Maatregelen in crisistijd

Maatregelen in crisistijd Voorbeelden van werken aan werkzekerheid in opdracht van het Ministerie van SZW

Voorbeelden van werken aan werkzekerheid Symposium SZW 2 december 2009 Mr. H.G. Bakker Drs. S.M.A.F. de Zwart Drs. K.E. Zwaneveld Drs. A. Wenneker

2

3 Inhoud 1. Crisis en werkzekerheid........................................................................................................ 5 1.1 Inleiding.................................................................................................................. 6 1.2 Criteria................................................................................................................... 7 1.3 Landelijke maatregelen.................................................................................................. 8 1.4 Rode draden en bijzonderheden........................................................................................ 10 1.5 Categorisering praktijkvoorbeelden.................................................................................... 13 2. In the picture: zes goede voorbeelden......................................................................................... 17 2.1 Ondernemers: Bouw Door, Leer Verder................................................................................ 18 2.2 Ondernemers: Poortwachtercentrum Noord-Holland Noord........................................................ 21 2.3 Overheid: de Friese aanpak............................................................................................. 24 2.4 Overheid: aanpak regio Eindhoven..................................................................................... 30 2.5 Onderwijs: ROC Ter AA................................................................................................. 34 2.6 Onderwijs: Albeda College en ROC Zadkine........................................................................... 37 3. Dertig andere opvallende voorbeelden 4. Slotbeschouwing... 43... 57 Bijlage: Overzicht van respondenten............................................................................................. 59

1. Crisis en werkzekerheid 5

6 1.1 Inleiding voorzien. Onder invloed van de ongunstige omstandighe- Voor u ligt het resultaat van een kort inventariserend onder- den op de arbeidsmarkt neemt het zogeheten conjuncturele zoek van Berenschot in opdracht van het ministerie van arbeidsaanbod af: vrouwen stellen hun herintreding op de Sociale Zaken en Werkgelegenheid, waarbij voorbeelden van arbeidsmarkt uit, jongeren besluiten langer te studeren, innovatieve maatregelen zijn verzameld die bijdragen aan sommige ouderen treden eerder uit. Dit remt de stijging het vergroten van werkzekerheid tijdens en na de crisis. In van de werkloosheid. Ook de invoering van de deeltijd-ww recente publicaties, waaronder die van het CPB (17 maart en verlaagt (al dan niet tijdelijk) de werkloosheid. Mensen in 15 september 2009), is ingegaan op de gevolgen van de crisis de deeltijd-ww gelden in de statistieken niet als werkloos, voor de Nederlandse arbeidsmarkt. Deze zijn bepaald ernstig omdat ze nog werk hebben. Toch loopt de werkloosheid op te noemen en zullen toenemen. Het Centraal Planbureau tot gemiddeld 5¼% dit jaar en 8% komend jaar, een verdub- (CPB) geeft aan dat naar verwachting de werkloosheid dit beling ten opzichte van 2008. jaar oploopt tot 5,25 procent en in 2010 tot 8 procent. Uit de Macro Economische Verkenning van het CPB van 15 Uit een recent onderzoeksrapport in opdracht van de RWI1 september: wordt erop gewezen dat het MKB harder getroffen wordt dan het grootbedrijf onder meer doordat het MKB sterk De werkgelegenheid reageert doorgaans met enige ver- vertegenwoordigd is in conjunctuurgevoelige sectoren zoals traging op de productie. Dit jaar daalt de werkgelegenheid, industrie, bouw en horeca. Bedrijven leggen hun productie gerekend in personen, naar verwachting met ¾%; voor deels stil, voorraden worden afgebouwd en werknemers met volgend jaar is een verdere afname van nog eens 2¾% flexibele contracten worden afgestoten. Faillissementen en ontslagen lopen op en zullen verder toenemen. Tegelijker1 Arbeidsmarktanalyse 2009, 20 april 2009, Raad voor Werk en Inkomen

