oncologisch congres AZ Sint Jan Verpleegkundigen in de oncologie: hou jezelf up to date! Tumoren en erfelijkheid prof. dr. Bruce Poppe Centrum voor Medische GeneIca Diensthoofd Prof. dr. A. De Paepe Universitair Ziekenhuis Gent hlp://www.cmgg.be bruce.poppe@ugent.be
sporadisch, familiaal en erfelijk colorectaal carcinoom geneisch onderzoek
familiale voorgeschiedenis en geneische afwijkingen
familiale voorgeschiedenis en geneische afwijkingen
familiale voorgeschiedenis als risicofactor kans op erfelijkheid groter toenemend aantal verwanten jongere leerijd op IjdsIp van diagnose erfelijkheid: belangrijk in borstkanker darmkanker prostaatkanker zeldzamere erfelijke kankersyndromen: kenmerkende tumoren von Hippel Lindau syndroom Li Fraumeni syndroom Neurofibromatose type 1 en 2
aanwijzingen voor erfelijkheid jonge leerijd bij diagnose jong ten opzichte van de normale leerijd bijv. darmkanker op 45 jaar verschillende vormen van kanker bijv. borst en eierstokkanker bij dezelfde paiënte bilaterale tumoren in gepaarde organen bijv. bilateraal renaal cel carcinoom belaste familiale voorgeschiedenis het feit dat kanker vaak in een familie voorkomt
de geneische raadpleging
de geneische raadpleging advies: geruststelling erfelijkheid weinig waarschijnlijk diagnose: sporadisch darmkanker verwanten: licht verhoogd risico geen indicaie voor erfelijkheidsonderzoek meer frequente controles niet nodig deelname aan bevolkingsonderzoek: coloscopie vanaf 50 jaar
de geneische raadpleging
de geneische raadpleging advies: erfelijkheid weinig waarschijnlijk, maar zeker niet uitgesloten diagnose: familiaal darmkanker verwanten: maig verhoogd risico erfelijkheidsonderzoek: aangewezen meer frequente controles aangewezen: coloscopie vanaf 40 jaar
de geneische raadpleging
de geneische raadpleging advies: erfelijkheid zeer waarschijnlijk diagnose: erfelijk darmkanker erfelijkheidsonderzoek aangewezen verwanten: sterk verhoogd risico meer frequente controles aangewezen: jaarlijks coloscopie vanaf 25 jaar
de geneische raadpleging diagnos5sch onderzoek doel: het geneisch defect idenificeren in een aangetast persoon in wiens familie een erfelijke vorm van kanker werd gediagnosiceerd of wordt vermoed presymptoma5sch onderzoek doel: de dragerschapstatus bepalen voor een gekende mutaie in een gezonde persoon + + +
het presymptomaisch onderzoek verduidelijken van het risico voor niet aangetaste verwanten zonder erfelijkheidsonderzoek: mogelijk sterk verhoogd risico bij alle 4 zussen prevenieve heelkunde: mogelijk maar misschien onnodig screening bij alle 4 zussen
het presymptomaisch onderzoek verduidelijken van het risico voor niet aangetaste verwanten BRCA1 mutaie + + na erfelijkheidsonderzoek: met zekerheid sterk verhoogd risico bij 2 zussen geruststelling voor de andere 2 screening of prevenieve heelkunde bij 2 draagsters
geneic counseling psychologische begeleiding essenieel: aanbod geneisch onderzoek kan noodzaak tot begeleiding doen ontstaan niet: psychologiseren, evalueren of hulpvraag in vraag stellen wel: begeleiding en ondersteuning, op maat van de paiënt en zijn/haar familie thema s ideniteit, zelaeeld, seksualiteit relaie & kinderwens schuldbesef contacteren van familieleden omgaan met onzekerheid en risico s
