gemeenfe Moerd aa U k RAADSINFORMATIEBRIEF Nummer griffie Zaaknummer Documentnummer Van Coll van eester en wethouders ) Aan de leden van de qemeenteraad Onderwero Reactie op Motie Bestuurliike boete 1,, DEC 2017 173Aîô t#55rc Sï3 illehouder: Bu rj. Motie Op 22 juni 2017 is de Motie Bestuurlijke Boete van WD, BBM en CDA door de gemeenteraad aangenomen. Bij deze motie draagt de gemeenteraad het college op: 1. Onderzoek te doen m.b.t. het invoeren van het instrument bestuurlijke boete voor het overtreden van gemeentelijke verboden en voorschriften die vastgelegd zijn in de APV; 2. De uitkomst van dit onderzoek, al dan niet vergezeld van een voorstel daartoe, ter besluitvorming aan de raad voor te leggen; 3. ln het verlengde daarvan te onderzoeken of er onder de regiogemeenten die de bestuurlijke boete al hebben geintroduceerd respectievelijk voornemens zijn deze te introduceren, draagvlak is voor het opzetten van een gezamenlijk "Regionaal bestuurlijk incassobureau" voor de verwerking en inning van bestuurlijke boetes, alsmede ondersteuning bij bezwaar en beroepsprocedures. Hierna volgt de reactie van het college op de motie. Ad 1 Onderzoek te doen m.b.t. het invoeren van het instrument bestuurlijke boete voor het overtreden van gemeentelijke verboden en voorschriften die vastgelegd zijn in de APV; 1. Sinds januari 2009 zijn er ten aanzien van overtredingen in de openbare ruimte twee nieuwe handhavingsinstrumenten gefaseerd ingevoerd: de bestuurlijke strafbeschikking overlast en de bestuurlijke boete overlast. ln bijgevoegd memo met bijlagen wordt nader ingegaan op deze instrumenten, de laatste stand van zaken en mogelijke toekomstige ontwikkelingen ten aanzien van de bestuurlijke boete. Hieruít volgt dat de gemeenten in eerste instantie allemaal hebben gekozen om overlast in de openbare ruimte via de bestuurlijke strafbeschikking aan te pakken. Per 1 januari 2017 hebben de gemeenten Amsterdam en Den Haag als eerste gemeenten de bestuurlijke boete ingevoerd. 2. Naar aanleiding van het verrichte onderzoek is de conclusie dat binnen de gemeente Moerdijk de tijd nog niet rijp is voor het invoeren van de bestuurlijke boete overlast. Naast het feit dat een systeem van afhandeling en inning dient te worden ingesteld waarmee flinke kosten gemoeid gaan, wordt de gemeente 24 uur per dag en zeven dagen per week verantwoordelijk voor de handhaving van deze feiten. Bovendien dient (een nieuwe kamer van?) de bezwarencommissie zich bezig te houden met de besluiten waarbij de bestuurlijke boete is opgelegd. Zoals in het memo is aangegeven vormen de inkomsten van de bestuurlijke boete op dit moment geen reëel tegenwicht voor de hoge kosten van invoering. Deze conclusie kan anders zijn wanneer ook parkeren en lichte verkeersovertredingen (in de toekomst?) bestuurlijk beboet zouden kunnen worden. 1
ge meente Moerdük Ad 2. De uitkomst van dit onderzoek, al dan niet vergezeld van een voorstet daartoe, ter besluitvorming aan de raad voor te leggen; 3. Het college verzoekt de gemeenteraad kennis te nemen van het bijgevoegde memo met bijlagen. Tevens verzoeken wij u de conclusie te onderschriiven dat - oelet oo de kosten die met de invoering van de bestuurlijke boete gemoeid zijn en de beperkte baten die daar tegenover staan - op dit moment invoering van de bestuurlijke boete nog niet wenselijk is. Ad3. ln het verlengde daarvan te onderzoeken of er onder de regio gemeenten die de bestuurtijke boete al hebben geïntroduceerd respectievelijk voornemens zijn deze te introduceren, draagvlak is voor het opzetten van een gezamenlijk "Regionaal bestuurlijk incassobureau" voor de verwerking en inning van bestuurlijke boefes, alsmede ondersteuning bij bezwaar en beroepsprocedures. 4. Conform het verzoek van uw gemeenteraad is bij de andere De6 gemeenten (gemeenten Etten- Leur, Roosendaal, Halderberge, Rucphen en Zundert) geïnformeerd hoe deze over dit onderwerp denken. Uit de reacties volgt dat er op dit moment bij deze gemeenten nog geen concrete plannen zijn om tot invoering van de bestuurlijke boete over te gaan. Er bestaat echter wel interesse om te kijken of dit in regionaal verband opgepakt kan worden. Met name de gemeente Rucphen is daarin ambitieus. Wij verwijzen u naar "Onderzoek De6 gemeenten" in het bijgevoegde memo. 5. Gelet op de interesse vanuit de regio wordt dit onderwerp nog dit jaar op de agenda van de juridische werkgroep van de De6 gezet om te bekijken of de bestuurlijke boete ingezet kan worden als beleidsinstrument. Wijvertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd Met vriendelijke groet, de gem en wethouders van Moerdijk, de burge meester P.A.M. van Bavel J.P 2
Memo bestuurlijke strafbeschikking en bestuurlijke boete Aan : De leden van de gemeenteraad Van : College van burgemeester en wethouders Onderwerp : Motie Bestuurlijke boete gemeenteraad van 22 juni 2017 Datum : 21 november 2017 Inleiding 1. Sinds januari 2009 zijn er ten aanzien van overtredingen in de openbare ruimte twee nieuwe handhavingsinstrumenten gefaseerd ingevoerd: de bestuurlijke strafbeschikking overlast en de bestuurlijke boete overlast. Verkeersovertredingen op grond van de Wet Handhaving verkeersvoorschriften (de zogenoemde Wet Mulderzaken) vallen hier niet onder. 2. Bij de bestuurlijke strafbeschikking op grond van artikel 257b Wetboek van Strafvordering leggen gemeentelijke boa s namens en onder verantwoordelijkheid van het Openbaar Ministerie strafrechtelijke boetes op. De opbrengsten van deze boetes vloeien naar de rijkskas. De administratieve afhandeling en de inning van de boetes gebeurd door het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB). 