7 tijd zijn er nog steeds sectoren, zoals gezondheidszorg en risatie zijn tegengekomen (1.4) en op de wijze waarop we de onderwijs, die met moeilijk vervulbare vacatures te kampen praktijkvoorbeelden hebben gecategoriseerd (1.5). hebben en voor wie de crisis derhalve een kans is om aan personeel te komen. 1.2 Criteria Om de arbeidsmarktgevolgen van de huidige economische Er heeft een inventarisatie plaatsgevonden van praktijkvoor- crisis te dempen dan wel er een positieve draai aan te geven, beelden van innovatieve of aansprekende maatregelen, die zijn landelijk en regionaal verschillende innovatieve maatre- door bedrijven, gemeenten, scholen, sociale partners en uit- gelen getroffen die bijdragen aan het vergroten van werkzeker- voeringsorganisaties zijn getroffen met het oog op de huidige heid. Op basis van een korte, maar door gebruik van diverse crisis. De maatregelen zijn gezocht en geselecteerd op basis kanalen2 brede inventarisatie zijn in overleg met het ministerie van de volgende uitgangspunten en criteria. De maatregelen 36 aansprekende praktijkvoorbeelden geselecteerd en verder moeten: uitgewerkt. Zes hiervan zijn vervolgens in overleg met het Innovatief of tenminste bijzonder of aansprekend zijn. ministerie uitgelicht en uitgebreider beschreven (hoofdstuk 2). Een positief effect hebben (gehad) op het bestrijden van De overige 30 voorbeelden zijn meer kernachtig samengevat in de effecten van de crisis. hoofdstuk 3. In dit eerste hoofdstuk wordt achtereenvolgens Tijdens de crisis zijn of worden ingezet of vóór de crisis ingegaan op de criteria, die zijn gehanteerd bij de selectie van ingezet, maar waarvan tijdens de crisis de vruchten goede voorbeelden (1.2), op de landelijke beleidscontext (1.3), worden geplukt. op de rode draden en bijzonderheden die we bij de inventa- Bijdragen aan het voorkomen en bestrijden van 2 Naast een uitgebreide mediascan van Berenschot is gebruik gemaakt van de netwerken en bronnen van diverse organisaties, die we daarvoor zeer erkentelijk zijn. Zie het overzicht in de bijlage. Mogelijk van blijvende waarde zijn voor het vergroten van structurele arbeidsmarktknelpunten. werkzekerheid nu en in de toekomst.

8 WERKZEKERHEID 1.3 Landelijke maatregelen Bij de vraag of maatregelen bijdragen aan werkzekerheid Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid rekent zijn de criteria uit het WRR rapport Investeren in werkze- het tot haar missie om een flexibele arbeidsmarkt te bevor- kerheid toegepast: deren. Een belangrijk onderdeel daarvan is het stimuleren Draagt de maatregel bij aan preventie van ontslag? van werkzekerheid voor werknemers en werkloos werk- Draagt de maatregel bij aan het verwerven en op peil zoekenden. Onder werkzekerheid wordt in dit verband het houden van kennis en/of competenties? (dan kunnen vertrouwen verstaan, dat als iemand een baan verliest, hij mensen voortdurend in aanmerking blijven komen of zij redelijk snel weer naar tevredenheid een nieuwe baan voor nieuwe banen). kan vinden. Werkzekerheid wordt steeds belangrijker in de Draagt de maatregel bij aan betrokkenheid van alle huidige economie, zowel ten tijde van crisis als daarna. Onze partijen? (werknemers, werkgevers, cao-partijen en economie vereist steeds flexibeler werknemers, waarin niet overheid hebben elk hun rol bij werkzekerheid). baanzekerheid, maar werkzekerheid voorop staat. De op Is de maatregel adequaat voor het marktsegment en doelgroep waarvoor deze is genomen? Draagt de maatregel bij aan mensen in het arbeidsproces houden? landelijk niveau genomen maatregelen vormen een belangrijk deel van de context van veel initiatieven door de 3 O s : ondernemers, onderwijsinstellingen, overheid. Hoofdpunten van dit beleid zijn versterking van de arbeidsmobiliteit, Draagt de maatregel bij aan de mogelijkheden van ontwikkeling van werk naar werk (VWNW), scholing en personen om deel te nemen aan de arbeidsmarkt? omscholing, nieuwe zekerheden en flexibiliteit. Concrete (bijv. kinderopvang) maatregelen, die in dit verband zijn getroffen, zijn onder meer de volgende:

9 Werktijdverkorting en deeltijd-ww bieden de Mobiliteitscentra. Het doel van deze centra, ingericht mogelijkheid voor behoud van de arbeidsrelatie om door UWV WERKbedrijf, is zoveel mogelijk ervoor te vakmensen met veel kennis en kunde niet kwijt te raken. zorgen, dat werknemers voor wie er geen werk meer is elders worden ingezet, waaronder in de sectoren die ook Bevordering van kredietverlening en liquiditeit. nu met krapte op de arbeidsmarkt te maken hebben. Zo mogelijk nog voordat werknemers werkloos worden. Het laten doorstuderen van leerlingen, onder andere door middel van het School Ex programma waarin Kwetsbare groepen ondersteunen. Deze groepen zullen jongeren met een slecht arbeidsmarktperspectief actief in tijden van crisis sneller hun baan verliezen of minder zijn benaderd om langer door te leren. snel uitstromen vanuit werkloosheid. Daarom blijven de brugbanen, loonkostensubsidies en premiekorting Het Actieplan Jeugdwerkloosheid van het kabinet en ouderen die de arbeidsmarktpositie van kwetsbare de dertig plannen van aanpak jeugdwerkloosheid, groepen ondersteunen van belang. Daarnaast komt er opgesteld door gemeenten in samenwerking met onder een wetsvoorstel op het gebied van de Wajong met als andere onderwijsinstellingen en UWV WERKbedrijf. De belangrijkste doelstelling jongeren met een beperking te plannen geven onder andere aan hoe ervoor te zorgen ondersteunen bij het vinden en behouden van werk bij dat de jongeren een baan, leerwerkplek of stageplek een reguliere werkgever. krijgen, of dat ze langer op school blijven voor een vervolgopleiding of een andere opleiding. Uiteindelijk doel is het voorkomen van jeugdwerkloosheid.

10 Faciliteren van scholingsinspanningen. Omscholing van met ontslag bedreigde werknemers naar een andere sector wordt financieel aantrekkelijker gemaakt door een subsidie van 50% van de omscholingskosten tot een maximum van 2500,--. Ook worden EVC-trajecten (ervaringscertificaten) voor met ontslag bedreigde werknemers zonder startkwalificatie voor de helft door de UWV en de mobiliteitscentra. Het Actieplan Jeugdwerkloosheid en de dertig regionale actieprogramma s jeugdwerkloosheid. Het stage- en leerbanenoffensief van het COLO en de acties van de KBB s. De MBO Raad en de uitvoering van het School Ex programma door de ROC s. overheid gefinancierd. Door overheid, onderwijs en ondernemers is een veelheid aan veelal gezamenlijke initiatieven ontplooid ten behoeve 1.4 Rode draden en bijzonderheden van voorkomen en beperken van de gevolgen van de crisis. In een deel van de gevallen zijn nieuwe samenwerkingsver- Algemeen banden ontstaan, in andere gevallen is geprofiteerd van en De uitgevoerde quick scan wijst uit, dat de crisis heeft geleid voortgebouwd op bestaande netwerken en voorzieningen. tot ontzettend veel dynamiek en diversiteit op de arbeids- Naast de Werkpleinen gaat het daarbij onder andere om markt, met actieve inzet van veel branches en bedrijven, Poortwachtercentra, Voorhoedescholen, Leerwerkloketten gemeenten, UWV WERKbedrijf en onderwijsinstellingen, en Regionale Platforms Arbeidsmarkt Onderwijs, zoals het maar bijvoorbeeld ook Kenniscentra Beroepsonderwijs voor POWI in Twente. Bedrijfsleven (KBB s) en provincies. Vaak ook vond en vindt goed samenspel plaats tussen landelijke impulsen en regio- Interessante voorbeelden van de wijze waarop gemeenten hun nale acties. Daarbij gaat het onder meer om: regierol ten aanzien van de arbeidsmarkt hebben opgepakt zijn het Pact Fryslân (gemeente Leeuwarden) en de crisisaan-

