Rapport. F9094 december 2010 Bestemd voor: Kennisnet. Political & Social. Grote Bickersstraat KS Amsterdam. Postbus AE Amsterdam

Transcriptie

1 Grote Bickersstraat KS Amsterdam Postbus AE Amsterdam t f e info@tnsnipo.com Political & Social Rapport Positiever beeld ict inzet in primair onderwijs dan in voortgezet onderwijs en beroepsonderwijs Onderzoek onder ictmanagement in het primair, voortgezet en beroepsonderwijs Anneloes Klaassen Suzanne Plantinga F9094 december 2010 Bestemd voor: Kennisnet december 2010

2 Inhoud Inleiding 1 1 Ict gebruik Verschuiving naar vergevorderd stadium stabiliseert volgens ictmanagement Po: verschuiving richting (ver)gevorderd ictgebruik lijkt zich te stabiliseren Vo: onderlinge verhouding vergevorderd en gevorderd ictgebruik onderhevig aan schommeling Ook in 2010 veel (ver)gevorderd ictgebruik in beroepsonderwijs Inzet ict in primair onderwijs door school bepaald, leerkracht voortgezet onderwijs kiest zelf voor wijze inzet van ict in lessen Meeste aandacht gaat opnieuw uit naar ictinfrastructuur Ictinfrastructuur en educatieve software blijven strijden om de eerste plaats als aandachtsveld binnen het primair onderwijs Vo: ictinfrastructuur herrovert terrein als belangrijkste aandachtsveld Ictinfrastructuur en educatieve software ook binnen beroepsonderwijs voornaamste aandachtsvelden Meer computergebruik tijdens de les in primair onderwijs dan in voortgezet onderwijs Bijna iedere leerkracht in primair onderwijs gebruikt computer in de klas Computergebruik door leerkracht in voortgezet onderwijs vrijwel stabiel Beroepsonderwijs tweede in rij bij ictgebruik binnen onderwijs Hoogste prioriteit voor aandachtsgebieden kennis en vaardigheden en visie op gebruik van ict Po: ictinfrastructuur en educatieve software hoger op prioriteitenlijstje Vo: kennis en vaardigheden terug als gewenste hoogste prioriteit Mbo: educatieve software levert prioriteit in op ictinfrastructuur Een op drie ictmanagers beroepsonderwijs vindt ictgebruik in bedrijfsvoering ondermaats. Primair onderwijs doet het goed Opbrengsten Invloed ict op behalen onderwijsdoelstellingen fors afgenomen in voortgezet en beroepsonderwijs; bijdrage ict in primair onderwijs nog altijd behoorlijk sterk Po: ict draagt voornamelijk bij aan aantrekkelijker onderwijs en creëren van een rijke leeromgeving Vo: forse afname in bijdrage ictinzet aan behalen onderwijsdoelstellingen Mbo: grotere bijdrage voor ict inzet aan intensivering communicatie 21 december 2010

3 3 Leiderschap Vaker ruimte tot experimenteren met ictgebruik binnen het onderwijs Docenten primair onderwijs ontvangen minder ondersteuning bij uitvoering ictgebruik in lessen Minder aandacht voor ict gerelateerde situaties in voortgezet onderwijs Slechts een op drie mboinstellingen stimuleert teamprofessionalisering 25 4 Visie Computergebruik in de lessen blijft belangrijk voor scholen; relatief belang wel gedaald in voortgezet en beroepsonderwijs Computergebruik volgens overgrote meerderheid basisscholen belangrijk Kleine minderheid directies voortgezet onderwijs hecht geen waarde aan computergebruik Belang computergebruik beroepsonderwijs eveneens licht afgenomen Kleine meerderheid scholen heeft visie geformuleerd met betrekking tot ict in het onderwijs Primair onderwijs heeft grootste aandeel van scholen met visie op ict Minder visies op ict geformuleerd in voortgezet onderwijs; vier op de tien scholen is nog bezig met ontwikkeling Een op de vijf instellingen in beroepsonderwijs houdt zich niet bezig met een centrale visie op ictgebruik in het onderwijs Meerderheid scholen heeft een ictbeleidsplan; circa een op drie scholen laat het ictbeleidsplan echter onbenut Helft scholen primair onderwijs gebruikt beleidsplan voor ict Aandeel scholen zonder beleidsplan toegenomen in voortgezet onderwijs Ruim driekwart scholen beroepsonderwijs heeft ictbeleidsplan 34 5 Ict infrastructuur Meer studenten per computer in voortgezet en beroepsonderwijs Enkel studenten van het beroepsonderwijs gebruiken eigen laptop op school Beroepsonderwijs loopt voorop met draadloos internet Hoge dekking glasvezelverbinding in het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs Primair onderwijs kleinschaliger in ruimte en visuele apparatuur Meerderheid van de ictmanagers tevreden over toereikendheid ictvoorzieningen voor in lessen Primair onderwijs nog altijd meest tevreden over toereikendheid ict Toereikendheid ictvoorzieningen voortgezet onderwijs stabiel Een op vijf ictmanagers beroepsonderwijs nog altijd niet te spreken over toereikendheid ict Twee à drie op de tien computers aan vervanging toe Kwart computers primair onderwijs aan vervanging toe; slechts 16% wordt vervanging Meerderheid benodigde vervangingen voortgezet onderwijs wordt uitgevoerd 43 december 2010

