Psychosociale Risico s en welzijn op het werk Ing. Christian Halsberghe Sociaal Inspecteur Toezicht Welzijn op het Werk 1
Overzicht 1. Wettelijke bepalingen 2. Definities 3. Risicoanalyse en preventiemaatregelen 4. De interne procedure: het verzoek tot psychosociale interventie 5. Uitwisseling van informatie 6. Bescherming tegen represailles 7. Rol van de verschillende partijen 8. De externe procedures 9. Overgangsbepalingen 2
1. Wettelijke bepalingen 3
Wet van 28 februari 2014 tot aanvulling van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk wat de preventie van psychosociale risico s betreft, waaronder inzonderheid geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk Wet van 28 maart 2014 tot wijziging van het gerechtelijk wetboek en de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk wat de gerechtelijke procedures betreft = hoofdstuk Vbis welzijnswet Koninklijk besluit van 10 april 2014 betreffende de preventie van psychosociale risico s op het werk Belgisch Staatsblad van 28 april 2014 4
1 september 2014 BEHALVE artikel 80 KB Inwerkingtreding Inlichtingen betreffende de preventie van psychosociale risico s op het werk op te nemen in het jaarverslag van de interne dienst => 1 januari 2015 5
2. Definities 6
Psychosociale risico s Kans voor één of meerdere werknemers Psychische schade door blootstelling Kan samen met lichamelijke schade Elementen: 5 A s (OVIRO) Arbeidsorganisatie Arbeidsvoorwaarden Arbeidsinhoud Arbeidsrelaties (Interpersoonlijke relaties) Arbeidsomstandigheden Objectief gevaar Werkgever heeft impact op elementen 7
Elementen Arbeidsorganisatie: structuur van de organisatie (horizontaal verticaal) wijze waarop de taken worden verdeeld werkprocedures de managementstijl algemeen beleid dat in de onderneming wordt gevoerd - Arbeidsvoorwaarden: aard van de overeenkomst type werkrooster opleidingsmogelijkheden loopbaanbeheer evaluatieprocedures - Arbeidsinhoud: aard van de taak complexiteit en variatie van de taken contact met derden psychische belasting lichamelijke belasting duidelijkheid van de taken Interpersoonlijke relaties: interne relaties (collega s, HL, directe chef) relaties met derden (klanten, leerlingen) communicatie Arbeidsomstandigheden: inrichting van de arbeidsplaatsen arbeidsmiddelen lawaai verlichting gebruikte stoffen werkhoudingen 8
Preciseringen met reden omklede klacht => Verzoek tot formele psychosociale interventie informele fase => informele psychosociale interventie 9
Pesterijen Onrechtmatig geheel Meerdere gelijkaardige of uiteenlopende gedragingen Aantasting van de persoonlijkheid, waardigheid of fysieke of psychische integriteit Precisering discriminatiegronden leeftijd, burgerlijke staat, geboorte, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, syndicale overtuiging, taal, huidige of toekomstige gezondheidstoestand, een handicap, een fysieke of genetische eigenschap, sociale afkomst, nationaliteit, zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, nationale of etnische afstamming, geslacht, seksuele geaardheid, genderidentiteit en genderexpressie 10
3. Risicoanalyse en preventiemaatregelen 11
Risicoanalyse a priori Identificatie van situaties die aanleiding kunnen geven tot psychosociale risico s Stress/burn-out Conflicten Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk Evaluatie van de risico s (= 5 A s) Samen met werknemers Samen met PAPA interne dienst Indien geen PAPA interne dienst en analyse is complex: samen met PAPA externe dienst 12
Preventiemaatregelen (1) Op basis van risicoanalyse In toepassing van algemene preventiebeginselen Voor zover WG impact heeft op gevaar Risico s voorkomen, schade voorkomen, schade beperken Materiële en organisatorische maatregelen Procedures van toepassing Specifieke maatregelen in verband met derden Verplichtingen hiërarchische lijn Informatie en opleiding werknemers en informatie comité = advies comité 13
Preventiemaatregelen (2) Informatie en opleiding werknemers en informatie comité = advies comité Procedures voor informele en formele interventie = akkoord comité Kunnen nu ook via collectieve arbeidsovereenkomst vastgesteld worden 14
