Werkplan ICT Schooljaar 2016-2017 1
Inhoudsopgave Inleiding...3 Vier in Balans...3 Uitgangspunten...5 1. Visie...6 Schoolplan...6 2. Deskundigheid...9 Online scholing voor medewerkers (docenten)...9 Inzet externe beheerder...10 3. Inhoud en toepassingen...11 Onderzoek naar wat er digitaal gebruikt wordt...11 Leerlab...11 4. Infrastructuur...13 Wifi...13 Aantal pc's...13 Aanschaf van Chromebooks...14 Vervanging server...15 Gebruikte bronnen...16 2
Inleiding Op het Hoeksch Lyceum heeft de tijd niet stil gestaan. Voor wat betreft de inzet van ICT 1 geldt dat het niet de vraag is of het moeten worden ingezet maar over hoe we zorgen dat ICT zo effectief mogelijk bijdraagt aan een betere kwaliteit van het onderwijs. Hierbij is het ontwikkelen van een beleidsplan binnen een docententeam van wezenlijk belang. Het ontwikkelen van een ICT-beleidsplan dat gedragen wordt door een docententeam levert een hoger rendement op. Op scholen waar docententeams hierover nadenken en de ideeën uit dat plan weten te realiseren, blijkt de inzet van ICT effectiever te zijn dan op scholen waar dit niet gebeurt (Vanderlinde, van Braak, 2013). Het is daarom dan ook niet verwonderlijk dat dit beleidsplan mede tot stand is gekomen dankzij de inzet van de ICT-werkgroep. Deze werkgroep discussieert formeel en informeel (tussendoor of digitaal) de onderwerpen die binnen de ICT aan de orde zijn. De leden van de ICT-werkgroep zijn Caroline Derksen, Arjan Otte, John Hodes, Jacob de Vries, Bob Zonneveld en Phillip Braas. Naast het ontwikkelen van een beleidsplan is het eveneens van belang mee te gaan in de landelijke ontwikkelingen. Enerzijds gebeurt dat door scholen en activiteiten te bezoeken en anderzijds door mee te liften met landelijke initiatieven. Op de website http://leerling2020.nl/ is bijvoorbeeld het een en ander te lezen over het meedoen aan een leerlab. Meer hierover in het hoofdstuk Visie. Bij de ontwikkeling van dit beleidsplan is het echter ook van belang om het grote geheel te overzien. Hiervoor is door Kennisnet 2 een een model ontwikkeld genaamd Vier in Balans. Vier in Balans Het Vier in balans-model beschrijft de randvoorwaarden die met elkaar in balans moeten zijn om tot een goed gebruik te komen en zo de gewenste opbrengsten te bereiken. Het model bestaat uit twee componenten: de menselijke randvoorwaarden om te komen tot een 1 Informatie- en Communicatie Technologie, de technologie waarmee computersystemen, netwerken, databanken en software worden ontwikkeld en onderhouden. 2 Kennisnet is de publieke organisatie voor onderwijs en ICT. 3
verantwoord ICT-beleid en de materiële randvoorwaarden. Hieronder wordt dit verder uitgewerkt. Menselijke randvoorwaarde: visie Dit gaat over de opvatting over kwalitatief goed en doelmatig onderwijs en de plaats die ICT daarbij inneemt. De visie omvat de overkoepelende ambities en gaat in op de randvoorwaarden om deze te verwezenlijken. De visie wordt verder uitgewerkt in het gelijknamige hoofdstuk. Menselijke randvoorwaarde: deskundigheid De benodigde competenties van medewerkers om ICT verantwoord en effectief in te zetten. Dit is onder te verdelen in drie onderdelen. ICT-bekwaamheid van docenten: kennis, kunde en houding tegenover ICT in zowel het pedagogisch-didactisch handelen, het werken in de schoolcontext als bij de eigen professionele ontwikkeling; de deskundigheid van leidinggevenden en bestuurders om ICT in te zetten om de ambities van de onderwijsinstelling te realiseren en medewerkers te faciliteren ICT-bekwaam te worden; bij dit onderdeel is het ook van belang dat de ICT-coördinator een effectieve schakel vormt tussen de werkvloer en de leiding. de deskundigheid van het onderwijsondersteunend personeel