het erfelijkheidsonderzoek algemeen: de kans dat een mutaie gevonden wordt: sterk variabel normaal geneisch onderzoek: niet volledig geruststellend interpretaie: in funcie van de familiale voorgeschiedenis mutaie analyse: uitgangsmateriaal: bloedstaal arbeidsintensief meestal: termijn van ~4 maanden presymptomaisch onderzoek (gekende mutaie): 4 weken terugbetaald, remgeld: 8.68
autosomaal dominante overerving
erfelijk borst en ovariumcarcinoom borstcarcinoom ovariumcarcinoom
erfelijk borst en ovariumcarcinoom BRCA1 borstcarcinoom contralateraal borstcarcinoom ovariumcarcinoom colon, pancreas, maag, eileider, prostaat risico op 70 jaar tot 87% 60% tot 66% BRCA2 borstcarcinoom contralateraal borstcarcinoom ovariumcarcinoom mannelijk borstkanker prostaat, pancreas, galblaas, maag, melanoom risico op 70 jaar tot 86% 55% tot 27% 7%
erfelijk borst en ovariumcarcinoom + + + + borstcarcinoom op 53j borstcarcinoom op 36j & 46j borstcarcinoom op 51j BRCA1 IVS5+3A>G + + borstcarcinoom 29j
BRCA1 IVS5+3A>G: een Belgische founder mutaie
BRCA2 mutaie geen duidelijke familiale voorgeschiedenis
BRCA2 mutaie geen duidelijke familiale voorgeschiedenis
klinisch hereditair geen mutaie aantoonbaar
erfelijke darmkanker screening bij familiaal of erfelijk colorectaal carcinoom: starten op jongere leerijd korter interval tussen onderzoeken geneisch onderzoek: preciseren van het screeningsregime iniiaie progressie
erfelijke darmkanker
erfelijke darmkanker
erfelijke darmkanker
erfelijke darmkanker
medisch ethisch handelen algemene voorwaarden voor verantwoord geneisch onderzoek: uitgebreide counseling voor en na het eigenlijke moleculair geneisch onderzoek counseling: zowel voor de pa5ënt als voor familieleden aanbieden van psychologische begeleiding belangrijke rol van de Gene5sche Centra
recht op weten of niet weten? Hilde, 24 jaar, komt consulteren uit haar bezorgdheid voor borstkanker. In haar familie werd een BRCA1 mutaie aangetoond, ze werd hierover ingelicht door een nicht die zich recent liet onderzoeken. Ze bespreekt de mogelijkheid van een erfelijkheidsonderzoek met haar vader. Ze botst op een muur van onbegrip. Hij geer uitdrukkelijk aan zelf niet te willen weten of hij drager is of niet.
recht op weten of niet weten? + + + BRCA1 IVS5+3A>G
recht op weten of niet weten? + + + + + +
recht op weten of niet weten? + + + + + + vader obligaat drager dragerschapsstatus vader onbekend
prenatale implicaies van erfelijkheidsonderzoek prenatale diagnosiek: IndicaIes late onset aandoeningen met variabele expressie of penetranie pre implantaie diagnosiek vaak prefereerbaar boven prenatale diagnosiek belastende procedure, belangrijke wachrjden
samenvarng geneisch advies: lage drempel steeds indien vermoeden algemeen: 3 nauwe verwanten 2 nauwe verwanten, gemiddeld jonger dan 50 jaar 1 paiënt: bijzonder jonge leerijd bij diagnose andere: ongerustheid over het risico op kanker overwegen van prevenieve maatregelen
samenvarng erfelijkheidsonderzoek is vooral aangewezen in families waarin kanker werd vastgesteld: bij een groot aantal verwanten op jonge leerijd specifieke/zeldzame tumoren erfelijkheidsonderzoek: sterkst geëvolueerd voor borst en darmkanker erfelijkheidsonderzoek: verduidelijken van het risico op kanker voor de paiënten en voor zijn/haar familieleden belang van counseling rol van de GeneIsche Centra
hlp://www.cmgg.be AZ Sint Jan Prof. dr. T. Van Maerken Prof. dr. B. Poppe MSc. Eline Devriese MSc. Joke De Vreese 050 45 2769 UZ Gent 09 332 36 03