3. Bij de bestuurlijke boete op grond van de artikelen 154b e.v. van de Gemeentewet leggen gemeentelijke boa s namens een bestuursorgaan bestuurlijke boetes op voor veel voorkomende en overlast veroorzakende, lichte overtredingen van de Algemeen Plaatselijke Verordening (hierna: APV) en Afvalstoffenverordening (hierna; Asv). De bestuurlijke boete kan worden opgelegd voor de gehele APV, minus een beperkt aantal APV-overtredingen die zijn uitgezonderd in artikel 2 van het Besluit Bestuurlijke Boete Overlast in de Openbare Ruimte (hierna: BBOOR). Om een bestuurlijke boete op te kunnen leggen dient de gemeenteraad een verordening op te stellen en de APV en de Asv te wijzigen. De opbrengst van deze boetes vloeit naar de gemeente. Aan de andere kant moet de gemeente ook zorgdragen voor de administratieve afhandeling, het innen van de boetes en het voeren van bezwaar en beroepsprocedures. Kosten van de invoering van de bestuurlijke boete zijn onder meer het salaris van de toezichthouder, kosten van backoffice en aansturing, algemene communicatie, vervoersmiddelen, kosten voor invordering en kosten van bezwaar en beroep. 4. De bestuurlijke strafbeschikking overlast is in 2009 door de vier grootste gemeenten ingevoerd. In 2010 is het instrument gefaseerd per arrondissement ingevoerd in een groot aantal andere gemeenten. Ook in 2011 zijn er nog gemeenten aangesloten. 5. In 2008 stelde Juridische Zaken een memo op over de bestuurlijke boete en de strafbeschikking (de Wet OM-Afdoening). Voor gedetailleerde informatie verwijs ik u naar bijgevoegd memo (bijlage 1). Conclusie in dit memo is dat gelet op de grootte van de gemeente Moerdijk, het niet efficiënt leek over te gaan tot het invoeren van de bestuurlijke boete voor overlast in de openbare ruimte. De kosten van het invoeren van deze bestuurlijke boete zouden hoger zijn dan de opbrengsten. 1
Mede vanwege andere (financiële) voordelen is toen gekozen voor het beboeten van de APVovertredingen via de bestuurlijke strafbeschikking. Ontwikkelingen 6. Van november 2011 tot en met maart 2012 is in opdracht van het WODC/ ministerie van Veiligheid & Justitie (V&J) een evaluatie uitgevoerd van deze twee handhavingsinstrumenten. Uit deze evaluatie bleek dat op grond van de gegevens van het CJIB de bestuurlijke strafbeschikking overlast werd gebruikt in 270 gemeenten. Geen enkele gemeente had gekozen voor de bestuurlijke boete. De belangrijkste reden voor gemeenten om te kiezen voor de bestuurlijke strafbeschikking is dat deze minder capaciteit kost: het CJIB zorgt voor het innen van het geld en de afwikkeling van de zaak. Daarnaast lijkt de bestuurlijke strafbeschikking overlast juridisch gezien meer op strafrechtelijke afhandeling en is daarom beter gestroomlijnd met de handhaving door de politie. Overigens waren er ook 45 responsgemeenten die aangaven dat ze niet met de bestuurlijke strafbeschikking overlast en ook niet met de bestuurlijke boete overlast werken en dat ook niet van plan zijn. Twee derde van deze gemeenten vindt handhaving door de politie of op basis van andere instrumenten voldoende. Andere redenen zijn dat het te duur is of dat er nauwelijks overlast is. 1 Tevens speelde een rol dat gemeenten van het ministerie van Veiligheid &Justitie een vergoeding ontvingen voor het uitschrijven van bestuurlijke strafbeschikking overlast en verloedering ( 25,00 per p.v.). Van deze vergoeding konden gemeenten een gedeelte van hun kosten voor de inzet van gemeentelijke boa s dekken. Het overige bedrag vloeide naar het Rijk. Per 1 januari 2015 is die PV-vergoeding echter komen te vervallen. 7. Sindsdien kijken gemeenten naar mogelijkheden om gemeentelijke handhavers boetes op te laten leggen zonder dat de baten daarvan naar het Rijk verdwijnen. Amsterdam en Den Haag hebben die oplossing gevonden via de bestuurlijke boete overlast. Per 1 januari 2017 zijn deze gemeenten begonnen met het zelf innen van de boetes. Voornaamste reden voor het kiezen van dit instrument lijkt dat de gemeenten zo meer grip hebben op de handhaving in de stad. Met de invoering van een bestuurlijke boete worden Den Haag en Amsterdam zelf verantwoordelijk voor de afhandeling. Het geld dat daarmee wordt opgehaald, mogen de gemeenten op de eigen rekening bijschrijven. Aan de andere kant dient zoals aangegeven ook een systeem van administratieve afhandeling en inning te worden opgezet en een mogelijkheid voor bezwaar en beroep te worden geboden. 8. Een woordvoerder van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten beaamt dat de kosten die gemaakt worden door gemeenten om hun gebied leefbaar en veilig te maken erg hoog zijn. De bestuurlijke boete kan daarom nooit ingezet worden als melkkoe. Ook moet voorkomen worden dat een bonnenquotum gaat gelden en de inkomsten uit de boetes aan het einde van de maand een doel op zich worden. Daarnaast speelt de hoogte van de boete een grote rol, omdat uit observaties blijkt dat de sfeer agressiever kan worden als een boete hoog uitvalt. De boetebedragen zijn voor een groot aantal overtredingen vastgelegd in de bijlage bij het BBOOR. Dit is echter niet voor alle overtredingen van de APV het geval. Voor die voorschriften waarvoor geen boetebedrag is vastgesteld en die niet genoemd worden in artikel 2 van het BBOOR, moet de gemeenteraad bij verordening de hoogte van de boete vaststellen. Ook wordt opgemerkt dat rekening gehouden moet worden met het feit dat burgers en gemeenten verlangen dat de gemeentelijke handhavers een soort gastheer zijn in hun gebied en 1 Rapport Bestuurlijke strafbeschikking en bestuurlijke boete overlast, Drs. Sander Flight, Prof. Mr. Dr. Arthur Hartmann, Dr. Oberon Nauta e.a., 16 mei 2012, pagina 78 2