11 pak in Zuidoost Brabant (Eindhoven). Beide voorbeelden zijn advies en ondersteuning aan werkgevers over crisismaatrege- beschreven in hoofdstuk 2. Interessant is vanzelfsprekend ook len (o.a. WTV / deeltijd-ww), werk en scholing, regionale de voortvarendheid waarmee de 30 convenanten jeugdwerk- kansendetectie van Werk naar Werk, regionale arrange- loosheid tot stand zijn gekomen. De uitwerking- en imple- mentbouwer van Werk naar Werk, en uitvoerder van van mentatiefase is weliswaar nog gaande, maar de wijze waarop Werk naar Werk -arrangementen in samenwerking met de evenals de ROC s (School Ex) - de gemeenten in de zomer- WERKpleinen. vakantie hun rol hebben gepakt is veelbelovend te noemen. We hebben diverse voorbeelden aangetroffen van de wijze, Opvallend is in dit verband ook, dat er eigenlijk geen maat- waarop in de praktijk creatieve oplossingen zijn bedacht om regel is die alleen ten tijde van de crisis zijn waarde behoudt. de interne of externe mobiliteit te bevorderen. De constructies Beleid wordt aangescherpt, dienstverlening verbeterd, nieuwe en wegen naar mobiliteit worden in deze rapportage geduid samenwerkingsverbanden opgezet. Veel van de maatregelen onder de term arrangementen. De ontwikkeling van arrange- kunnen van dienst zijn als het overschot aan werknemers menten is van groot belang om in het brede netwerk te komen straks omslaat in een tekort. tot de juiste set van afspraken en acties om mobiliteitsvragen te beantwoorden en kansen op de regionale arbeidsmarkt in te Mobiliteitscentra vullen. In toenemende mate blijkt dat mobiliteitsvraagstukken Sinds maart 2009 zijn er 33 mobiliteitscentra, die zich onderdeel uitmaken van bredere HR advisering aan bedrijven. met de dienstverlening primair richten op werkgevers en De mobiliteitscentra dragen bij aan de doorontwikkeling van mensen die met ontslag bedreigd zijn c.q. nog steeds een de werkgeversdienstverlening van UWV in samenwerking met arbeidsovereenkomst hebben. De mobiliteitscentra van het regionale partners. De ontwikkeling van netwerken en Publiek UWV WERKbedrijf hebben de volgende functies: poort voor Private Samenwerking (PPS) op de arbeidsmarkt maken daar mobiliteitsvraagstukken, proactieve werkgeversbenadering, een belangrijk onderdeel van uit.

12 De Mobiliteitscentra hebben in de eerste zeven maanden van worden bijgeschoold. Zij maken zo tijdelijk ruimte voor een dit jaar bijna 7300 mensen die met ontslag werden bedreigd, leerling die zo zijn opleiding bij het bedrijf kan afmaken. vanuit hun baan aan een andere baan geholpen. Ruim Meer voorbeelden staan in de lijst van geselecteerde projec- 52.000 mensen kregen na hun ontslag binnen drie maanden ten in de hoofdstukken 2 en 3. Veel ondernemers blijven ander werk. zich, met het oog op de toekomst, ondanks de crisis, inzetten voor stageplekken en leerwerkplekken. Een tekort aan goeie Opleiding en scholing vakmensen ligt op de loer. ROC s hebben het School Ex programma uitgevoerd en proberen zij jongeren binnenboord te houden tot ze een Ondernemers startkwalificatie hebben gehaald en te ondersteunen bij het De meest voorkomende maatregelen vanuit ondernemers vinden van werk dan wel bij het doorstromen naar ver- richten zich op het behoud en mobiliteit van personeel (al volgopleidingen. Hiervoor worden leerlingen persoonlijk dan niet met overbruggende scholing), dan wel op het cre- benaderd en gesproken. Dit programma is landelijk gecoör- ëren en aanbieden van stageplekken/werkervaringplaatsen dineerd door de MBO Raad, waardoor de branche snel heeft voor leerlingen. Hierin wordt samengewerkt met onderwijs doorgepakt in de zomervakantie van 2009. In Hoofdstuk 2 en de overheid. Landelijk is niet alleen de bouw actief op dit is een voorbeeld uit Rotterdam opgenomen (uitgevoerd door terrein. Een ander voorbeeld is de sector metaalbewerking, het Albeda College en ROC Zadkine). waar evenals in de bouw het KBB een belangrijke rol vervult bij de realisatie van de sectorale crisismaatregelen. Een voorbeeld van een sectoraal project waarbij het mes aan twee kanten snijdt is van de bouw (uitgevoerd door het KBB Jeugdwerkloosheid Fundeon). Werknemers van een leerbedrijf waar onvol- Door de dertig gemeenten, die verantwoordelijk zijn voor de doende werk is en leerplekken op de tocht komen te staan, regie op de regionale arbeidsmarkt, zijn in de zomervakantie

