programmaboekje od Community of Masters Nederland Onderzoekende Docent leren onderzoeken en onderzoek om te leren CoMN symposium 2 oktober 2013 Montessori College Arnhem Utrechtseweg 174 6812 AL Arnhem 026-3209830 Programma 15:30-15:45 uur inloop/koffie 15:45-16:00 uur welkom door dagvoorzitter Ben van der Hilst 16:00-16:30 uur interactief interview met Jelle Kaldewaij 16:30-17:30 uur Paul Delnooz of Helma Oolbekkink; twee parallelle workshops over praktijkgericht onderzoek 17:30-18:15 uur maaltijd 18:15-19:15 uur Adam Handelzalts & Marije Meerdink of Sander Galjaard; twee parallelle workshop over een onderzoekende houding bij docenten en teamleiders 19:15-20:00 uur centrale afsluiting 20:00-20:30 uur koffie
Informatie over sprekers, dagvoorzitter en workshopsleiders. Jelle Kaldewaij heeft brede ervaring op het gebied van onderwijsbeleid en onderwijspraktijk in Nederland, ook in internationaal vergelijkend perspectief. Kaldewaij begon zijn loopbaan als docent en onderzoeker taalkunde en heeft vervolgens uiteenlopende managementfuncties en bestuurlijke functies bekleed in het voortgezet en hoger onderwijs. Hij was van 2007 tot 2009 hoofdinspecteur voortgezet onderwijs en is sinds 2009 voorzitter van het College van Bestuur van de Utrechtse koepel van openbare scholen voor voortgezet onderwijs. Vanaf december 2012 is Jelle Kaldewaije voorzitter van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) dat is ingesteld om de afstand tussen wetenschappelijk onderzoek naar onderwijs en de praktijk van het onderwijs te verkleinen. Het NRO gaat de versnippering van middelen voor onderwijsonderzoek tegen en zorgt voor een samenhangende meerjarige programmering van wetenschappelijk onderzoek. Ben van der Hilst is verbonden aan het Centrum voor Nascholing. Eerst als Programmamanager/mede-ontwikkelaar en nu als adviseur en docent van de Leiderschapsacademie aan de masteropleidingen Integraal Leiderschap en Professioneel Meesterschap. Dit combineert hij met een al eerder gestart promotietraject met onderzoek naar het leidinggeven in onderwijsorganisaties. Van 2007 tot 2012 was Ben van der Hilst directeur van het Centrum voor Nascholing. Hij heeft 15 jaar ervaring als rector van verschillende scholen voor voortgezet Montessori onderwijs. Naast zijn managementfuncties in het voortgezet onderwijs was Ben van der Hilst op landelijk niveau actief bij de invoering van de Tweede Fase Havo/Vwo en de invoering van het VMBO. Hij was onder meer lid van het Platform Beroepsonderwijs, voorzitter van de Nederlandse Montessori Vereniging en projectleider Regionaal Arrangement Beroepsonderwijs Amsterdam. Ben van der Hilst is een veelgevraagd dagvoorzitter, inleider, columnist en workshopbegeleider. De school als professionele, innovatieve arbeidsorganisatie is een belangrijk thema in zijn werk. In 1993 introduceerde onder meer hij het concept kernteam in het onderwijs. Workshopleiders praktijkgerichtonderzoek Paul Delnooz is in 1986 afgestudeerd in Methoden & Technieken van onderzoek op de Universiteit Utrecht. Met als specialisatie de toepassing van kwalitatieve versus kwantitatieve methoden en technieken bij organisatieveranderingen. Hij werkte op de Universiteit van Leiden en aan de NHTV internationaal hoger onderwijs Breda. Tijdens zijn werkzaamheden aan de NHTV ontwikkelde hij de Creatieve Actie Methodologie. Dit is een methode die erop is gericht om mensen op een hoger academisch niveau te brengen en om hun creatieve denkvermogen te ontwikkelen.