Specifiek element: derden (1) Register van feiten van derden Verklaringen: Beschrijving van de feiten van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag Data van de feiten Identiteit enkel wanneer werknemer akkoord Bijgehouden door: Vertrouwenspersoon of PAPA PA belast met de leiding van de interne dienst wanneer PAPA extern en geen VP 15
Specifiek element: derden (2) Toegang tot register: Werkgever Vertrouwenspersoon en PAPA PA belast met de leiding van de interne dienst Ter beschikking houden van TWW Bewaring gedurende 5 jaar 16
Verzoek tot interventie Ingediend bij Vertrouwenspersoon of PAPA Voorafgaand onderhoud Binnen 10 kalenderdagen Informele interventie Formele interventie Hoofdzakelijk collectief karakter Hoofdzakelijk individueel karakter 17
Collectief karakter PAPA informeert partijen WG Collectief karakter Specifieke behandeling volgens KB Beschrijving van risicosituatie Datum waarop beslissing te treffen is Verzoeker Collectief karakter Specifieke behandeling volgens KB Datum van beslissing door WG 18
Collectief karakter (2) WG neemt beslissing Indien Comité Deelt risicosituatie mee Vraagt advies over behandelingswijze Deelt resultaten RA mee Vraagt advies over gevolgen Beslissing binnen 3 maanden PAPA bewarende maatregelen Indien geen RA of RA zonder PAPA => procedure Individueel karakter 19
Individueel karakter Ongeveer als vroeger PAPA stelt advies op Gemotiveerd advies over het feit of de feiten al dan niet kunnen beschouwd worden als GPOSG of andere psychosociale aard Binnen de drie maanden Beslissing WG uiterlijk twee maanden daaropvolgend 20
Individueel en collectief PAPA stelt dossier op 20 jaar te bewaren Ter inzage TWW PAPA of TWW kunnen verklaringen bezorgen aan OM met instemming van betrokkenen Regels voor overdacht van dossiers aan EDPB 21
Risicoanalyse specifieke arbeidssituatie (1) Initiatief: Werkgever Lid van de hiërarchische lijn 1/3 werknemersvertegenwoordigers in comité PBW Uitgevoerd: Samen met werknemers Samen met PAPA interne dienst Indien geen PAPA interne dienst en situatie is complex: samen met PAPA externe dienst Gegevens worden anoniem meegedeeld aan werkgever 22
Risicoanalyse specifieke arbeidssituatie (2) Preventiemaatregelen: Collectief en individueel Impact op gevaar Hiërarchie preventiemaatregelen Advies PAPA indien betrokken bij risicoanalyse Werkgever informeert: Verzoeker Betrokken preventieadviseurs Andere personen die nuttig kunnen zijn Preventiemaatregelen: volledig Resultaten van de risicoanalyse: anonieme gegevens 23
Evaluatie van het beleid Aanpassing aan wijzigingen die blootstelling aan psychosociale risico s beïnvloeden Evaluatie 1 x per jaar Door werkgever met PAPA interne dienst Indien geen PAPA interne dienst en evaluatie is complex: samen met PAPA externe dienst Elementen Verzoek risicoanalyse specifieke arbeidssituatie Verzoek formele psychosociale interventie Informatie van de arbeidsgeneesheer Conclusies van incidenten bij herhaling en voorwerp van informele psychosociale interventie Feiten ten aanzien van derden Gegevens jaarverslag Advies Comité over collectieve preventiemaatregelen 24
7. Rol van verschillende partijen 25
Werkgever Werknemer Tussenkomende partijen Hiërarchische lijn Comité PBW Preventieadviseur psychosociale aspecten (PAPA) Vertrouwenspersoon Preventieadviseur interne dienst PBW Arbeidsgeneesheer 26
(art. 13, 3 /1 KB Beleid) Hiërarchische lijn Opsporen van problemen van psychosociale aard via indicatoren (bijv. ziekte, turnover, informatie van werknemers, enz.) En waken over de tijdige behandeling ervan ( zelf oplossen!) Bijv. risicoanalyse van een specifieke arbeidssituatie vragen (artikel 6 en 7) Opleiding hiervoor te voorzien! 27
Het Comité PBW Voorafgaand advies geven over: Elementen van 5 A s die aanleiding kunnen geven tot psychosociale risico s op het werk Collectieve preventiemaatregelen om herhaling te voorkomen die opgenomen zijn in advies PAPA Deelname vertrouwenspersonen aan vergaderingen Comité telkens wanneer er op de agenda een punt staat dat betrekking heeft op de preventie van psychosociale risico's op het werk 28