dienstverlenend en hulpverlenend optreden. Een repressieve rol past daar minder bij.' 2 Zie onder meer de artikelen Amsterdam en Den Haag innen boetes zelf in de Volkskrant van 27 juni en van de website van de NOS (bijlage 2). Onderzoek naar situatie Moerdijk 9. Om te kunnen beoordelen of het voor Moerdijk zinvol is om de bestuurlijke boete overlast in te voeren, is gekeken of en zo ja welke overlastfeiten er op dit moment via de strafbeschikking zijn gesanctioneerd, die ook bestuurlijk beboet kunnen worden. Er moet in geval van het invoeren van de bestuurlijke boete immers een systeem van afhandeling en inning worden ingevoerd waaraan hoge kosten verbonden zijn. 10. In Moerdijk is in 2016 in totaal voor 6 (niet Mulder-feiten) een strafbeschikking opgelegd. In de periode tot eind september 2017 zijn dat er 29. Dit waren allemaal overtredingen van de APV, met name overtredingen met honden (poep of loslopen) en parkeren van voertuigen als aanhangwagens, caravans e.d. conform de APV. Als we uitgaan van de bestuurlijke boetes die op grond van de bijlage bij het BBOOR kunnen worden opgelegd (onder meer gemiddeld 90,00 voor een overtreding met honden en als hoogste een boete van 370,00 voor het storten van afval die aanleiding kan geven tot hinder of nadelige beïnvloeding van het milieu) is duidelijk dat er heel veel overtredingen gesanctioneerd moeten worden om de kosten van de investering van het inningssysteem enigszins te kunnen dekken. Dat aantal overtredingen wordt op dit moment niet gehaald. Mogelijke toekomstige ontwikkelingen 11. In de toekomst zijn er mogelijk ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de beslissing de bestuurlijke boete in te voeren. Dit geldt met name als de bestuurlijke boete puur om financiële redenen ingevoerd zou worden. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (hierna: VNG) pleit er al enige tijd voor om de bevoegdheden van boa s uit te breiden en hen onder andere ook de bevoegdheid te geven om proces-verbaal uit te schrijven voor lichte verkeersovertredingen, zoals rijden door rood licht en snelheidsovertredingen in woonbuurten. Dit zou de leefbaarheid en veiligheid in woonbuurten en rondom scholen ten goede komen. Gemeentelijke handhavers openbare ruimte (boa's) mogen hier op dit moment niet tegen optreden. Daarnaast is de VNG voorstander om gemeenten alsnog de wettelijke bevoegdheid te geven om de bestuurlijke boete in te zetten voor de afdoening van parkeerovertredingen en andere lichte verkeersovertredingen. Ook dat kan op dit moment niet. 12. Om dit standpunt kracht bij te zetten heeft de VNG heeft op 12 mei 2016 een brief met position paper 3 aan de Tweede Kamer gestuurd. Verder heeft de VNG bij brief van 9 mei 2017 een reactie gegeven op het rapport van het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Verkeershandhaving. In deze brief vraagt de VNG opnieuw bijzondere aandacht voor een uitbreiding van de bevoegdheden van de gemeentelijke Boa s openbare ruimte ten aanzien van lichtere verkeersovertredingen en een wettelijke bevoegdheid voor gemeenten om lichtere verkeersovertredingen door middel van een bestuurlijke boete af te doen. 4 2 Amsterdam en Den Haag innen boetes straks zelf, De Volkskrant, 27 juni 2016 3 Position paper Bestuurlijke boete overlast in openbare ruimte en lichte verkeersovertredingen (domein 1 Openbare ruimte), 2016 4 Brief met onderwerp IBO verkeershandhaving en verkeersveiligheid van 9 mei 2017. 3
Besluitvorming over dit voorstel is naar de nieuwe regering doorgeschoven. Recent heeft de VNG bij brief van 11 oktober 2017 5 de aangepaste notitie Inzet VNG voor wijziging Beleidsregels Buitengewoon opsporingsambtenaar en wijziging domeinlijsten aan de Minister van Veiligheid en Justitie (nu Justitie en Veiligheid) gestuurd. In deze brief is nogmaals aandacht gevraagd voor de uitbreiding van de bevoegdheden van de boa s met de handhaving van lichtere verkeersovertredingen. Ook is het opnieuw invoeren van de pv-vergoeding en de invoering van de bestuurlijke boete bij de handhaving van lichtere verkeersovertredingen aangekaart. De VNG meent dat het wetsvoorstel dat indertijd door de Tweede Kamer is aanvaard zo weer kan worden ingebracht. Als dit niet tot resultaat leidt zal de VNG via lobby bij de Tweede Kamer proberen de genoemde punten binnen te halen. 13. Mocht te zijner tijd het wetsvoorstel Bestuurlijke boete fout parkeren en andere lichte verkeersovertredingen of iets vergelijkbaars alsnog wordt aangenomen, dan is het zinvol opnieuw te onderzoeken of invoering van de bestuurlijke boete in de gemeente Moerdijk op dat moment kostentechnisch gezien, maar zeker ook vanuit het oogpunt van efficiency voldoende oplevert. Onderzoek De6 gemeenten 14. De gemeente Moerdijk heeft navraag gedaan naar de standpunten van de overige De6 gemeenten over eventuele invoering van de bestuurlijke boete voor de aanpak van overlast in de openbare ruimte. Op dit verzoek hebben drie van de De6 gemeenten een reactie gegeven. Deze reactie luidt als volgt: Etten-Leur 15. Gemeente Etten-Leur is niet voornemens de bestuurlijke boete in te voeren, omdat deze meer gaat kosten dan dat het oplevert. Indien dit vanuit regionaal verband opgepakt zou worden, zou er wel interesse bestaan. Rucphen 16. Het ambtelijk standpunt van de gemeente Rucphen is dat gemeenten erbij gebaat zijn om ook het bestuurlijk instrumentarium van de bestuurlijke boete in te kunnen zetten. Rucphen werkt op het gebied van openbare orde intensief samen met de zeven West-Brabantse gemeenten en Tholen. Zij zouden het mooi vinden om het instrumentarium rondom de bestuurlijke boete op de schaal van deze samenwerking vorm en inhoud te geven, eventueel aangevuld met Etten-Leur en Zundert vanuit De6 verband. Ambtelijk is Rucphen dus voor en heeft zelfs een grotere ambitie: namelijk