4 5.7.3 Computers beroepsonderwijs relatief vaker vervangen dan in Ruime meerderheid (nog steeds) positief over het beheer en onderhoud computervoorzieningen Ictmanagers primair onderwijs iets kritischer over onderhoud, maar nog altijd tevreden Ictmanagers voortgezet onderwijs eveneens tevreden over ictbeheer en onderhoud Kwart ictmanagers beroepsonderwijs niet te spreken over onderhoud en beheer ict 47 6 Ondersteuning Kennisnet biedt steun aan scholen in het voortgezet onderwijs; educatieve uitgeverijen richten zich op het beroepsonderwijs; primair onderwijs ontvangt vooral steun uit eigen kring De behoeftes van de verschillende onderwijstypes zijn sterk uiteenlopend; bij het voortgezet en het beroepsonderwijs zien we dit jaar wel een gezamenlijke behoefte aan scholing Behoefte in primair onderwijs aan lesmateriaal voor digitale schoolborden Voortgezet onderwijs vraagt om bruikbaar lesmateriaal voor computergebruik en goede voorbeelden van ict en didactiek Bruikbaar leerlingenvolgsysteem ook dit jaar veruit op nummer een in prioriteitenlijst beroepsonderwijs Ruime meerderheid tevreden met gedane investeringen op gebied van ict, hoogste tevredenheid in primair onderwijs Merendeel ictmanagers primair onderwijs is tevreden met behaalde rendement op investeringen; een enkeling is zeer tevreden of ontevreden Een op vijf ictmanagers voortgezet onderwijs nog niet tevreden met rendement Tevredenheid behaald rendement beroepsonderwijs onveranderd 54 7 Digitaal leermateriaal Kantoortoepassingen, software voor oefenen van leerstof en leerboek of methodegebonden software op bijna alle scholen Toename gebruik elektronische leeromgeving in primair onderwijs Software kantoortoepassingen overal aanwezig in voortgezet onderwijs Mailprogramma s en kantoortoepassingen bijna op alle scholen beschikbaar; ook forse toename grafische software in beroepsonderwijs Verwachte toename in gebruik van digitaal lesmateriaal Tweederde van leermiddelen in het primair onderwijs zal schriftelijk blijven Voortgezet onderwijs terughoudend in overgang naar digitaal lesmateriaal; slechts 15% van het lesmateriaal is dit jaar digitaal Digitaal lesmateriaal relatief vaak gebruikt in beroepsonderwijs. 60 december 2010

5 8 Deskundigheid Ictmanagers relatief positief over kennis en vaardigheden Meerderheid van de docenten van het primair onderwijs is voldoende of goed op de hoogte van de mogelijke computertoepassingen in de les Docenten voortgezet onderwijs minder goed geïnformeerd over mogelijkheden ictgebruik in de klas Een op de drie leerkrachten in het beroepsonderwijs is slecht tot matig op de hoogte van mogelijke icttoepassingen in de les Basis ictvaardigheden bij meerderheid aanwezig; voldoende didactische vaardigheden voor ict in onderwijs blijven achter Merendeel leerkrachten primair onderwijs is volgens de ictmanagers goed voorbereid op ictgebruik in de les; bijna helft leerkrachten voortgezet en beroepsonderwijs mist voldoende didactische vaardigheden voor toepassing ict in les 64 Samenvatting 65 Bijlagen 1 Onderzoeksverantwoording 2 Methode van onderzoek: CATI 3 Vragenlijst 4 Tabellen 5 Open antwoorden Inhoud figuren en tabellen 1 Q1 Hoe zou u het stadium van computergebruik voor onderwijsdoeleinden op uw school het beste typeren? primair onderwijs 3 2 Q1 Hoe zou u het stadium van computergebruik voor onderwijsdoeleinden op uw school het beste typeren? voortgezet onderwijs 4 3 Q1 Hoe zou u het stadium van computergebruik voor onderwijsdoeleinden op uw instelling het beste typeren? beroepsonderwijs 5 4 Q8001 Typering ictgebruik school / instelling 6 5 Q6 Kunt u voor elk van deze activiteiten in procenten aangeven hoe intensief uw school zich hiermee tot nu toe heeft beziggehouden? primair onderwijs 7 6 Q6 Kunt u voor elk van deze activiteiten in procenten aangeven hoe intensief uw school zich hiermee tot nu toe heeft beziggehouden? voortgezet onderwijs 8 7 Q6 Kunt u voor elk van deze activiteiten in procenten aangeven hoe intensief uw instelling zich hiermee tot nu toe heeft beziggehouden? beroepsonderwijs 9 8 Q7 Gebruik van computers in de klas door leerkrachten in het primair onderwijs 10 9 Q7 Gebruik van computers in de klas door leerkrachten in het voortgezet onderwijs Q7 Gebruik van computers in de klas door leerkrachten in het beroepsonderwijs Q8 Aandachtsgebieden die de hoogste prioriteit zouden moeten krijgen in het primair onderwijs Q8 Aandachtsgebieden die de hoogste prioriteit zouden moeten krijgen in het voortgezet onderwijs 14 december 2010

6 13 Q8 Aandachtsgebieden die de hoogste prioriteit zouden moeten krijgen in het beroepsonderwijs Q Beoordeling ictgebruik voor bedrijfsvoering Q Mate waarin inzet van ict bijdraagt aan realiseren van volgende onderwijsdoelstellingen primair onderwijs Q Mate waarin inzet van ict bijdraagt aan realiseren van volgende onderwijsdoelstellingen voortgezet onderwijs Q Mate waarin inzet van ict bijdraagt aan realiseren van volgende onderwijsdoelstellingen beroepsonderwijs Q200902: Werkwijze met ictsituaties die regelmatig tot vaak voorkomen primair onderwijs Q200902: Werkwijze met ictsituaties die regelmatig tot vaak voorkomen voortgezet onderwijs Q200902: Werkwijze met ictsituaties die regelmatig tot vaak voorkomen beroepsonderwijs Q9 Kunt u aangeven hoe belangrijk de schooldirectie het onderwerp computergebruik in de lessen vindt in vergelijking met andere onderwerpen die aandacht vergen? primair onderwijs Q9 Kunt u aangeven hoe belangrijk de schooldirectie het onderwerp computergebruik in de lessen vindt in vergelijking met andere onderwerpen die aandacht vergen? voortgezet onderwijs Q9 Kunt u aangeven hoe belangrijk de schooldirectie het onderwerp computergebruik in de lessen vindt in vergelijking met andere onderwerpen die aandacht vergen? beroepsonderwijs Q91 Heeft uw school op centraal niveau een visie geformuleerd met betrekking tot ict in het onderwijs? primair onderwijs Q91 Heeft uw school op centraal niveau een visie geformuleerd met betrekking tot ict in het onderwijs? voortgezet onderwijs Q91 Heeft uw instelling op centraal niveau een visie geformuleerd met betrekking tot ict in het onderwijs? beroepsonderwijs Q4 Welke van de volgende omschrijvingen is het meest van toepassing op het ictbeleid van uw school? primair onderwijs Q4 Welke van de volgende omschrijvingen is het meest van toepassing op het ictbeleid van uw school? voortgezet onderwijs Q4 Welke van de volgende omschrijvingen is het meest van toepassing op het ictbeleid van uw instelling? beroepsonderwijs Q en Q200952: Beschikt uw school over draadloos internet? Heeft u plannen om binnen 2 jaar over te stappen op draadloos internet? Q200951: Beschikt uw school over glasvezelverbinding? Q : Over hoeveel onderwijsruimtes/digitale schoolborden/beamers gebruikt in combinatie met projectiescherm beschikt uw school/instelling? Q2 Toereikendheid ictvoorzieningen voor gebruik in lessen binnen primair onderwijs Q2 Toereikendheid ictvoorzieningen voor gebruik in lessen binnen voortgezet onderwijs 40 december 2010

