Buitenlandse Rechtstelsels

2de bach rechten Buitenlandse Rechtstelsels Engels Q uickprinter Koningstraat 13 2000 Antwerpen www.quickprinter.be R14 3.90 EUR

Nieuw!!! Online samenvattingen kopen via www.quickprintershop.be

I. Kenmerken en historische ontwikkeling van het Anglo-Amerikaanse recht A. Het begrip Anglo-Amerikaans recht Niet: één bepaald positiefrechtelijk stelsel Wel: een bepaalde structuur en een bepaalde systematiek van het recht Anglo-Amerikaans Export van Engels recht aan het einde van de 17 de en in de 18 de eeuw, als gevolg van de kolonisatie door Engeland O.m. VS, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland Pluralistische democratie als politiek systeem Markteconomie met vrije mededinging Anglo-Amerikaans De Engelse oorsprong De grote politieke en economische betekenis van de VS Zelfstandige en belangrijke ontwikkeling van het Engelse recht in de VS Angelsaksisch (Anglo-Saxon) recht? Geen goede benaming: veeleer rechtshistorische term voor de ontwikkeling van het Engelse rechtssysteem in de periode 600-1000 B. Elementaire karaktertrekken van het continentale en het Anglo- Amerikaanse recht 1. Het continentale recht Anglo-Amerikaans recht onderging niet de beslissende invloed van de receptie van het Romeinse recht De geleidelijke doordringing, gedurende de late middeleeuwen in een belangrijk deel van Europa, van wetgeving en rechtspraktijk, door een systeem van wetenschappelijke rechtsbeoefening op basis van Romeinse wetboeken, gedragen door een beroepsgroep van academisch gevormde juristen Europa in de late middeleeuwen 12 de eeuw: nieuwe start van het onderwijs en de studie van het Romeinse recht in Bologna Glossatoren en post-glossatoren: wetenschappelijk groeiend recht Verspreiding in landen van herkomst van de studenten Julie Devos 1

Gerationaliseerde structuur van regels Binnen dit systeem tot oplossingen komen voor juridische problemen Versterkt door de codificatiebeweging in de 18 de en 19 de eeuw Gemeenschappelijke continentaalrechtelijke juridische systematiek Continentaal Europa o Clustering in een aantal families - Het Napoleontische recht - Het Duitse recht - Het Scandinavische/Noordse recht o Ook gemengde families - Bv. Nederland Landen onder de Franse (Afrika; Louisiana; Québec) en Spaanse (Centraal- en Zuid-Amerika) invloedssfeer Gemeenschappelijke systematiek maar geen identiek positiefrechtelijk stelsel Verschillen per staat Wel dezelfde systematische denkwijze langs deductieve weg: van het algemene (de wet) naar het bijzondere (de casus) besluiten Sterk ontwikkelde wetenschappelijke rechtsbeoefening Begrijpelijk voor de beoefenaars uit verschillende landen, ondanks de verschillen 2. Het Anglo-Amerikaanse recht a) De Angelsaksische periode (600-1100) Resultaat van 9 eeuwen rechtsontwikkeling in Engeland en Wales! Niet in Schotland: mengsysteem 43-400 (43: verovering van Groot-Brittannië door de Romeinen) (5 de eeuw: Romeinse terugtrekking) Romeins recht van toepassing op Romeinse burgers o Impact van RR op het lokale recht? - RR heeft weinig sporen achtergelaten - LR bleef naast RR van kracht o Na Romeinse terugtrekking: opnieuw gewoonterecht Daarnaast diversiteit aan (gewoonte)recht met oorsprong in Keltische religieuze praktijken en gewoonten Julie Devos 2

