HR Monitor 2007. Sector Waterschappen in Beeld

HR Monitor 2007 Sector Waterschappen in Beeld

HR-monitor sector wa te rschappen over 2007 Rapp ort Stratus marktonderzoek B.V. drs. P.C.N. Honcoop Zoetermeer, februari 2009

In opdracht van A&O fonds Waterschappen

Voorwoord De HR-monitor 2007 biedt u op basis van feitelijke informatie inzicht in de personele situatie bij de waterschappen. Het gaat in eerste instantie om zogenoemde harde gegevens zoals aantal werknemers, deeltijdfactor, leeftijdsopbouw, verhouding man vrouw, instroom, uitstroom en ziekteverzuim. De HR-monitor 2007 biedt u op organisatieniveau en op sectorniveau handvatten voor evaluatie en bijstelling van aandachtspunten en HRM-beleid. De rapportage brengt ook trends in beeld, zodat ontwikkelingen over de jaren heen inzichtelijk zijn. Tevens heeft de rapportage een functie bij de voorbereiding van de CAO-onderhandeling. De sector heeft te maken met verschillende ontwikkelingen die vragen om een personeelsbestand dat kan meebewegen. De constatering is dat de gemiddelde leeftijd ten opzichte van 2005 is gestegen van 44 naar 45 jaar. Het is van belang dat de sector waterschappen kan blijven beschikken over goed gekwalificeerd personeel en als een aantrekkelijke speler kan opereren op de arbeidsmarkt. Er is een begin gemaakt met leeftijdbeleid, loopbaanontwikkeling en stappen gericht op duurzame inzetbaarheid. De informatie in de HR-monitor 2007 is gebaseerd op de gegevens die Waterschappen aanleveren. Wij bedanken een ieder die aan de totstandkoming van de monitor heeft meegewerkt. J.H. Oosters Voorzitter A.E. de Haas Secretaris/Penningmeester 3

4

Inhoudsopgave Samenvatting 7 1 Inleiding 11 1.1 Achtergrond 11 1.2 Doelstelling 12 1.3 Uitvoering 12 1.4 Opbouw rapport 12 2 Werkgelegenheid 13 2.1 Inleiding 13 2.2 Aantal werknemers 13 2.3 Naar geslacht 14 2.4 Naar leeftijd 15 2.5 Naar opleiding 16 2.6 Naar dienstjaren 17 3 In-, door- en uitstroom 19 3.1 Inleiding 19 3.2 Instroom 19 3.3 Door- en uitstroom 20 4 Beloning en arbeidsvoorwaarden 23 4.1 Inleiding 23 4.2 Loon 23 4.3 Inschaling 23 4.4 Vergoedingen 24 4.5 Toelagen 25 4.6 Uitkeringen 26 5 Personeelsbeleid 29 5.1 Inleiding 29 5.2 Diversiteitsbeleid 29 5.3 Leidinggevenden 29 5.4 Stagiairs en trainees 30 5.5 Leeftijdsbewust personeelsbeleid 30 5.6 Vakbondsconsulenten 31 5.7 Opleiding en ontwikkeling 32 5.8 Keuzesysteem 33 5.9 Ouderschapsverlof 34 5.10 Agressie en geweld 35 5.11 (Bijna-)bedrijfsongevallen 35 6 Ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en WW 37 6.1 Inleiding 37 6.2 Ziekteverzuim 37 6.3 Arbeidsongeschiktheid 37 6.4 WW 39 BIJLAGE 1 Vragenlijst 41 5