7 35 Q2 Toereikendheid ictvoorzieningen voor gebruik in lessen binnen beroepsonderwijs Q201 Percentage van computers dat aan vervanging toe is en vervangen wordt primair onderwijs Q201 Percentage van computers dat aan vervanging toe is en vervangen wordt voortgezet onderwijs Q201 Percentage van computers dat aan vervanging toe is en vervangen wordt beroepsonderwijs Q3 Beheer en onderhoud computervoorzieningen in het primair onderwijs Q3 Beheer en onderhoud computervoorzieningen in het voortgezet onderwijs Q3 Beheer en onderhoud computervoorzieningen in het beroepsonderwijs Q201008: Welke groepen of instanties hebben uw school/instelling in het afgelopen jaar in belangrijke mate ondersteund op het gebied van computergebruik? Q12 Is de behoefte aan.. zeer groot? Scholen in het primair onderwijs Q12 Is de behoefte aan.. zeer groot? Scholen in het voortgezet onderwijs Q12 Is de behoefte aan.. zeer groot? Instellingen in het beroepsonderwijs Q520 Bent u tevreden over het rendement van de gedane investeringen op het gebied van ict tot nu toe binnen uw school? primair onderwijs Q 520 Bent u tevreden over het rendement van de gedane investeringen op het gebied van ict tot nu toe binnen uw school? voortgezet onderwijs Q 520 Bent u tevreden over het rendement van de gedane investeringen op het gebied van ict tot nu toe binnen uw instelling? middelbaar beroepsonderwijs Q8005 Mate van beschikbaarheid soorten software voor onderwijsdoeleinden op eigen instelling primair onderwijs Q8005 Mate van beschikbaarheid soorten software voor onderwijsdoeleinden op eigen instelling voortgezet onderwijs Q8005 Mate van beschikbaarheid soorten software voor onderwijsdoeleinden op eigen instelling beroepsonderwijs Q8008 Aandeel digitale en schriftelijke leermiddelen in huidig gebruik primair onderwijs Q8008 Aandeel digitale en schriftelijke leermiddelen in huidig gebruik voortgezet onderwijs Q8008 Aandeel digitale en schriftelijke leermiddelen in huidig gebruik beroepsonderwijs Q8011 Mate waarin leerkrachten op de hoogte zijn van computertoepassingen die zij mogelijk zouden kunnen gebruiken bij lesmethode primair onderwijs Q8011 Mate waarin leerkrachten op de hoogte zijn van computertoepassingen die zij mogelijk zouden kunnen gebruiken bij lesmethode voortgezet onderwijs Q8011 Mate waarin leerkrachten op de hoogte zijn van computertoepassingen die zij mogelijk beroepsonderwijs (Q en Q200910) Aantal leraren dat beschikt over voldoende ictbasisvaardigheden zoals tekstverwerken en internet, en percentage leraren dat beschikt over didactische vaardigheden voor gebruik ict in onderwijs Wat is uw functie/zijn uw functies binnen de schoolorganisatie? december 2010

8 Inleiding Achtergrond Sinds 2001 heeft TNS NIPO voor Kennisnet (en Ict op school) verschillende bekendheids en gebruikersonderzoeken uitgevoerd. Kennisnet heeft aan TNS NIPO gevraagd ook dit jaar een vervolgonderzoek uit te voeren. Kennisnet is benieuwd in welke mate scholen in het primair, voortgezet en beroepsonderwijs het afgelopen jaar ict verder hebben geïntegreerd in de lessen. Ook vindt Kennisnet het belangrijk meer inzicht te krijgen in de wensen, behoeften, verwachtingen en ambities van zijn doelgroepen bij de integratie van ict in het onderwijs. Doel van het onderzoek Kennisnet wil met dit onderzoek meer inzicht verkrijgen in de ambities en verwachtingen van leerkrachten en ictmanagers op het gebied van ict en de ondersteuning die Kennisnet kan bieden om deze ambities te realiseren. De resultaten van het onderzoek geven inzicht in: stand van zaken omtrent ictgebruik in het onderwijs; wensen/behoeften aan ondersteuning in de toekomst. Doelgroep Het totale onderzoek heeft binnen het primair, voortgezet en beroepsonderwijs plaatsgevonden en is gehouden onder de volgende doelgroepen: ictmanagement leerkrachten. In dit rapport worden de belangrijkste resultaten weergegeven van het onderzoek onder ictmanagers. Waar mogelijk worden de resultaten vergeleken met eerdere metingen. In grafieken en tabellen verwijst het jaartal naar het eerste jaartal van het schooljaar waarin de meting heeft plaatsgevonden. Het jaar 2010 verwijst dus naar de meting die heeft plaatsgevonden in het schooljaar 2010/2011, 2009 verwijst naar de meting die heeft plaatsgevonden in het schooljaar 2009/2010 etc. Hieronder volgt een overzicht van de jaartallen zoals genoemd in het rapport en de periode waarin het veldwerk van de betreffende meting heeft plaatsgevonden: 2001: najaar : najaar : najaar : september/oktober : september/oktober : september/oktober : januari/februari : januari/februari 2009 december