implementatie / uitrol op de schaal van alle West-Brabantse gemeenten (plus evt. Tholen) onder de A16. Zundert 17. De gemeente Zundert heeft destijds bewust niet voor de weg van de bestuurlijke boete gekozen. De verwachting was dat de kosten niet tegen de baten zouden opwegen. Bij Zundert zijn nu nog geen concrete plannen om te gaan werken met bestuurlijke boetes. Ambtelijk wordt aangegeven dat afhankelijk van nieuwe ontwikkelingen er mogelijk een heroverweging van dit standpunt zou kunnen plaatsvinden. Daar kan men nu nog geen uitspraak over doen. Wel wil Zundert kijken of er in De6 verband onderzoek naar dit onderwerp kan worden gedaan. Halderberge 18. Voor Halderberge is destijds vooral het argument van de administratieve lasten de reden geweest om de verdere afwikkeling van door de gemeentelijke BOA s opgelegde boetes via het CJIB af te 5 Brief Beleidsregels boa en domeinlijsten van 11 oktober 2017 4
laten handelen. Ambtelijk bestaat er bereidheid om het opzetten van een regionaal incassobureau voor te leggen aan het bestuur, mits er meer informatie over het onderwerp beschikbaar is. Roosendaal 19. Roosendaal heeft al jaren hele goede ervaringen met de bestuurlijke strafbeschikking. Er is geen behoefte om de bestuurlijke boete verder in te voeren. Conclusie 20. Op dit moment is de conclusie is dat binnen de gemeente Moerdijk de tijd nog niet rijp is om de bestuurlijke boete overlast in te voeren. Naast de hoge kosten voor invoering van het systeem van afhandeling en inning, krijgt de gemeente een grotere verantwoordelijkheid voor de handhaving van de feiten. Er komt een grotere druk op het bestaande handhavingsapparaat te liggen. Daarnaast dient (een nieuwe kamer van?) de bezwarencommissie zich ook bezig te houden met de besluiten waarbij de bestuurlijke boete is opgelegd. Bovendien heeft het invoeren van de bestuurlijke boete nog andere neveneffecten, bijvoorbeeld op de positie van de gemeentelijke handhavers. Ook daar dient rekening mee gehouden te worden. Geconcludeerd kan worden dat de inkomsten van de bestuurlijke boete op dit moment geen reëel tegenwicht bieden voor de hoge kosten van invoering. Deze conclusie kan anders zijn wanneer ook parkeren en lichte verkeersovertredingen (mogelijk in de toekomst) bestuurlijk beboet kunnen worden. 21. De De6 gemeenten geven aan op dit moment nog niet tot invoering van de bestuurlijke boete over te willen gaan. Er bestaat echter wel bij een aantal gemeenten interesse om - nadat duidelijkheid bestaat over de toekomstige ontwikkelingen - te kijken of dit in regionaal verband opgepakt kan worden. 5
Bestuurlijke boete en Wet OM-afdoening De laatste jaren is er sprake van een overbelaste strafrechtpleging en een groot handhavingstekort. In reactie hierop is de opvatting ontstaan dat bepaalde overtredingen ook heel goed bestuursrechtelijk kunnen worden afgedaan. Een bekend voorbeeld hiervan is de WAHV (Wet Administratiefrechtelijke Handhaving van Verkeersvoorschriften = Wet Mulder). Op 20 maart 2007 heeft de Tweede Kamer de wetsvoorstellen Bestuurlijke boete overlast in de openbare ruimte en Wet bestuurlijke boete fout parkeren en andere lichte verkeersovertredingen aangenomen. De Eerste Kamer heeft de wetsvoorstellen behandeld op 3 april 2007. De Eerste Kamercommissies voor Binnenlandse Zaken en de Hoge Colleges van Staat en voor Justitie hebben op 22 mei 2007 het voorlopig verslag uitgebracht. De Eerste Kamercommissies voor Binnenlandse Zaken en de Hoge Colleges van Staat / Algemene Zaken en Huis der Koningin en voor Justitie hebben eindverslag uitgebracht. De plenaire behandeling van de wetsvoorstellen heeft plaatsgevonden op 11 december 2007. In het verslag werd door diverse fracties kritische vragen gesteld over de wetsvoorstellen. Deze vragen hadden met name betrekking op de rechtsongelijkheid die voor burgers kan ontstaan doordat gemeenten verschillend met de bestuurlijke boete om kunnen gaan. Tevens werd de vraag gesteld waarom het instrument van de OM-afdoening (zie hieronder) niet voldoende is. Op 18 december 2007 heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel Bestuurlijke boete overlast in openbare ruimte aangenomen en het wetsvoorstel Bestuurlijke boete fout parkeren en andere lichte verkeersovertredingen verworpen. De wetsvoorstellen houden in dat de raad bij verordening kan bepalen dat een bestuurlijke boete kan worden opgelegd omtrent overtredingen van voorschriften uit b.v. de APV. Een andere wijziging met betrekking tot het bestraffen van kleine overtredingen is in het leven geroepen door vaststelling van de Wet OM-afdoening. Deze wet is op 4 juli 2007 door de Eerste Kamer aangenomen en zal gefaseerd in werking treden. (Vanaf 1 januari 2009 zullen voor alle gemeenten met boa s de eerste twee elementen van toepassing zijn: het feitenbereik overlast en de verruimde vergoedingsregeling voor overlast (en fout parkeren)). Het gaat hierbij om zogeheten bestuurlijke strafbeschikkingen waarmee aan personen die bepaalde overtredingen begaan een geldboete kan worden opgelegd. Het OM (Openbaar Ministerie) krijgt hierin de mogelijkheid bepaalde strafzaken op een andere wijze buiten de rechter om af te doen. De bestuurlijke boete Strafbaarstelling van gedragingen zoals wildplassen en verkeerd aanbieden van huisvuil zijn in lokale verordeningen geregeld. De afsluiting van deze handhaving vindt plaats op strafrechtelijk gebied. De toezichthouder van de gemeente kan dus geen boete opleggen. Dit kan alleen een opsporingsambtenaar. Sommige gemeenten hebben aangegeven het als een gemis te ervaren dat de handhaving niet door hen zelf afgehandeld kan worden. Daarnaast speelt mee dat gemeenten een bijzondere verantwoordelijkheid krijgen bij het verbeteren