400-600 Massale invasies door Noord-Europese stammen o Juten (uit Jutland) o Angelen (uit Sleeswijk) o Saksen (uit Duitsland) Zij verdreven de Kelten naar het westen van het eiland: Wales, Cornwall en zuidwest Schotland En importeerden hun Teutoonse gewoonten en gebruiken 600 Eerste geschreven wetgeving van koning Aethelbert I van Kent Aanvulling bij het bestaande gewoonterecht 9 de eeuw Nieuwe golf van invasies door de Danes (uit Denemarken/Zweden) die het Danelaw importeren Gevolg 3 grote gewoonterechtelijke systemen: Danelaw, Mercia en Wessex Daarbinnen gediversifieerde toepassing binnen de 32 counties Poging tot unificatie van koninkrijk door koning Alfred van Wessex 880/890: Doom Book / Code of Alfred o Gemeenschappelijke code, gebaseerd op een studie van de wetten van Aethelbert van Kent, Ine van Wessex en Offa van Mercia, en christelijke bronnen o Constitutioneel precedent voor wetgevende macht van de koning in de middeleeuwen - Wetten van Koning Cnut (1018) - Wetten van Edward The Confessor (1043-1066) Toch nog steeds divers, ongeschreven en variabel rechtssysteem Eerbied op basis van traditie, sociale verplichtingen en geloofsovertuiging Door de afwezigheid van wetgevende en rechtsprekende autoriteit primeert de individuele macht: eigenrecht en geweld Zoektocht naar vreedzame geschilbeslechting Vergadering o.l.v. doomsman o Poging om tot een vergelijk te komen o Indien geen vergelijk mogelijk - Eiser (ondersteund door zijn gevolg: secta/suit) kan de zaak laten beslechten - Verweerder zal zijn versie van de zaak bewijzen D.m.v. eed Julie Devos 3

Maar kan later ook aan een godsoordeel (ordeal) onderworpen worden Levensbedreigende test Indien hij of zij de waarheid sprak, zou God met een mirakel tussenbeide komen en de betrokkene ongeschonden de beproeving doorstaan (bv. lopen over roodgloeiend stuk ijzer) 13 de eeuw: vervangen door jurysysteem in strafzaken Instellingen tot de 9 de eeuw Meerdere koninkrijken Onderverdeeld in shires (counties) op basis van hun koninklijke of tribale voorgeschiedenis, elk met een halfjaarlijkse assembly Verdere onderverdeling in hundreds en (stedelijke) boroughs, elk met een assembly Geschilbeslechting binnen die structuur Evolutie van o Naleving van de gewoonte/bereiken van gerechtigheid Naar o Naleving van het gezag van de gemeenschap, gepersonaliseerd in de lord die eigen rechtbanken creëerde, naast die van de counties en hundreds 10 de eeuw Centralisatie van de macht bij de koning o Laat zich lokaal vertegenwoordigen door reeves (later de shire-reeve of sherrif) - Misdrijven tegen de vrede van de koning worden bestraft - Start van een gemeenschappelijk rechtssysteem Begin 11 de eeuw Justitie als koninklijk prerogatief, zowel op strafrechtelijk als burgerrechtelijk vlak 1066 b) Ontstaan en ontwikkeling van common law vanaf de 12 de eeuw 1) De machtsconcentratie bij de koning Normandische periode met William the Conquerer Geboortejaar van het Anglo-Amerikaanse recht Einde van de Angelsaksische periode Behoud van het bestaande recht Binnen het hiërarchische, feodale systeem verder ontwikkeld Julie Devos 4

Feodaal systeem Koning aan de top Grond in leen aan leenmannen (tenants in chief) in ruil voor raad en daad en financiële vergoeding Verder in leen aan andere (lagere) vazallen Onderaan de lijfeigenen 2) De rol van de koninklijke rechtspraak Rechtssystemen daaraan aangepast Alle wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht bij de koning Creatie van enkele belangrijke instituten o Exchequer (de schatkist) o Chancery (de kanselarij) o Curia Regis of King s Council (de hofraad: advies) (klein vs. ruim) Koninklijke rechtspraak en optreden de koning als bron voor ius et consuetudo regni dragen bij tot ontwikkeling van een gemeenschappelijk rechtssysteem: common law Rechtshandhaving geleidelijk aan afgesplitst in eigen instellingen o 11-13 de eeuw: justiciarius en chief justiciar (onderkoning, met alle prerogatieven) o Uitzenden van rechters ad hoc - Leden van de King s Council - Horen belangrijke zaken (pleas of the Crown) - 12 de eeuw: circuit systeem o Rechtsprekende tak van de Curia Regis (Bench) vestigt zich eind 12 de eeuw permanent te Westminster o Nadien opsplitsing in 3 autonome rechtbanken (common law courts) - Court of Common Pleas: eigendom en bezit - Court of King s/queen s Bench: pleas of the Crown (wrongs tegen de koninklijke vrede) en toezicht op lagere rechters - Court of Exchequer: koninklijke inkomsten en schuldvorderingen tussen burgers o Lokale beoordeling in circuits met jury en oplossing van rechtspunten te Westminster Common law Landelijk stelsel van rechtersrecht met oorsprong in oude gewoonten, verduidelijkt en uitgebreid door de koninklijke rechters Julie Devos 5