9 2009: september/oktober : november/december 2010 Vragen die behandeld worden zijn: Hoe groot is de behoefte aan ondersteuning op het gebied van ict? Hoe vergevorderd is het ictgebruik op scholen en voor welke doeleinden wordt er gebruik van gemaakt (toepassingen)? Aan welke doelstellingen die in het onderwijs zijn gesteld levert de inzet van ict een bijdrage? Hoe ziet het beleid rond ict op school eruit (beheer, onderhoud en investeringen)? Methode en steekproef Aan de laatste meting in december 2010 (schooljaar 2010/2011) hebben 389 ictmanagers meegedaan (primair onderwijs: n=201, voortgezet onderwijs: n=106, beroepsonderwijs: n=82) via CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing). Het aantal respondenten binnen het beroepsonderwijs is sinds 2009 voldoende voor een tekstrapportage, dit onderdeel is daarom ook volledig opgenomen in grafieken, tabellen en onderbouwende teksten. Het veldwerk heeft plaatsgevonden van 4 november tot en met 3 december Voor een beschrijving van de gebruikte methode en steekproef verwijzen wij naar de onderzoeksverantwoording in de bijlagen. Hier vindt u tevens de gebruikte vragenlijst en de tabellen van dit onderzoek. december

10 1 Ict gebruik In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het computergebruik binnen het onderwijs. Onder meer het stadium van computergebruik, de manier waarop het ictgebruik wordt gecoördineerd en de gebruikte toepassingen worden in dit hoofdstuk behandeld. 1.1 Verschuiving naar vergevorderd stadium stabiliseert volgens ictmanagement Po: verschuiving richting (ver)gevorderd ictgebruik lijkt zich te stabiliseren Aan het ictmanagement is gevraagd het computergebruik voor onderwijsdoeleinden te verdelen over vijf stadia. In het primair onderwijs is er sinds 2003 een verschuiving te zien van beginnend naar gevorderd gebruik. 1 Q1 Hoe zou u het stadium van computergebruik voor onderwijsdoeleinden op uw school het beste typeren? primair onderwijs % Vergevorderd gebruik Gevorderd gebruik Beginnend gebruik Oriëntatie op de mogelijkheden Geen gebruik, ook nog geen plannen Bron: TNS NIPO, 2010 Deze verschuiving richting een (ver)gevorderd stadium lijkt zich de laatste jaren (sinds 2005) enigszins te stabiliseren. In 2010 ligt het (ver)gevorderd ictgebruik op 86%. december

11 1.1.2 Vo: onderlinge verhouding vergevorderd en gevorderd ictgebruik onderhevig aan schommeling Het aandeel (ver)gevorderd ictgebruik in het voortgezet onderwijs is de afgelopen jaren nagenoeg gelijk gebleven (79% versus 80% in 2009, 76% in 2008). Wel zien we jaarlijkse fluctuatie in de onderlinge verhouding tussen gevorderd en (ver)gevorderd ictgebruik. Het beginnend ictgebruik is in de afgelopen jaren eveneens onveranderd; het aandeel ligt in 2010 wederom rond de 20%. 2 Q1 Hoe zou u het stadium van computergebruik voor onderwijsdoeleinden op uw school het beste typeren? voortgezet onderwijs % Vergevorderd gebruik Gevorderd gebruik Beginnend gebruik Oriëntatie op de mogelijkheden Geen gebruik, ook nog geen plannen Bron: TNS NIPO, 2010 december

12 1.1.3 Ook in 2010 veel (ver)gevorderd ictgebruik in beroepsonderwijs Dit jaar zien we dat een ruime meerderheid (85%) van de ictmanagers uit het beroepsonderwijs aangeeft dat het ictgebruik zich in een (ver)gevorderd stadium bevindt. (39% vergevorderd stadium, 56% gevorderd). In 2009 gold dit voor nagenoeg alle ictmanagers (98%), slechts 2% vond de term beginnend gebruik van toepassing. Het aandeel beginnend ictgebruik ligt dit jaar op 13%. In de komende jaren dient bekeken te worden of het ictgebruik onderhevig is aan jaarlijkse fluctueringen of dat er sprake is van een neerwaartse trend in (ver)gevorderd gebruik van ict binnen het beroepsonderwijs. 3 Q1 Hoe zou u het stadium van computergebruik voor onderwijsdoeleinden op uw instelling het beste typeren? beroepsonderwijs % Vergevorderd gebruik Gevorderd gebruik Beginnend gebruik Oriëntatie op de mogelijkheden Geen gebruik, ook nog geen plannen Bron: TNS NIPO, 2010 december

13 1.2 Inzet ict in primair onderwijs door school bepaald, leerkracht voortgezet onderwijs kiest zelf voor wijze inzet van ict in lessen Ook dit jaar is nagegaan of en in welke mate een school afspraken maakt omtrent het ictgebruik en in hoeverre de leerkracht hiervoor zelf verantwoordelijk is. Binnen het primair onderwijs zijn voor het merendeel van de leerstofonderdelen binnen de school afspraken gemaakt over de didactische inzet van ict, waaraan de leraren zich dienen te houden. In het voortgezet onderwijs hebben de leerkrachten meer de vrije hand; de meerderheid kiest meestal zelf wanneer en hoe zij ict in hun lesprogramma s verwerken en worden hierbij bijgestaan door een coördinator ictvoorzieningen. Daarnaast mag 15% geheel zelf bepalen of ze überhaupt gebruik willen maken van ict. Van de ictmanagers van het beroepsonderwijs geeft een derde aan dat de leerkracht zelf bepaalt wanneer en hoe de inzet van ict in de les plaatsvindt. 37% geeft aan dat schoolbrede afspraken zijn gemaakt over de didactische inzet van ict. Volgens een op de vijf is het gebruik van ict volledig geïntegreerd in de lesprogramma s van de leraren op hun school. 4 Q8001 Typering ictgebruik school / instelling Voor het merendeel van de leerstofonderdelen zijn binnen onze onderwijsinstelling afspraken gemaakt over de didactische inzet van ict. Het wordt belangrijk gevonden dat alle leraren zich aan 2010 po vo mbo % % % deze afspraken houden Onze onderwijsinstelling heeft een coördinator voor ictvoorzieningen; leraren kiezen meestal zelf voor welke leerstof en op welke manier zij gebruik maken van ict bij het lesgeven Voor vrijwel alle leerstofonderdelen zijn onderwijsinstelling of sectiebrede afspraken gemaakt over de didactische inzet van ict. De inzet van ict sluit aan bij de opvattingen die wij op deze onderwijsinstelling hebben over onderwijs en leren. Ict is bij alle leraren geïntegreerd in hun onderwijs Het is de verantwoordelijkheid van elke leraar om zelf te bepalen wel of geen ict te gebruiken bij het lesgeven Bron: TNS NIPO, 2010 december