van de veiligheidssituatie in het kader van het veiligheidsprogramma Naar een veiliger samenleving. Ze dienen dan ook over voldoende bestuursrechtelijke instrumenten te beschikken om dit beleid integraal te kunnen handhaven. Indien de gemeenteraad besluit over te gaan tot invoering van de bestuurlijke boeteregeling dan moet in de (boete)verordening aangegeven worden op welke overtreding een bestuurlijke boete gesteld wordt. In deze verordening dient ten aanzien van de specifieke overtredingen tevens aangegeven te worden wie bevoegd is tot het opleggen van de bestuurlijke boete; het college van burgemeester en wethouders of de burgemeester. De burgemeester is bevoegd de boete op te leggen als er sprake is van een overtreding van regels ten aanzien waarvan hij met de uitvoering belast is. In de overige gevallen is het college van burgemeester en wethouders bevoegd de boete op te leggen. Door het invoeren van de bestuurlijke boete wordt gemeenten een zelfstandige bevoegdheid gegeven om op te kunnen treden tegen veel voorkomende en overlastveroorzakende overtredingen in de openbare ruimte. In de praktijk zal het zo zijn dat een toezichthoudend ambtenaar van de gemeente, tevens zijnde een buitengewoon opsporingsambtenaar, op straat rondloopt en informatie verzamelt en indien mogelijk aan een overtreder het rapport uitreikt waarin de bestuurlijke boete wordt aangekondigd. Het boetebesluit wordt later gemaakt en toegezonden. Tegen de oplegging van een bestuurlijke boete kan de betrokkene, conform de Awb, bezwaar en beroep aantekenen. Indien een gemeente besluit over te gaan tot het invoeren van de bestuurlijke boete, betekent dit dat de gemeente 24 uur per dag, 7 dagen in de week verantwoordelijk is voor de handhaving. De Wet OM-afdoening De Wet OM-afdoening geeft het OM de mogelijkheid om voortaan zelf overtredingen en kleine misdrijven te bestraffen door het uitvaardigen van een strafbeschikking. De wet maakt het ook mogelijk dat andere instanties dan het OM een strafbeschikking kunnen uitvaardigen. Ook de politie en o.a. de gemeenten krijgen de
bevoegdheid om personen zelfstandig te beboeten met een strafbeschikking: de bestuurlijke strafbeschikking. Een strafbeschikking kan uit verschillende straffen, maatregelen en aanwijzingen bestaan, zoals een geldboete, een taakstraf, een ontzegging van de bevoegdheid motorrijtuigen te besturen, een schadevergoedingsmaatregel ten behoeve van het slachtoffer en een gedragsaanwijzing als een stadionverbod. Een bestuurlijke strafbeschikking dient te worden uitgevaardigd door een bijzonder opsporingsambtenaar. Hij kan vervolgens de gegevens van deze strafbeschikking doorgeven aan het Centraal Justitieel Incassobureau die vervolgens voor de incasso zorg zal dragen. Indien een overtreder het niet eens is met de opgelegde strafbeschikking kan hij verzet instellen bij het OM. Het OM zal ook toezicht houden op de wijze waarop bestuursorganen gebruik maken van de bevoegdheid. De bevoegdheid om strafbeschikkingen uit te vaardigen wordt dan ook uitgeoefend binnen de richtlijnen van het OM. Op termijn moet de OM-afdoening de huidige transactieprocedure van strafrechtelijke boetes gaan vervangen. Overeenkomsten en verschillen Bestuurlijke strafbeschikking Bestuurlijke boete Juridisch kader Strafrechtelijke Bestuursrechtelijke Welke feiten? Centraal vastgelegd in gecodeerde feitenlijst (per AMvB) Door gemeenteraad bepaald (binnen grenzen van de uitsluitende lijst van feiten die niet beboet mogen worden per AMvB) Wie legt sanctie op? Boa Boa Sanctie Centraal vastgelegde geldboete Door gemeenteraad vastgestelde geldboete (binnen per AMvB gestelde maxima) Verwerking en inning CJIB en OM Bestuursorgaan zelf Kosten verwerking, inning Voor rekening CJIB en OM Voor rekening bestuursorgaan Verhouding kosten/baten Volgens MvT. Middelgrote gemeente: a. Alleen overlast openbare ruimte, vanaf 1500 overtredingen evenwicht b. Fout parkeren vanaf 1500 overtredingen positief c. a + b, vanaf 3000 overtredingen positief (In literatuur wel kritiek op berekening van ministerie) Geïnde boete Deels naar bestuursorgaan Helemaal naar bestuursorgaan Rechtsbescherming Verzet bij OM en behandeling bij Bezwaar bij bestuursorgaan en strafrechter beroep bij bestuursrechter Rol OM Toezicht, behandeling verzet en Geen procesvertegenwoordiging bij strafrechter Voor- en nadelen Het nadeel van het wetsvoorstel OM-afdoening is dat de gemeenten alleen door middel van (driehoeks)overleg invloed kunnen uitoefenen op de prioritering van handhaving. Het OM stelt in dit geval de richtlijnen vast. Bij de bestuurlijke boete is het juist de bedoeling gemeenten een zelfstandige handhaving-bevoegdheid te geven. Hierdoor wordt de rol van het openbaar bestuur bij het bestrijden van overlast in de openbare ruimte versterkt. Door de invoering van de bestuurlijke boete wordt verwacht dat de strafrechtsketen wordt ontlast zodat politie en jusitie meer capaciteit zullen hebben om zwaardere zaken te behandelen. Een nadeel van het opleggen van de bestuurlijke boete is dat er een bestuursrechtelijke bezwaar- en beroepprocedure aan verbonden is. Dit kan dus betekenen dat er een aardige toename van het aantal bezwaarschriften te verwachten is inclusief de bijbehorende administratieve lasten voor gemeente en bestuursrechter. Een ander nadeel is dat de gemeente 24 uur per dag, 7 dagen in de week verantwoordelijk is voor de handhaving van de aangewezen kleine overtredingen. De regie en het primaat van de handhaving liggen in handen van de gemeente. Als men kiest voor invoering dan geeft de politie niet thuis. De gemeente heeft dus een 24-uurs verantwoordelijkheid voor de handhaving. Hiermee zijn uiteraard aanzienlijke kosten gemoeid.
