BESIGHEIDSTUDIES GRAAD 11 14 JUNIE 2016 VRAESTEL 1 EKSAMEN TYDSDUUR: 120 Minunte EKSAMINATOR: MNR. J. Jacobs TOTAAL: 100 Punte MODERATOR: MEV. E. vd Westhuizen LEES DIE VOLGENDE INSTRUKSIES NOUKEURIG DEUR 1. Die vraestel bestaan uit SES (6) bladsye. Maak seker jou vraestel is voledig. 2. Die vraestel het TWEE afdelings Afdeling A Kort vrae (Vraag 1 en 2) Afdeling B Medium vrae (Vraag 3 en 4) 3. Lees die vrae noukeurig deur 4. Antwoord Vraag 1 EN 2 (AFDELING A) 5. Antwoord Vraag 3 en 4 (AFDELING B) 6. Dit is in jou eie belang om netjies en duidelik te skryf 7. Jy mag slegs blou of swart ink gebruik. Page 1 of 6
AFDELING A - KORT VRAE Vraag 1 Meervoudige keuse (1x10 = 10 punte) Dui die mees korrekte antwoord aan deur die vraagnommer en ooreenstemmende letter op die antwoordblad te maak. (Bv. 1 A) 1.1 Wanneer n groot vervaardiger die hulp van kundiges inroep om verbruikersvraag onafhanklik van mekaar te voorspel sodat hul produksievlakke kan vasstel, maak hulle van hierdie probleemoplossingstegniek gebruik. a. Delphi-tegniek b. Kragveld-ontleding c. Trapleer-tegniek d. Visgraadontleding 1.2 n Taak wat deur werknemers in n besigheid uitgevoer kan word, maar waarvoor n kontrak met ander besigheid gesluit word. a. Verhuring b. Uitkontraktering c. Franchise-stigting d. Geen van bogenoemde 1.3 Watter van die volgende vorme van eienaarskap word nie as n regspersoon beskou nie? i. Alleenhandelaar ii. Vennootskap iii. Beslote korporasie iv. Privaat maatskappy Kies die korrekte kombinasie a. i, ii, iv b. ii, iii, iv c. i, ii d. iii, iv 1.4 Kies die vorm(e) van eienaarskap wat n minimum van drie direkteure vereis: i. Maatskappy in staatsbesit ii. Koöperasie iii. Privaat maatskappy iv. Openbare maatskappy a. iv b. ii en iv c. i en iv d. iii en iv Page 2 of 6
1.5 n Voorbeeld van swak oordeel as gevolg van stress in die werksplek is: a. Om nie bevoeg te wees om take uit te voer nie b. Om van die werk weg te bly c. Konflik met kollegas d. Om te besluit om produksievlakke te verhoog ondanks n tekort aan personeel. 1.6 Wanneer n groot kleinhandelaar en n bank onderhandel om albei voordeel te trek, byvoorbeeld deur klante toe te laat om kontant terug te kry wanneer hul bankkaarte gebruik, staan dit bekend as: a. Stategiese alliansie b. Networkvorming c. Invloedwerking d. Kollekiewe bedinging 1.7 ZXZ Ysterwarewinkel is n voorbeeld van n besigheid in die sektor van die ekonomie. a. Primêre b. Sekondêre c. Tersiêre d. Besigheidskolom 1.8 Baie boumaatskappye het kontrakte gekry om stadiums vir die Wêreldbeker in 2010 te bou. Hierdie besighede het werkers vir die duur van die taak aangestel, wat beteken dat die werkers werkloos was nadat die taak voltooi is. Hierdie soort werkloosheid staan bekend as: a. Sikliese werkloosheid b. Seisoenale werkloosheid c. Wrywingswerkloosheid d. Strukturele werkloosheid 1.9 (Edms.) Bpk aan die einde van die naam van n privaat maatskappy verwys na die feit dat: a. Die aanspreeklikheid van aandeelhouers vir besigheidsskuld is beperk tot die bedrag wat belê is. b. Aandeelhouers beperkte aandele het. c. Die aantal direkteure beperk word tot sewe. d. Kapitaal beperk word tot n bedrag deur die Registrateur van Maatskappye. 1.10 Aandele is vrylik verhandelbaar in n? a. Openbare maatskappy b. Privaat maatskappy c. Beslote korporasie d. Koöperasie Page 3 of 6
Vraag 2 Waar of Onwaar (1x10 =10 punte) Sê of die volgende stellings Waar of Onwaar is. Indien die stelling waar is, skryf waar. Indien die stelling onwaar is, skryf onwaar, en korrigeer die stelling. 2.1 Balaans tussen teveel selvertroue en n lae selfbeeld is n voorbeeld van die utillitêre etiekteorie. 2.2 n Werknemer in die administratiewe departement, Martin, sal vir vyf dae n rekenaarkursus oor Microsoft-programme bywoon om n SETA-geakkredeerde rekenaarsertifikaat vir eindgebruiker-rekenaarwetenskap te verkry. Hierdie doel voldoen aan die SMARTER-doelkriteria. 2.3 n Voordeel van die toestaan van n leling of krediet is dat die gewer van die lening of krediet die reg het om voor die eienaars betaal te word wanneer die besigheid gelikwideer word. 2.4 n Aandeelhouer in n openbare maatskappy betaal belasting op persoonlike inkomste en dividende. 