14 1.3 Meeste aandacht gaat opnieuw uit naar ictinfrastructuur Er zijn vier aandachtsvelden (activiteiten) te onderscheiden op het gebied van ict in het onderwijs. Deze aandachtsvelden zijn: ictinfrastructuur, educatieve software, kennis en vaardigheden van leerkrachten en visie op het gebruik van ict Ictinfrastructuur en educatieve software blijven strijden om de eerste plaats als aandachtsveld binnen het primair onderwijs Volgens de ictmanagers in het primair onderwijs houden de scholen zich dit jaar het meest bezig met ictinfrastructuur (31%) en educatieve software (29%). Daarna volgen kennis en vaardigheden (24%) en visie op gebruik ict (17%). Over de jaren heen is de situatie stabiel, waarbij ictinfrastructuur en educatieve software strijden om een eerste plaats als aandachtsveld. 5 Q6 Kunt u voor elk van deze activiteiten in procenten aangeven hoe intensief uw school zich hiermee tot nu toe heeft beziggehouden? primair onderwijs % 100 Visie op het gebruik van ict Kennis en vaardigheden Educatieve software Ict infrastructuur Bron: TNS NIPO, 2010 december

15 1.3.2 Vo: ictinfrastructuur herrovert terrein als belangrijkste aandachtsveld In het voortgezet onderwijs wordt voornamelijk aandacht besteed aan de ictinfrastructuur (40%). Op de tweede plaats komt educatieve software (23%). Bezien over de afgelopen tien jaar is in alle jaren meer aandacht besteed aan de ictinfrastructuur en educatieve software (de zogenoemde materiaalgerichte randvoorwaarden) dan aan visie en deskundigheid met betrekking tot ictgebruik (de mensgerichte randvoorwaarden). 6 Q6 Kunt u voor elk van deze activiteiten in procenten aangeven hoe intensief uw school zich hiermee tot nu toe heeft beziggehouden? voortgezet onderwijs % Visie op het gebruik van ict Kennis en vaardigheden Educatieve software Ict infrastructuur Bron: TNS NIPO, 2010 december

16 1.3.3 Ictinfrastructuur en educatieve software ook binnen beroepsonderwijs voornaamste aandachtsvelden Ook in het beroepsonderwijs is de grootste rol weggelegd voor ictinfrastructuur: (34%). Op de tweede plaats komt de educatieve software (27%). 7 Q6 Kunt u voor elk van deze activiteiten in procenten aangeven hoe intensief uw instelling zich hiermee tot nu toe heeft beziggehouden? beroepsonderwijs % 100 Visie op het gebruik van ict Kennis en vaardigheden Educatieve software Ict infrastructuur Bron: TNS NIPO, 2010 december

17 1.4 Meer computergebruik tijdens de les in primair onderwijs dan in voortgezet onderwijs Bijna iedere leerkracht in primair onderwijs gebruikt computer in de klas In 2010 wordt door de ictmanagers uit het primair onderwijs aangegeven dat 91% van de leerkrachten gebruik maakt van computers tijdens de les. De afgelopen jaren is er sprake van een stijgende trend in ictgebruik. Men schat dat in % van de leerkrachten in het primair onderwijs gebruik maakt van computers in de les. De schatting zoals deze in 2007 gemaakt werd voor 2010 komt overigens zeer dichtbij het daadwerkelijke gebruik. 8 Q7 Gebruik van computers in de klas door leerkrachten in het primair onderwijs % Percentage leraren dat momenteel gebruik maakt van computers in de les Percentage leraren dat over 3 jaar gebruik maakt van computers in de les Bron: TNS NIPO, 2010 december

18 1.4.2 Computergebruik door leerkracht in voortgezet onderwijs vrijwel stabiel Het computergebruik tijdens de lessen is volgens de ictmanagers in het voortgezet onderwijs aanzienlijk lager dan in het primair onderwijs (59%). Na een stijging in 2007 is het ictgebruik in het voortgezet onderwijs vrijwel stabiel. Men schat dat in 2013 ruim acht op de tien leerkrachten in het voortgezet onderwijs gebruik zal maken van computers in de les. Het te verwachten toekomstige gebruik is in de afgelopen jaren wel steeds te hoog geschat. 9 Q7 Gebruik van computers in de klas door leerkrachten in het voortgezet onderwijs % Percentage leraren dat momenteel gebruik maakt van computers in de les Percentage leraren dat over 3 jaar gebruik maakt van computers in de les Bron: TNS NIPO, 2010 december

19 1.4.3 Beroepsonderwijs tweede in rij bij ictgebruik binnen onderwijs De mate van computergebruik in de les ligt in het beroepsonderwijs (72%) tussen het primair onderwijs en het voorgezet onderwijs in. Men verwacht dat in % van de leraren computers in de les gebruikt. De resultaten zijn vergelijkbaar met Q7 Gebruik van computers in de klas door leerkrachten in het beroepsonderwijs % Percentage leraren dat momenteel gebruik maakt van computers in de les Percentage leraren dat over 3 jaar gebruik maakt van computers in de les Bron: TNS NIPO, 2010 december

20 1.5 Hoogste prioriteit voor aandachtsgebieden kennis en vaardigheden en visie op gebruik van ict Po: ictinfrastructuur en educatieve software hoger op prioriteitenlijstje Sinds 2004 is aan de ictmanagers gevraagd aan te geven welke van de aandachtsgebieden op school de hoogste prioriteit zouden moeten krijgen om het gebruik van computers tijdens de les te verhogen. Net als in 2009 wordt het aandachtsgebied kennis en vaardigheden dit jaar door bijna drie op de tien ictmanagers in het primair onderwijs als eerst genoemd (29%), gevolgd door het aandachtsgebied visie op het gebruik van ict (27%). Een op de vijf ictmanagers noemt educatieve software of ictinfrastructuur als aandachtsgebied dat de hoogste prioriteit verdient (20% en 22% respectievelijk). Educatieve software als aandachtsgebied stijgt weer op de prioriteitenladder; de afname in 2009 lijkt eenmalig. Het belang dat men hecht aan ictinfrastructuur neemt voor het eerst sinds de daling in 2007 weer flink toe. Of het belang van ictinfrastructuur blijvend vergroot is zullen toekomstige metingen moeten uitwijzen. 11 Q8 Aandachtsgebieden die de hoogste prioriteit zouden moeten krijgen in het primair onderwijs % Anders/weet niet Ictinfrastructuur Visie op het gebruik van ict Educatieve software Kennis en vaardigheden Bron: TNS NIPO, 2010 december