om ICT te laten werken voor leerlingen, leraren en leidinggevenden. Hieronder valt ook het ingehuurd personeel zoals Nemesys. Materiële randvoorwaarde: Inhoud en toepassingen De informatie, educatieve content en software die gebruikt worden in een onderwijsinstelling, zoals: digitaal leermateriaal dat speciaal is gemaakt voor het onderwijs en algemene kennisbronnen. educatieve softwarepakketten en ICT-systemen, zoals een elektronische leeromgeving, leerlingadministratie- en leerlingvolgsystemen. algemene kantoortoepassingen en apps, roosterpakketten en HRM-tools. Materiële randvoorwaarde: Infrastructuur De beschikbaarheid en kwaliteit van hardware, netwerken en connectiviteit binnen het onderwijs van de instelling. Daarbij gaat het onder andere om digitale schoolborden, pc s, laptops en tablets, vaste en draadloze netwerkverbindingen, internetverbindingen, servers en clouddiensten. 4
Uitgangspunten Naast het Vier in Balans model zal ook het schoolplan als uitgangspunt dienen voor de verdere uitwerking van de onderwerpen. Uiteindelijk zijn dus de volgende ingrediënten het uitgangspunt voor dit beleidsplan: Het Vier in Balans model; De bijdragen van de werkgroep;. Het mogelijk meedoen aan een leerlab 3 Het schoolplan. 3 Het is nog niet zeker dat we kunnen meedoen aan een Leerlab. Bij meer aanmeldingen dan er plaatsen zijn wordt er een selectie gemaakt. In het geval dat we niet geselecteerd worden zullen we ons eigen Leerlab gaan organiseren. 5
1. Visie Een succesvolle invoering en gebruik van ICT op het Hoeksch Lyceum draait in essentie om een goede balans tussen de vier menselijke en materiële randvoorwaarden: visie, deskundigheid, inhoud en toepassingen in combinatie met infrastructuur. Hieronder een voorbeeld van het niet in balans zijn van de vier randvoorwaarden. Een school besluit voor de aanschaf van Chromebooks. Na enige tijd blijkt dat de docenten er te weinig of helemaal niet mee werken. Als men er al mee werkt is het niet meer dan een boek achter glas: het doornemen van de diverse pdf's. Met andere woorden: er wordt geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid tot interactief of adaptief leren. Uit dit voorbeeld blijkt dat betere materiële randvoorwaarden op zichzelf niet leiden tot meer of beter computergebruik. Deze school had beter moeten onderzoeken of er behoefte aan is en wát er met de Chromebooks gedaan zou kunnen worden. Wellicht was men erachter gekomen dat er nog geen geschikte methode was of dat de docenten niet kundig genoeg zijn. Er is onbalans tussen de menselijke en de materiële voorwaarden. Andersom kan ook. Het niet op orde zijn van de benodigde materiële voorzieningen leidt eveneens tot een minder effectief computergebruik. In het hoofdstuk Infrastructuur wordt een beschouwing gegeven over het aantal computers per leerling op het Hoeksch. Het inzetten van innovatieve ICT wat niet van onderaf wordt gedragen is gedoemd te mislukken. Scholing van docenten in bovenstaand voorbeeld zou een oplossing kunnen zijn. Hier moet echter voldoende basis voor zijn. Het gebruik en toepassen van ICT is ook een kwestie van autodidact leren. In het hoofdstuk Deskundigheidsbevordering zal dit verder worden uitgewerkt. Schoolplan Zoals ook al in de inleiding is gesteld zal dit beleidsplan uitgaan van het schoolplan. In het schoolplan vinden we een aantal zaken die een uitgangspunt vormen voor de verdere uitwerking van het beleid. De visie van het Hoeksch Lyceum is samengevat in het motto Talent, Ambitie, Succes. Het Hoeksch Lyceum wil leerlingen in hun kracht zetten, een leeromgeving bieden waar zij tot hun recht komen en kunnen worden wie ze zijn. Voor dit beleidsplan zijn daarbij de volgende uitgangspunten van belang: 1. Meer onderwijs op maat, coaching en begeleiding, gepersonaliseerd leren, verrijking, verdieping en versnellingsprogramma s. 2. Meer modulaire inrichting van het onderwijsprogramma. 3. Het garanderen van een moderne, ordelijke en veilige leeromgeving; 4. Goed onderwijs is het gevolg van een voortdurende betrokkenheid en dialoog tussen medewerkers van het Hoeksch Lyceum, ouders, leerlingen, kortom synergie op alle niveaus. 6