Beide zaken worden gebruikt bij het zoeken naar oplossingen voor praktische vraagstukken. Nadat de Creatieve Actie Methodologie enkele jaren was getest in de dagelijkse praktijk is hij hierop gepromoveerd aan de universiteit van Tilburg in 2008. Momenteel werkt Delnooz aan een uitgebreid experiment op basis van de Creatieve Actie Methodologie (CAM) in het basis- en voortgezet beroepsonderwijs. Paul Delnooz over zijn workshop Kinderen gaan open-minded, creatief, kritisch en ondernemend het onderwijs is. Deze onderzoekende en probleemoplossende kwaliteiten raken ze echter langzamerhand kwijt tijdens hun onderwijscarrière. Het gaat echter niet alleen ten koste van henzelf, maar ook van de samenleving, welke immers gebaat is bij innovatieve oplossingen voor praktische vraagstukken. In deze presentatie wordt ingegaan op experimenten die zijn gehouden met Creatieve Actie Methodologie binnen het lager, middelbaar en hoger onderwijs om leerlingen en studenten weer op het creatieve, kritische, ondernemende pad te krijgen. Uit deze experimenten blijkt dat door de toepassing van Creatieve Actie Methodologie óók de leerresultaten van de leerlingen verbeteren, hun motivatie om te leren toeneemt en het oppositionele gedrag in de klas afneemt. Bovendien wordt ingegaan op de leerkrachtbarometer. Met dit instrument kan door middel van observatie in de klas worden nagegaan in hoeverre een leerkracht de creatieve, kritische en ondernemende vermogens van de leerlingen stimuleert. Helma Oolbekkink is universitair docent aan de Raboud Universiteit Nijmegen (RU). Zij geeft vanaf 2007 aan beginnende docenten onderwijs rondom algemene didactiek en methodologie. Sinds 2009 is Oolbekkink coördinator van het praktijkgericht onderzoek vanuit de RU binnen Academische Opleidingsscholen. In samenwerking met de Hoge school Arnhem Nijmegen (HAN) verzorgt Oolbekkink nascholing op het gebied van onderzoek vaardigheden voor (ervaren) docenten. Binnen dit netwerk van academische opleidingsscholen geeft ze advies over de vormgeving van onderzoek in de school. Daarnaast onderzoekt Oolbekkink onder andere de kwaliteit en de opbrengsten van onderzoek in de scholen. In haar meest recente onderzoek lag de focus op de invloed van praktijkgericht onderzoek op de professionalisering van docenten en school ontwikkeling. Helma Oolbekkink over haar workshop Vrijblijvend daten of een vaste relatie: hoe staat het met het partnerschap tussen scholen en lerarenopleidingen? In deze workshop wil ik met de deelnemers nadenken over scenario's voor samenwerking tussen scholen en lerarenopleidingen. We analyseren met elkaar de huidige situatie en denken na over wat nodig is voor een wenselijke vorm van samenwerking. Wat vraagt dat van scholen en docenten aan de ene kant en van lerarenopleidingen en opleiders/onderzoekers aan de andere kant? Informatie over workshopleiders van het thema een onderzoekende houding bij
docenten en teamleiders Adam Handelzalts heeft in zijn promotie onderzoek het werk van Docentontwerpteams verkent. Dat zijn groepen van docenten die gezamenlijk het curriculum van een school (her)ontwerpen.scholen voor voortgezet onderwijs hebben de laatste jaren veel vrijheid gekregen ten aanzien van de invulling die zij aan hun curriculum kunnen geven. De opzet dat docenten in gezamenlijk ontwerpende teams, eventueel met ondersteuning van externe professionele ontwerpers, zich hiermee bezighouden, lijkt veelbelovend. Als onderdeel van zijn onderzoek is Handelzalts betrokken bij een aantal schoolontwikkelingsprojecten waarbij docententeams samen curricula hebben ontworpen. Een voorbeeld hiervan is de locatie Geessinkweg van het Bonhoeffer College in Enschede. In het kader van dit project werkten docententeams van verwante vakken samen aan het (her)ontwerpen van het curriculum van de eerste jaren van de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Dit deden ze aan de hand van een schoolbreed geformuleerd vernieuwingsplan. De docententeams werden ondersteund door medewerkers van de SLO en intensief gevolgd door onderzoekers van de afdeling Curriculumontwerp en Oderwijsinnovatie van de Universiteit Twente. Hierdoor hebben onderzoekers zicht gekregen op het natuurlijk verloop van het ontwerpproces en de kritische punten die het werk van het team