21 1.5.2 Vo: kennis en vaardigheden terug als gewenste hoogste prioriteit Hoewel het belang van de aandachtsgebieden onderhevig is aan enige jaarlijkse fluctuatie, zien we dat het algehele beeld over de jaren heen stabiel is. In 2010 wordt kennis en vaardigheden door 35% van de ictmanagers binnen het voortgezet onderwijs bestempeld als aandachtsgebied met de hoogste prioriteit. Visie op het gebruik van ict krijgt 28% van de hoogste prioriteit toegekend en komt hiermee op de tweede plaats. Het aandachtsgebied educatieve software krijgt dit jaar door 19% van de ictmanagers prioriteit toegekend. Aan ictinfrastructuur wordt dit jaar nagenoeg evenveel waarde gehecht: 18% van de ictmanagers noemt dit als eerst, tegenover een kwart in Q8 Aandachtsgebieden die de hoogste prioriteit zouden moeten krijgen in het voortgezet onderwijs % Anders/weet niet Ictinfrastructuur Visie op het gebruik van ict Educatieve software Kennis en vaardigheden Bron: TNS NIPO, 2010 december

22 1.5.3 Mbo: educatieve software levert prioriteit in op ictinfrastructuur Ook in het beroepsonderwijs wordt de hoogste prioriteit toegekend aan kennis en vaardigheden (30%). Het aandachtsgebied visie op het gebruik van ict neemt dit jaar de tweede plaats in (28%). Twee op de tien ictmanagers noemt de educatieve software als eerste prioriteit (19%) om aandacht aan te besteden. Een even groot aandeel vindt dat aan de ictinfrastructuur de meeste aandacht besteed zou moeten worden (19%). 13 Q8 Aandachtsgebieden die de hoogste prioriteit zouden moeten krijgen in het beroepsonderwijs % Anders/weet niet Ictinfrastructuur Visie op het gebruik van ict Educatieve software Kennis en vaardigheden Bron: TNS NIPO, 2010 december

23 1.6 Een op drie ictmanagers beroepsonderwijs vindt ictgebruik in bedrijfsvoering ondermaats. Primair onderwijs doet het goed. Aan de ictmanagers is in 2010 voor het eerst gevraagd in hoeverre zij te spreken zijn over het gebruik van ict binnen de bedrijfsvoering van de onderwijsinstelling. Hierbij gaat het om zaken als schooladministratie, informatievoorziening, maar ook om de uitwisseling van gegevens met andere instellingen. Grote tevredenheid hierover zien we bij de ictmanagers van het primair onderwijs. Driekwart van hen beoordeelt het ictgebruik binnen de bedrijfsvoering (zeer) positief (uitstekend: 12%, goed: 63%). Binnen het voortgezet onderwijs is een meerderheid van 57% (zeer) te spreken over het ictgebruik. Zowel in het primair als het voortgezet onderwijs zijn weinig ictmanagers niet of nauwelijks te spreken over de inzet van ict in de bedrijfsvoering; beide groepen bedragen nog geen tien procent. Bij het beroepsonderwijs zien we een andere situatie. Hier geeft bijna drie op de tien managers aan niet te spreken te zijn over dergelijk ictgebruik; een kwart beoordeelt het gebruik als matig (23%); 5% van de managers betitelt het ictgebruik als slecht. 43% van de ictmanagers is positief over het ictgebruik in de bedrijfsvoering van hun instelling. 14 Q Beoordeling ictgebruik voor bedrijfsvoering % Weet niet Goed / uitstekend Voldoende Matig / slecht po vo mbo Bron: TNS NIPO, 2010 december

24 2 Opbrengsten 2.1 Invloed ict op behalen onderwijsdoelstellingen fors afgenomen in voortgezet en beroepsonderwijs; bijdrage ict in primair onderwijs nog altijd behoorlijk sterk Dit hoofdstuk geeft antwoord op de vraag in welke mate de inzet van ict in het onderwijs bijdraagt aan het realiseren van de gestelde onderwijsdoelstellingen Po: ict draagt voornamelijk bij aan aantrekkelijker onderwijs en creëren van een rijke leeromgeving De inzet van ict binnen het primair onderwijs levert volgens de ictmanagers met name een sterke bijdrage aan de realisatie van aantrekkelijker onderwijs voor de leerlingen (85%) en aan het creëren van een rijkere leeromgeving (83%). Minder sterk is de rol van ict bij het bevorderen van samenwerkend leren (38%), het toetsen op maat (38%) en de intensivering van de communicatie tussen leraren en studenten (21 %). Deze resultaten zijn vergelijkbaar met de resultaten van de vorige meting. december

25 15 Q Mate waarin inzet van ict bijdraagt aan realiseren van volgende onderwijsdoelstellingen primair onderwijs aantrekkelijker onderwijs voor leerlingen creeren rijkere leeromgeving bevorderen gebruik voor remedierende toepassingen bevorderen zelfstandig leren verzorgen adaptief onderwijs/ onderwijs op maat % sterk behoorlijk enigszins niet is geen doel weet niet opgeteld sterk en behoorlijk individualisering van het leerproces efficienter inrichten van het onderwijs bevorderen samenwerkend leren toetsen op maat intensivering communicatie tussen leraren en leerlingen sterk behoorlijk enigszins niet is geen doel weet niet % Bron: TNS NIPO, 2010 december

26 2.1.2 Vo: forse afname in bijdrage ictinzet aan behalen onderwijsdoelstellingen Bekijken we de resultaten van het voortgezet onderwijs, dan zien we dat de ictinzet in het voortgezet onderwijs dit schooljaar minder sterk bijdraagt aan het realiseren van de verschillende onderwijsdoelstellingen in vergelijking tot vorig jaar. Daarnaast zien we dat de inzet van ict in het voortgezet onderwijs doorgaans minder sterk bijdraagt aan het behalen van de gestelde onderwijsdoelstellingen dan de ictinzet in het primair onderwijs. Ook voor het voortgezet onderwijs geldt dat de inzet van ict in het onderwijs met name het creëren van een rijke leeromgeving (60%) en de aantrekkelijker maken van het onderwijs voor de leerlingen (59%) in sterke mate positief beïnvloedt. Volgens de ictmanagers heeft de inzet van ict in mindere mate effect op het behalen van de volgende onderwijsdoelstellingen: efficiënter inrichten van het onderwijs (33%), onderwijs op maat (31%), het bevorderen van samenwerkend leren (24%) en het toetsen op maat (22%). december