Net als in de maatschappij is het ICT-gebruik van grote invloed op het schoolbeleid. Als het gaat om meer onderwijs op maat/gepersonaliseerd leren (in punt 1) is het van belang om een goede basis te leggen om meer en beter computergebruik op het Hoeksch in te voeren. Dit kan worden bereikt door mee te doen met een leerlab óf mocht dit onverhoopt niet mogelijk zijn zoveel mogelijk gebruik te maken van ervaringen op andere scholen. Ook bij het modulair inrichten van onderwijsprogramma's (punt 2) kan effectiever computergebruik helpen door bijvoorbeeld meer gebruik te maken van online lesmethoden, al dan niet zelf gemaakt. Dit kan namelijk het zelfstandig werken stimuleren doordat de docent de leerling meer op afstand kan volgen. Bij het vak Informatica staan álle lesmethoden online en wordt er naar gestreefd dat de leerling zijn of haar eigen leerroute volgt. Het noodzakelijke inloggen zal vanaf schooljaar 2016-2017 lopen via Magister zodat de leerlingen maar één keer hoeven in te loggen en activatiecodes niet meer nodig zijn. Een meer moderne en tevens veilige leeromgeving (punt 3) kan o.a. worden bereikt door het invoeren van Chromebooks voor alle leerlingen. Meer hierover in het hoofdstuk Infrastructuur. Een voortdurende betrokkenheid en dialoog op alle niveaus (punt 4) kan worden bereikt door middel van de werkgroep ICT (zie inleiding). Ook worden af en toe leerlingen ingezet als vrijwilliger voor het beheer van computers. Zo is lokaal 224 onlangs geheel voorzien van nieuwe pc's en deze zijn vrijwel allemaal door leerlingen ingericht. Het mes snijdt aan twee kanten. De computers worden geïnstalleerd en voor de leerlingen is het leerzaam. In het schoolplan vinden we ook de volgende doelstelling: Vergroten ICT-geletterdheid Hierover kan worden gezegd dat dit beleidsplan niet zozeer gaat over het vergroten van de ICTgeletterdheid van leerlingen maar vooral over die van medewerkers (zie Vier in Balans model). Het vergroten van de ICT-geletterdheid van leerlingen er kan beter over de bredere term digitale geletterdheid worden gesproken valt onder het onderwijsbeleid (o.a. bij het vak Informatica) en laten we binnen dit beleidsplan buiten beschouwing. Hierbij moet wel de opmerking worden gemaakt dat als leerlingen onvoldoende digitaal vaardig zijn, dit een belemmering kan zijn in het onderwijsproces. Ook dan zou je kunnen stellen dat er sprake is van onbalans. Materieel In de hoofdstuk Materieel van het schoolplan vinden we de volgende doelstellingen: Volledige implementatie van een voor het onderwijsleerproces adequate ELO; Leerlingen en hun ouders hebben via Magister op een veilige manier toegang tot voor hen relevante gegevens; Een stabiele en veilige WiFi omgeving; In diverse ruimtes zoals ruimte 200 en het SIC hangen informatieschermen en in de personeelskamer hangt minimaal een scherm voor het tonen van roosterwijzigingen en mededelingen; 7
Alle lokalen zijn voorzien van digitale leermiddelen; Medewerkers en leerlingen zijn tevreden over de ter beschikking staande apparatuur; Meta app van Magister beschikbaar voor gebruikers; Intelligente schoolpas; Leerling/PC-ratio verlagen. In het hoofdstuk Infrastructuur zal hier verder op in worden gegaan. 8