13 actieplannen jeugdwerkloosheid opgesteld, met daarin een Overheidsinvesteringen groot aantal projecten en impulsen. De gemeenten zijn er Daarnaast wordt door veel gemeenten ingezet op het naar in geslaagd om deze op tijd op te stellen en veel projecten voren halen van bouwprojecten of het doen van extra zijn inmiddels nader uitgewerkt of zelfs al in uitvoering investeringen. Ook worden ondernemers ondersteund door genomen. middel van kredieten of lastenverlichting. Kwetsbare groepen Maatregelen door gemeenten worden soms gekoppeld aan Het accent ligt in de crisisaanpak op het voorkomen van innovatieve of groene doelstellingen. Bijvoorbeeld in de vorm (jeugd)werkloosheid. Er worden echter niet alleen maatre- van subsidies voor innovatieve projecten, het uitvoeren van gelen getroffen voor de groep mensen die in de huidige crisis extra energiebesparingprogramma s of door het opzetten ontslagen worden of met ontslag bedreigd worden, maar van milieu- en omgevingvriendelijke bedrijven in wijken en ook voor andere of specifieke doelgroepen, of kwetsbare buurten te bevorderen. groepen als langdurig werklozen, allochtonen, laagopgeleiden en kwetsbare jongeren. Een vorm die we diverse keren aantroffen was de inzet van Sociaal Bestek: het inschake- 1.5 Categorisering praktijkvoorbeelden len van bedrijven voor bijvoorbeeld bouwprojecten met als De geselecteerde praktijkvoorbeelden zijn beschreven in de voorwaarde dat het bedrijf een bepaald aantal of percentage volgende hoofdstukken. Deze zijn als volgt gecategoriseerd. werklozen daarbij inschakelt. De zes praktijkvoorbeelden waarop wordt ingezoomd in het volgende hoofdstuk zijn vet gedrukt. Andere voorbeelden van maatregelen zijn die ten behoeve van ZZP-ers met een onvoldoende solide basis. Bijvoorbeeld door ZZP-ers tijdelijk te helpen aan een baan in loondienst.

14 Werkzekerheid Preventief Mobiliteit & flexibiliteit Curatief Overheid Banenmarkt (1) Vacaturecarrousel (2) Duurzame projecten t.b.v. werkgelegenheid (3) Formulierenbrigade (4) Eigen werk (15) Niemand buitenspel (16) Taskforce arbeidsmobiliteit Eindhoven Pact Fryslân en Vliegende brigade Sociaal bestek (22) Werkpleincafé (23) Reïntegratiebeleid (24) Social return (25) Werkcoach de ruimte (26) Onderwijs Upgrade yourself (5) VMBO carrousel (6) Omgekeerde leerroute (7) Fitte Vutters (8) Werkmaatje (9) Manifest (10) Meldpunt bij ontslag (11) Ter AA vakwerk School Ex Rotterdam School voor bedrijfsgroepen (17) GOA publieke sector (12) Ondernemerslab. Twente (13) Drieluik Metaal, Elektro en Installatiebranche (14) Scholing buitenfirma s (18) Emplyabilitybudget (19) Scholingspool (20) Vakkrachten worden praktijkopleider (21) Fundeon Bouw Door Leer Verder Poortwachtercentrum NHN Ondernemers Uitzendbureau s tegen JWL (27) Via Detachering weer aan het werk (28) Schooltje (29) Roosterflexibiliteit (30)