27 16 Q Mate waarin inzet van ict bijdraagt aan realiseren van volgende onderwijsdoelstellingen voortgezet onderwijs creeren rijkere leeromgeving aantrekkelijker onderwijs voor leerlingen bevorderen zelfstandig leren bevorderen gebruik voor remedierende toepassingen intensivering communicatie tussen leraren en leerlingen sterk behoorlijk enigszins niet is geen doel weet niet % individualisering van het leerproces efficienter inrichten van het onderwijs verzorgen adaptief onderwijs/ onderwijs op maat bevorderen samenwerkend leren toetsen op maat % sterk behoorlijk enigszins niet is geen doel weet niet Bron: TNS NIPO, 2010 december

28 2.1.3 Mbo: grotere bijdrage voor ict inzet aan intensivering communicatie De bijdrage van inzet van ict in het beroepsonderwijs zien we dit jaar met name terug in de intensivering van de onderlinge communicatie tussen leerlingen en leraren. In vergelijking met vorig jaar draagt de ict duidelijk meer bij aan de realisatie van deze doelstelling (74% versus 65%). Voor vrijwel alle overige gestelde onderwijsdoelstellingen geldt dat de ictinzet dit jaar een duidelijk minder sterke bijdrage levert aan hun realisatie dan vorig jaar. Desondanks blijken de icttoepassingen in behoorlijke mate bij te dragen aan het zelfstandig leren (69%), aan het bevorderen van aantrekkelijker onderwijs (62%) en aan het creëren van een rijke leeromgeving (59%). Het minst sterk is de bijdrage van ict aan het gebruik van remediërende toepassingen binnen het onderwijs. december

29 17 Q Mate waarin inzet van ict bijdraagt aan realiseren van volgende onderwijsdoelstellingen beroepsonderwijs intensivering communicatie tussen leraren en leerlingen bevorderen zelfstandig leren aantrekkelijker onderwijs voor studenten creeren rijkere leeromgeving individualisering van het leerproces sterk behoorlijk enigszins niet is geen doel weet niet % efficienter inrichten van het onderwijs bevorderen samenwerkend leren verzorgen adaptief onderwijs/ onderwijs op maat toetsen op maat bevorderen gebruik voor remedierende toepassingen % sterk behoorlijk enigszins niet is geen doel weet niet Bron: TNS NIPO, 2010 december

30 3 Leiderschap In dit hoofdstuk wordt ingegaan op leiderschap ten aanzien van ict in het onderwijs. 3.1 Vaker ruimte tot experimenteren met ictgebruik binnen het onderwijs Docenten primair onderwijs ontvangen minder ondersteuning bij uitvoering ictgebruik in lessen Net als in 2009 krijgen docenten in het primair onderwijs dit jaar regelmatig tot vaak de ruimte om met ict in het onderwijs te kunnen experimenteren (83%). Daarnaast stelt het management van acht op de tien basisscholen tijd en middelen beschikbaar om de plannen met ict te kunnen verwezenlijken. De geboden ondersteuning bij de uitvoering van ictgebruik in het onderwijs is verminderd ten opzichte van 2009 (67% versus 80%). Waar relatief weinig aandacht aan wordt besteed op scholen in het primair onderwijs, is het stimuleren van teamprofessionalisering op het gebied van onderwijskundig gebruik in ict. 18 Q200902: Werkwijze met ictsituaties die regelmatig tot vaak voorkomen primair onderwijs docenten krijgen ruimte om met ict in het onderwijs te experimenteren management stelt tijd en middelen beschikbaar om de plannen met ict te kunnen verwezenlijken afspraken over onze werkwijze met ict in het onderwijs worden bewaakt docenten krijgen ondersteuning bij de uitvoering van ictgebruik in het onderwijs management volgt wat docenten doen op het gebied van ict en onderwijs de stand van zaken van ictgebruik wordt met docenten besproken stimuleren van teamprofessionalisering op gebied van onderwijskundig gebruik ict % Bron: TNS NIPO, 2010 december

31 3.1.2 Minder aandacht voor ict gerelateerde situaties in voortgezet onderwijs Het valt op dat dit jaar aan nagenoeg alle ictgerelateerde situaties minder aandacht wordt besteed dan in Voor het voortgezet onderwijs geldt, net als voor het primair onderwijs, dat docenten dit jaar regelmatig tot vaak de ruimte krijgen om met ict in het onderwijs te kunnen experimenteren (70%). Daarnaast krijgen docenten op de meeste scholen ondersteuning bij de uitvoering van ict in het onderwijs (68%). De tijd en middelen die door het management van scholen in het voortgezet onderwijs beschikbaar is gesteld om de plannen met ict te kunnen verwezenlijken is sterk verminderd ten opzichte van 2009 (54% versus 72%). Ook zien we ten opzichte van vorig jaar een forse afname van de mate waarin het management volgt wat docenten doen op het gebied van ict (41% versus 57%) en de mate waarin afspraken over de werkwijze met ict worden nageleefd (46% versus 61%). 19 Q200902: Werkwijze met ictsituaties die regelmatig tot vaak voorkomen voortgezet onderwijs docenten krijgen ruimte om met ict in het onderwijs te experimenteren docenten krijgen ondersteuning bij de uitvoering van ictgebruik in het onderwijs management stelt tijd en middelen beschikbaar om de plannen met ict te kunnen verwezenlijken stimuleren van teamprofessionalisering op gebied van onderwijskundig gebruik ict afspraken over onze werkwijze met ict in het onderwijs worden bewaakt de stand van zaken van ictgebruik wordt met docenten besproken management volgt wat docenten doen op het gebied van ict en onderwijs % Bron: TNS NIPO, 2010 december