2. Deskundigheid Zoals ook in het Vier in Balans model is te lezen is deskundigheid verdeeld over drie groepen medewerkers: docenten, ondersteunend personeel en de leiding. Zoals eveneens in de inleiding is genoemd valt onder het ondersteunend personeel de inzet van de externe netwerkbeheerder. Online scholing voor medewerkers (docenten) Op de eerste plaats zal er tijd moeten worden ingeruimd voor scholing. Dit kan bijvoorbeeld worden georganiseerd tijdens studiemiddagen of er wordt een deel van het studie-urenbudget gebruikt. Datgene wat geleerd moet worden kan op het Hoeksch worden georganiseerd door zelf lesmateriaal te maken en dit online te zetten. Dit lesmateriaal wordt ontwikkeld door een schrijfgroep (dit kan ook de ICT-werkgroep zijn). De tool hiervoor is al gemaakt bij het vak Informatica. Er is een website geprogrammeerd waarin lesstof kan worden getoond, aangepast en voorzien van opdrachten. Ook wordt er gewerkt aan een voortgangsreportage zodat de docent kan zien met welke lesstof een leerling bezig is. Hierbij wordt ook gebruik gemaakt van Google Classroom. Leerlingen zijn bij bovengenoemd vak gewend om grotendeels zelfstandig te werken en dit werkt mits de online lesstof op orde is vrij goed. Een deel van de leerstof voor leerlingen kan ook voor docenten of ondersteunend personeel worden gebruikt. Afbeelding 1 geeft een indruk van hoe de methode eruit ziet. Het is een stukje van de methode van werken met Google Spreadsheets. Afbeelding 1 In de afbeelding is te zien dat er ook opdrachten gemaakt dienen te worden. Deze zijn o.a. bedoeld als check om een overzicht te krijgen wie de leerstof doorgenomen heeft. Dit kan ook ingesteld worden voor docenten. 9
Inzet externe beheerder Een heel andere vorm van deskundigheid is de deskundigheid die het Hoeksch extern inhuurt. Het voordeel van het inhuren van een extern bedrijf is vooral dat het goedkoper is ten opzichte van een vaste systeembeheerder (die overigens moeilijk te krijgen zal zijn) en dat de deskundigheid veelal is verdeeld over meerdere personen. Dit houdt in dat er meer specifiek specialisme binnen gehaald kan worden. Wij krijgen dus voor minder geld meer waar. Hier zit echter wel een addertje onder het gras. Het inhuren van extern beheer vindt plaats op basis van een contract. Zo'n contract bevat vrijwel altijd een clausule waarin het bedrijf verantwoordelijk is voor het bestaande netwerk. Het probleem hierbij is echter dat ICT zich snel ontwikkelt. Noodzakelijke innovatie komt daarbij niet tot stand op basis van de gemaakte afspraken in het contract. Hiervoor zal het Hoeksch veelal zelf het initiatief moeten nemen. Het is daarom van belang een goede liefst technisch goed opgeleide ICT-coördinator te hebben die de ontwikkelingen bijhoudt. Tevens kan deze functioneren als werkplaatsondersteuner of lichte beheertaken doen. Het combineren van de ICT-coördinator met het vak Informatica is goed te doen. Daarbij geeft de organisatie van KWT-uren meer vrijheid om als werkplaatsondersteuner de klas uit te lopen. Soms worden daarbij ook leerlingen ingezet. 10
3. Inhoud en toepassingen Docenten zijn de afgelopen jaren steeds meer digitaal materiaal gaan gebruiken. Waar dit in 2007-2008 nog rond de 15% lag is dit nu ongeveer 35% in het VO. Deze cijfers worden o.a. bijgehouden door het SLO (Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling). Leraren uit het PO en VO gebruiken vooral de digitale leermaterialen die bij de methode worden geleverd. Veel docenten maken zelf materiaal of bewerken bestaande leermaterialen. Uit de Vier in Balans monitor blijkt eveneens dat docenten meer digitaal materiaal zouden gebruiken als er meer computers beschikbaar zouden zijn. In het hoofdstuk Infrastructuur wordt hiervoor een voorstel gedaan. Om meer