vers vis 60% is. Verse vis wordt in verhouding tot vers vlees vaker in horeca en bij familie of vrienden gegeten. De populairste vleessoorten zijn rundvlees, varkensvlees, kip en gemengd vlees; de populairste vissoorten zijn garnalen, zalm, kabeljauw en mosselen.
Op een gemiddelde dag eet 43% van de Belgen vleeswaren. Binnen de vleeswaren zijn gekookte ham, salami, rauwe ham en americain het populairst. Vleeswaren worden vooral thuis of op het werk gegeten. Binnen de maaltijdbegeleiders blijven aardappelen en aardappelproducten (inclusief frieten) koploper voor pasta en rijst. Op een gemiddelde dag aten 55% van de Belgen aardappelen of aardappelproducten, tegenover 22% pasta en 9% rijst. Binnen aardappelen blijven de gekookte aardappelen de koploper. Zij staan op een gemiddelde dag bij een kwart van de Belgen op de menu, voor friet is dit bij 13%. Gekookte aardappelen worden vooral thuis gegeten, namelijk in 80% van de gevallen. Bij pasta en rijst is dit respectievelijk 69% en 65%, doordat zij in verhouding vaker in horeca gegeten worden. Friet is van alle maaltijdbegeleiders het buitenshuisproduct bij uitstek. Thuis heeft hier als consumptieplaats nog een aandeel 53% (inclusief afgehaalde frieten), maar horeca (restaurants, frituren ) haalt 23% aandeel, terwijl het aandeel van horeca voor een gemiddelde warme maaltijd slechts 8% bedraagt. Ook zuivel bekleedt een stevige plaats in de Belgische voedingsconsumptie. 47% van de ondervraagden hebben de dag voordien zuivel gegeten (kaas, boter, yoghurt ), 16% dronk witte melk en 11% koos andere zuiveldranken, waardoor de totale dagpenetratie voor zuivel 61% bedraagt. Zowel sojadrinks als sojavoeding stonden bij 3% van de Belgen op de menu. Binnen zuivel heeft kaas het hoogste percentage consumenten: op een gemiddelde dag eet 29% van de Belgen kaas. Daarnaast verklaarde 15% van de Belgen dat ze de dag voor het onderzoek yoghurt gegeten hebben, 7% smeerkaas, 6% platte kaas, 4% zuiveldesserts Zuivelconsumenten zijn eerder vrouwen en komen vaker uit de hogere sociale klasse. Specifiek voor witte melk noteren we een daling naarmate de leeftijd stijgt, terwijl voor kaas het dagelijks percentage gebruikers toeneemt met de leeftijd. Melk is een product dat vooral in de ochtend gedronken wordt en vooral thuis. Kaas heeft daarentegen een veel ruimer aantal consumptieplaatsen. Roomijs is binnen zuivel het product dat in verhouding het vaakst buitenshuis gegeten wordt (47%). 13% van de Belgen gaven aan de dag voor de bevraging eieren te hebben gegeten. Een gekookt ei is het populairst, voor een omelet en een spiegelei. Eieren worden iets vaker op een dag in het weekend gegeten dan in de week en het aantal verbruikers kent een duidelijke piek in april, rond Pasen dus. 29% van de ondervraagden verklaarde dat minstens één van de die dag door hen geconsumeerde producten een biologisch product was. Dit percentage is licht stijgend tussen 2007 en 2009. Het gaat hier in verhouding eerder om 35- tot 65-jarigen, vrouwen en om hogere inkomens. De meest geconsumeerde bioproducten zijn brood, groenten, koffie, zuivel en fruit, maar het aandeel van bio is het hoogst bij vleesvervangers, soya, thee en eieren. Bioproducten worden in verhouding tot de totale markt iets vaker thuis gegeten.