15 Bij preventieve maatregelen gaat het met name om de rol fen van ondernemers, die zich niet in het kader van de crisis, van scholen (initieel onderwijs) en om het belang van per- maar meer structureel richten op het bieden van kansen manente scholing, waardoor werkzekerheid zoveel mogelijk voor kwetsbare groepen werkzoekenden en werknemer, zoals wordt gewaarborgd. Bij mobiliteit en flexibiliteit gaat het NUON, Philips en Gascogne. Omdat deze publicatie betrek- om het binnenboord houden van werknemers, binnen het king heeft op maatregelen in het kader van de crisis, zijn deze bedrijf, binnen de sector of in ieder geval ergens. Met cura- niet geselecteerd. tief worden de re-integratie inspanningen van vooral UWV en gemeenten ten behoeve van werkloos werkzoekenden bedoeld. De voorbeelden zijn geclusterd per O (van de drie O s). Daarbij is gekeken waar het initiatief of het zwaartepunt van de maatregel ligt: bij ondernemers, bij de overheid of bij het onderwijs. Zoals eerder aangegeven richten de meeste maatregelen van ondernemers zich op het behoud en mobiliteit van personeel (al dan niet met overbruggende scholing), dan wel op het creëren en aanbieden van stageplekken/werkervaringplaatsen voor leerlingen. Over de rol van bedrijven bij het bieden van kansen voor ouderen en langdurig werklozen hebben we overigens relatief weinig voorbeelden aangetroffen. Dit komt tot uiting in de geselecteerde voorbeelden. Tegelijkertijd hebben we ook diverse voorbeelden aangetrof-

16

2. In the picture: zes goede voorbeelden 17

18 2.1 Ondernemers: Bouw Door, Leer Verder Hoe gaat het in zijn werk? Via het plan anticyclisch opleiden kunnen bedrijven in de Als het minder goed gaat met de economie, zijn leerlin- bouw, infra en gespecialiseerde aannemerij hun bouwplaats- gen vaak als eerste de dupe. Leerlingen die een opleiding medewerkers veertig dagen per persoon per jaar onder werk- bij een erkend leerbedrijf volgen moeten terug naar het tijd laten bijscholen. Veertig dagen scholing per persoon regionaal opleidingbedrijf, van waaruit ze zijn gedeta- per jaar geeft een enorme impuls in tijden van crisis, onder cheerd. Voor nieuwe leerlingen is al helemaal geen plaats normale omstandigheden is er ruimte voor twee dagen per meer. Om dit op te lossen is het traject Bouw Door Leer jaar scholing per persoon; dit is de basis van het concept van Verder gestart. De kern is Anticyclisch opleiden (ACO). anticyclisch opleiden aldus Tina Boes, Programmamanager Werknemers worden bijgeschoold en leerlingen kun- ACO: BOUW DOOR LEER VERDER! bij Fundeon. nen hun opleiding blijven volgen op de werkplek van de werknemers die aan het bijscholen zijn. Door volwassen Vanuit de bedrijfstakfondsen krijgt de werkgever een tege- werknemers in tijden van minder werk te scholen, kan moetkoming in de opleidings- en loonkosten. In totaal is een leerling zijn opleiding bij het bedrijf vervolgen en voor dit scholingsfonds 64 miljoen beschikbaar gesteld. ontstaat ruimte voor nieuwe instroom. Bedrijven met onvoldoende werk kunnen hun volwassen medewerkers een opleiding laten volgen. Zij moeten wel Start: 14 april 2009 een tegenprestatie leveren: de leerling of leerlingen die al bij Betrokken partijen: Bouwend Nederland, FNV Bouw, CNV het bedrijf zijn, kunnen hun opleiding daar vervolgen en er Hout en Bouw (ontwikkelaars plan) Fundeon (projector- komen zo mogelijk ook leerplaatsen voor nieuwe leerlingen ganisatie) en opleidingsbedrijven (uitvoerders) beschikbaar. Bedrijven krijgen de scholings- én de verletkosten vergoed uit het fonds. Het anticyclisch opleiden is heel nadrukkelijk een scholingsplan, géén werkgelegenheidsplan.