zicht te krijgen en concrete stappen te nemen hieronder de volgende punten: Onderzoek naar wat er digitaal gebruikt wordt Op het Hoeksch wordt (nog) niet bijgehouden wat docenten gebruiken. Om hier meer zicht op te krijgen dient hier meer onderzoek naar gedaan te worden. Dit kan door middel van een online vragenlijst. Op deze wijze kan ook beter worden ingespeeld op de behoefte van de docenten. Vragen kunnen o.a. zijn: Op welke wijze gebruikt u digitale middelen in de les? Wat is hiervan het voordeel? Wat mist u hierin? Leerlab Bij een leerlab draait het om een zogenaamde versnellingsvraag. Vragen bij een leerlab kunnen zijn: Wat komt er kijken bij het arrangeren van digitale content en hoe kunnen docenten dit toepassen? Hoe kan ICT activerende en motiverende didactiek stimuleren? Hoe kunnen docenten individuele leerroutes inrichten zodat leerlingen een gepersonaliseerd leertraject volgen? Een leerlab gaat dus in op één zogenaamde versnellingsvraag 4 rondom gepersonaliseerd leren Een Leerlab bestaat uit een groep scholen, die gezamenlijk aan de slag gaan met dit vraagstuk. Het doel van een Leerlab is dat scholen het gepersonaliseerd leren dat zij voor ogen hebben ook daadwerkelijk in de praktijk gaan realiseren. De docent krijgt de ruimte om de innovatie in de klas uit te voeren. Leerlabs richten zich op vraagstukken ( versnellingsvraagstukken ) van 4 Een versnellingsvraag is een verdiepingsvraag binnen een leerlab. 11
gepersonaliseerd leren waarbij het leren van de leerling centraal staat. Dit kan variëren van het gebruik van digitale leermiddelen tot de rol van de docent in de klas. Het Hoeksch Lyceum heeft zich opgegeven voor een dergelijk leerlab (mei 2016). Het is afwachten of we worden toegelaten. 12
4. Infrastructuur Op het Hoeksch Lyceum zijn 2 domeinen 5 die worden gedeeld met het Actief College. Er is een domein voor medewerkers, genaamd ADM en er is een domein voor leerlingen genaamd EDU. De domeinen zijn fysiek gescheiden van elkaar en hebben van elkaar 'geen weet'. Dit bevordert sterk de veiligheid en is in het verleden een goede keus geweest. Dit concept is enigszins gebaseerd op een verouderd model. Een domein zit namelijk uiteindelijk gekoppeld aan een fysieke server en alles bij elkaar vraagt dit nogal veel techniek, deskundigheid en onderhoud. Het zou beter zijn om alles virtueel in te richten waarbij de eindgebruiker alleen gekoppeld zit aan het internet. Dit is nog een utopie. Na onderzoek naar de mogelijkheden voor het verplaatsen van de techniek naar de cloud, blijken hier nog veel haken en ogen aan te zitten of blijken oplossingen er duur te zijn. Het is daarom beter daar waar mogelijk te kiezen voor de cloud. Concreet betekent dit het volgende: Voor alle leerlingen én docenten wordt een account aangemaakt binnen de Google Apps omgeving. Voor scholen is dit gratis. Dit sluit aan op de aanschaf van Chromebooks. De mail van medewerkers van het Hoeksch Lyceum wordt verplaatst naar Google Apps. Dit kan plaats vinden in de zomervakantie 2017. Facultatief wordt (is) een Office 365 omgeving ingericht voor wie daar gebruik van wil maken Wifi Naast het verplaatsen van techniek naar de cloud is er in het schooljaar 2016-2017 een wifinetwerk voor leerlingen en docenten ingericht. Op dit moment (mei 2016) hebben alle leerlingen een wifi-account. Dit werkt echter technisch gezien nog niet geweldig. Dit komt omdat er nog te weinig accesspoints 6 zijn. Daarom wordt het volgende voorgesteld: In de loop van schooljaar 2016-2017 vindt een geleidelijke uitbreiding plaats naar een verdubbeling van het aantal accesspoints. Aantal pc's Het aantal pc's op het Hoeksch Lyceum voor leerlingen is als volgt: Studiecentrum: 45 lokaal 152: 21 lokaal 224: 32 5 Een domein is een groep computers in een netwerk. 6 Draadloos toegangspunt 13