3) De rechtspleging via de forms of action Forms of action In een bepaalde welomschreven feitenconstellatie kent men aan een persoon een actie (een mogelijkheid om een procedure te voeren) toe d.m.v. een writ Recht volgt uit de actie: eisers moesten vorderingen in de bestaande writs inpassen, zo niet was de toegang tot de common law rechtbanken onmogelijk o Ubi remedium, ibi ius (remedies precede rights; no writ, no right) Vergelijk met continentaal recht: het recht verleent de actio (dus juist andersom) c) De opkomst en ontwikkeling van equity 1) Verstarring in de common law en de genese van het Court of Chancery Vanaf 1258 verstarring in de common law Numerus clausus op de writs die de adel aan de koning oplegde in de Provisions of Oxford (1258) o Geen nieuwe writs meer dan met toestemming van de Curia Ook inhoudelijke verstarring o Rigide rechtsregels, niet meer aangepast aan maatschappelijke en economische ontwikkelingen o O.m. in het contractenrecht - Enkel de schadevergoeding als remedy Gevolg Beroep op de macht van de koning om gerechtigheid te doen wanneer common law in gebreke blijft Koning komt tussen op basis van equity Verzoek (petition) aan de koning 14 de eeuw: toevertrouwd aan de Chancellor Oordeel naar eer en geweten in billijkheid (equity) o Court of Conscience : geleid door ideas of fairness and natural justice Efficiënte rechtspraak o Inquisitoriale procedure (zonder sheriff en jury) o Efficiënte dwangmiddelen (arrestatie van de verweerder bij niet-naleving van de uitspraak) Voorbeelden: syllabus p. 18 Geen beroep op jury, maar eigen procedure en discretionaire rechtspraak Equity varies with the length of the Chancellor s foot Geen vonnissen (judgements), maar decree of specific performance (doen) of injunctions (nalaten) Equity acts in personam (d.i. tegen de persoon en het geweten van de gedaagde) Julie Devos 6

Einde 15 de eeuw: ontstaan van de Court of Chancery uit de praktijk van de Chancellor Onafhankelijk rechtscollege Informele procedure waarbij met een bill of petition de verwerende partij wordt aangemaand om onder eed verklaring af te leggen Geen cause of action, geen form of action Gebod of verbod; niet-naleving is contempt of court en strafbaar 2) De verhouding tussen common law en equity law Equity follows the law Aanvankelijk waren common law en equity eerder een aanvulling op elkaar Chancellor mocht slechts ingrijpen als het bij de common law verkeerd liep o Leemten (afwezigheid van een writ) o Geen geschikte remedy o Onbillijke uitspraak o Geen bevoegdheid (bv. tegenover buitenlanders) Regelmatig overleg tussen Court of Chancery en common law rechtbanken Gaandeweg toch conflicten en discussies over rechtszekerheid (common law) vs. rechtvaardigheid (equity law) Where Common Law and Equity are in conflict, Equity shall prevail Regel om tegenstrijdige uitspraken van de common law en equity rechtbanken te beslechten Earl of Oxford s Case (1615) (syllabus p. 20-21) o Bij strijdige beslissingen krijgt equity voorrang o Zo niet zou equity van nul en generlei waarde zijn Primauteit van equity bevestigd in Judicature Acts (1873/1875) Nadien ook meer rigiditeit in equity Ontwikkeling van discretionaire rechtspraak naar een meer gesystematiseerd rechtsstelsel (Rules of Equity) Eveneens een case law stelsel, zoals common law Maar toegepast in afzonderlijke rechtbanken: Court of Chancery vs. common law rechtbanken Julie Devos 7