6

Samenvatting Wederom stijging van het aantal werknemers O mvang w erkgelegenheid Eind 2007 waren er in de sector waterschappen 11.551 personen werkzaam. Op 31 december 2005 telde de sector nog 11.127 werknemers. De werkgelegenheid binnen de sector is daarmee wederom gegroeid; ditmaal met 3,8 procent. In 2005 was de groei nog wel een stuk hoger, namelijk 6,1 procent. In de afgelopen periode hebben sommige waterschappen bepaalde (administratie)taken met elkaar gebundeld en samengevoegd in een aantal nieuwe organisaties. Aantal werknemers per waterschap gedaald Hierdoor is het gemiddelde aantal werknemers per waterschap aanzienlijk afgenomen, namelijk van 412 naar gemiddeld 359 werknemers per waterschap. Bij de gelieerde organisaties werkten in 2007 gemiddeld 205 werknemers. Samenstelli ng w erk gel egenheid In de sector waterschappen blijven relatief veel mannen werkzaam. 74 procent van de werknemers is man en 26 procent is vrouw. De manvrouwverhouding in de sector is daarmee gelijk gebleven ten opzichte van 2005. Gemiddelde leeftijd blijft aan de hoge kant De gemiddelde leeftijd in de sector waterschappen is ook in 2007 met 44,7 jaar hoog in vergelijking met andere overheidssectoren. De gemiddelde leeftijd is bovendien iets gestegen ten opzichte van 2005; toen lag deze op 44,0 jaar. Relatief weinig academici In de sector waterschappen blijven relatief weinig werknemers met WOopleiding werkzaam. Het aandeel blijft met 12 procent vrijwel op hetzelfde niveau als in 2005 Het aandeel werknemers dat alleen lager onderwijs gevolgd heeft is ten opzichte van 2005 sterk gedaald, namelijk van 25 naar 18 procent. Ook in 2007 is bij de sector waterschappen een relatief grote groep (48 procent) meer dan 10 jaar in dienst. De groep met lange dienstverbanden is wel gegroeid ten opzichte van 2005; toen was dit 41 procent van de werknemers. Trainees komen minder vaak voor dan stagiairs Instroom van 5,9 procent in 2007 Ook in 2007 kwamen trainees een stuk minder vaak voor dan stagiairs. De inzet van stagiairs is zelfs bijna verdubbeld. Ongeveer een kwart van de organisaties in de sector waterschappen heeft in 2007 trainees in dienst gehad, terwijl 90 procent van de organisaties gebruik heeft gemaakt van stagiairs. In-, door- en ui tstroom In 2007 is 5,9 procent van de werknemers bij de waterschappen ingestroomd. Het instroompercentage is daarmee onveranderd ten opzichte van 2005. De instroom was wederom lager dan bij andere overheidssectoren (10 procent). Nauwelijks moeilijk vervulbare vacatures 7

Het aantal moeilijk vervulbare vacatures bij waterschappen blijft ook in 2007 klein. Uitgedrukt als percentage van het aantal vacatures was dit 0,8 procent. Twee jaar geleden was dit percentage iets lager, namelijk 0,5 procent. Doorstroom van 3,9 procent in 2007 In vergelijking met 2005 is het aantal werknemers dat binnen zijn organisatie van baan verandert toegenomen, namelijk van 2,8 tot 3,9 procent in 2007. Uitstroom van 8,8 procent in 2007 Gemiddelde loonkosten per FTE zijn 56.871 euro De uitstroom is met 8,8 procent bijna verdubbeld ten opzichte van 2005 (4,5 procent). Deze ligt nu wel op hetzelfde niveau als bij andere overheden (10 procent). De voornaamste uitstroomredenen waren vrijwillig ontslag en VUT/FPU. Beloni ng en arbeidsvoorwaarden De totale loonsom voor de sector waterschappen bedroeg in 2007 bijna 490 miljoen euro. In 2005 was de loonsom in de sector ruim 460 miljoen. De totale werkgeverslasten bedroegen ca. 600 miljoen euro. De werkgeverslasten per FTE in de sector waterschappen komen daarmee in 2007 uit op 56.871 euro. Ook in 2007 zitten de meeste werknemers in de schalen 5 tot en met 10, met een piek in de schalen 7 en 8. 60 procent van de werknemers zat in 2007 op het maximum van zijn schaal. In 2005 was dit iets lager, namelijk 53 procent. Diversiteitsbeleid minder populair Personeelsbelei d In 2007 was bij 37 procent van de organisaties sprake van een diversiteitsbeleid. Het toepassen van een diversiteitsbeleid is daarmee minder populair dan in 2005; toen was nog bij 67 procent sprake van een dergelijk beleid. De populariteit van leeftijdsbewust personeelsbeleid is daarentegen toegenomen. In 2007 was er bij 15 procent van de organisaties sprake van leeftijdsbewust personeelsbeleid, terwijl dit twee jaar geleden maar 5 procent was. In 2007 maakte 19 procent van de werknemers van 55 jaar of ouder gebruik van urenverlichting. In vergelijking met 2005 is dit percentage iets afgenomen; toen maakte 22 procent van de 55-plussers gebruik van deze regeling. Taakverlichting komt nog steeds minder vaak voor dan urenverlichting. 3,1 procent van de loonsom aan opleiding begroot in 2005 In de sector waterschappen wordt steeds meer geld vrijgemaakt voor opleiding en ontwikkeling van het personeel. In 2005 werd nog 2,8 procent van de loonsom begroot voor opleiding en ontwikkeling. Nu is dat opgelopen tot 3,1 procent. In 2007 heeft bijna 60 procent van de werknemers in de sector waterschappen gebruik gemaakt van het keuzesysteem arbeidsvoorwaarden. In 2005 maakte 53 procent van de werknemers gebruik van dit keuzesysteem. Bijna de helft heeft geen regeling voor betaald ouderschapsverlof De keuze van werknemers valt het meest op meeruren; één op de vijf werknemers kiest hiervoor. Het levensloopverlof is ook in 2007 niet erg populair (3 procent van de werknemers). De populariteit van de spaarloonregeling neemt iets af. 8