De ontvangsten van de bestuurlijke boete vloeien in de gemeentekas, hetgeen uiteraard een financieel voordeel geeft aan de gemeenten. In het wetsvoorstel OM-afdoening is echter ook de mogelijkheid opgenomen om bij AMvB te bepalen dat de staat geldbedragen verkregen uit tenuitvoerlegging van geldboetes op een daarbij vast te stellen grondslag en naar daarbij vast te stellen regelen ten goede laat komen aan een rechtspersoon die krachtens het publiekrecht is ingesteld. Dit betekent dat gemeenten ook via het opleggen van een strafbeschikking (een deel van) de inkomsten uit de opgelegde boetes in hun gemeentekas kunnen laten vloeien. Indien de kosten en de opbrengsten van de bestuurlijke boete berekend worden blijkt dat alleen de grote gemeenten in staat zijn met de opbrengst van bestuurlijke boetes de personele en materiële kosten te kunnen financieren die samenhangen met de toepassing van de wet. Kiest de gemeenteraad voor invoering van de bestuurlijke boete dan geldt die keuze voor alle krachtens artikel 154 Gemeentewet strafbaar gestelde gedragingen die in de verordening zijn opgenomen en tevens hun weerslag vinden in de AmvB. Daar kan men niet uit kiezen. Het is dus niet mogelijk om slechts bepaalde overtredingen bestuursrechtelijk af te doen. De Wet OM-afdoening is een effectieve en efficiënte afdoeningswijze van kleine overtredingen. Tevens is er een betere rechtsbescherming voor verdachten dan bij de huidige transactieprocedure. Tegen de OM-afdoening kan ingebracht worden dat er wellicht een inbreuk wordt gemaakt op de leer van de machtenscheiding aangezien het OM verantwoordelijk wordt voor zowel de opsporing, vervolging, berechting en tenuitvoerlegging van de door het OM opgelegde straffen. Justitie is het hier echter niet mee eens. De machten die in de leer van de machtenscheiding onderscheiden worden zijn de uitvoerende, de wetgevende en de rechtsprekende. Door het OM de mogelijkheid te geven nader gedefinieerde straffen en maatregelen zelf op te leggen, wordt aan het OM volgens justitie noch een wetgevende, noch een rechtsprekende taak gegeven. Van een berechting door het OM is immers geen sprake. Tegen door het OM uitgevaardigde strafbeschikkingen kan verder op eenvoudige wijze verzet worden ingesteld, in welk geval de strafrechter zich over de zaak buigt. Conclusie: Gelet op de grootte van de gemeente Moerdijk lijkt het niet efficiënt over te gaan tot het invoeren van de bestuurlijke boete voor wat betreft overlast in de openbare ruimte. De kosten zijn dan hoger dan de opbrengsten. Voor wat betreft de bestuurlijke boete voor fout parkeren zou een bestuurlijke boete wellicht wel gunstig zijn. De financiële berekening valt dan gunstiger uit. (zie noot d.d. 24-01-08 hieronder). Voor wat betreft OM-afdoening zijn er vrijwel geen kosten voor de gemeente en wellicht valt er wel een financieel voordeel te behalen indien bij AMvB bepaald wordt dat een gedeelte van de opbrengsten naar de gemeenten gaan. Er zullen wel goede afspraken gemaakt moeten worden met OM en politie omtrent de prioriteiten van handhaving en de rolverdeling. Door gebruik te maken van de OM-afdoening worden de strafrechters ontzien en ontstaat er geen grotere belasting voor de gemeentelijke bezwaarschriftprocedure. Tevens is het voor burgers duidelijker dat tegen de opgelegde boete, zoals gebruikelijk, in verweer kan worden gekomen bij de strafrechter en niet bij de bestuursrechter zoals bij de bestuurlijke boete. Noot d.d. 24-01-08: Nu de Eerste Kamer op 18-12-2007 het wetsvoorstel bestuurlijke boete voor verkeersovertredingen heeft verworpen wordt het ook erg lastig om het wel aangenomen wetsvoorstel bestuurlijke boete voor overlast in openbare ruimte uit te gaan voeren. De opbrengsten van de bestuurlijke boete voor fout parkeren waren hard nodig voor de strijd tegen overlast in de openbare ruimte. Minister Ter Horst acht de kans klein dat het Wetsvoorstel bestuurlijke boete overlast wordt uitgevoerd zonder dat het wetsvoorstel bestuurlijke boete fout parkeren erbij zit. Noot d.d. 09-09-08: De ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken hebben besloten de vergoedingsregeling overlast (a.g.v. optreden d.m.v. bestuurlijke strafbeschikking) en fout parkeren (a.g.v. optreden op grond van Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften WAHV) aan te passen. De vergoeding voor door gemeentelijke BOA s geschreven processen-verbaal voor overlast wordt per 1 januari 2009 verhoogd van 15,-- naar 40,--. De vergoeding voor door gemeentelijke BOA s uitgeschreven beschikkingen voor fout parkeren wordt vanaf 2009 verhoogd van 7,50 naar 25,--. De VNG heeft aangegeven deze bedragen niet toereikend te vinden. Hiermee wordt niet tegemoetgekomen aan de wensen van gemeenten voor een adequate vergoeding voor beide instrumenten. De bestuurlijke boete overlast en bestuurlijke strafbeschikking staan daarom al bij voorbaat onder druk.