Preventieadviseur psychosociale aspecten (1) Idem als vroeger, maar bevoegdheid uitgebreid tot alle psychosociale risico s Bijkomende onverenigbaarheid : Geen lid zijn van het leidinggevend personeel = personen belast met het dagelijks bestuur van de onderneming of instelling, die gemachtigd zijn om de werkgever te vertegenwoordigen en te verbinden, alsmede de personeelsleden, onmiddellijk ondergeschikt aan die personen, wanneer zij eveneens opdrachten van dagelijks bestuur vervullen. 29
Preventieadviseur psychosociale aspecten (2) Individueel dossier: Ter beschikking van TWW Ter beschikking van OM, MAAR voor verklaringen is toestemming gehoorde persoon nodig! Noodzakelijke informatie uitwisselen met arbeidsgeneesheer met oog op geschikte maatregelen voor werknemer (mits akkoord) Overleg met VP voor vervullen opdrachten Anonieme gegevens aan PA interne dienst met oog op jaarverslag 30
Vertrouwenspersoon (1) Bevoegdheid uitgebreid tot alle psychosociale risico s MAAR enkel informeel! Aanstelling Op initiatief van de werkgever Op vraag van alle werknemersvertegenwoordigers in het comité PBW Procedure Aanstelling: zoals vroeger Verwijdering uit de functie: Op initiatief van de werkgever en na akkoord alle werknemersvertegenwoordigers in het comité PBW Op vraag van alle werknemersvertegenwoordigers in het comité en na akkoord van de werkgever 31
Vertrouwenspersoon (2) Ten minste één vertrouwenspersoon moet behoren tot personeel onderneming indien PAPA behoort tot EDPB en werkgever stelt meer dan 20 werknemers te werk Onverenigbaarheden Geen werkgevers- of werknemersvertegenwoordiger in ondernemingsraad of comité PBW Geen lid van de vakbondsafvaardiging Geen kandidaat voor verkiezingen personeelsafgevaardigden Niet behoren tot het leidinggevend personeel Geen preventieadviseur-arbeidsgeneesheer 32
Vertrouwenspersoon (3) Indien geen expliciete aanduiding van vertrouwenspersoon, worden opdrachten vervuld door: Preventieadviseur psychosociale aspecten Preventieadviseur van de interne dienst behalve indien: Werkgever zelf de functie van preventieadviseur uitoefent = onderneming met minder dan 20 werknemers Betrokkene dit weigert Het comité PBW dit weigert => informatie verstrekken over mogelijke interventies!! Niet verplicht opleiding te volgen 33
Vertrouwenspersoon (4) Rechten vertrouwenspersoon Autonoom voor de functie Hangt functioneel af van interne dienst Heeft toegang tot persoon belast met dagelijks beheer Mag geen nadeel ondervinden van functie Beschikt over nodige tijd en passend lokaal Werkgever verstrekt hem de pertinente informatie voor vervullen opdrachten Moet tijdig beroep kunnen doen op PAPA Wanneer verzoek betrekking heeft op werkgever zelf of lid hiërarchische lijn en Interventie kan zijn autonomie in gedrang brengen Of interventie kan hem nadeel berokkenen 34
Vertrouwenspersoon (5) Beschikken over vaardigheden en kennis Opleiding binnen twee jaar na aanstelling Verbetering van kennis door supervisies (1 x per jaar) Opleiding Georganiseerd door instellingen die aan wettelijke criteria moeten voldoen Instellingen kunnen zich laten opnemen op lijst website FOD WASO Inhoud van opleiding is nu gespecificeerd 35
Vertrouwenspersoon (6) Opleiding: overgangsregeling Had al een opleiding gevolgd Functie mag verder uitgeoefend worden Had nog geen opleiding gevolgd Hetzij opleiding volgen binnen twee jaar vanaf 1 september 2014 Hetzij nuttige ervaring van 5 jaar als vertrouwenspersoon kunnen aantonen op 1 september 2014 36
9. Overgangsbepalingen 37
Met redenen omklede klachten ingediend voor 1 september 2014 Toepassing van de vroegere procedure en ontslagbescherming MAAR: Verklaringen toegankelijk voor inspectie Openbaarheid van bestuur niet van toepassing op Advies PAPA Documenten in bezit inspectie Toepassing bewaringstermijn individueel dossier Getuigenverklaring afgelegd of rechtsvordering ingesteld voor 1 september 2014 =>Toepassing van de vroegere ontslagbescherming 38
Interne Preventieadviseur PA die lid is van leidinggevend personeel En Vertrouwenspersoon die behoort tot leidinggevend personeel of die afgevaardigde is in comité of ondernemingsraad mogen hun functie blijven uitoefenen 39
40