In 2007 kende bijna de helft van de waterschappen geen regeling voor betaald ouderschapsverlof. In vergelijking met 2005 wordt er wel meer gebruik gemaakt van de modelregeling uit deel 2 van de SAW dan van een eigen regeling. Ziekteverzui m In vergelijking met 2005 is het ziekteverzuimpercentage inclusief langdurig verzuim en exclusief zwangerschapsverlof binnen de sector waterschappen iets toegenomen, namelijk van 4,4 naar 4,6 procent in 2007. De verzuimduur en verzuimfrequentie zijn daarentegen gedaald ten opzichte van twee jaar geleden. Aantal arbeidsongeschikten en WW ers gedaald Arbeidsongeschik theid en WW In vergelijking met 2005 is het aantal arbeidsongeschikten in de sector waterschappen gedaald, namelijk van 4,3 naar 3,6 procent in 2007. Ook het aantal werknemers met een WW-uitkering is de afgelopen twee jaar binnen de sector gedaald, namelijk van 0,5 procent in 2005 naar 0,3 procent in 2007. Tabel 1 Werkgelegenheidsprofiel waterschappen 2003, 2005 en 2007 2003 2005 2007 Aantal organisaties Aantal waterschappen 37 27 27 Aantal gelieerde organisaties 9 Werkgelegenheid Aantal werknemers: - in personen 10.498 11.127 11.551 - in FTE s 9.378 10.174 10.585 Instroom 8,3% 5,9% 5,9% Doorstroom n.b. 2,8% 3,9% Uitstroom 4,5% 4,8% 8,8% Kenmerken werkgelegenheid Aandeel mannen 75% 74% 74% Gemiddelde leeftijd n.b. 44 45 Aandeel 55 jaar en ouder n.b. 17,9% 21,5% Opleidingen Opleidingskosten in procenten van de loonsom 2,2 2,5 2,6 Bron: Stratus 2008 9

10

1 Inleiding 1.1 Achtergrond De 27 Nederlandse waterschappen zijn verenigd in de Unie van Waterschappen. In de afgelopen jaren heeft de Unie zelf regelmatig een personeelsenquête onder deze waterschappen uitgevoerd. In 2006 heeft de Unie deze personeelsenquête voor het eerst uitbesteed aan een extern bureau, Stratus. Per 1 januari 2008 A&O-fonds Waterschappen Per 1 januari 2008 is de Stichting Arbeidsmarkt- en Ontwikkelingsfonds Waterschappen (A&O-fonds Waterschappen) opgericht. Dit is een samenwerkingsverband van alle werkgevers- en werknemersorganisaties in de sector waterschappen. Het A&O-fonds is er voor alle organisaties en de werknemers op wie de CAO Waterschappen van toepassing is en aan de waterschappen gelieerde instellingen, die deze CAO Waterschappen vrijwillig volgen. Het A&O-fonds Waterschappen heeft Stratus gevraagd voor een herhaling van de personeelsenquête (nu: HR-monitor) over het jaar 2007. In tegenstelling tot 2005 zijn deze keer naast de 27 officiële waterschappen ook de 9 aan de waterschappen gelieerde instellingen in het onderzoek meegenomen. In totaal waren er dus op 31 december 2007 in de sector waterschappen 36 organisaties aanwezig; de resultaten in dit rapport zijn ook op dit aantal gebaseerd. Tabel 2 Organisatiestructuur sector waterschappen op 31 december 2007 27 waterschappen 9 gelieerde instellingen Waterschap Aa en Maas Hoogheemraadschap Amstel, BSR Waterschap Blija Buitendijks Gooi en Vecht (Waternet) GWL Waterschap Brabantse Delta Hoogheemraadschap van Delfland Hefpunt Waterschap De Dommel Hoogheemraadschap Hollands Lococensus Waterschap Groot Salland Noorderkwartier SVHW Waterschap Hollandse Delta Hoogheemraadschap van Rijnland Unie van Waterschappen Waterschap Hunze en Aa s Hoogheemraadschap Schieland Waterproef Waterschap Noorderzijlvest en de Krimpenerwaard Waterschapsbedrijf Limburg Waterschap Peel en Maasvallei Hoogheemraadschap Stichtse Waterschapshuis Waterschap Reest en Wieden Rijnlanden Waterschap Rijn en IJssel Waterschap Rivierenland Waterschap Roer en Overmaas Waterschap Vallei & Eem Waterschap Velt en Vecht Waterschap Veluwe Wetterskip Fryslân Waterschap Zeeuws- Vlaanderen Waterschap Zeeuwse Eilanden Waterschap Zuiderzeeland 11