Noot d.d. 13-11-08: D.d. 31 oktober 2008 heeft het Ministerie van Justitie een kabinetsnota aan de eerste kamer voorgelegd over de uitgangspunten bij de keuze van een sanctiestelsel. In deze nota wordt een nadere visie van het kabinet weergegeven op de keuze tussen de diverse sanctiestelsels. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de verhouding overheid-burger in een besloten en een open context. Kenmerkend voor een besloten context is dat er sprake is van een gespecialiseerd bestuursorgaan dat met de uitvoering van zekere wetten is belast, er zodoende sprake is van een afgebakende doelgroep en dat er tussen orgaan en doelgroep verbindingen zijn (b.v. vergunningen). Uiteraard is er dan sprake van een open context indien niet aan deze voorwaarden voldaan wordt en dus sprake is van een niet afgebakende doelgroep en het ontbreken van rechtstreekse verbindingen. Volgens het kabinet ligt in een besloten context de toepassing van bestuursrechtelijke sanctionering d.m.v. de bestuurlijke boete meer voor de hand dan in een open context. Daarnaast is nog van belang of er sprake is van betrekkelijk lichte feiten of dat hoge geldboetes of zelfs vrijheidsbeneming gewenst zijn. Een grens voor de bestuursrechtelijke handhaving wordt gevonden in de ernst en de aard van de wetsovertreding. Als een overtreding een zodanig aanzienlijke inbreuk maakt op de belangen van burgers en bedrijven, of een forse bedreiging vormt voor het integere functioneren van (sectoren binnen) de samenleving, of morele afkeuring met strafrechtelijke handhaving niet achterwege kan blijven, dan vormt dat een reden om toch het strafrecht toe te passen. Introductie van de bestuurlijke boete vereist volgens het ministerie dat het bestuursorgaan de beschikking heeft over voldoende functionarissen met voldoende deskundigheid om deze taak uit te voeren. Ook is vereist dat bezwaar- en beroepschriften kunnen worden afgehandeld en dat er zo nodig incassomogelijkheden zijn. Indien dit voor een gemeente in de praktijk moeilijk individueel uitvoerbaar is, kan ervoor gekozen worden om een samenwerkingsverband met andere gemeenten aan te gaan. Als dit geen oplossing is, is het uiteindelijk verstandiger om te kiezen voor de bestuurlijke strafbeschikking. Als we de uitgangspunten van het ministerie in deze kabinetsnota volgen, betekent dit dat de bestuursrechtelijke en strafrechtelijke handhaving aardig door elkaar gaan lopen. Alleen al voor de handhaving van de APV zou dit namelijk betekenen dat in het ene geval sprake is van een besloten context (vergunningverlening) en in andere gevallen een open context (APV-verbodsbepaling) hetgeen dus zou betekenen dat in het ene geval een bestuurlijke boete en in het andere geval een strafbeschikking opgelegd zou moeten worden. Dit zal het er voor de burger niet duidelijker op maken. Tevens blijft het punt dat in de notitie hierboven al overwogen is, namelijk dat bij een kostenafweging toch weer de keus zal vallen op de Wet OM-afdoening. Samenwerking in de regio is vooralsnog niet aan de orde. Uit ingewonnen informatie blijkt namelijk dat de gemeenten in de regio vooralsnog ook niet over willen gaan tot invoering van de bestuurlijke boete maar ook kiezen voor toepassing van de bestuurlijke strafbeschikking. Een punt bij de keuze voor de bestuurlijke strafbeschikking was nog dat er een goede afstemming moest plaatsvinden met politie en OM over de handhaving. In de kabinetsnota merkt het ministerie hierover op dat het bestuursorgaan volledig verantwoordelijk is voor het niveau, de aard, de kwaliteit en de inzet van toezicht en de oplegging van sancties bij het hanteren bij een bestuurlijke strafbeschikking. Het Openbaar Ministerie oefent geen invloed uit op de handhavingskeuzes die het bestuursorgaan in dit opzicht maakt. Het Openbaar Ministerie zal dan ook terughoudend omgaan met de mogelijkheid om zaken terzijde te leggen wanneer de burger of het bedrijf zich verzet tegen de door het bestuur opgelegde beschikking en dus de zaak naar het Openbaar Ministerie is gezonden. Die terughoudendheid is m.n. geboden bij toepassing van het beleidssepot, d.w.z. het afzien van dagvaarding om beleidsmatige redenen. Noot 16-12-2008 : Mogelijkheden Wet OM afdoening voor gemeenten op 1 januari 2009: De bestuurlijke strafbeschikking bestaat uit de volgende vier elementen: 1. gaat om feiten die vallen binnen het bereik van de overlast in de openbare ruimte en voor bepaalde feiten die in de Afvalstoffenverordening staan. 2. de verruimde vergoedingsregeling 3. werken onder regime van OM-beleidsregels inzake strafbeschikkingen overlast, die ertoe strekken dat de prioriteiten bij de bestrijding van overlast met behulp van de strafbeschikking door het gemeentebestuur wordt bepaald. 4. het rechtstreeks, dus zonder tussenkomst van de politie, geautomatiseerd strafbeschikkingen aanleveren door gemeenten bij het CJIB. Om een beheersbaar invoeringstraject te starten is besloten om de strafbeschikking in drie stappen in te voeren.