32 3.1.3 Slechts een op drie mboinstellingen stimuleert teamprofessionalisering Op ongeveer zeven op de tien scholen krijgen docenten vaak tot regelmatig de ruimte om te experimenteren met ictgebruik binnen het onderwijs. Ten opzichte van 2009 is er sprake van een forse toename. Een sterke afname zien we in de aandacht van het management voor wat docenten doen op het gebied van ict, in de frequentie waarmee de stand van zaken van ictgebruik met docenten besproken wordt en in de bewaking van afspraken over de werkwijze met ict. Ook de hoeveelheid aandacht die besteed wordt aan het stimuleren van teamprofessionalisering op het gebied van onderwijskundig gebruik in ict is fors afgenomen ten opzichte van vorig jaar. 20 Q200902: Werkwijze met ictsituaties die regelmatig tot vaak voorkomen beroepsonderwijs docenten krijgen ruimte om met ict in het onderwijs te experimenteren management stelt tijd en middelen beschikbaar om de plannen met ict te kunnen verwezenlijken afspraken over onze werkwijze met ict in het onderwijs worden bewaakt docenten krijgen ondersteuning bij de uitvoering van ictgebruik in het onderwijs management volgt wat docenten doen op het gebied van ict en onderwijs de stand van zaken van ictgebruik wordt met docenten besproken stimuleren van teamprofessionalisering op gebied van onderwijskundig gebruik ict % Bron: TNS NIPO, 2010 december

33 4 Visie In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de visie en het beleid ten aanzien van ict in het onderwijs. Aangegeven wordt welk percentage scholen een ictbeleidsplan heeft en het aandeel dat daadwerkelijk gebruik maakt van een ictbeleidsplan. 4.1 Computergebruik in de lessen blijft belangrijk voor scholen; relatief belang wel gedaald in voortgezet en beroepsonderwijs Het computergebruik in de lessen wordt in vergelijking met andere aandachtvragende onderwerpen net als voorgaande jaren door schooldirecteuren (zeer) belangrijk geacht Computergebruik volgens overgrote meerderheid basisscholen belangrijk 95% van de ictmanagers in het primair onderwijs geeft aan dat de schooldirectie het computergebruik (zeer) belangrijk vindt. Het aandeel ictmanagers dat aangeeft dat de schooldirectie het computergebruik niet zo belangrijk vindt is dit jaar 5%. 21 Q9 Kunt u aangeven hoe belangrijk de schooldirectie het onderwerp computergebruik in de lessen vindt in vergelijking met andere onderwerpen die aandacht vergen? primair onderwijs % Weet niet Helemaal niet belangrijk Niet zo belangrijk Belangrijk 70 Zeer belangrijk Bron: TNS NIPO, 2010 december

34 4.1.2 Kleine minderheid directies voortgezet onderwijs hecht geen waarde aan computergebruik In vergelijking met vorig jaar wordt er dit jaar binnen het voortgezet onderwijs minder belang gehecht aan computergebruik. 77% van de ictmanagers geeft dit jaar aan dat hun schooldirectie het onderwerp computergebruik (zeer) belangrijk vindt (2009: 83%). Volgens 17% vindt men het gebruik van computers in de les niet zo belangrijk; 5% van de ictmanagers meent dat de schooldirectie computergebruik in de lessen helemaal niet belangrijk vindt. 22 Q9 Kunt u aangeven hoe belangrijk de schooldirectie het onderwerp computergebruik in de lessen vindt in vergelijking met andere onderwerpen die aandacht vergen? voortgezet onderwijs % Weet niet Helemaal niet belangrijk Niet zo belangrijk Belangrijk Zeer belangrijk Bron: TNS NIPO, 2010 december

35 4.1.3 Belang computergebruik beroepsonderwijs eveneens licht afgenomen Volgens 28% van de ictmanagers hecht de schoolleiding niet zoveel waarde aan het gebruik van computers in de lessen. Dit aandeel is ten opzichte van vorig jaar flink gestegen. Desondanks wordt er ook binnen het beroepsonderwijs nog veel waarde gehecht aan computergebruik. Zeven op de tien ictmanagers geeft aan dat het gebruik van computers in de les (zeer) belangrijk wordt gevonden door de schooldirectie (71%). 23 Q9 Kunt u aangeven hoe belangrijk de schooldirectie het onderwerp computergebruik in de lessen vindt in vergelijking met andere onderwerpen die aandacht vergen? beroepsonderwijs % Weet niet Helemaal niet belangrijk Niet zo belangrijk Belangrijk Zeer belangrijk Bron: TNS NIPO, 2010 december

36 4.2 Kleine meerderheid scholen heeft visie geformuleerd met betrekking tot ict in het onderwijs Primair onderwijs heeft grootste aandeel van scholen met visie op ict Ruim een kwart (27%) van de ictmanagers binnen het primair onderwijs geeft aan dat er aan de ontwikkeling van een visie op het gebied van ict in het onderwijs gewerkt wordt. Ruim drie op de vijf ictmanagers geven aan dat er op de school een visie geformuleerd is met betrekking tot ict in het onderwijs (63%). Deze resultaten zijn vergelijkbaar met Over de jaren heen zien we een verschuiving richting het (nog) niet beschikken over een visie over ict in het onderwijs: in 2007 gaven vier op de vijf ictmanagers nog aan dat er op school een visie geformuleerd was op het gebied van ict in het onderwijs. 24 Q91 Heeft uw school op centraal niveau een visie geformuleerd met betrekking tot ict in het onderwijs? primair onderwijs % Weet niet Nee, nog niet Nee, maar we zijn er mee bezig Ja Bron: TNS NIPO, 2010 december

37 4.2.2 Minder visies op ict geformuleerd in voortgezet onderwijs; vier op de tien scholen is nog bezig met ontwikkeling Slechts de helft van de scholen in het voortgezet onderwijs beschikt dit jaar over een visie ten aanzien van ict in het onderwijs. Hiermee is het aandeel scholen met een visie afgenomen ten opzichte van 2009 (50% versus 66%). Vier op de tien geven aan nog met de ontwikkeling van deze visie bezig te zijn; dit aandeel is groter dan in voorgaande jaren. 8% is nog niet bezig met visievorming met betrekking tot ict in het onderwijs. Van een eenduidige trend door de jaren heen is geen sprake; toekomstige metingen dienen uit te wijzen hoe de visievorming in het voortgezet onderwijs zich zal ontwikkelen. 25 Q91 Heeft uw school op centraal niveau een visie geformuleerd met betrekking tot ict in het onderwijs? voortgezet onderwijs % Weet niet Nee, nog niet Nee, maar we zijn er mee bezig Ja Bron: TNS NIPO, 2010 december