1.2 Doelstelling Het doel van de HR-monitor is: het in kaart brengen van gegevens die nodig zijn voor de CAOonderhandelingen tussen de sociale partners; het informeren over het gevoerde personeelsbeleid binnen de waterschapssector, het leveren van input voor het ontwikkelen van gezamenlijk personeelsbeleid, en het bieden van de mogelijkheid om de samenstelling van het werknemersbestand en het personeelsbeleid te vergelijken/benchmarken. 1.3 Uitvoering Als uitgangspunt voor HR-monitor is de vragenlijst van de HR-monitor over 2005 gehanteerd die door Stratus in overleg met het A&O-fonds Waterschappen is aangepast. De gehanteerde vragenlijst bestond uit 7 onderdelen met in totaal 45 vragen. De vragenlijst is opgenomen in bijlage 1. De dataverzameling heeft plaatsgevonden door middel van een internetenquête. De contactpersonen bij de 36 organisaties in de sector zijn per e- mail uitgenodigd de vragenlijst op het internet in te vullen. Ook konden zij hun antwoorden schriftelijk aan Stratus doorgeven door het uitprinten en invullen van een meegestuurde PDF-file. De oorspronkelijke veldwerkperiode van de HR-monitor zou ongeveer 6 weken (van 18 augustus tot 30 september 2008) duren. Het veldwerk heeft uiteindelijk tot begin november 2008 geduurd. Brutorespons 75 procent De HR-monitor is door 27 van de 36 organisaties deels of geheel ingevuld. Hiervan waren 26 een waterschap en 1 een aan de waterschappen gelieerde instelling. De 9 andere gelieerde instellingen hebben in het geheel geen gegevens voor de HR-monitor verstrekt. De brutorespons bedraagt daarmee 75 procent. Op basis van deze respons kan een betrouwbaar beeld van de werkgelegenheid in de sector waterschappen geschetst worden. Om een representatief beeld te kunnen geven voor de sector zijn sommige resultaten in de HRmonitor geëxtrapoleerd. De extrapolatiefactor is bepaald op basis van het totaal aantal personen dat werkzaam is in de waterschapssector (11.551). 1 1.4 Opbouw rapport In hoofdstuk 2 wordt de omvang en samenstelling van het werknemersbestand in de sector waterschappen behandeld. In het derde hoofdstuk staat de mobiliteit binnen de sector waterschappen centraal, waarbij de in-, dooren uitstroomcijfers worden besproken. Het beloningsbeleid wordt in het vierde hoofdstuk behandeld. Het personeelsbeleid wordt verder in hoofdstuk 5 geanalyseerd. Tot slot in het laatste hoofdstuk worden de onderwerpen ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en WW achtereenvolgens besproken. 1 ABP, A&O-fonds Waterschappen 2007 12

2 Werkgelegenheid 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt een beschrijving gegeven van de omvang en samenstelling van het werknemersbestand in de sector waterschappen. Eerst wordt de omvang van de werkgelegenheid besproken, zowel uitgedrukt in aantallen werknemers als in FTE s (Fulltime Equivalenten). In de daaropvolgende paragrafen wordt de samenstelling van het werknemersbestand in de sector aan de hand van geslacht, leeftijd, opleiding en dienstjaren beschreven. 2.2 Aantal werknemers Aantal werknemers neemt met 3,8 procent toe tot 11.551 In 2007 nam de werkgelegenheid binnen de sector wederom toe. Op 31 december 2005 werkten er in de sector waterschappen nog 11.127 personen. Eind 2007 telde de sector waterschappen in totaal 11.551 werknemers. Hiervan werkten 1.846 personen bij een aan de waterschappen gelieerde instelling. Dit komt neer op een toename van 3,8 procent in twee jaar tijd. De toename van de werkgelegenheid bij de sector waterschappen is daarmee iets hoger dan die bij andere overheids- en onderwijssectoren. In dezelfde periode steeg het aantal werknemers bij deze sectoren met 2,1 procent. Figuur 1 Aantal werknemers in de sector waterschappen in de periode 1994 tot en met 2007 14000 12000 10315 10490 11127 11551 10000 8428 8954 8000 6000 4000 2000 0 1994 1997 2000 2003 2005 2007 Bron: Unie van Waterschappen 2005, Stratus 2008 Aantal werknemers per waterschap gedaald In de afgelopen twee jaar hebben sommige waterschappen bepaalde (administratie)taken gebundeld en samengevoegd in een aantal nieuwe organisaties. Ook worden bij deze nieuwe gelieerde organisaties vaak werkzaamheden verricht voor andere overheden (bijvoorbeeld gemeenten). Hierdoor is het gemiddelde aantal werknemers bij de waterschappen aanzienlijk gedaald, terwijl dit bij deze gelieerde organisaties nu relatief hoog uitkomt. In 2005 werkten er gemiddeld 412 werknemers bij de 27 waterschappen, twee 13