hebben geholpen of belemmerd. Marije Meerdink heeft in 2010 de master Maatschappelijke Opvoedingsvraagstukken aan de Universiteit Utrecht behaald. Binnen deze master heeft zij zich onder andere bezig gehouden met beleidsvernieuwing van voor- en vroegschoolse educatie op de Nederlandse Antillen. Vervolgens is zij werkzaam geweest in een grootschalig project naar de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie in Nederland en de invloed hiervan op de ontwikkeling van kinderen. Als trainer werkt Meerdink voor het project Data-teams. In samenwerking met het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de VO-raad zijn in september 2012 tien scholen gestart in het project. Aan de hand van het acht-stappenplan begeleid ik op deze scholen gedurende twee jaar teams van docenten in het uitvoeren van onderzoek naar urgente problemen op hun school. In het project Data-teams gaan alle scholen aan de slag met opbrengstgericht werken, ieder op zijn eigen manier. Het spreekt mij erg aan om samen met docenten en schoolleiders te onderzoeken waar het probleem op hun school werkelijk ligt, en hiervoor een passende oplossing te vinden om op deze manier het onderwijs (nog) beter te maken voor de leerlingen op school. Adam Handelzalts en Marije Meerdink over hun workshop Simulatie werken in een data-team : doorstroom vwo. Opbrengstgericht werken is essentieel voor kwaliteitsverbetering van het onderwijs. De kern van opbrengstgericht werken is het op een gestructureerde manier gebruiken van de beschikbare informatie over bijvoorbeeld het onderwijs, de organisatie, de leerlingen of de docenten om zo de doelen van de school te behalen. Vaak worden deze gegevens niet optimaal gebruikt voor besluitvorming in het
onderwijs. Het project Data-teams van de Universiteit Twente heeft als doel om juist dat te ondersteunen. Een data-team is een kleinschalig onderzoeksteam van docenten en schoolleiders dat met behulp van beschikbare data concrete vraagstukken onderzoekt. Op deze manier werken de leden van het data-team aan de hand van specifieke problemen op hun eigen school zowel aan hun eigen professionele ontwikkeling als aan onderwijsverbetering. Benieuwd naar hoe er gewerkt wordt in een data-team? Tijdens de workshop simulatie data-team kun je de data-teammethode in fastforward ervaren. We gaan als data-team aan de slag met de case doorstroom vwo in een fictieve school. Met behulp van hypotheses en data ga je onderzoeken hoe de doorstroom in het vwo verbeterd kan worden. Om een indruk te geven hoe er gewerkt wordt in een datateam zullen tijdens deze workshop bepaalde stappen worden doorlopen. Sander Galjaard heeft het onderwijs van binnenuit leren kennen als leraar. Daarna heeft hij als organisatieadviseur en onderwijskundig consultant verschillende rollen in diverse onderwijsvelden vervuld: bestuurslid, interim-teamleider, projectleider, procesmanager, trainer/coach en adviseur. Galjaard is teamleider en consultant bij APS en Expert SaZ bij School aan Zet. Tevens is hij bijzonder lid van de CoMN. Galjaard zet zich in om van binnenuit veranderingen in scholen te creëren en bekijkt deze bewegingen vanuit onderwijskundig, veranderkundig en systemisch perspectief. Het uitgangspunt voor Galjaard bij deze veranderingen op scholen is dat professionals als vanzelfsprekend hun verantwoordelijkheid nemen en daarnaar handelen. Sander over zijn workshop Opbrengstgericht werken, dat doen we toch allemaal? In deze workshop wil ik nader ingaan op de definitie van opbrengstgericht werken en de koppeling naar de eigen praktijk. De opbrengst van deze workshop is een start van een interventie die de deelnemer (docent) in de eigen praktijk kan uitvoeren. Uit een meting van School aan Zet blijkt dat ca. 80% van de scholen voor voortgezet onderwijs gekozen heeft voor de thema s Opbrengstgericht werken en HR/lerende organisatie. In Samen aan Zet beschrijven wij praktische handvatten waarmee u als school hiermee aan de slag kunt. De handvatten komen voort uit een achttal pilots die wij hebben uitgevoerd op scholen in het voortgezet onderwijs. De centrale vraag tijdens deze pilots is voor ons steeds geweest: Hoe kunnen we samen opbrengsten definiëren die bijdragen aan goed onderwijs en dit vervolgens op een goede manier met elkaar bespreken?