2.5 Die koers waarteen die algemene vlak van pryse vir goedere en dienste toeneem is bekend as prysvastelling. 2.6 Die proses om onwettige kopieë van CD s, speletjies en DVD s te maak staan bekend as kopie-reg. 2.7 Wanneer werkers staak is dit n vorm van nywerheidsoptrede waartydens die werkers weier om te werk. 2.8 Die proses waardeur goedere Suid-Afrika uit ander lande binnekom teen n prys wat goedkoper is as die gewone waarde van die goedere word storting genoem. 2.9 Etiese kwessies in n besigheid is n hoë geboortesyfer, armoede, MIV en vigs, werkloosheid en n gebrek aan onderwys en vaardighede. 2.10 Demografiese kwessies in n besigheid is kwessies soos ouderdom, geslag, onderwysvlak, inkomstevlak, geloof en geboortesyfer. Page 4 of 6
AFDELING B TOEPASSING 80 PUNTE Fry s het op klein skaal in n familiekombuis in Winstonpark, KwaZulu-Natal, begin. Vandag is dit n internasionale sukses. In 1991 het Fry s Vegetarian Foods se direkteur, Wally en Debbie Fry, die bou bedryf in KwaZulu-Natal vaarwel geroep en met n nuwe stokpertjie begin die ontwikkeling van vleisvrye alternatiewe maaltye wat hulle en hul familie (wat almal toegewyde vegetariërs is) kan geniet. Vandag is Fry s Vegetarian Foods een van die wêreld se grootste verskaffers van n reeks bevrore produkte gemaak van natuurlike groenteproteïene wat min vet en baie proteïene bevat, vry van cholesterol en preserveermiddels is met n voorkoms en tekstuur soortgelyk aan vleis. Fry s Vegeterian Foods volg n unieke proses wat ontwerp en vervolmaak is deur die besturende direkteur Wally Fry. (http://kzntopbusiness.co.za/site/top-business-sector/the-fry_group/page.9873) Vraag 3 40 punte 3.1 Noem twee voordele en twee nadele van die begin van n nuwe besigheid wat die Fry s ondervind het. (4) 3.2 Die Fry s was in die boubedryf industrie voordat hulle hul eie besigheid begin het. In watter industrie werk hul nou en in watter sektor van die ekonomie? (2) 3.3 Doen n SWOT-analise vir Fry s deur net op een swak punt en een bedreiging vir hul besigheid te fokus. Stel n strategie voor wat hulle kan help om die swak punt en die bedreiging te oorkom. (8) Beantwoord die vraag in die andwoordblad wat voorsien word. Swak punt Bedreiging Strategie om die swak punt te oorkom Strategie om die bedreiging te oorkom 3.4 Demonstreer die gebruik van die visgraat-probleemoplossingstegniek om die volgende probleemscenario vir Fry s te ontleed: Die werkers het nie vir werk opgedaag nie omdat hulle besig is om te staak. (5) Beantwoord die vraag in die andwoordblad wat voorsien word. 3.5 Bepreek die rol wat vakbonde tydens die proses van kollektiewe bedinging sou gespeel het. (6) 3.6 Evalueer of die soort stres wat deur die staking veroorsaak word goed of sleg vir Fry s sal wees. (2) 3.7 Stel n etiese teorie voor wat op die stakingsaksie van toepassing kan wees. (3) 3.8 Identifiseer twee interne belanghebbendes van n besigheid wat deur die staking beïnvloed word. (2) Page 5 of 6
3.9 Bespreek die omvang van die uitwerking van n staking op een van die genoemde belanghebbendes. (2) 3.10 Bespreek twee beginsels van professionalisme wat in die werksplek toegepas kan word om die kanse vir stakings deur werknemers te verlaag. (6) Vraag 4 40 punte Die markomgewing bied sowel geleenthede as uitdagings aan n besigheid 4.1 Noem vyf gebiede in die markomgewing wat uitdagings stel. (5) 4.2 Verduidelik die term strategiese bondgenote. (4) 4.3 Bespreek drie maniere waarop mededingers n uitdaging kan wees vir n besigheid. (6) 4.4 Noem drie Wette waarvan n besigheid moet kennis dra wanneer hy werknemers aanstel. (3) 4.5 Noem en verskaf n voorbeeld van drie komponente wat bydra tot die toekomsvisie van n besigheid. (6) 4.6 Noem agt veranderlikes in die makro-omgewing. (8) 4.7 Verduidelik drie uitdagings wat deur tussengangers teweeggebring kan word. (6) 4.8 Kollektiewe bedinging en invloedwerwing is twee voordelige maniere van betrokkenheid by die makro-omgewing. Noem twee alternatiewe maniere hoe besigheid betrokke kan wees. (2) TOTAAL: 100 Page 6 of 6