jaar later is dat gedaald naar gemiddeld 359 werknemers per waterschap. Bij de 9 gelieerde organisaties werkten in 2007 gemiddeld 205 personen. Figuur 2 Gemiddeld aantal werknemers per waterschap/gelieerde organisatie in de periode 1994 tot en met 2007 500 400 412 359 300 283 200 144 163 205 100 96 0 1994 1997 2000 2003 2005 2007 waterschappen gelieerde organisaties Bron: Unie van Waterschappen 2005, Stratus 2008 In de sector waterschappen komt deeltijdwerken regelmatig voor Deelti jders In de sector waterschappen komt deeltijdwerken regelmatig voor. Dat betekent dat de werkgelegenheid uitgedrukt in FTE s lager is dan de werkgelegenheid in aantal werknemers. In 2007 was de gemiddelde deeltijdfactor in de sector waterschappen 0,92. De deeltijdfactor is daarmee nauwelijks veranderd ten opzichte van twee jaar geleden (2005: 0,91). Als de werkgelegenheid in de sector wordt uitgedrukt in FTE s, was de omvang op 31 december 2007 10.585. In andere overheids- en onderwijssectoren was de gemiddelde deeltijdfactor in 2007 wederom een stuk lager, namelijk 0,85. Formatie De formatie in aantal FTE s kwam op 31 december 2007 in de sector waterschappen uit op 11.215. De formatie in aantal FTE s in de sector is daarmee circa 600 FTE s hoger dan de werkgelegenheid in aantal FTE s (10.585). Het verschil wordt veroorzaakt door het aantal openstaande vacatures en deeltijdwerken. 2.3 Naar geslacht Relatief veel mannen werkzaam In de sector waterschappen zijn relatief veel mannen werkzaam, zowel in vergelijking met andere overheids- en onderwijssectoren als met de landelijke beroepsbevolking. Circa 74 procent van de werknemers is een man. Slechts 26 procent is van het vrouwelijke geslacht. De manvrouwverhouding in de sector waterschappen is daarmee gelijk gebleven ten opzichte van 2005. Toen was ook 74 procent van de werknemers man. 14

Tabel 3 Aantal werknemers naar geslacht in de sector waterschappen, de overheid en de landelijke beroepsbevolking op 31 december 2007 in procenten Geslacht Sector waterschappen Overheid Landelijk Man 74% 52% 55% Vrouw 26% 48% 45% Bron: Stratus, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, CBS 2008 2.4 Naar leeftijd Gemiddelde leeftijd is 44,7 jaar In 2007 was de leeftijd van werknemers in de sector waterschappen gemiddeld 44,7 jaar. In vergelijking met twee jaar geleden is de gemiddelde leeftijd daarmee iets gestegen; toen lag de gemiddelde leeftijd op precies 44,0 jaar. De gemiddelde leeftijd van de sector waterschappen is daarmee vergelijkbaar met die van gemeenten 1, daar ligt de gemiddelde leeftijd op 44,8 jaar. Net als in 2005 zijn mannen gemiddeld ouder dan vrouwen; bij mannen was de gemiddelde leeftijd 46,2 jaar, terwijl vrouwen gemiddeld 42,3 jaar waren. Bij gemeenten zijn de mannen ook gemiddeld wat ouder dan de vrouwen. Tabel 4 Gemiddelde leeftijd in de sector waterschappen in 2005 en 2007 Gemiddelde leeftijd 2005 2007 Man 45,4 46,2 Vrouw 40,7 42,3 Totaal 44,0 44,7 Bron: Stratus 2008 Gemiddelde leeftijd is relatief hoog Aandeel jonger dan 35 jaar is erg klein In vergelijking met de landelijke beroepsbevolking is de gemiddelde leeftijd van werknemers binnen de sector waterschappen relatief hoog. Ruim de helft van de werknemers in de sector waterschappen (54 procent) is ouder dan 45 jaar. Bij de landelijke beroepsbevolking is dit maar 37 procent. Slechts 15 procent van de werknemers in de sector waterschappen is jonger dan 35 jaar. Van de landelijke beroepsbevolking is 35 procent jonger dan 35 jaar. Ook is de gemiddelde leeftijd van werknemers in de sector waterschappen hoger dan in andere overheids- en onderwijssectoren. Vooral het aandeel werknemers dat jonger is dan 35 jaar is bij de sector waterschappen met 15 procent een stuk lager dan gemiddeld bij andere overheids- en onderwijssectoren. Bij deze sectoren is dit aandeel 22 procent. Het aandeel werknemers dat ouder is dan 55 jaar is in de sector waterschappen, daarentegen 1 Personeelsmonitor gemeenten 2007, Stratus 15