ruimte 200: 24 enkele pc's zoals in de project-, de gymnasiumruimtem, het muziek- en bkvlokaal: 20 Totaal: 142 Op een totaal aantal leerlingen van gemiddeld 1150 is dit ongeveer een ratio van 1:8. Dit is te weinig en dat is ook goed te merken. Er is een chronisch tekort aan computers voor zowel individuele leerlingen als klassen. Een gemiddelde school heeft een ratio van minimaal 1:5 (Vier in balans-monitor, 2015) of minder. Er is een uitbreiding gepland: lokaal 229: 10 pc's (op korte termijn, alle voorzieningen zijn inmiddels gerealiseerd) ruimte 100: 30 pc's Als bovenstaande wordt meegeteld (totaal 167) dan gaan we naar ongeveer 1:6. Dat is nog steeds te weinig maar gaat wel de goede kant op. Aanschaf van Chromebooks kan de ratio nog verder verlagen. Ruimte 100 wordt vanaf schooljaar 2016-2017 ingericht als computerlokaal met 30 pc's. Aanschaf van Chromebooks Binnen de werkgroep ICT zijn is men enthousiast over de aanschaf van Chromebooks. Een Chromebook ziet eruit als een laptop maar heeft een belangrijk verschil. Chromebooks gebruiken het besturingssysteem Chrome OS waardoor er alleen maar gebruik wordt gemaakt van cloudapplicaties. Dit is t.a.v. het beheer een belangrijk voordeel. Er zijn meer voordelen te noemen: Lage kosten: een kale Chromebook kost rond de 270 euro, dus zonder tas en verzekering; Weinig onderhoud: Waar een Windows machine veel onderhoud vraagt, kost een Chromebook nauwelijks onderhoud. Het systeem onderhoudt en update zichzelf. Bovendien kan de beheerder, op afstand, veel instellen, zoals wel of niet kunnen chatten of emails kunnen verzenden aan iedereen; Een Chromebook heeft een toetsenbord in tegenstelling tot een tablet. Dit maakt het een geschikter apparaat om mee te werken; Chromebooks kunnen gemakkelijk worden gedeeld met medeleerlingen omdat iedereen een eigen account, en dus een eigen omgeving, heeft; Google Apps biedt voldoende applicaties voor de meeste leerlingen. Naast de standaard applicaties (tekst verwerken, spreadsheets, presentaties maken) zijn er erg veel gratis apps verkrijgbaar. Eén docent van de ICT-werkgroep ziet zoveel voordelen in een Chromebook dat hij bereid is zijn bestaande methode op te geven in ruil voor een kar of kist met Chromebooks. Een eenvoudige 14
rekensom laat zien dat een besparing op kan leveren, gerekend over 5 jaar, van ongeveer 60%. Het volgende wordt daarom voorgesteld. Aanschaf van 2 laptopkarren van 30 Chromebooks. Eén wordt gekoppeld aan betreffende docent, de andere kar kan worden gedeeld met meerdere docenten en kan worden beheerd door de ICTcoördinator. Het schooljaar 2016-2017 kan dienen als experimenteel jaar. In het schooljaar 2017-2018 kunnen Chromebooks worden gekoppeld aan leerlingen (leerlingen schaffen het Chromebook dan zelf aan). Dit vraagt echter wel een vroegtijdige voorbereiding. In november dient duidelijk te worden of en hoeveel leerlingen hiervoor in aanmerking komen. Vervanging server De huidige server kan als afgeschreven worden beschouwd. De periode daarna zullen sommige servers, indien nodig, worden geüpgraded naar Windows Server 2012. In de zomervakantie van 2016 zal de centrale server worden vervangen. 15
Gebruikte bronnen Ruben Vanderlinde, Johan van Braak, Wat maakt een ICT-beleidsplan zo effectief?, 4W Uitgave 1-2013. Yvonne Hoogeveen, Jo Scheeren, ICT en de invloed op de onderwijs-arbeidsmarkt, SBO, Den Haag, November 2010. SLO (2014). Digitale geletterdheid en 21e eeuwse vaardigheden in het funderen onderwijs: Een conceptueel kader. Kennisnet (2015), Vier in balans-monitor 2015, Alfons ten Brummelhuis, Martine Kramer, Philip Post, Chris Zintel. 16