d) De versmelting van common law en equity law in de 19 de eeuw 1852: afschaffing van de specifieke actions Court of Chancery en common law rechtbanken kunnen elkaars remedies uitspreken 1873-75: Judicature Acts Fusie van de common law en equity rechtbanken Supreme Court of Judicature, onderverdeeld in - Crown Court - High Court of Justice Queen s Bench Division (< 3 common law rechtbanken) Chancery Division (< Court of Chancery) Family Division - Court of Appeal Thans Engelse rechtbanken kunnen zowel common law als equitable remedies uitspreken Zo er nog conflict zou bestaan, heeft equity voorrang Remedies onder common law zijn een recht Equitable remedies zijn nog steeds discretionair (de rechter oordeelt naar eigen inzicht) o Bv. damages for breach of contract (recht) vs. specific performance (gunst) e) De positie van het wettenrecht Tot 1688: wetgeving als koninklijk prerogatief Nadien: suprematie van het parlement (zie ook verder) 18/19 de eeuw Wetgeving (acts/statutes) als secundaire rechtsbron, na common law o Uitzonderingen op common law o Beperkend geïnterpreteerd Thans Meer prominente rol van de wetgever Maar wetgeving als reactie op heel concrete situaties: pragmatisch en praktijkgericht Julie Devos 8

Geen codificatiebeweging Consolidations o Het coördineren van bestaande wetten en latere wijzigingen rond een bepaalde materie o Bv. Sale of Goods Act 1979 (d.i. een coördinatie van de Sale of Goods Act 1893 en latere wetswijzigingen) Law Commission ( 1965) o Onafhankelijke instantie o Opgericht om tot beter recht te komen d.m.v. onderzoek van bestaand recht, het geven van aanbevelingen en het opstellen van o.m. codificaties o Vergelijkbaar met de codificatiebewegingen van het continentale recht Vindplaats Geen staatsblad o Online: www.opsi.gov.uk/legislation/uk Chronological Table of Statutes (sinds 1205) Halsbury s Laws of England: encyclopedisch overzicht van common law en wettenrecht Halsbury s Statutes of England and Wales: actuele tekst van geldende wetgeving f) De export van common law In onbewoonde kolonies of kolonies niet onder het gezag van beschaafde naties Common law, in zoverre aangepast aan de levensomstandigheden Volgt de rechtsontwikkelingen van het moederland In veroverde of overgedragen kolonies Behoud van het bestaande recht unless such as are against the law of God, as in the case of an infidel country Bij onafhankelijkheid Vaak verder van toepassing Diverse technieken o Stilzwijgend (bv. Canada 1982) o In Grondwet (bv. Constitution New York 1777; Basic Law of Hong Kong 1997) o In specifieke reception statutes Meestal zijn latere rechtsontwikkelingen in Engeland niet meer verbindend o In de praktijk toch verwijzingen naar rechtspraak uit andere common law landen Julie Devos 9

g) Conclusie Voornamelijk een vanuit de casuïstiek gegroeid (dubbel)stelsel Gekenmerkt door inductief redeneren: van het bijzondere naar het algemene besluiten Historisch continuüm Vanaf de 19 de eeuw belangrijke koerswijzigingen o 1852: afschaffing van forms of action o Systematisering, o.m. van het contractenrecht o Common law en equity bij dezelfde rechter o 20 ste eeuw: invloed EVRM en Europees recht Engeland raakt meer ingeschakeld in de Europees-continentale rechtstraditie C. De termen Civil Law en Common Law Civil Law Overkoepelende term voor continentaal recht o Cf. Corpus Iuris Civilis van Justinianus met de Digesta, de Institutiones en de Codex Ook gebruikt voor burgerlijk recht als rechtsdomein! Aandachtig zijn voor de context waarin civil law wordt gebruikt Common Law Overkoepelende term voor Anglo-Amerikaans recht ~ Het gemene recht, gezamenlijk voor de gehele bevolking Rechtersrecht (case law) Onderscheiden van Equity Law Vertaling van Ius Commune: privaatrecht bestaande uit Romeins en canoniek recht als subsidiaire rechtsbron (1500-1800) Julie Devos 10