een stuk hoger dan in andere overheids- en onderwijssectoren (21 vs 15 procent). Tabel 5 Aantal werknemers naar leeftijd (in procenten) in de sector waterschappen, de overheid en de landelijke beroepsbevolking op 31 december 2007 Leeftijdscategorie Sector Waterschappen Overheid Landelijke beroepsbevolking 24 jaar of jonger 1% 3% 11% 25 tot 35 jaar 14% 19% 24% 35 tot 45 jaar 31% 30% 29% 45 tot 55 jaar 33% 33% 25% 55 jaar of ouder 21% 15% 12% w.v.: 55 tot 60 jaar 14% 12% 60 tot 65 jaar 7% 3% 65 jaar of ouder 0% 0% Bron: Stratus, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, CBS 2008 2.5 Naar opleiding In de HR-monitor over 2007 is organisaties in de sector waterschappen voor het eerst zelf naar het opleidingsniveau van werknemers gevraagd. De cijfers van 2003 en 2005 kwamen namelijk hiervoor uit eerdere personeelsonderzoeken van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Relatief weinig werknemers met een WO-opleiding In de sector waterschappen werken relatief weinig werknemers met WOopleiding. Het aandeel blijft met 12 procent vrijwel op hetzelfde niveau als twee jaar geleden; toen lag dit op 11 procent. Het aandeel werknemers dat alleen lager onderwijs gevolgd heeft is ten opzichte van 2005 sterk gedaald, namelijk van 25 naar 18 procent. De aandelen werknemers met een HBOopleiding of MBO-opleiding zijn juist iets gestegen in vergelijking met 2005. 16

Figuur 3 Aantal werknemers naar opleiding (in procenten) in de sector waterschappen in 2003, 2005 en 2007 WO 12% 11% 8% HBO 33% 31% 33% Middelbaar onderwijs 37% 33% 34% Lager onderwijs 18% 25% 24% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 2003 2005 2007 Bron: Ministerie van Binnenlandse Zaken 2005, Stratus 2008 2.6 Naar dienstjaren Een relatief grote groep is 10 jaar of meer in dienst In 2007 was bijna de helft van de werknemers (48 procent) binnen de sector waterschappen langer dan 10 jaar in dienst. Het aandeel is daarmee gestegen ten opzichte van 2005; toen lag dit op 41 procent. Het aandeel werknemers met een dienstverband korter dan 10 jaar is met 9 procent gedaald. Figuur 4 Aantal werknemers naar dienstjaren (in procenten) in de sector waterschappen in 2005 en 2007 10 jaar of meer 41% 48% 3 tot 10 jaar 40% 44% Minder dan 3 jaar 12% 17% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 2005 2007 Bron: Stratus 2008 17

3 In-, door- en uitstroom 3.1 Inleiding Het is niet alleen interessant om te kijken hoe het aantal werknemers in de sector waterschappen zich ontwikkelt, maar ook hoe groot de mobiliteit van werknemers in de sector is. De in-, door- en uitstroompercentages van werknemers geven deze mobiliteit binnen de sector waterschappen weer. In dit hoofdstuk zullen deze drie onderwerpen stuk voor stuk besproken worden 3.2 Instroom Lage instroom in vergelijking met andere overheids- en onderwijssectoren In 2007 was de instroom van nieuwe werknemers in de sector waterschappen bijna 6 procent. Het instroompercentage in de sector blijft daarmee op hetzelfde niveau als twee jaar geleden (2005: 5,9 procent). Ook in 2007 is het instroompercentage bij de sector waterschappen een stuk lager in vergelijking met dat in andere overheids- en onderwijssectoren. Bij de andere overheids- en onderwijssectoren kwam de instroom in 2007 bijna uit op 10 procent. Tabel 6 Instroom in de sector waterschappen (in procenten) in 2005 en 2007 2005 2007 Sector Overheid Sector Overheid Waterschappen Waterschappen Instroom 5,9% 9,3% 5,9% 9,8% Bron: Trendnota Ministerie van Binnenlandse Zaken & Koninkrijksrelaties, Stratus 2008 Vacatures In de HR-monitor is organisaties in de sector waterschappen niet gevraagd naar het aantal vacatures in 2007. Dit aantal kan wel worden benaderd door de in- en doorstroom bij elkaar op te tellen (in de veronderstelling dat hierbij altijd sprake is van een vacature). In 2007 komt dit neer op ongeveer 10 procent van het totaal aantal werknemers. Dit was twee jaar geleden circa 9 procent. Weinig moeilijk vervulbare vacatures Er is wel gevraagd naar het aantal moeilijk vervulbare vacatures en een uitsplitsing van deze vacatures naar functie. Het aantal moeilijk vervulbare vacatures was in 2007 niet erg hoog; uitgedrukt in procenten van het aantal werknemers was dit 0,8 procent. In 2005 lag dit percentage iets lager, namelijk op 0,5 procent. Het waren vooral advies- en technische beleidsfuncties die in 2007 binnen de sector waterschappen moeilijk vervulbaar waren. 19