De eerste stap is dat vanaf 1 januari 2009 voor alle gemeenten met boa s de eerste twee elementen van toepassing zijn. De tweede stap is dat de vier grote steden (G4) de mogelijkheid krijgen om per 1 januari 2009 ook te starten met de twee andere elementen van de strafbeschikking. De derde stap is dat Justitie vanaf 1 januari 2010 de andere gemeenten de mogelijkheid biedt om met de andere aspecten van de strafbeschikking aan de slag te kunnen gaan. De gemeente Moerdijk kan dus op 1 januari 2009 de boa s bestuurlijke strafbeschikkingen uit laten vaardigen voor overlastfeiten maar voor de afwikkeling hiervan is nog de inschakeling van de politie noodzakelijk. JZ
Amsterdam en Den Haag innen boetes straks zelf Den Haag en Amsterdam gaan boetes die gemeentelijke handhavers uitschrijven zelf innen. Ze kunnen daardoor de opbrengst houden en op den duur zelf bepalen hoe hoog de boetes zijn. Het zijn de eerste Nederlandse gemeentes die deze stap zetten. Door: Hassan Bahara 27 juni 2016, 06:00 Gemeentelijke handhavers in Amsterdam en Den Haag delen per 1 januari 2017 geen 'strafbeschikkingen' meer uit bij overlast - variërend van rommel op straat gooien tot softdrugs gebruiken in het openbaar - maar 'bestuurlijke boetes'. Nu verloopt de inning van de boetes nog via het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB). De opbrengst verdwijnt in de schatkist van het Rijk. De gemeenten kregen per boete 25 tot 40 euro teruggestort, maar vorig jaar is dat afgeschaft als bezuinigingsmaatregel. Grip op handhaving 'Wij hebben als gemeente Den Haag gezegd: dat hele Rijk hebben we niet meer nodig', vertelt wethouder Boudewijn Revis (VVD). 'Wij kunnen het opleggen en innen van boetes zelf.' De gemeente Amsterdam neemt de maatregel mede om meer grip te krijgen op de handhaving in de stad. 'Amsterdam wordt steeds drukker door de groei van de economie en het toerisme. De druk op de handhaving neemt alleen maar verder toe', zegt een woordvoerder van burgemeester Van der Laan. Met de invoering van een bestuurlijke boete worden Den Haag en Amsterdam zelf verantwoordelijk voor de afhandeling van de bekeuringen. Het geld dat daarmee wordt opgehaald, mogen de gemeentes op de eigen rekening bijschrijven. Amsterdam heeft becijferd dat de invoer van de bestuurlijke boete netto ongeveer 900 duizend euro per jaar zal opleveren. 'Kostendekkende maatregel' Wethouder Revis zegt daarentegen geen surplus aan inkomsten te verwachten met de invoer van de bestuurlijke boete. De maatregel zal hoogstens 'kostendekkend' zijn volgens Revis, want het innen van geld kost ook geld. 'De inhoudelijke redenen zijn belangrijker dan de financiële. Deze maatregel betekent minder administratieve rompslomp. De Hagenaar weet nu beter en sneller waar hij aan toe is.' Een woordvoerder van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten beaamt dat de maatregel geen truc is om de gemeentelijke kassen te spekken: 'Handhavers kosten altijd veel meer dan ze opbrengen. De kosten die gemaakt worden door gemeentes om hun gebied leefbaar en veilig te maken zijn erg hoog. De bestuurlijke boete kan dus nooit ingezet worden als melkkoe.'
Lik op stuk In de hoogte van boetes komt voorlopig geen verandering. Revis: 'Maar als we op een gegeven moment zien dat bepaalde overtredingen meer overlast geven, dan kunnen we wel opnieuw naar het tarief gaan kijken. Ik vind rommel op straat irritant. Ik zou er graag veel en hardere boetes voor uitdelen. Het gaat meer lik op stuk worden.' 'Ik zet mijn vraagtekens bij een lik- op-stukbeleid' reageert bestuurskundige Eric Bervoets, die vorige maand een imago-onderzoek naar gemeentelijke handhavers publiceerde. 'Van gemeentelijke handhavers wordt door burgers en gemeente verlangd dat ze een soort gastheer zijn in hun gebied. Dienstverlenend, hulpverlenend. Een repressieve rol past daar minder bij.' Ook waarschuwt Bervoets voor een bonnenquota. 'Dat aan het eind van de maand geteld gaat worden hoeveel geld er binnen is, dat is link. En de hoogte van een boete maakt uit. Bij observaties hebben we gezien dat de sfeer agressiever kan worden als een boete hoog uitvalt.'
ANP Amsterdam en Den Haag gaan boetes voor overlast voortaan zelf innen. De afhandeling van boetes voor overlast als rommel op straat gooien of blowen in het openbaar gaat zo sneller en efficiënter. Bovendien komt het geld in de gemeentekas in plaats van in de schatkist van het Rijk. Amsterdam en Den Haag zijn de eerste gemeenten die dit gaan doen. "We kunnen het zelf gewoon beter", zegt wethouder Boudewijn Revis van Den Haag. Het gaat om boetes voor overtredingen waar de politie niet aan te pas hoeft te komen, maar die worden uitgeschreven door gemeentelijke handhavers. Deze bestuurlijke boetes worden nu nog geïnd door het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB). Ze heten dan 'strafbeschikking'. De opbrengst gaat naar het Rijk. Tot voor kort kregen de gemeenten een deel van de boete teruggestort als tegemoetkoming in de kosten, maar daarmee is het Rijk vorig jaar gestopt, als bezuinigingsmaatregel. In eigen hand Amsterdam en Den Haag beginnen op 1 januari 2017 met het zelf innen van de boetes. De hoogte van de boetes wordt nog bepaald door het Rijk. Mogelijk kunnen de gemeenten dat in de toekomst zelf bepalen. De Haagse wethouder Revis zegt dat de maatregel niet per se bedoeld is om er financieel voordeel uit te halen, want het kost ook geld om het uit te voeren. "Als je boetes zelf int, kun je duidelijker zijn naar de overtreder. Bovendien kunnen we ook bedrijven en instellingen beboeten. Dat kan met het andere systeem niet. Er zijn bedrijven die herhaaldelijk bedrijfsafval op straat gooien of meegeven met de inzameling voor huishoudens. Zulk hardleers gedrag kunnen we nu afstraffen", zegt hij. "We hebben het Rijk niet meer nodig om het uit te voeren en we hoeven ze ook geen geld meer te betalen." De handhavers zijn ervoor om de stad leefbaar en schoon te houden, ze zijn de oren en ogen van de gemeente en kunnen alle regels handhaven. "Ook een voordeel van het zelf regelen is dat we de boetes met 100 procent kunnen verhogen als mensen opnieuw in de fout gaan, zodat ze ervan leren."
900.000 euro Amsterdam gaat de bestuurlijke boetes ook zelf innen. De streefdatum is 1 januari 2017. Toen het CJIB besloot om de vergoeding te schrappen, is de gemeente gaan kijken hoe het efficiënter kon. "Dat maakt deel uit van een heel pakket maatregelen", laat de gemeente weten. De handhaving in de hoofdstad staat onder steeds grotere druk door de groei van de stad en het toenemende aantal bezoekers. "Dat heeft zijn weerslag op de stad en daarom moet de handhaving beter." Amsterdam investeert vele miljoenen in de handhaving. Het zelf innen van de boetes kan 900.000 euro opleveren.