II. De staatsrechtelijke organisatie en instellingen A. Engeland en het Verenigd Koninkrijk 1. De staatsvorm a) Groot-Brittannië, Verenigd Koninkrijk, Engeland United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland Staat (rechtspersoon op internationaal niveau) Samenstellende delen (geen rechtspersoon op internationaal niveau) o Landen (3) - Engeland - Schotland - Noord-Ierland o Prinsdom (1) - Wales o Eilanden (o.m. Wight, de Shetland-eilanden, de Hebriden, ) Staatkundig: Verenigd Koninkrijk Engeland Wales Geen eigen rechtssysteem Laws of Wales Act 1535 o Engelse wetten van toepassing o Welshe parlementsleden toegevoegd aan Engelse parlement o Ook te merken aan de benamingen van enkele juridische instellingen (Supreme Court of England and Wales, Law Society of England and Wales, ) Devolution (cf. federalisering)! Bevoegdheidsverdeling is niet in de grondwet verankerd: aanpasbaar bij gewone wet, met gewone meerderheid (zal niet snel gebeuren want risico op politieke instabiliteit) Schotland Act of Union 1707 o Deel van het Verenigd Koninkrijk o Opheffing Engelse en Schotse parlementen die door Parliament of the United Kingdom (Westminster Parliament) werden vervangen Voortbestaan van Schots recht en rechterlijke instanties Devolution Julie Devos 11

Noord-Ierland Act of Union 1801 o Deel van het Verenigd Koninkrijk o Behoud van eigen recht naast toepassing van VK wetgeving Government of Ireland Act 1920 o 6 noordelijk gelegen Ierse counties Northern Ireland Act 1998 (cf. Good Friday Agreement) Devolution Toepassing van wetgeving aangenomen door het Westminster Parliament in Schotland en Noord-Ierland Constitutionele conventie Indien Act of Parliament niets vermeldt o Enkel van toepassing in Engeland en Wales Mogelijkheid van een extent-vermelding in de wetgeving o Aanduiding van de bepalingen die ook voor Schotland en/of Noord-Ierland gelden o Voorbeeld: syllabus p. 31 b) Een parlementaire monarchie Kenmerken Monarch is staatshoofd en symbool van de uitvoerende macht aan wie grondwettelijk de Kroon (Crown) is toegewezen Hoofd van de Commonwealth, opperbevelhebber van het leger en hoofd van de Church of England Erfelijk o Bepaald door common law-regels en wetgeving (Act of Settlement 1701) o Hoofdprincipe - Kinderen van de overleden koning - Zonen > dochters België: geen voorrang voor zonen meer (VK: House of Lords wilde geen verandering) - Oudere kind > jongere kind The Monarch reigns, [s]he no longer rules Responsible government o Onschendbaarheid van de koning o Politieke ministeriële verantwoordelijkheid Julie Devos 12

Royal prerogatives Formele bevoegdheden van de koning Grondwettelijke gewoonten vervat in common law Tot het koninklijk prerogatief behoren o.m. o Benoeming van de eerste minister - In feite de leider van de winnende partij bij verkiezingen o Ontbinding van het parlement - In feite op verzoek van de eerste minister o Ontslag van ministers - In feite op aangeven van de eerste minister o Benoeming van rechters - In feite op aangeven van de Lord Chancellor o Verlenen van gratie (fountain of justice) o Verlenen van adellijke titels en eretekens (fontain of honour) o Sluiten van verdragen o Erkennen van vreemde staten o Verklaren van oorlog en vrede c) Een constitutionele monarchie Kenmerken Geen grondwet in de zin van een geschreven basiswet in een uniek document Veelheid van o Documenten - Magna Carta, Bill of Rights, Act of Settlement, Parliament Act, o Rechtspraak - Bv. individuele rechten en vrijheden o Constitutional conventions - Niet afdwingbaar voor de rechter - Maar belangrijke politieke betekenis (niet nageleefd: handeling is niet legitiem) - Bv. soevereiniteit parlement, regeringsvorming door de winnende politieke partij Spanning met de idee van de constitutionele suprematie o Grondwettelijke regels staan formeel-juridisch op hetzelfde niveau van wetgeving en zijn dus formeel-juridisch bij wet te wijzigen (gebeurt niet in de praktijk want belangrijke constitutionele beginselen hebben zeer grote morele geldingskracht) België Julie Devos 13