Figuur 5 Aantal moeilijk vervulbare vacatures naar functie (in procenten) in de sector waterschappen in 2007 Adviesfuncties 27% Technische beleidsfuncties 24% Managementfuncties 14% Technische uitvoeringsfuncties 14% Financiële functies 5% Administratieve functies 0% Overige functies 16% 0% 10% 20% 30% 40% Bron: Stratus 2008 3.3 Door- en uitstroom In vergelijking met 2005 is het aantal werknemers dat binnen zijn organisatie/waterschap van baan verandert iets toegenomen; namelijk van 2,8 procent tot 3,9 procent in 2007. Bij gemeenten bedroeg de doorstroom in 2007 4,7 procent 1. Uitstroom gestegen, maar nog steeds lager dan andere overheden In 2007 bedroeg de totale uitstroom in de sector waterschappen 8,8 procent. Ten opzichte van 2005 is dit percentage bijna verdubbeld; toen was de uitstroom 4,8 procent. De werknemers in de sector waterschappen zijn daarmee iets loyaler of honkvaster dan werknemers in andere overheids- en onderwijssectoren, waar 10 procent van de werknemers in 2007 is uitgestroomd. Tabel 7 Uitstroom in de sector waterschappen (in procenten) in 2005 en 2007 2005 2007 Sector Overheid Sector Overheid Waterschappen Waterschappen Instroom 4,8% 9,3% 8,8% 9,8% Bron: Trendnota Ministerie van Binnenlandse Zaken & Koninkrijksrelaties, Stratus 2008 De voornaamste redenen voor de uitstroom van werknemers in de sector waterschappen in 2007 zijn vrijwillig ontslag (54 procent van de uitgestroomde werknemers) en VUT/FPU (18 procent van de uitgestroomde 1 Personeelsmonitor gemeenten 2007, Stratus 20

werknemers). Ook outplacement, reorganisatie en bovenwettelijke WW waren een aantal keer een uitstroomreden. Bij 11 procent was de uitstroomreden onbekend. Figuur 6 Aantal uitgestroomde werknemers uitgesplitst naar uitstroomreden (in procenten) in de sector waterschappen in 2007 Vrijwillig ontslag 54% VUT/FPU 18% Outplacement 7% Reorganisatie 7% Bovenwettelijke WW 3% Overlijden 1% Onbekend 11% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Bron: Stratus 2008 In de sector waterschappen stromen werknemers met een administratieve functie relatief het vaakst uit; een derde van de uitgestroomde werknemers in 2007 vervulde namelijk een administratieve functie. De sector heeft echter weinig problemen om deze functies opnieuw in te vullen; het aantal moeilijk vervulbare vacatures in deze functie was namelijk 0 procent (zie paragraaf 3.2). Verder had 21 procent van de uitstromers een technische uitvoeringsfunctie en 12 procent bekleedden in de sector een adviesfunctie. Figuur 7 Aantal uitgestroomde werknemers uitgesplitst naar functie (in procenten) in de sector waterschappen in 2007 Administratieve functies 33% Technische uitvoeringsfuncties 21% Adviesfuncties 12% Technische beleidsfuncties 9% Financiële functies 7% Managementfuncties 6% Overige functies 12% 0% 10% 20% 30% 40% Bron: Stratus 2008 21