19 Als een bedrijf een leerling op BBL-niveau 2 of 3 de gelegen- We hebben er uitdrukkelijk voor gekozen om tegen alle heid biedt zijn diploma te behalen, kunnen andere mede- stromen in de leerlingen zo veel mogelijk in een BBL- traject werkers scholing volgen (BBL is de Beroepsbegeleidende te houden en niet te kiezen voor de oplossing van de BOL leerweg, het vroegere leerlingwezen, waarbij de leerling in (Beroepsopleidende leerweg, met veel school en weinig het mbo wekelijks vier dagen stage loopt en één dag naar stage). Jongeren die kiezen voor de bouw zijn doeners, om school gaat). Speciaal ten behoeve van BOUW DOOR LEER ze te motiveren te blijven leren is de BBL voor deze jon- VERDER! is een aantrekkelijk scholingsaanbod ontwik- geren veruit de beste keuze. Naast deze opbrengst wordt keld. Het zijn kortdurende, vakgerichte modules waarvoor geïnvesteerd in de volwassen werknemers door middel van een door de bedrijfstak erkend certificaat wordt verstrekt. opleidingen. Bedrijven die meedoen aan het ACO stellen Het scholen van de groep volwassen werknemers is voor de een opleidingsplan op, samen met hun medewerkers. Dit meeste instructeur en leermeesters nieuw. Vanuit het project geeft tegelijkertijd een stevige impuls aan het HRM beleid bij is in de startfase een groot aantal (250) instructeurs en leer- bedrijven. Op dit moment gaat het om instroom en behoud meesters speciaal opgeleid om de ACO trajecten te kunnen van 400 BBL-leerlingen en tot nu toe om een totaal van verzorgen. In de startfase zijn tevens contracten gesloten met bijna 32.000 scholingsdagen (op www.aco.fundeon.nl wordt 72 opleidingsbedrijven om deze scholing op grote schaal en de exacte stand bijgehouden). op een korte termijn te kunnen bieden. Het creëren van dynamiek op deze schaal in dit korte Opbrengsten tijdsbestek heeft in zichzelf ook meerwaarde voor de sector. De bijdrage van dit project aan het vergroten van werkze- De opleidingsbedrijven hebben heel hard gewerkt om hun kerheid op korte en langere termijn is duidelijk. De aanpak aanbod te versterken, te flexibiliseren en transparant neer levert in eerste instantie op dat voor honderden jongeren te zetten, er is nieuw opleidingsmateriaal ontwikkeld en de hun leerwerkplek gegarandeerd is in deze tijd van crisis. goede bestaande instrumenten zijn opgepoetst, er worden

20 opleidingsplannen opgesteld door bedrijven en mede- Communiceer helder over wat het traject wel en niet kan werkers, instructeurs en leermeesters zijn op grote schaal bieden aan bedrijven en werknemers en wat ertegenover bijgeschoold en samenwerkingsrelaties met het UWV zijn staat. Niet praten maar doen en daar helder over aangehaald. Om de kwaliteit van dit grote traject te waarborgen en de duurzaamheid van de effecten te borgen voert Fundeon tussentijdse evaluaties uit en is het gehele traject ISO gecertificeerd. Succesfactoren Bouw door leer verder Belangrijk is om te waken voor onvoldoende focus: er zijn zoveel raakvlakken met andere thema s en betrokkenen, dat je als je niet uitkijkt blijft praten en overleggen. Zorgvuldigheid is belangrijk, maar zorg ook voor focus op de doelstellingen en pak door, inclusief professioneel, strak en transparant projectmanagement, aldus programmamanager Tina Boes. Verder heeft zij aangegeven dat voor dit traject de volgende succesfactoren gelden: Reserveer voldoende middelen voor het financieren van de scholing en de verletkosten. Kun je deze niet genereren dan is het niet mogelijk het project op deze schaal succesvol uit te voeren. communiceren. Zet de organisatie stevig neer, met professioneel, strak en transparant projectmanagement.