4 Beloning en arbeidsvoorwaarden 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk staan de beloning en arbeidsvoorwaarden binnen de sector waterschappen centraal. Zo wordt een schatting gemaakt van de totale loonsom en de totale werkgeverslasten. Vervolgens wordt gekeken naar het aantal werknemers per salarisschaal. In de daaropvolgende paragrafen worden de uitgekeerde vergoedingen, toelagen en uitkeringen aan werknemers in de sector waterschappen besproken, zowel in aantal personen als in bedragen. 4.2 Loon Loonsom: 490 miljoen euro Werkgeverslasten: 600 miljoen euro De totale loonsom 1 voor de sector waterschappen bedroeg in 2007 bijna 490 miljoen euro. In 2005 was de loonsom in de sector ruim 460 miljoen. Dit komt neer op een toename van 5,2 procent in twee jaar tijd. Ook bij andere overheidssectoren is de loonsom in dezelfde periode gestegen; daar was de toename gemiddeld 7,8 procent (bron: Trendnota Ministerie van Binnenlandse Zaken & Koninkrijksrelaties 2008). De totale werkgeverslasten 2 bedroegen in de sector waterschappen circa 600 miljoen euro. De werkgeverslasten per FTE in de sector komen daarmee in 2007 uit op 56.871 euro. 4.3 Inschaling Overgrote deel van de werknemers in schalen 5 tot en met 10 In Figuur 8 is een verdeling opgenomen van de werknemers naar salarisschaal. Net als in 2005 zit het overgrote deel van de werknemers in de schalen 5 tot en met 10, met een piek in schalen 7 en 8. Bijna één op de drie werknemers was in één van deze twee schalen ingeschaald. In de onderste drie schalen was in 2007 bijna geen enkele werknemer ingeschaald. Ook in de bovenste drie schalen (schalen 16, 17 en 18) zaten maar weinig werknemers. In vergelijking met andere schalen is de toename met ruim één procent van het aantal werknemers in schalen 8 en 9 ten opzichte van 2005 opvallend. Ook de daling van het aantal werknemers in schalen 4, 5 en 6 is opmerkelijk. Het aantal werknemers in deze schalen is met ruim één procent gedaald. Dit kan te maken hebben met het uitbesteden van activiteiten door de waterschappen waardoor men zelf minder werknemers in dienst heeft. 60 procent van de werknemers zit op het maximum van de schaal 1 In de enquête is de volgende definitie voor loonsom gehanteerd: het loon voor de loonbelasting/premie volksverzekeringen (kolom 14 van de modelloonstaat van de Belastingdienst) 2 In de enquête is de volgende definitie voor werkgeverslasten gehanteerd: som van de salariscomponenten + toelagen + afdrachten van de pensioenpremies + de afdrachten van de sociale lasten -/- inhoudingen pensioenpremies -/- de inhoudingen sociale lasten. 23

In 2007 zat 60 procent van de werknemers in de sector waterschappen op het maximum van zijn of haar schaal. Dit was in 2005 lager, namelijk 53 procent. Figuur 8 Aantal werknemers naar salarisschaal (in procenten) in de sector waterschappen op 31 december 2003, 2005 en 2007 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10a 11 11a 12 13 14 15 16 17 18 2003 2005 2007 Bron: Unie van Waterschappen 2005, Stratus 2008 4.4 Vergoedingen 0,9 procent van de loonsom wordt uitgegeven aan vergoedingen voor wachtdiensten Wachtdiensten In 2007 kwamen wachtdiensten bij bijna elke organisatie in de sector waterschappen voor. Ruim één op de vijf werknemers (22 procent) draaide in 2007 wachtdiensten. Het aantal werknemers dat wachtdiensten draait is daarmee iets toegenomen ten opzichte van 2005; toen lag dit namelijk op 19 procent. Aan deze diensten werd in 2007 0,9 procent van de loonsom besteed, wat overeenkomt met een bedrag van 4,4 miljoen euro. Ook dit percentage is de afgelopen twee jaar toegenomen (2005: 0,7 procent). O verwerk In het afgelopen decennium is het percentage werknemers dat structureel overwerk verricht aanzienlijk toegenomen, namelijk van 15 procent in 1994 tot 36 procent in 1999. In 2005 daalde het aantal werknemers dat over- 0,1 procent van de loonsom wordt uitgegeven aan vergoedingen voor onregelmatigheidsdiensten O nregelmatighei dsdi ensten In 2007 kwamen bij ongeveer 80 procent van de organisaties onregelmatige diensten voor. Gemiddeld draaide 2,1 procent van de werknemers in de sector waterschappen onregelmatige diensten. In 2005 was dit percentage iets lager, namelijk 1,5 procent. De kosten van onregelmatigheidsdiensten blijven in de sector nog steeds erg beperkt. Gemiddeld werd in 2007 0,1 procent van de loonsom (0,5 miljoen euro) in de sector aan onregelmatigheidstoeslagen besteed. In 2005 en 2003 kwam dit percentage ook al uit op 0,1 procent. 24