21 2.2 Ondernemers: Poortwachtercentrum Noord-Holland Noord doen in de organisatie om kosten en baten in balans te brengen. Voor veel kleine bedrijven is dit moeilijk. Zij beschikken niet altijd over directies of commissarissen die de know Poortwachtercentrum Noord-Holland Noord (NHN) is, how hebben over sociale zekerheidsaangelegenheden en evenals de andere Poortwachtercentra die met onder- om reorganisaties door te voeren. Door deze bedrijven met steuning van Kroon op het Werk zijn opgezet, van en voor een samenhangende aanpak bij te staan, wordt voorkomen werkgevers. Het Poortwachtercentrum NHN heeft een sa- dat werkgevers failliet gaan en dat werknemers in de WW menhangend pakket aan maatregelen ontwikkeld om be- belanden. drijven in nood bij te staan: de consularis, een noodfonds en een consulent die nauw samenwerkt met het UWV Hoe gaat het in zijn werk? WERKbedrijf om te voorkomen dat werknemers werkloos Het Poortwachtercentrum NHN kent drie mogelijkheden worden. Op deze manier kunnen vooral kleine bedrijven om bedrijven te ondersteunen. De consularis, een noodfonds die juist nu hard getroffen worden bijgestaan worden en een consulent. met advies en begeleiding. De consularis heeft de functie van raadgever, net zoals een Start: mei 2009 groot bedrijf de commissaris heeft, aldus Piet Kamminga, Betrokken partijen: ondernemers en UWV WERKbedrijf bestuurslid van het Poortwachtercentrum. De consularis is een vroeggepensioneerde professional die als vertrouwens- Veel kleine bedrijven worden geconfronteerd met de gevolgen persoon dient voor bedrijven en heeft kennis van HR-beleid, van de financiële crisis: teruglopende orderportefeuilles, organisatiekunde, scholing, etc. Hij kent het klappen van de hogere kosten etc. Dit heeft impact op de bedrijfsresultaten zweep en heeft ruime praktijkervaring. Bedrijven kunnen zelf en werkgevers zien zich genoodzaakt om aanpassingen te aangeven op welk vlak zij ondersteuning nodig hebben. De

22 één heeft behoefte aan hulp bij het werving en selectieproces Voor bedrijven die problemen hebben die het personeel of van kandidaten, de ander heeft behoefte aan een sparring- het personeelsbeleid aangaan, heeft het Poortwachtercen- partner in de communicatie met de directie. In deze tijden trum consulenten in dienst. De consulent opereert vanuit van crisis is de consularis vaak de persoon die als eerste zijn eigen netwerk en signaleert vroegtijdig mogelijke per- wordt ingeroepen bij (acute) reorganisatie problemen. sonele problemen. Een bijzondere, nieuwe activiteit van dit Poortwachtercentrum in het kader van de crisis is de nauwe Sommige bedrijven lopen aan tegen het gewijzigde beleid van samenwerking met het UWV. Het Poortwachtercentrum banken in het verstrekken van zakelijke leningen en kredie- is permanent, 1 à 2 dagen in de week, aanwezig bij op het ten. Zo hadden we contact met een bedrijf dat uitzicht had Werkplein. Hierdoor zijn de lijnen kort en kan het UWV op op een mooie grote order. Maar dan moesten wel investerin- tijd worden ingeschakeld als dat nodig is. De consulent zet gen worden gedaan. Het geld hiervoor kregen ze niet van de in op het voorkomen van werkloosheid van werknemers. bank. Het gevolg was dat 140 man op straat zou komen te Hiervoor wordt bijvoorbeeld het instrument van collegi- staan. Het Poortwachtercentrum heeft daarom het Nood- aal inlenen ingezet. Dit betekent dat tijdelijk boventallige fonds ingeschakeld. Dit is een fonds dat bestaat uit gelden werknemers voor bepaalde tijd worden ingezet bij andere van gepensioneerde ondernemers uit de regio, die ieder geld bedrijven. beschikbaar stellen voor hulp aan noodlijdende bedrijven. Bij het zojuist genoemde bedrijf betekende de hulp van het Opbrengsten Noodfonds dat de order wel binnengehaald kon worden. En Door de samenhangende aanpak worden problemen bij wat belangrijker is: de bank was ook bereid om een lening te bedrijven vanwege de crisis vroegtijdig gesignaleerd. Door de verstrekken. Met het Noodfonds zetten we in op het multi- inzet van de consularis, consulent en het noodfonds heeft plier effect, zodat bedrijven duurzaam uit de brand worden een aantal bedrijven een doorstart kunnen maken, is perso- geholpen. neel tijdelijk elders ondergebracht en zijn werknemers in een